Je kunt het je haast niet meer voorstellen, maar van 13 augustus 1961 tot 9 november 1989 verdeelde een 45,3 kilometer lange muur Berlijn in tweeën. Decennialang was het vrijwel onmogelijk om van de ene naar de andere kant van de stad te reizen. De Berlijnse Muur was tijdens de Koude Oorlog hét symbool van het IJzeren Gordijn: de grens tussen het kapitalistische Westen en het communistische Oosten. Wij verzamelden vijf feiten.
1. De Berlijnse Muur bestond eigenlijk uit twee muren
De in totaal ruim 45 kilometer lange Berlijnse Muur bestond op veel plekken uit twee parallelle muren. Daartussen vormde een stuk braakliggend land van zo’n honderd meter breed de zogenoemde zone des doods of ‘Todesstreifen’. Die buffer zorgde ervoor dat het haast onmogelijk was om ongezien van de ene naar de andere kant te komen. Iedereen die probeerde te vluchten werd dan ook direct neergeschoten door de grenswachten.
2. Duizenden mensen vluchtten over de muur, soms met een luchtballon
Voor de bouw van de Berlijnse Muur lukte het miljoenen mensen om van het oosten naar het westen van Duitsland te vluchten. Vrijwel altijd deed men dat via Berlijn, waar de grens het minst zwaar bewaakt was. Met de bouw van de Berlijnse Muur veranderde dat. Toch lukte het ook tussen 1961 en 1989 nog duizenden mensen om te vluchten naar West-Berlijn. Vaak op creatieve manieren, zoals met een zelfgemaakte luchtballon.
3. Een deel van de Berlijnse Muur vind je in een casino in Las Vegas
In Berlijn kun je nog op verschillende plekken restanten van de Berlijnse Muur bewonderen. Bij de East Side Gallery vind je het langste stuk dat nog overeind staat. Een deel van de muur belandde echter aan de andere kant van de oceaan. In het herentoilet van het Main Street Station Casino in Las Vegas doet een stuk van de Berlijnse Muur dienst als achterwand van de urinoirs. Ook elders ter wereld kun je delen van de Berlijnse Muur zien: in meer dan veertig landen worden stukken van de versperring tentoongesteld als monument.
4. Je kunt fietsen over de grens Oost- en West-Berlijn
De ooit zo zwaarbewaakte grens tussen West-Berlijn en de DDR is nu een fiets- en wandelpad. De 160 kilometer lange Mauerweg volgt grofweg de grens die Berlijn tot 1989 in tweeën deelde. Wie geen zin heeft om de hele route af te leggen, kan ook voor een enkele etappe van tussen de zeven en 21 kilometer kiezen.
5. Een miscommunicatie bracht de val van de Berlijnse Muur in een stroomversnelling
Als reactie op de aanhoudende onrust en protesten tegen de Oost-Duitse isolatie besluit de DDR-regering in 1989 om het reizen naar het Westen eenvoudiger te maken. DDR-politicus Günter Schabowski geeft op 9 november 1989 een persconferentie om de maatregelen toe te lichten. Het was niet de bedoeling om per direct de grenzen te openen, maar door een misverstand gebeurt dit toch.
Schabowski blijkt niet goed op de hoogte van de exacte plannen om de grenzen te heropenen. Als een journalist hem vraagt wanneer Duitsers weer vrij kunnen reizen, antwoordt hij: ‘Sofort, unverzüglich.’ Oftewel: per direct. Veel Oost-Duitsers reizen onmiddellijk naar de muur om de grens over te steken, tot verbazing van de aanwezige grenswachters die ook niet op de hoogte zijn van de plannen. Uiteindelijk openen ze de grensovergangen en gaat 9 november 1989 de geschiedenisboeken in als de dag van de val van de Berlijnse Muur.
Willeke van Doorn studeerde journalistiek, reisde een tijdje de wereld rond en kwam uiteindelijk via de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland bij de redacties van Quest, National Geographic en Runner’s World terecht. Ze is nieuwsgierig naar de wereld, gaat het liefst elke maand even op reis en neemt dan ook altijd haar hardloopschoenen mee.
