Theo van Gogh was aanvankelijk van plan advocaat in echtscheidingszaken te worden, maar in 1981 stopt hij met zijn studie om zijn eerste film Luger te maken. Een zwartwitfilm over de fascistische psychopaat Chris Luger (Thom Hoffman) die een zwakzinnig meisje (Laurien Hildering) gijzelt.
Van Gogh is al gelijk met zijn eerste film controversieel. Lugers wreedheid tegenover vrouwen en dieren was niet eerder zo expliciet in beeld gebracht. Vooral de scènes waarin jonge katten in een wasmachine gestopt worden en waarin Luger een pistoolloop in de vagina van een bejaarde stopt, zijn voor veel mensen onacceptabel.
Toch krijgt de film enige waardering; in 1981 ontvangt Luger bij de Gouden Kalveren een eervolle vermelding.
Stukjesschrijver
Niet alleen zijn films zorgen voor veel ophef. Als columnist weet hij menig (bekende) Nederlander boos te maken. In een van zijn eerste columns bespot hij de joodse identiteit van Leon de Winter. Sonja Barend dient een klacht in wegens belediging van een volksdeel. Van Gogh wordt daarvoor uiteindelijk vrijgesproken.
Als columnist vergaart hij al snel bekendheid, maar dat gaat niet zonder slag of stoot. Bij veel bladen vertrekt hij na ruzie of ontslag, bijvoorbeeld bij Panorama en Nieuwe Revu. Ook zorgt hij voor een advertentieboycot van Het Parool door Cannon.
De islam wordt een vaak tergukerend onderwerp in zijn columns. Soms in zo'n hevige vorm, dat hij zich in 1999 moest verantwoorden voor de twee columns die hij in 1995 over de islam had geschreven.
Niet alleen de islam, maar ook het Christendom moeten het bij Van Gogh ontgelden. Zo schrijft hij een keer over 'de rotte vis van Nazareth'. Christenen slepen hem voor het Europese Hof, maar Van Gogh kom er wederom ongestraft vanaf.
Van Gogh is echter niet alleen aan het afkraken. Zo kunnen controversiële personen en andersdenkenden op steun van de filmmaker rekenen. Niet alleen geestverwanten als Pim Fortuyn of Theodor Holman, maar ook zijn vijanden. Zo krijgt Frits Barend, die niets van Van Gogh moest hebben, steun als deze hij klappen krijgt van de Hell's Angels.
Een dagje naar het strand
Een dagje naar het strand uit 1984 wordt de eerste film na Luger. Door kenners wordt de melancholieke uitstraling zó gewaardeerd, dat het door velen een van de mooiste Nederlandse films van de jaren tachtig genoemd wordt
Van Gogh kan de stijgende lijn echter niet doortrekken. Zijn derde film Charley (1986) wordt door critici afgekraakt. Charley zou volgens velen een te puberale film zijn. Huub Bals, directeur van het International Film Festival Rotterdam, noemt de film zelfs "de tomatenfilm van het jaar".
De filmmaker herpakt zich met de verfilming van Terug naar Oegstgeest (1987), die ook op waardering van schrijver Jan Wolkers kan rekenen. De film wordt mede door het zware onderwerp geen commercieel succes.
Ook moet het publiek weinig hebben van Loos (1989), een sadomasochistische thriller waarin advocaat Loos in de problemen raakt in de Rotterdamse onderwereld. Aan die film gaan - uiteraard - nog heel wat problemen vooraf. Investeerder Veronica trekt zich terug nadat Van Gogh de toenmalige omroepdirecteur Rob Out een "gerenommeerde pooier" noemde.
Van Gogh besluit daarna zelf voor de promotie van Loos te zorgen. Zelfgemaakte affiches hangen overal in Amsterdam, die tot de dag van vandaag nog steeds bekend zijn.
Door de commotie en het ontbreken van commercieel succes van eerdergenoemde films besluit de regisseur in 1991 zijn roman Engel uit te brengen. Een keiharde satire op de kinderbescherming. Snel daarna volgt de film Vals Licht, naar het boek van Joost Zwagerman. Zoals verwacht gaat ook dat niet vlekkeloos; Van Goghs vrouw gaat er met hoofdrolspeler Ellik Bargai vandoor.
Gouden Kalveren
Toeval of niet; na het stranden van het huwelijk raakt de carrière van Van Gogh in sneltreinvaart. De film 06 wordt in 1994 de best bezochte Nederlandse speelfilm, wat uiteindelijk de juryprijs op het Nederlands Film Festival oplevert.
Het geeft de regisseur de bevestiging waar hij lang naar zoek . En het geeft de filmmaker uiteindelijk de vrijheid om, de volgens kenners beste film uit zijn repertoire, Blind Date (1996) uit te brengen. De film ontvangt drie Gouden Kalveren in de categorie beste regie, acteur (Peer Mascini) en actrice (Renée Fokker). Van Blind Date wordt in 2007 door Stanley Tucci een Engelstalige versie gemaakt.
Een jaar later ontvangt Van Gogh nog eens een Gouden Kalf, dit keer voor de televisieproductie In het belang van de staat.
Het jaar 1996, het succesvolle jaar uit de carrière van Theo van Gogh, blijkt ook nog ruimte te hebben voor de gedramatiseerde documentaire Hoe ik mijn moeder vermoordde, met Van Goghs beste vriend Theodor Holman in de hoofdrol. De docudrama speelt zich af tijdens een bezoek van Theo (Holman) en zijn nieuwe vriendin Karin (Ariane Schluter) aan Van Goghs bejaarde moeder Coks Holman-Boon. De documentaire wordt geprezen om de aanpak van het thema euthanasie.
Paul de Leeuw
Het is tevens Van Goghs laatste grote succes voor lange tijd; de ene na de andere film wordt een flop. Van Gogh zei ooit met enige zelfspot dat hij met De Pijnbank erin geslaagd was, een flop te maken met Paul de Leeuw. Ook Baby Blue en De nacht van Aalbers worden geen kaskrakers.
Het zorgt ervoor dat het enfant terrible zich meer gaat focussen op televisieproducties. Hij geniet dan al voornamelijk bekendheid door het praatprogramma Een prettig gesprek, dat hij tussen 1989 en 1997 maakt. In 1997 en 1998 presenteert hij het datingprogramma De hunkering, gevolgd door het discussieprogramma Het laatste oor.
Naast zijn succesvolle programma Een prettig gesprek boekt Van Gogh in 2002 nog een groot succes op televisie. De serie Najib en Julia wordt door iedereen met open armen ontvangen en levert hem een Gouden Kalf op.
Interview
De serie Najib en Julia geeft Van Gogh opnieuw een zetje in de rug; een jaar later maakt hij de veelgeprezen film Interview. De pers is overwegend positief, maar het publiek blijkt er geen interesse in te hebben. Minder dan achtduizend mensen gaan naar de bioscoop.
Vlak voor zijn dood werkt Van Gogh aan Cool!, dat gratis publiciteit krijgt nadat Pathé de film weigert te vertonen. Wellicht het resultaat van een column van Van Gogh in dagblad Metro, waarin hij Pathé-programmeur Jacques Goderie publiekelijk aanvalt.
En er is 0605-De Film, gebaseerd op de moord op politicus Pim Fortuyn. Van Gogh meent dat er meer achter de moord zat dan, dat door justitie en overheid is achterhaald. Het levert talloze discussies op.
In augustus van 2004 verschijnt de elf minuten durende film Submission, naar een scenario van Ayaan Hirsi Ali.
In de film, die mishandelingen in naam van het geloof veroordeelt, worden vrouwenlichamen beschilderd met verzen uit de Koran. Door de film krijgt Van Gogh, ongevraagd, politiebescherming.
Op dinsdagochtend 2 november wordt Theo van Gogh op 47-jarige leeftijd in Amsterdam vermoord.