Flüelapas

2 

Inhoud Pagina 

Inleiding 3 

Deelnemers 4 

Kaart Davos en omgeving 6 

Dagbesteding 7 

Dagverslagen 9 

Planten 39 

- Tabellen waargenomen planten 40 

Vogels 45 

Vlinders 47 

Redactie: Henk Eggelte 

Tekeningen: Erica van Weerden en Jaap van der Veer 

Foto’s: Jeanne Huijssoon (JH), Hetty Kole (HK), Gerda Birza(GB), 

Henk Eggelte(HE), Monique Zwetsloot (MZ), Saakje Borger (SB). 

Omslagfoto: Hotel Seebüel aan de Davoser See 

Vormgeving: Joop Homan 

De vormgeving is verzorgd door een vriend van Henk: Joop Homan (Oud- 

Zevenaar). We danken Joop daarvoor zeer hartelijk.

Inleiding 

Monique Zwetsloot 

Van 30 juni tot en met 13 juli hebben we een geweldige reis naar Davos gehad. De dag dat we aankwamen 

was het heel warm, maar daarna alle dagen minder. In de rest van Zwitserland was het heel 

erg slecht weer, maar wij zaten net achter de Alpen, dus was er elke dag wel wat mist, maar die trok 

weer op en verder: Nederlandse temperaturen, 18-20 graden. Ideaal! 

De excursies gingen naar bijna alle dalen rond Davos en ook vaak naar buurdorp Klosters voor de 

berglift. De liften en het openbaar vervoer waren allemaal gratis, dus we konden er onbeperkt gebruik 

van maken. Alleen als we een bus moesten bestellen werd het wél duur. 

We vertrokken elke dag met de hele groep, maar Joop had meestal een keuzemoment ingebouwd, of 

doorlopen en wat verder of terug. De groep langzame lopers had wel meer belangstelling voor de 

planten dus later ging Joop meestal met die groep mee. 

Voor mij was het de tweede reis en nu kwam ik meer toe aan mee-determineren 's avonds en ben ik 

daardoor geweldig vooruit gegaan in mijn plantenkennis! Het was een leuke, heel gemoedelijke 

groep. Dat we in het Hotel Seebüel elke avond een eigen ruimte hadden om het programma van de 

volgende dag door te nemen en te determineren was ideaal. Als Gerda de laatste dag niet gevallen 

was, was het zelfs helemaal zonder blessures en ongelukken verlopen. Eind oktober 2012 houden we 

nog een reünie. 

3 

Wat zou dat zijn? (HK)

4 

De deelnemers 

Achterste rij, vlnr: Nel, Jola, Els, Ank, Liesbeth, Simon, Marianne, Monique, Joop, Jaap, Henk 

Voorste rij: Tonnie, Jeanne, Erica, Gerda, Hetty, Saakje

5 

Deelnemers 

Gerda Birza-Knapper Geldrop 

Saakje Borger-Couperus Harkema 

Henk Eggelte De Steeg 

Jeanne Huijssoon Utrecht 

Tonnie Kivits-van Empel Geldrop 

Hetty Kole Diemen 

Simon Kuitwaard Bergen (N.H.) 

Els Ruychaver Soest 

Ank Soutendam-Schooneveld Doesburg 

Liesbeth Ten Berge Almere 

Marianne Van ’t Wout Amsterdam 

Jaap van der Veer Borger 

Nel van Meijeren Utrecht 

Erica van Weerden Borger 

Jola Veldhuis w/v Janssen Nijmegen 

Joop Vrielink (1 e reisleider) Bennekom 

Monique Zwetsloot (2 e reisleider) Warmenhuizen 

Bij Ischalp

Kaart van Davos en omgeving 

6

Wat deden we wanneer? 

7 

Dag Begin - Einde wandeling Hoogte, m 

1 Heenreis 

Utrecht CS; Bazel, overstappen, 

Landquart, overstappen op Rhätische Bahn 

Davos Dorf 

Wolfgang, hotel Seebüel 1540 

2 Schatzalp 1900 

Botanische tuin 

3 Gotschnaboden, groep 1 1780 

Gotschnagrat, groep 2 2285 

4 Sertig Sand. Waterval 1930 

5 Rinerhorn - Rinerhorn, groep 1 2050 

Rinerhorn - Monstein, groep 2 1630 

6 Monstein - Wiesen 1600-1350 

7 Gotschnagrat 2285 

8 Flüelapas - Tschuggen 2380-1940 

9 Ischalp - Clavadel 1930-1660 

10 Dürrboden - Teufi 2010-1700 

11 Vrije dag / Hotel (Sanatorium) Schatzalp 1900 

12 Weissfluhjoch 2660 

13 Gotschnagrat - Parsennhütte, groep 1 2285-2200 

Gotschnagrat - Parsennhütte - Mittelstation Parsennbahn, groep 2 2285-2200-2220 

14 Terugreis 

Als heenreis in omgekeerde volgorde. 

12 

1 

Hotel Seebüel

8 

Paring parelmoervlinders (JH) 

Wandeling Sertigtal (HK )

Heenreis 

Erica van der Veer 

Zaterdag 30 juni stonden we om 7.10 uur op perron 15 

van station Utrecht CS. We waren het perron op gekomen 

via de Van Sijpesteinkadetunnel. We stonden daar maar 

met z’n drieën. Gelukkig kwam Joop eraan gerend om te 

vertellen dat de anderen boven in de hoofdhal van het station 

stonden te wachten en dat we naar perron 12 moesten, 

In de ICE 105 zaten al drie mensen van onze KNNVgroep. 

Ze waren in Amsterdam ingestapt. In Eindhoven 

kwamen er nog twee dames bij. 

Tussen Boxtel en Venray reed de trein erg langzaam. Een 

deel van de bovenleiding bleek ’s nachts gestolen. Daardoor 

verloren we veel tijd. Uiteindelijk kwamen we een 

uur te laat in Basel aan. De volgende trein ging van Basel 

naar Landquart. Onze plaatsen waren in deze trein niet 

gereserveerd (waarschijnlijk doordat we een uur te laat 

waren). Met veel moeite konden we een zitplaats bemach- 

9 

Een fraai uitzicht (HE) 

dag 1, zaterdag 30 juni 

tigen, daardoor zaten we ver van elkaar en de groepsleider 

af. We hadden alleen kaartjes waarop stond dat we tot een 

groep behoorden. Toen we in Landquart uitstapten zei de 

conducteur dat we op perron 4 de trein naar Davos moesten 

nemen. Dat bleek fout. Met onze koffers holden we 

van perron 4 via de tunnel naar perron 5. De rode trein van 

de Rhätische Bahn stond al klaar om ons via Klosters naar 

Davos-Dorf te brengen. Daar werden we met de bus opgehaald 

en met bagage en al naar ons hotel Seebuël in 

Davos-Wolfgang gebracht. Wat helemaal fantastisch was, 

dat we om acht uur ’s avonds (een uur later dan afgesproken) 

nog een volledige warme maaltijd kregen! Een goed 

begin van onze vakantie.

10 

Hotel Schatzalp (HE) 

Voorjaarsgentiaan (JH)

Schatzalp 

Els Ruychaver 

Na heerlijk geslapen te hebben was ik heel benieuwd naar 

de eerste vakantiedag. Nieuwe omgeving, nieuwe mensen 

(voor het grootste deel) en vast ook weer heel veel nieuwe 

planten, bloemen, vogels en ander gespuis. Het begon 

goed; schitterend weer, een mooie blauwe lucht, een heldere 

Davosersee en een prima ontbijt. Kortom totaal niet 

moeilijk om het echte vakantiegevoel te krijgen! 

Vandaag bezoeken we een botanische tuin op ongeveer 

1900 meter hoog. Met de 

kabelbaan bij Schatzalp 

omhoog en gelijk al een 

fantastisch uitzicht over 

Davos en de omringende 

bergen. Het klokkenspel 

dat om 9.45 uur vanuit 

het dal omhoog steeg was 

betoverend. Eén en al 

klokkengebeier. Hoge en 

lage tonen door elkaar! 

Wat een ontvangst. Nadat 

groep 2 ook boven was 

gekomen, met z’n allen 

op naar de bloemenzee: 

Margrieten, klaver, veel 

Lupine, Bevertjes(gras), 

duizendknoop, Ruige 

weegbree, rapunzel, Dodenwaad, 

Alpendost, gentianen, 

Rozenkransje, 

Prachtanjer, enz. 

enz. Het was voor mij 

wel weer alle namen ophalen. 

In het Nederlands 

wel te verstaan want alles 

in Latijnse namen zou, 

zeker in het begin, niet 

blijven hangen. 

Op eigen tempo de botanische 

tuin door. Wat een 

werk om dit aan te leggen 

en te onderhouden! 

De naambordjes klopten 

nog niet allemaal maar 

het was heel goed te zien 

met hoeveel liefde en 

aandacht voor de natuur 

deze tuin was aangelegd. 

Het was warm, zo heet dat de inhoud van mijn tube zonnebrand 

er, bij openen, voor een groot gedeelte uitspoot. Gelukkig 

kon ik een paar mensen blij maken en de rest, tja, 

was verloren. 

Bij de waterval ging de groep uiteen. Samen met Jola, Jaap 

en Erica ben ik het bosgedeelte ingedoken. Iets minder 

bloeiende planten maar toch ook wel veel bosbessen en 

11 

Koraalwortel (GB) 

Entree botanische tuin (HE) 

dag 2, zondag 1 juli 

alpenroosjes. Ook nog een Apollovlinder gespot. Jola ontdekte 

Koraalwortel. Een saprofiet, leeft samen met een 

schimmel. Ze halen hun voedsel uit de humus onder naaldbomen. 

Terug bij het Jugendstilhotel Schatzalp 

(achterkant) lekker in de wind op een bankje onze meegekregen 

lunch opgegeten. En daarna ook nog op het allerbeste 

plekje van het restaurant een kopje koffie gedronken 

en genoten van het uitzicht. We voelden ons echte boffers. 

Ondertussen veel andere 

groepsgenoten gezien. 

Iedereen had zijn eigen 

plan getrokken om terug 

te gaan. Wij vieren besloten 

met de Bahn weer naar 

beneden te gaan , de bus te 

nemen en langs de rechterkant 

van het meer terug 

te lopen naar het hotel. De 

lucht betrok wat, de zon 

ging schuil achter de wolken, 

er kwam aardig wat 

wind en ook rond de bergen 

in het oosten ontstonden 

wolken. Het weer leek 

om te slaan. Maar goed, 

prima gelopen. Keverorchis, 

Zwarte eekhoorn, 

Wondklaver, wintergroen 

en Esparcette gezien. De 

eekhoorns zitten, bij wijze 

van spreken, te wachten 

op de toeristen. Terug in 

het hotel, toch wel moe, 

maar voldaan, nog wat 

nagenoten op het terras. 

Diner om precies 18.00 

uur (om 17.55 uur een 

gezellig muziekje op de 

gang ter herinnering). 

Heerlijk gegeten. Ik heb 

niet genoteerd wat, maar 

Hetty zal er ongetwijfeld 

foto’s van gemaakt hebben. 

Hierna noch een kleine 

bijeenkomst in onze 

eigen KNNV-zaal. 

Een prachtige startdag met een overweldigende hoeveelheid 

bloeiende of bijna bloeiende planten. Helaas heeft 

bijna iedereen de Notenkraker gezien. Ik nog niet (maar 

wel gehoord) maar er moet voor de komende dagen toch 

nog iets te wensen overblijven! 

Op naar morgen. Op naar Klosters.

12 

Spannende passage (HE) 

Alpensalamander (HK) 

Sneeuw (HK) 

Stengelloze gentiaan

Gotschnaboden, Gotschnagrat 

Henk Eggelte 

Over koffie en nog meer 

Vanuit onze panoramische eetzaal proberen we tijdens het 

ontbijt het water van de Davossee te ontwaren. We zien 

mist. Wolken dus, maar, belangrijk, geen regen. We laten 

ons niet weerhouden en staan, met gevulde rugzak, hoopvol 

bij de bushalte. Met Zwitserse precisie arriveert de bus 

zodat we, ook weer stipt, de trein van 8.53 naar Klosters 

halen. Daar laten we ons door een kabelbaan omhoog hijsen 

naar het Mittelstation Gotschnaboden (1780 m). De 

mist hangt er weer klam om ons heen hoewel we beneden 

de zon al even hadden gezien. En ook de ons door Joop 

beloofde koffie hielden we tegoed: er was geen koek-enzopie 

bij het Mittelstation. Er werd toen gezellig, naar 

goed gebruik, gedelibereerd over de vraag wie wel of niet 

op de lange geplande wandeling zou meegaan, wie wel of 

niet verder naar boven voor koffie, waarom wel en waarom 

niet. Ten slotte gingen we toch allemaal vanuit het 

Mittelstation op weg voor althans een deel van de lange 

wandeling die de avond tevoren was afgesproken. Dus 

richting Wolfgang, langs een vrij horizontaal pad. 

We lopen in ganzenpas door een boomloos, doodstil landschap 

zonder horizon. Een weelde aan ons nog goeddeels 

onbekende planten haalt de gang er behoorlijk uit. We 

bereiken een klein sneeuwveld. Nel, die zoiets nooit eerder 

zag, houdt niet op te jubelen over de pracht van het landschap 

en de overweldigende flora. Toppers zijn o.a. Primula 

auricula, Soldanella alpina (Kwastjesbloem), Petasites 

albus (Wit hoefblad), Poa alpina (met zaden die al in de 

plant kiemen). Met zovele ogen zien we veel en zo storen 

we twee Alpensalamanders bij het verwekken van nageslacht. 

We houden er een aantal bijzondere foto's aan over. 

En toen kwam ten slotte toch de regen. De capes komen 

tevoorschijn en de camera's verdwijnen. Ongeveer de helft 

van de groep, onder leiding van Joop, gaat nu terug naar 

het station van de kabelbaan om een etappe hoger te gaan 

13 

Polygala chameabuxus (HE) 

dag 3, maandag 2juli 

(Gotschnagrat, 2285 m), daar in de buurt wat rond te kijken 

en, niet onbelangrijk, koffie te drinken. 

Groep 1 gaat, in de regen, zonder koffie, dapper verder. 

Die regen duurt niet lang en vaak komt de zon door zodat 

we vergast worden op schitterende vergezichten. Onderweg 

worden we lyrisch, niet alleen daarover: Vrouwenschoentjes 

(Cypripedium calceolus), velden vol Anemone 

narcissiflora en Bosmuur (Stellaria nemorum), Polygala 

chamaebuxus (Buxusvleugeltjesbloem). Nel meent raven 

te horen, en ja, één komt er, ten bewijze, majestueus 

overvliegen. Natuurlijk volgt ook gepaste rust. Maar 

Jeanne werd daarbij 'geschokt': schrikdraad. Velen 

van ons blijken daarvan medische voordelen te kennen 

zoals lachen en dus een goed humeur. Jeanne 

geeft zelf het voorbeeld. Voor hen die er loopproblemen 

door zouden kunnen krijgen wordt gesuggereerd 

dat de KNNV eens een reis zónder schoentjes 

zou moeten organiseren. Groep 1 is daarna vrij gauw 

weer op de thuisbasis. 

Groep 2 is door deze verslaggever niet gevolgd, 

maar hem is bericht dat vooral de koffie heel goed 

smaakte. Voorts heeft men boven genoten van een 

indrukwekkende bloemenzee en dat ondanks kou, 

gure wind en af en toe regen. Vele bijzondere soorten 

zijn 's avonds, na de dagsluiting van Joop 

(programma van de volgende dag) letterlijk onder de 

loep genomen. 

En ook, de groep heeft Murmeltiere, marmotten gezien! 

Zodra er een zonnetje verscheen kwamen ze 

tevoorschijn. Kortom ook voor groep 2 was dit een geweldige 

dag. 

Anemone narcissiflora (HE)

14 

Sertig, nabij de waterval (HE) 

Sertig Dörfli ( ) 

Gentiana punctata(HE)

Waterval Sertig Sand 

Ank Soutendam 

Om 9.11 stonden we in de houding 

voor de bus naar Davos Dorf die echter 

niet bleek te rijden, waardoor we 

een kwartiertje later vertrokken. In 

Davos Dorf overgestapt op de bus naar 

Davos Platz en daar weer in de bus 

naar Sertig Sand, waarvan de chauffeur 

alle bochten toeterend nam. (Die 

glashamertjes in elke bus bij elk raam 

gaven toch reden tot bezorgdheid). 

Bij het eindpunt Sertig Sand eerst koffie 

en daarna op pad naar de waterval. 

Een lichte wandeling met onderweg 

alweer veel moois, zoals een Gems, 

Klierstijl, het Kolfdragend klokje, Eenbloemig 

wintergroen, giftig (zwavel) 

korstmos, Alpenvetblad (wit) en de 

Steenarend, onder andere. 

Na de boterhammen bij de waterval 

weer terug en de route naar Sertig 

Dorf bovenlangs gevolgd, waar weer bijzondere planten 

ons wachtten, zoals veel Gele gentiaan, Wolfsklauw, Arnica, 

Veratrum album (Dodenwaad) en Gestippelde gentiaan. 

De route was overigens behoorlijk fors, één lange 

afdaling over vele hindernissen, maar het is gelukt. 

Een deel van de groep, waaronder beide reisleiders, is 

15 

dag 4, dinsdag 3 juli 

daarna verder naar beneden gelopen 

langs een iets minder heftige route, 

terwijl de overigen – voor zover niet 

eerder al in de bus gestapt in Sertig 

Sand - de kortste weg naar Sertig Dorf 

namen om daar de bus te pakken. Een 

chagrijnige chauffeur maakte daarbij 

aanmerkingen op het feit dat wij ons 

niet aangemeld hadden als groep (11 

man), zodat er nu misschien wel mensen 

uit de plaatselijke bevolking moesten 

staan. Hij vergat zeker dat wij behoorlijk 

voor dit tochtje moesten betalen 

(Fr 15 per retour) en dat het ons 

ook niet mogelijk was geweest in te 

schatten hoeveel van ons op tijd bij de 

bus zouden zijn. Overigens toeterde hij 

aanzienlijk minder. 

Al met al was het een prachtige dag. 

Om 16.45 waren we weer thuis. De 

groep doorlopers had uiteindelijk een 

Kolfdragend klokje (JH) 

lange steile afdaling moeten maken en 

was nog net op tijd voor het eten thuis. 

Tijdens het diner hadden we weer een prachtig onweer met 

een dubbele regenboog aan de overkant van het meer. 

Sertigtal, naar de waterval (HE)

16 

Eenbloemig biggekruid (HE) 

Morgenrood (JH) Alpenroosjes (HE) 

Lunch met wespen (HE)

Rinerhorn - Monstein 

Marianne van ‘t Wout 

Om 7 uur gaat de wekker.Snel opstaan en naar het raam. 

Allerlei vogelgeluiden hoor ik van buiten uit de sparren 

komen.Ze staan voor mijn raam, ik kijk dus zo in hun binnenste. 

Mezen, vinken en de Europese kanarie genieten 

van alles wat de spar hun bieden kan. Ze maken een beetje 

kabaal. Maar ik hoor nog een geluid dat ik niet ken. Ik 

zoek met mijn kijkertje en daar heb ik ze, twee kruisbekken. 

Spannend.! Wat komen ze mooi uit tegen de door de 

regen erg groene sparren. Het mannetje heeft een roze 

gloed over zich, het vrouwtje is groengelig. Ze zijn als een 

razende aan het werk om de zaden uit de appels te plukken.Hoe 

dat kan ik niet zien, het gaat te vlug. De snavels 

zijn wel duidelijk gekruist. 

Om 7.30 zitten we met zijn 

allen aan een overheerlijk 

ontbijt, uitkijkend door de 

grote glazen ruiten over de 

Davosersee. Het meer is 

blauwgroen tegen een donkergroene 

helling, dan komt 

er plotseling een spierwitte 

zwaan aandrijven. Het is om 

even stil bij te staan. 

We gaan naar de bus. Met 

het weer gaat het wel 

goed .We bekijken weer de 

mooie berm, veel planten 

maar ook veel vlinders. Er 

loopt een slootje door het 

weiland. ‘s Nachts heb ik 

zo’n hoem-hoemgeluid gehoord. Volgens Joop maakt de 

vroedmeesterpad dit soort geluid. We gaan met de trein 

naar Glaris, een mooie rit. Dan pakken we de lift naar boven, 

de Rinerhorn op en stappen uit bij Jatzmeder. Het 

grote restaurant ziet er wat verlaten uit met zo n kleine 

groep wandelaars. De vallei ligt ver beneden ons en over 

de toppen van de sparren zijn we naar boven gezoefd. Je 

gaat zo snel de hoogte in. 

We gaan met zijn allen wandeling 82 lopen tot de beek en 

dan gemeenschappelijk lunchen. Monique zal met een 

groepje doorwandelen naar Monstein, de plantjesgroep zal 

het zelfde pad terug lopen. We starten, het is heerlijk lopen. 

De zon is nog niet te warm, dauwdruppels schitteren 

om alle plantjes. De kleuren van de alpenrozen zijn zo 

mooi nu. Af en toe komt er een klein watertje lang het 

pad. Meteen zijn er weer andere plantjes te zien.o.a Witte 

waterkers. Verder op de helling zien we de Turkse lelie, 

Rijsbes, vaak bij water, Bruine gentiaan, Rozenkransje. 

Rozenkransje, wie heeft zo’n mooie sprookjes- naam bedacht? 

Bij het beekje heb ik een mooie groene steen opgegraven. 

Joop noemt het een serpentijnsteen. Hij komt uit 

een gebergte dat helemaal groenig is van deze rotsige stenen. 

Daar gaan we later nog naar toe. De vlindermensen 

hebben het ook druk. De zon gaat fel schijnen. De vlinders 

vinden het heerlijk en vliegen van de ene bloem naar de 

ander. Hetty met haar fototoestel volgt zowat alle vlinders. 

17 

Ze maakt prachtige foto's. 

Cirsium spinosissimum (HE) 

dag 5, woensdag 4 juli 

Monique is met haar groepje al ver vooruit gelopen. We 

staan op een helling naar ze te kijken. Ze steken de beek 

over. Als laatste zien we Simon van de ene naar de volgende 

steen de beek oversteken. We wuiven, de gemeenschappelijke 

lunch, nee. Ze lopen ook zo stevig door. Wij 

gaan ook een plek zoeken om eens te kijken wat er in die 

stevige papieren lunchzakken zit. Nel ontdekt dat ze, al 

vlinders fotograferend, helemaal vergeten was dat ze ook 

naar Monstein gewild had, met Monique mee. Op een 

bank in de volle zon zittend wordt de lunch gebruikt. De 

lunch is prima, dat vinden hordes van vliegen ook. Saakje 

gooit haar overhemd helemaal 

over haar hoofd heen, 

berooft veel vliegen van hun 

bestaan en legt ze uiterst 

zorgvuldig op Joops knie 

met een stevig verhaal. 

We gaan terug. Vlinders 

vliegen lekker in de nu behoorlijk 

warme zon. Henk 

schrijft nog steeds zijn boekje 

vol met nieuwe waarnemingen, 

ijzersterk. We gaan 

even wat drinken bij het 

restaurant, heerlijk. Daarna 

lopen we het pad links. Het 

is warm. Er is minder te zien 

omdat hier de hele winter 

geskied wordt. Van de alpenrozen zijn er nog maar een 

paar over zo hier en daar. De sneeuw plet zo hard door het 

vele skiën, ontdooit dan te langzaam. De planten hebben 

het hier niet zo op. We komen langs een stuk van de bovenkant 

van de weg. Het is omlaag gestort. De alpenrozen 

zijn naar beneden gezakt. Joop wijst erop en noemt het een 

podzolgrond. De bovenste laag is zuur. Door de regen 

zakken de zuren naar beneden, spoelen in de laag er onder 

in. De laag verandert van kleur. De hardere laag helemaal 

onderin is de rem. Bij een steengroeve zien we veel kleine 

stenen zo door elkaar gegooid. Toch bloeien er langs de 

zijkant hele rissen campanulas. Volhouders! Op de terug 

weg loop ik langs de kant en zie een geschild stukje hout 

liggen met wat rare figuurtjes erop.Dichterbij zie ik dat het 

drie tegen elkaar liggende kleine hagedisjes zijn. Zachtjes 

roep ik Hetty, ze komt met fototoestel. De anderen komen, 

ze zijn de meest gefotografeerde hagedisjes van Davos. 

Een goed eind van deze wandeling. 

De groep van Monique heeft goed gewandeld. Naar Monstein, 

maar het bier dat ze daar maken, in de hoogst gelegen 

bierbrouwerij van Europa, hebben ze niet geproefd. 

Het café was dicht. Ze zijn wel naar een boerderij gegaan 

waar je melk kon drinken. Uiteindelijk hebben we elkaar 

weer ontmoet voor de bus, onverwacht maar heel gezellig!

18 

(Paar) vrouwenschoentjes (JH) 

Bosmuis (JH) 

Waar blijft de trein? 

Hieracium staticifolium (HE)

Monstein - Wiesen langs de beek(Landwasser) 

Nel van Meijeren 

Na de heftige regen en onweer van gisteravond starten we 

de ochtend met zon en kleine wolkjes. En bijzonder: Gerda 

is jarig! We zingen haar toe….. 

Na het ontbijt vertrekken we met 

onze inmiddels vertrouwde bussen 1 

en 3 naar Davos Platz en pakken 

daar de trein naar Monstein. We 

lopen in Monstein een klein stukje 

over een zonnig pad langs het spoor 

(veel Rouwspanners en Groot geaderd 

witje), steken het spoor over en 

vervolgen het pad langs het water, 

nu aan de schaduwzijde. We vinden: 

Venus-schoentjes, Etagemos, 

Haakmos, Struisveermos. 

Na een bocht in de weg en een 

doorgang door de rotsen kijken we 

tegen hoge rotswanden aan 

(gestuwd gesteente) en komen in het 

gebied waar we de Rotskruiper kunnen 

verwachten. Joop heeft een fles 

wijn ingezet voor degene die de 

kruiper vindt. Keek ik op het juiste 

moment naar boven en zag de vogel 

bewegelijk zitten.! Wat een onrustig 

beest: zitten, kruipen, fladderen en vliegen. Maar daardoor 

konden we heel goed zijn rode vleugels waarnemen. Na de 

opwinding rond de Rotskruiper vervolgen wij onze weg. 

Via een oud bruggetje steken een 

paar “vlinderaars”over naar een 

zonovergoten rommelig gras/ 

struikenlandje voor een afgesloten 

spoortunnel. Wat een paradijsje: 

Parelmoervlinders, Blauwtjes, 

Koolwitjes, dagactieve nachtvlinders, 

Kolibrivlinder enz fladderen 

rond. We blijven daar wat langer 

om de vlinders goed te kunnen fotograferen 

voor de determinatie. 

Een deel van de groep is inmiddels 

doorgelopen en met z’n achten besluiten 

we toch eerst maar eens te 

gaan lunchen (later blijkt dat de 

koplopers dichterbij waren dan we 

dachten). We genieten van onze 

lunch, van het uitzicht en van de 

vlinders. 

Na de lunch lopen we een eindje 

verder via een brug naar de andere 

kant van de beek en komen nu vol- 

Rotskruiper 

op in de zon te lopen. Bij een officiele 

stookplaats (zoals er vele zijn in Zwitserland) treffen 

we een paar groepsleden: zij hadden op díe plek geluncht. 

Wat een prachtige bergwanden vol bloeiende planten: 

Tijm, Vliegenorchis, Geel vingerhoedskruid, Bruinrode 

19 

Bruinrode wespenorchis (HE) 

dag 6, donderdag 5 juli 

wespenorchis, Hokjespeul. En Koninginnepage, Kommavlinder, 

St Jansvlinder, Distelvlinder en meer…De groep 

splitst zich verder: een aantal mensen wil meer doorlopen 

( het KNNV-tempo loslaten). Wij 

komen wat rustiger lopend achteraan. 

In een holletje tussen de rotsspleten 

aan de weg ontdekken we 

een Bosmuis: die zit heerlijk te 

zonnen voor z’n voordeur en laat 

zich prima bekijken en fotograferen. 

Verder lopend genieten we van de 

prachtige uitzichten, de woest stromende 

beek, de hoge spoorbrug. 

Op een gegeven moment horen we 

een luid roepende roofvogel en tot 

onze verrassing zien we langs de 

rotswand een Buizerd vliegen die 

een Rotskruiper aanvalt of omgekeerd. 

Wat een spektakel. Maar 

beiden vliegen ongedeerd verder! 

Het venijn zit in de staart: na een 

hele dag “vlak” gewandeld te hebben 

komt er toch een behoorlijke 

klim bij Wiesen. We besluiten niet 

te gaan haasten om een trein te 

halen. 

We bekijken nog een paar Vogelnestjes die langs de weg 

staan en komen uiteindelijk aan bij station Wiesen. Dat 

stationnetje blijkt tevens een restaurantje 

en we zien daar weer een 

paar groepsleden terug achter een 

sapje en biertje! Ook wij laten ons 

een drankje goed smaken. 

Om 16.09 pakken we de trein naar 

Davos Platz en vervolgen het ritueel 

van de bussen naar “huis”. Bij 

het diner wacht ons een barbecue 

met een saladebuffet en een feestelijk 

toetje: aardbeien met ijs en 

slagroom. Met op het toetje van 

jarige Gerda een mooi brandend 

kaarsje ! 

Tijdens het determineren ’s avonds 

verrast Gerda ons nog met een 

tractatie. 

Wat een dag……….

20 

Weer of geen weer (HE) 

Wachten op de bus (MZ)

Gotschnagrat 

Jaap van der Veer 

Donderdagavond was er een deprimerend weerbericht, 

maar de volgende morgen viel het wel mee. 

Vertrek vijf voor negen met de bus naar station Davos 

Dorf, vandaar met de trein naar Klosters Dorf. Bij de Gotschnabahn 

ontstond eerst wat gerommel bij de kaartjescontrole 

en wel bij de electronische kaartlezer. Als je bij groen 

licht niet meteen door liep, werkte je kaartje bij een tweede 

poging niet. Dat werd ons door een alleraardigste jongedame 

uitgelegd. De gondel naar Gotschnaboden werd door 

dezelfde dame bediend, en ook de gondel die ons van Gotschnaboden 

naar de Gotschnagrat bracht. 

Op de Gotschnagrat was het behoorlijk mistig. Een goede 

reden om eerst koffie, of wat anders, te drinken in het 

Bergrestaurant. Zo nu en dan verscheen er een bergtop 

21 

Klein maar dapper (HK) 

Kleine kwastjesbloem (HE) 

dag 7, vrijdag 6 juli 

voor de ramen. Buiten, bij de sneeuwveldjes, lieten de 

sneeuwvinken zich goed bekijken. De wolken die rond de 

bergtoppen trokken maakten veel paden onaantrekkelijk, 

maar het pad naar de Casanna-Alp loopt onder langs een 

rotswand die luwte gaf. Daar was het redelijk helder, met 

slechts zo nu en dan regen of mistflarden. We zagen er 

veel bloemen, zoals gentianen, primula’s, Süssklee, Doronicum, 

Kruipend nagelkruid en Alpenranonkel. Jola ging 

vrijwel meteen terug, omdat ze niet tegen de hoogte kon. 

De anderen gingen om half twee terug naar het restaurant, 

en om twee uur naar beneden. De terugreis verliep heel 

vlot. Alles sloot perfect op elkaar aan. 

Ranunculus alpestris (HE)

22 

Naar Tschugge (HE)

Flüelapas 

Hetty Kole 

Vandaag gaan we met de postbus van Davosdorf naar de 

Flüelapas, vertrek rond 8.55. We rijden langs een riviertje 

rechts van ons, stijgen geregeld en komen aan op een 

pleintje. Daar is aan één kant een prachtig uitzicht op bergen, 

waar nog sneeuw ligt die weerspiegelt in het meer 

onderaan. Mist drijft langs. We zijn op 2383 meter hoogte. 

In hotel Flüela Hospiz uit 1869 drinken we koffie. De autoweg 

langs het hotel vormt de waterscheiding tussen de 

Donau en de Rijn en is in 1866-67 gebouwd. 

Aan het begin van onze wandeling 

is het nog flink mistig. Na 

een stukje over de geasfalteerde 

weg begint een keiige, geleidelijke 

afdaling. Rotsblokken 

liggen overal verspreid en 

het wemelt van de kwastjesbloemen. 

Hele velden! Lage, 

roze veldjes van Alpenazalea. 

De stenen zitten vol allerlei 

soorten korstmossen; oranje, 

groen, grijs, wit en zwart. Leermossen 

groeien er ook, bruin 

met oranje randen. Joop ontdekt 

een Alpenmarmot tussen 

de rotsen, hij zit een eind weg. 

Een Waterpieper zingt. Nog altijd hangen mistflarden tegen 

de bergen en hoe lager we komen, des te meer kleine 

stroompjes. Stengelloze gentianen bloeien. In een koeievlaai 

drie paddestoelen, misschien Geringde vlekplaat. 

Saakje draait hem gedeeltelijk om. Eronder zit een vrij 

grote, donkere loopkever met op zijn rugschild allemaal 

putjes en richels. We wandelen langs bloeiend Wollegras 

en twee grote steenblokken, die met een Steinschlag naar 

beneden gerold zijn. Er zijn data op geschreven: 20-9-1999 

en 26-7-1992. Alpenroosjes, doronicum, gele viooltjes en 

Beekstaartmos op weg naar beneden. In de buurt van bushalte 

Wägerhus vinden we een mooie plek voor de eetpauze. 

Daar landt een steenvlieg op Saakjes hoofddeksel. Erigeron 

alpinus met mooie behaarde omwindselblaadjes 

23 

Loiseleuria procumbens (HE) 

Flüelapas (HK) 

bloeit in de buurt. 

dag 8, zaterdag 7 juli 

Dan steken we de autoweg over en volgen een pad links 

van het riviertje. Liesbeth neemt de bus terug, die er al 

gauw aankomt. Een prachtig uitzicht op de bergen links en 

rechts met het kronkelende riviertje rechts van ons. Wolken 

en een blauwe lucht. Nog steeds veel fraaie korstmossen 

op de stenen. Ook een Gestippelde gentiaan en Dotterbloemen 

in bloei. We steken wat stroompjes over en lopen 

weer een stukje links over de 

autoweg. Dan zijn we weer op 

het smalle pad in de natuur. 

Een watervalletje, een houten 

brug, het eind van de tocht nadert. 

Een Erebia gaat even op 

een steen zitten, een paar bloeiende 

Welriekende muggenorchissen 

en we staan voor de 

laatste houten brug. Die voert 

naar de bushalte bij Tschuggen. 

Er is een wit kerkje en Gasthaus 

zum Tschuggen, dat een 

aantal van ons reeds eerder 

bereikte. Els, Nel en Joop lopen 

een langere route. De bus 

laat niet lang op zich wachten 

en we komen in Davos Dorf aan. In het station wordt muziek 

gemaakt met drie draaiorgeltjes. Met bus 1 naar het 

hotel. 

Daarna met Saakje naar de eekhoorns wezen kijken op het 

pad aan de overkant van het hotel langs het Davosmeer. 

We zagen ze wel, maar ze bleken nogal kieskeurig. Brood 

of kaas vonden ze maar niets. Gelukkig kwam er een gezin 

aanlopen dat een doosje cashewnoten bij zich had. Dat viel 

meer in de smaak. Ze pakten het uit hun hand.. 

Het avondeten was als gewoonlijk weer met veel fantasie 

samengesteld en 's avonds werd er gedetermineerd na achten. 

Al met al een mooie dag. 

Kleine kwastjesbloem

24 

Rustplaats gezocht (HK)

ISCHALP 1932 m. hoog - halverwege de Jacobshorn 

Saakje Borger Couperus 

Als ik ’s ochtends net voor 8.30 uur beneden in de hal kom 

zit Jogchem alias Joop, onze actieve reisleider, daar al de 

krant van gister te lezen bij gebrek aan beter. Hetty haalt 

voor het eten nog even een frisse neus. Klokslag half acht 

gaan de deuren open en mogen we ons tegoed doen aan 

een meer dan rijkelijk ontbijt. De morgen was begonnen 

met zon en blauwe lucht met stapelwolken, een spiegelglad 

diep turquoise meer 

en één Knobbelzwaan. 

De vlaggen lusteloos aan 

de stokken. Tijdens het 

ontbijt betrekt de lucht 

echter plotseling en valt 

er regen op de ruiten. 

Hierop reageert Joop 

door te beslissen dat we 

één uur later dan gewoonlijk 

gaan vertrekken. 

Nu om 10.54 uur. 

Door deze verandering 

hebben we plotseling wat 

tijd over en omdat het 

ook al weer droog is nodigt 

Jola me uit een klein 

stukje buiten te lopen. 

Samen staan we de vogels 

te beluisteren rond 

hotel Seebüel. We horen 

een Merel en een Groenling 

en niet zulk fraai 

gekras van Notenkrakers. 

Zoals elke ochtend zit ook de Europese kanarie weer zijn 

messen te slijpen. En een onbekend: wiet, wiet, wiet. Na 

enige tijd komt Joop ook bij ons staan en vertelt ons van 

een Kramsvogel en een broedende Kwikstaart. Marianne 

zegt dat ze een Kruisbek heeft gezien. 

Ondertussen is het zo laat geworden dat we kunnen vertrekken. 

We steken over, over de gele zebra. Na twee bussen 

zijn we bij Davos Platz, er uit en naar de skilift. Tijdens 

deze korte wandeling beieren alle kerkklokken van 

Davos. Ze laten ons even weten dat het zondag is. Helaas 

we laten ons deze dag niet weerhouden door eeuwigheidsaangelegenheden. 

Op balkons zijn Petunias beschermd 

door transparante kapjes tegen de stortregens die hier aan 

de orde van de dag zijn. En al kuierend snort Henk nog 

snel een Bunias uit een particulier tuintje. Nu in de kabelbahnlift. 

Ik voelde me net een blikje cornedbeef, zo vol 

was deze lift, maar bedacht: “Na openen beperkt houdbaar”. 

Uit de lift 40 m steil omhoog, minstens 30%. Hier viel de 

groep al dadelijk uiteen in een snelle en een minder snelle 

groep. De snelle lopers zouden naar Clavedel gaan. En de 

groep waar ik bij bleef zou uiteindelijk terug gaan. Bij het 

stijgen onderweg in de berm veel mannelijke Rozenkransjes. 

Deze steeds goed bekeken, want Gerda had eerder 

vastgesteld dat een Rozenkransje niet altijd een Rozenkransje 

was. Terzijde gelaten dat er mannetjes en vrouwtjes 

zijn, zijn er dus ook nog verschillende soorten Rozen- 

25 

Steenanjer-Dianthus deltoides (HE) 

dag 9, zondag 8 juli 

kransjes. 

Dan komen we bij een metalen paal schuin omhoog. Deze 

lijkt op een soort slagboom. Het enige dat ik kon bedenken 

was dat het een lawei moest zijn. Dat was een paal die in 

de tijd van de vervening bij ons werd gebruikt door de 

veenbazen om hun arbeiders in het veen te laten weten 

wanneer ze mochten schaften en wanneer ze weer moesten 

werken. Maar Joop onderwees 

mij beter. Het 

was een sneeuwkanon. 

Bovendien waren daar 

stukken Alpentalud opnieuw 

ingezaaid met 

graszaad . Volgens Joop 

was daar de berm 

verskied (verskoten, versketen?). 

In ieder geval, 

het gras was dood door 

het vele skiën. Weer veel 

orchideeën onderweg. 

Muggenorchis misschien? 

Nu treffen we verse koeienvlaaien 

met spiksplinternieuwe 

strontvliegen. 

Jeanne portretteert de 

vliegen en zingt spontaan 

het volgende lied: 

In het land van Suriname, 

holadieejee, holadioo 

Zat een strontvlieg voor de 

ramen, holadieejee, holadi- 

oo 

Waar zat die strontvlieg naar te kijken?, holadieejee, holadioo 

Naar een olifant die stond te zijken?, holadieejee, holadioo 

Waar is die strontvlieg nu gebleven?, Holadieejee, holadioo 

Zij is met de zijkstroom meegedreven, holadieejee, holadioo. 

Waar ik maar mee wil zeggen dat de KNNV ook reizen 

aanbiedt op een hoogstaand cultureel niveau. Over strontvliegen 

nog het volgende: de vrouwtjes leggen eitjes met 

vleugeltjes zodat deze niet in de stront verdrinken. De larven 

eten geen stront maar larven van andere vliegen die 

wel stront eten. 

Nu veel Saxifraga aizoides (gele vlekjes in de kroonbladen). 

Het is de moeite om deze stervormige bloempjes 

onder de loep te bekijken. Els hoort en ziet een boomklever. 

Voor mij hadden ze van die meer dan 30m hoge 

naaldbomen beter de helft af kunnen halen, mogelijk dat ik 

dan ook nog een vogel had kunnen zien. Op de grond nu 

Gentiana purpurea en Pedicularis tuberosa. Men hoopte 

een Citroensijs te zien. Niet dus. Even later ziet Nel 

Kneutjes in de Europese larix. Daar boven op die berg is 

een uitbundig bloeiend Rode-klaverveldje waarin het 

zoemde van de honingbijen. De uitgebloeide Geum montanum 

deed me denken aan 23 punkers als hangjongeren 

op een kluitje. En als ik even niet praatte, hoorde je alleen 

de rivier ruisen onder in het dal. Geheel geen verkeersgeluiden 

meer. 

Zo voorbij het middaguur pauze voor de lunch. Deze keer

was er een wel zeer comfortabele plek uitgekozen. Langs 

de kant van het boerenpad lag een stapel beschimmelde 

oude planken. Van dit Spaans meubilair hebben we wat 

planken verlegd, zodat we er op konden zitten. Rechts 

schuin achter boven ons liepen twee varkens. Denk even 

aan hun aroma. Voor ons op het pad verse koeienstront 

waar pas ook nog in getrapt was. Onder deze gunstige omstandigheden 

hebben we de lunch genoten. En dan te bedenken 

dat enkele honderden meters verderop de voorste 

groep geriefelijk op riante banken zat in de kaasmakerij 

“Käserei Molkerei Davos”. Tijdens deze lunch wil het 

geval dat een boer passeert die met zijn hond zijn kudde 

Braunvieh had opgehaald. Eén koe wilde bij mij kijken, 

maar werd door de boer 

hardvoetig terecht gewezen. 

Ik vreesde nog dat 

een koe in de diepte zou 

storten. Maar kennelijk 

weten de beesten hoe ver 

ze op het randje van de 

afgrond kunnen lopen, er 

is niets gebeurd. Door dit 

intermezzo had ik niet 

gezien dat de boer een 

korhoenderveer op zijn 

hoed had. Joop wel. 

Na de kaasboerderij gingen 

Hetty, Gerda, Tonny, 

Joop en ik terug op een 

lager gelegen pad. Door 

het weiland waar we liepen 

waren poelen met 

kwelwater. Er dreef ijzerbacterie 

op. Ook stonden 

hier nog enige planten 

Ranunculus aconitifolium. 

Want wat mij opviel 

bij mijn vorig bezoek aan 

Davos, zo ‘n tien jaar geleden, dat toen hele weilanden en 

bermen vol stonden met deze “witte Boterbloem”. Je vergelijkt 

soms toch dingen met elkaar. Van toen herinner ik 

me dat in de bergen ook meer sneeuw was. En Adderwortel 

was er toen heel veel. En ik vond toen de Madeliefjes 

zo mooi! En nu hoorde ik van Gerda dat het helemaal geen 

madeliefjes waren maar Aster bellidiastrum. Zo komen we 

nu over een smal bospad met Adenostyles als een erehaag. 

Passanten groeten ons met : “Grütsi”.Hier groeide ook 

weer het korstmos Zwavelcladonia op de naaldbomen, 

waarvan Joop ons verteld had, dat vanwege zijn giftigheid 

boeren die wel gebruikten in aas om zo wolven om zeep te 

brengen. We vinden Veenstaartje, een mosje dat petieterige 

kleine Granny-Smith-appeltjes op z’n haartjes lijkt te 

dragen. Dan nog Heksenboter, ook een zeer mysterieus 

organisme. En omdat Hetty de wens had geuit dat ze graag 

een Alpenboktor zou zien, begin ik met mijn bergwandelstokje 

met een geniepige ijzeren punt in een vrij dode 

boom onder zijn bast te peuren. Het resultaat is dat een 

groot stuk dennenschors van de boom afvalt. Tot onze 

teleurstelling geen enorme torren of kevers, maar wel twee 

vette sneeuwwitte maden. Nou denken jullie : “Och, twee 

26 

maden, als het anders niks is”. Maar ten 1 e een specht zou 

er blij mee zijn en ten 2 e als jullie het gedicht “Die Made” 

van Heinz Gerhardt, dat onder is afgedrukt, lezen zullen 

jullie dat nooit meer denken! 

Gesproken over Spechten, we zagen een boomschors die 

duidelijk bewerkt was door een Specht. Er liep veel hars 

uit de beschadigde wond op de boom. Volgens Joop werk 

van een Drieteenspecht. Dat is mogelijk want die moeten 

daar voorkomen. Maar wat deze Specht zoekt is mij niet 

duidelijk, het enige wat ik op de pc heb kunnen vinden is 

dat Drieteenspechten aan de geur van de hars kunnen ruiken 

of de boom ziek of gezond is. En dat bepaalt wel de 

hoeveelheid voedsel die 

in de betreffende boom te 

vinden is. 

De weg vervolgd over 

alpenweiden waar twee 

vrouwen met enige kinderen 

in een jister = koe- of 

melkbocht zitten. Afgerasterd 

met elektrische 

draad. Ik geef toe het was 

daar een daalders mooi 

plekje. Tochtvrij en in de 

zon, maar mochten de 

kinderen niet weglopen of 

waren de moeders bang 

voor vee of honden? Er 

was in geen velden of 

wegen een beest te bekennen. 

En voor een crèche 

wat ver uit de buurt daar 

boven op die alp. Vreemde 

mensen die Zwitsers. 

We zoeken het Linnaeus- 

Strontvlieg (SB) 

klokje, dat we niet vinden. 

Wel nu veel Saxifraga 

rotundifolia met veel rode stipjes op de witte kroonblaadjes. 

Daarna nieuw: Ramischia (Eenzijdig wintergroen) en 

later nog een verse Koraalwortel op een dennenwortel; 

deze vindt en weet Joop. Rondbladig wintergroen, Eénbloemig 

wintergroen en Bruin kartelblad ervaren we bijna 

al als heel gewoon, overvoerd als we al zijn na een week. 

Op ’t eind van de wandeling, bij de lift, is altijd een restaurant 

Hier hebben we een verfrissing genomen, want het 

was weer een echte zomerse dag. Daarna met de lift naar 

beneden. Bij de COOP vier etages in de stadslift en we 

zijn op de goede zijde van de straat voor de bus. In Davos 

zelf is het drukkend heet. Met bus 1 naar Wolfgang en 

16.45 op de kamer. Een appeltje gegeten en gedoucht. Op 

het terras nog even met mensen van het andere groepje 

gesproken. Op mijn vraag of ze nog iets bijzonders getroffen 

hadden was het antwoord: “Steenanjers”. 

Om precies 18.00 uur, wanneer de muziek in de hal begint 

te spelen, mogen we naar de eetzaal voor het diner. Na het 

dankgebed, uitgesproken door de hotelleiding, kregen we 

het volgende menu: vooraf bouillonsoep; hoofdgerecht, 

gele en oranje worteltjes, pasta in de vorm van spiraaltjes 

met plakken gebakken ham. Het toetje bestond uit een

crêpe gevuld met compote en als versiering een braam en 

een trosje aalbessen. 

Na het eten met mijn man gebeld. Alles was goed. Onze 

jongste dochter was met haar jongste dochter (3 jaar) op 

bezoek geweest. Het kleinkind wilde met het keukentje 

spelen. Met het keukentje spelen betekent dat ze gaat uitserveren. 

Ik weet niet hoe dat met jullie kleinkinderen gaat 

maar als die van ons iets doen gebeurt dat met volle overgave. 

Dat had als consequentie dat mijn man later honderd 

en één dingen had moeten opzoeken. Ik heb later thuis 

27 

Wolverlei-Arnica montana (HE) 

nog de rest bij elkaar moeten vondelen. Allemaal zeer belangrijk 

om te weten. Een teken dat ze gezond zijn. 

Als elke avond de bijeenkomst om 20.00 uur om het programma 

voor de volgende dag te bespreken. En aansluitend 

nog vrijwillig determineren. Dit werd voor de meesten 

nooit zo laat, aangezien de wandelaars de bergen in de 

benen hadden. Dan was het al gauw : “Welterusten”. 

Die Made 

von Heinz Erhardt 

Hinter eines Baumes Rinde 

wohnt die Made mit dem Kinde. 

Sie ist Witwe, denn der Gatte, 

den sie hatte, fiel vom Blatte. 

Diente so auf diese Weise 

einer Ameise als Speise. 

Eines Morgens sprach die Made: 

"Liebes Kind, ich sehe grade, 

drüben gibt es frischen Kohl, 

den ich hol'. So leb denn wohl. 

Halt! Noch eins, denk, was geschah, 

geh nicht aus, denk an Papa!" 

Also sprach sie und entwich. — 

Made junior jedoch schlich 

hinterdrein, und das war schlecht, 

denn schon kam ein bunter Specht 

und verschlang die kleine fade 

Made ohne Gnade. — Schade. 

Hinter eines Baumes Rinde 

ruft die Made nach dem Kinde. 

Op YouTube wordt het voorgelezen; tik in: 

„Heinz Erhardt“ Made.

28 

Versiering op een schuur (HE) 

Routecentrum Dürrboden (HE)

Dürrboden 

Gerda Birza 

Na het ontbijt en voor ieder een lunchpakket gaan we op 

pad. Deze keer is het einddoel Dürrboden, dat op 2007 m 

ligt en alleen per bus bereikbaar is. Dus vandaag niet met 

een van de vele banen omhoog vanuit Davos. De busrit 

gaat langs de Dischmabach en die is bijzonder fraai. Dat 

was dus alvast genieten. 

Na een kop koffie boven was iedereen zover om te gaan 

lopen, al moeten er eerst nog wat foto's gemaakt worden. 

Dan splitst de groep zich in tweeën. De snelle lopers zakken 

af naar Teufi en zelfs nog wel verder. 

Joop blijft bij ons drieën: Liesbeth, Tonny en Gerda. Wij 

blijven in het brede natte dal, dat omzoomd wordt door 

bergen, waarop nog volop sneeuw ligt en dat natuurlijk te 

smelten ligt, waardoor overal snel kolkende beken, brede 

en smalle ontstaan. Het hele gebied is vochtig en moerassig 

met bijbehorende plan- 

29 

Saakje en Hetty (HE) 

Dal van Dürrboden (HE) 

dag 10, maandag 9 juli 

ten in de vorm van Ratelaar, Dotter, Dodenwaad, orchideeen 

, Stekelige vederdistel en Sterbloemige steenbreek. Het 

pad loopt opwaarts, in de verte zijn gletschers zichtbaar. 

Joop ziet een waterspreeuw (eenmalig) en er vliegt een 

waterpieper. Op een geel met zwart paaltje zit een tapuit 

mooi te wezen. De koeien op de alpenweide met hun grote 

bellen laten hopen achter waarop wij een paddestoel de 

Geringde vlekplaat ontdekken. Het is er heel stil en het 

vergezicht is magnifiek. Bovendien is het een 

paar graadjes warmer dan tot dusver. Alles bij elkaar een 

heerlijke dag van onze vakantie in Zwitserland. 

Onze zorgzame Joop heeft nog geprobeerd Henk te achterhalen,die 

vooruit was gelopen en achter een berg was verdwenen. 

Wij met z'n drieën zagen hem aan de overkant 

van het dal,maar konden hem niet beroepen. Hij is doorgelopen 

naar Teufi.

30 

De vrije dag was meer dan welkom! 

De directie in de directiekamer

Vrije dag 

Jola Veldhuis 

Ook op onze “vrije”dag zat bijna iedereen vroeg aan het 

heerlijke ontbijtbuffet. 

‘s Middags stond de rondleiding van het in Jugendstil gebouwde 

sanatorium en nu Hotel Schatzalp op het programma. 

Tonnie, Gerda en Liesbeth namen de bus van 10 uur en 

gingen direct door met de lift de Schatzalp op. Mijn voorraad 

francs moest worden aangevuld dus eerst naar de 

bank. Wachtend op de bus een verrassing! Moeder ree met 

haar twee kalfjes liet zich bewonderen. Rond half twee 

verzamelde de meerderheid van onze groep zich ook boven. 

We bewonderden de mooie tuinen met o.a.papavers in 

diverse kleuren en wat een uitzicht! 

Hotel Schatzalp 

De Nederlandse ondernemer, Willem-Jan Holsboer 

(Zutphen, 1834 - Davos, 8 juni 1898), geldt als de grondlegger 

van het kuuroord. Hij “voelde” op de Schatzalp, 

300m boven Davos, een positieve energiestraling. Jaren 

later werd dit wetenschappelijk bevestigd door André Bo- 

31 

Hotel Schatzalp (HE) 

dag 11, dinsdag 10 juli 

vis -zie de zogeheten Bovismetingen-. In recordtijd, 1898- 

1900, werd op een aangelegd zonneplateau, een luxe sanatorium 

gebouwd. De meer dan 100m lange façade lijkt een 

aaneenrijging van tegen de wind beschutte terrassen. Aanvankelijk 

was het een kuuroord voor een internationale 

kring tuberculosepatiënten die zich een luxe verzorging 

konden veroorloven. Thomas Mann vermeldde het in zijn 

roman Die Zauberberg. Keizer Wilhelm II huurde tien jaar 

lang drie kamers. Deze kamers, in Jugendstil, zijn bewaard 

gebleven. Is hij er ooit geweest ???? (Nee, volgens onze 

gids, HE) 

De vooruitgang in de geneeskunde leidde er toe dat het 

sanatorium in de jaren 50 werd gesloten. Na behoedzame 

verbouwing werd 1954 het Hotel Schatzalp geopend. Veel 

van het oorspronkelijke bouwwerk bleef behouden. 

We wilden nog even van een drankje (inbegrepen in ons 

entreekaartje) op het terras genieten, maar helaas de hemel 

trok dicht! De Schatzalpbahn bracht ons weer terug naar 

het dorp.

32 

Uitzicht vanaf het Weissfluhjoch (HE) 

Op weg naar het Weissfluhjoch (HE)

Weissfluhjoch 

Jeanne Huijssoon 

Zoals meestal met de bus van 8.56. Op weg naar de Parsennbahn. 

Eerst nog met de trein. 

Koffie werd gedronken op het terras van de Weissfluhjoch 

(2660 m). Onderweg er naar toe zagen we vanuit de tandradbaan 

een valk en Murmeltiere. 

Eerst met z’n allen een eind de panoramaweg opgelopen, 

waar veel bloemen te zien waren. 

Verschillende soorten orchideeën. Maar zo op het eind van 

de vakantie zijn de meeste soorten toch al eerder gezien. 

Na de lunch op de berg is een groep teruggelopen en een 

andere groep is doorgegaan. Ikzelf ging met de laatste 

groep mee omdat ik weer Murmeltiere wilde zien. De mist 

werd echter steeds dikker en dikker, zodat we eigenlijk 

33 

Pulsatilla alpina ssp apiifolia (HE) 

Saakje is moe (HE) 

dag 12, woensdag 11 juli 

alleen het pad nog konden zien. Niks panorama dus. Saakje 

had het zwaar en boven op de berg ging ze dan ook liggen 

met de mededeling dat ze echt niet verder ging. Joop 

kreeg haar toch weer aan het lopen. Bij het dalen werd de 

mist minder en zagen we toch nog de murmels. Gelukkig 

is iedereen heelhuids weer beneden gekomen. 

Het eten in het hotel was weer lekker: knoedels o.i.d. (pfff) 

met gegrilde tomaat, varkenslapje en champignons. Oh ja 

vooraf salade. En een bananensplit als toetje, mmmm. 

.

34 

Alpenmarmot (HE) 

Het taartdilemma (HE) 

Gerda op plantenjacht (HE)

Gotschnagrat-Parsennhütte 

Simon Kuitwaard 

Het weer was goed, licht bewolkt 

en tevens de laatste dag om van de 

alpenflora boven 2000 m te genieten. 

We gingen met de bus enkele 

minuten voor 9 naar Davos Dorf 

en daarna met de Rhätische Bahn 

naar Klosters Platz. Dit is een fraai 

traject met veel bochten. Dicht bij 

Klosters stonden mooie bloeiende 

Geitenbaarden (Aruncus sylvestris) 

langs de bosrand. Vanaf het treinstation 

zijn we omhoog gegaan 

met de gondelbahn naar Gotschnagrat 

op 2285 m. 

Direct na aankomst werden we 

getrakteerd in het restaurant door 

Joop met koffie met taart voor 

rekening van de KNNV. De meesten 

kozen voor overheerlijke Schwarzwaldertorte 

en enkele voor de 

beroemde Zwitserse Nussgipfel. 

Om 10.30 vertrokken we gezamenlijk 

via de Panoramaweg richting 

Parsennhütte. Al gauw werd onze aandacht getrokken door 

heftig alarmeren van de Waterpieper die waarschijnlijk 

zijn jongen wilde beschermen. Vervolgens zagen we een 

Steenarend langs de bergflanken jagen op waarschijnlijk 

Alpenmarmotten of Sneeuwhoenders. Hij werd achtervolgd 

door luidruchtige Alpenkauwen. Ook de bloemenpracht 

was langs het pad overweldigend zoals de Groene 

bergnachtorchis, Kogelbloem, Vanilleorchis, Slanke sleutelbloem, 

Melige sleutelbloem, Buxusvleugeltjesbloem, 

Dwergmansschild enz. En ook zagen we een mooie burcht 

van de Alpenmarmotten met veel in- en uitgangen. De 

marmotten observeerden ook ons goed met af en toe heftige 

alarmkreten van deze bergbewoners. 

Omstreeks 12.00 uur kwamen we aan bij de Parsennhütte, 

die gesloten was. We konden lunchen op het terras. Daar 

konden we genieten van het af en aanvliegen van een 

Sneeuwvink die z'n jongen voedsel bracht. Het nest was 

verstopt in het open eind van een buis bij de hut. 

Om ca 12.30 vertrok een groepje onder leiding van Monique 

via het vervolg van de Panoramaweg naar het Mittelstation 

van de Parsennbahn. Een fraaie route met enige 

35 

Groene nachtochis - 

Coeloglossum viride (HE) 

Witte krokus—Crocus albiflorus (HE) 

dag 13, donderdag 12 juli 

stijging, een mooi uitzicht op de 

Davosersee volgens de deelnemers 

en een tapuit werd er gezien. 

De overige deelnemers vertrokken 

onder de leiding van Joop om 12.45 

dezelfde weg terug naar Gotschnagrat. 

Onderweg verbaasden we ons 

over de vele Alpenmarmotten waarvan 

de jongen met elkaar aan het 

spelen waren, zoals elkaar omhelzen 

en dan je laten afrollen van een helling. 

En op een kort geleden sneeuwvrij 

geworden helling stonden vele 

Kwastjesbloemen, enkele Crocussen 

en Gele alpenanemonen en Wildemanskruid. 

Om 14.00 uur waren we terug bij 

het beginpunt van onze bloemrijke 

wandeling bij Gotschnagrat. Hier 

was nog een schouwspel te zien van 

3 paragliders. Die maakten gebruik 

van de thermiek om het dal veilig en 

wel te bereiken. Indrukwekkend. 

Om 14.30 gingen we met het gondelbaantje naar beneden. 

Naar station Klosters-Platz. Om 15.28 vertrok de trein naar 

Davos-Dorf. 

Daar aangekomen sloeg het noodlot toe voor Gerda. Zij 

struikelde, viel en kneusde haar pols bleek achteraf. Na 

hulp van Joop en anderen is zij toch eerst meegegaan met 

de bus naar Seebüel. Na overleg werd alsnog besloten 

haar onder doktersbehandeling te stellen en daar werd de 

pols gespalkt en kreeg Gerda pijnstillers om het ergste leed 

te verzachten. 

's Avonds was er om 8.00 uur de vaste bijeenkomst en 

werden er nog wat praktische zaken besproken i.v.m. de 

afreisdag. Joop en Monique werden uitvoerig bedankt namens 

de groep door Saakje voor de goede begeleiding en 

als dank kreeg Monique een algemeen plantenboek in het 

Duits. Rijk geïllustreerd met foto's en Joop een fraai boekje 

over filosofische wandelingen. En daarna volgde er nog 

een dankwoordje van onze reisleiders. Met veel geduld 

werd door Henk een groepsfoto gemaakt. 

Kortom een geslaagde dag.

36 

Campanula (JH) Notenkraker

Terugreis 

Erica van der Veer 

’s Morgens om 9.15 uur werden de koffers opgehaald bij 

het hotel. Om 9.26 uur vertrokken we met de bus naar station 

Davos-Dorf. Joop en Gerda waren gelukkig op tijd 

van de dokter terug om de trein van 10.09 uur richting 

Landquart te halen. Gerda had haar gekneusde arm en 

hand nog opnieuw moeten laten verbinden. 

We hadden een groot lunchpakket meegekregen van het 

hotel. De treinreis verliep voorspoedig via Landquart naar 

Basel. Daar hadden we een uur de tijd om nog rustig cadeautjes 

te kopen voor thuis. De stationshal was één groot 

winkelcentrum. Met de ICE 104 vertrokken we naar Ne- 

37 

En maar weer wachten (JH) 

dag 14, vrijdag 13 juli 

derland. Maar goed dat we gereserveerde plaatsen hadden 

want vooral in Duitsland was de trein overvol. Om 20.56 

uur waren we in Arnhem. De helft stapte daar uit om de 

reis naar hun woonplaats te vervolgen. Het andere deel 

ging met dezelfde internationale trein door naar Utrecht en 

naar Amsterdam.

Afkortingen van de familienamen 

Familie *) Latijnse naam Nederlandse naam 

Api Apiaceae Schermbloemenfamilie 

Ast Asteraceae Composietenfamilie 

Bet Betulaceae Berkenfamilie 

Bor Boraginaceae Ruwbladigenfamilie 

Cam Campanulaceae Klokjesfamilie 

Cap Caprifoliaceae Kamperfoeliefamilie 

Car Caryophyllaceae Anjerfamilie 

Che Chenopodiaceae Ganzevoetfamilie 

Cis Cistaceae Zonneroosjesfamilie 

Cra Crassulaceae Vetplantenfamilie 

Cup Cupressaceae Cypresfamilie 

Dip Dipsaceae Kaardebolfamilie 

Equ Equisetaceae Paardestaartfamilie 

Eri Ericaceae Heidefamilie 

Fab Fabaceae Vlinderbloemenfamilie 

Gen Gentianaceae Gentiaanfamilie 

Ger Geraniaceae Ooievaarsbekfamilie 

Glo Globulariaceae Kogelbloemfamilie 

Hyp Hypericaceae Hertshooifamilie 

Iri Iridaceae Lissenfamilie 

Jun Juncaceae Russenfamilie 

Lam Lamiaceae Lipbloemenfamilie 

Len Lentibulariaceae Blaasjeskruidfamilie 

Lil Liliaceae Leliefamilie 

Lin Linaceae Vlasfamilie 

Lyc Lycopodiaceae Wolfsklauwfamilie 

Ona Onagraceae Teunisbloemfamilie 

Orc Orchidaceae Orchideeënfamilie 

Oxa Oxalidaceae Klaverzuringfamilie 

Pin Pinaceae Dennenfamilie 

Pla Plantaginaceae Weegbreefamilie 

Poa Poaceae Grassenfamilie 

Pole Polemoniaceae Vlambloemfamilie 

Polygo Polygonaceae Duizendknoopfamilie 

Polyga Polygalaceae Vleugeltjesbloemfamilie 

Pri Primulaceae Primulafamilie 

Pyr Pyrolaceae Wintergroenfamilie 

Ran Ranunculaceae Ranonkelfamilie 

Ros Rosaceae Rozenfamilie 

Rub Rubiaceae Sterbladigenfamilie 

San Santalaceae Sandelhoutfamilie 

Scr Scrophulariaceae Helmkruidfamilie 

Thy Thymelaeaceae Peperboompjesfamilie 

Val Valerianaceae Valeriaanfamilie 

Varen Pteropsida Varenfamilies 

Vio Violaceae Viooltjesfamilie 

*) Afkortingen gebruikt in de volgende tabellen. 

38 

Vrouwenschoentje 

Pulsatilla alpina ssp apiifolia (HK) 

Vliegenorchis-Ophrys insectifera (HE)

Planten 

Henk Eggelte en Gerda Birza 

Algemeen 

De Alpen zijn een dorado voor skiërs, bergbeklimmers, 

bergwandelaars maar vooral, denk ik, voor natuurminnaars 

en daarbinnen, als belangrijke groep, de plantenliefhebbers. 

En dat vooral om de uitbundigheid, de veelheid, de 

weelde aan en de schoonheid van de planten die we om 

ons heen zien en die ook de niet-kenner verbluft. Bij de 

kenner is er ook vreugde en verbazing om het grote aantal 

soorten op een dikwijls klein oppervlak. Daarbij zijn dan 

meestal ook nog veel bijzonderheden, zeker in de ogen van 

een Nederlander, waarvan de dag al niet stuk kan als hij op 

een heideveldje een Klokjesgentiaan vindt. 

Van die schoonheid hebben we op 

onze excursies ruim genoten. De 

excursies lagen steeds in de zone 

tussen Davos (1540 m, hoogste 

stad van Europa!), onze verblijfplaats, 

en het hoogste door ons 

bereikte punt: Weissfluhjoch (2670 

m). 

Afgezien van planten met een zeer 

brede amplitude zullen planten die 

in de Alpen boven 1500 m voorkomen 

in het laagland niet gemakkelijk 

gedijen (mits natuurlijk op een 

niet al te zeer afwijkende geografische 

breedte). Dat noemen we dan 

bergplanten of ook alpiene planten. 

Dat wordt uitgesprokener naarmate 

we hoger komen. 

Meestal zijn we voor onze excursies 

omhoog gegaan (met de kabelbaan) 

en zijn daarom veel in de 

zone juist onder de boomgrens (1900-2100m) geweest, de 

zgn. subalpiene zone. Ook waren we een enkele maal in 

het echte alpiene gebied, dus boven 2500 m waar de begroeiing 

schaars is en slechts bestaat uit tegen de grond 

gedrukte kruiden en korstmossen. 

Opgenomen soorten 

In de hierna volgende plantenlijst heb ik er van af gezien 

om aan te geven waar en wanneer een soort is gevonden. 

In de eerste plaats omdat vele soorten op meerdere excursies 

zijn gezien en meestal alleen de eerste waarneming is 

genoteerd. Bovendien kwamen we tijdens één excursie 

dikwijls in zeer verschillende milieus: kalkrijk, zuur, open 

terrein, schaduwrijk terrein, verschillende hoogte, enz. 

zodat de excursiedatum weinig zegt over het milieu van de 

gevonden plant. 

Niet alle waargenomen planten zijn in de lijst opgenomen. 

Zeer algemene planten die ook in Nederland algemeen 

zijn, vaak ruderale planten, zoals Grote weegbree, Straatgras, 

Varkensgras enz. hebben we overgeslagen. De gehanteerde 

grens is, uiteraard, zeer subjectief. en, wellicht, 

niet consequent gehanteerd. 

Wat waren bijzondere vondsten? Daarin is moeilijk een 

39 keuze te maken. Voor mij waren hoogtepunten o.a. de 

vondst van de Vliegenorchis (Ophrys insectifera) en het 

Kolfdragend klokje(Campanula thyrsoides). En ook blij- 

Valkruid - Arnica montana (JH) 

ven de Soldanella’s, die evenals de Witte Krokus (Crocus 

albiflorus) en het Klein hoefblad aan de sneeuwrand, of 

zelfs in de sneeuw voorkomen, fascinerende soorten. 

Namen 

In de lijst heb ik, naast de wetenschappelijke naam van de 

planten, ook een Nederlandse en/of Duitse naam opgenomen. 

Als het een plant betreft die ook in Nederland voorkomt 

dan heeft de plant een formele Nederlandse naam en 

heb ik alleen die Nederlandse naam genoemd. Voor niet- 

Nederlandse planten ligt dat moeilijker. In Nederlandstalige 

alpen- of bergflora’s wordt dikwijls (niet altijd) wel een 

Nederlandse naam genoemd. Ik heb getwijfeld of ik die 

naam dan zou noemen omdat die 

geen status heeft. De vertalers van 

de Tirion Bergflora zeggen daarover 

dat ze, omdat daaraan behoefte bestaat 

vaak een naam hebben bedacht. 

Dat is dan dikwijls een letterlijke 

vertaling van de Latijnse of 

Duitse naam. In verschillende boeken 

vinden we dan ook, soms, verschillende 

Nederlandse namen. Polygonum 

viviparum is soms Knolletjesduizendknoop 

en soms Levendbarende 

duizendknoop. Veratrum 

album is Witte nieswortel of Dodenwaad. 

Soms is de naam ook erg lelijk: 

Meisterwurz wordt dan Meesterwortel. 

Genoemde vertalers bevelen 

dan ook aan om de Latijnse 

naam te gebruiken. Ik sluit me daar 

graag bij aan. 

Daarom, waar geen officiele Nederlandse 

naam bekend is heb ik de Duitse naam volgens de 

Flora Helvetica genoemd. Dat is dus een formele naam. 

Voor het gemak van velen heb ik toch ook een Nederlandse 

naam opgenomen, althans, voor zover die in één van de 

hieronder genoemde boeken voorkwam. 

Gebruikte Literatuur 

1 Flora Helvetica. Konrad Lauber en Gerhart Wagner. 

Verlag Paul Haupt, Bern 1997 

2 Bergflora van Europa .Grey-Wilson en Blamey. 

Tirion Natuurgids 2003 

3 Bergflora. Aichele/Schwegler. Thieme.1991 

4 Alpenflora (wichtigeren Alpenpflanzen). 

Hegi/Merxmüller/Reisigl. Verlag Paul Parey. 1977 

Verder diverse kleine alpenflora’s en Nederlandse flora’s. 

Ten slotte: wie graag een digitale versie van de lijst wenst, 

geen probleem. Laat het mij weten en ik mail hem je toe. 

henkeggelte@kpnplanet.nl

Waargenomen planten 

Geslacht Soort Nederlandse en/of Duitse naam Familie 

Achillea erba-rotta Moschus-Schafgarbe Ast 

Achillea macrophylla Grossblättrige Schafgarbe Ast 

Achillea millefolium Duizendblad Ast 

Aconitum vulparia Gelber Eisenhut/Gele monnikskap Ran 

Adenostyles alliariae Grauer Alpendost/Grijze klierstijl Ast 

Adenostyles glabra Kahler Alpendost/Kale klierstijl Ast 

Ajuga reptans Gewoon zenegroen Lam 

Alchemilla alpina Alpen-Silbermantel/Alpenvrouwenmantel Ros 

Alnus incana Witte els Bet 

Alnus viridis Grün-Erle/ Groene Els Bet 

Androsace chamaejasme Bewimperter Mansschild/Dwergmansschild Pri 

Anemone narcissiflora Narzissenblütige Anemone/Narcisanemoon Ran 

Antennaria carpatica Karpaten-Katzenpfötchen Ast 

Antennaria dioica Rozenkransje (mnl en vrl) Ast 

Anthyllis vulneraria Wondklaver Fab 

Aquilegia atrata Dunkle Akelei/Donkere akelei Ran 

Arabis alpina ssp alpina Alpen-Gänsekresse Bra 

Arenaria serpyllifolia Zandmuur Car 

Arnica montana Valkruid Ast 

Arrhenaterum elatius Glanshaver Poa 

Aruncus dioicus Geitebaard Ros 

Asperugo procumbens Scherpkruid Bor 

Asplenium ruta-muraria Muurvaren Varen 

Asplenium viride Groensteel Varen 

Aster bellidiastrum Alpenmasslieb/Alpenmadelief Ast 

Astragalus glycyphyllos Hokjespeul Fab 

Barbarea vulgaris Gewoon barbarakruid Bra 

Bartsia alpina Alpenhelm/Alpenhelm Lam 

Biscutella laevigata Brilkruid Lam 

Blechnum spicant Dubbelloof Varen 

Botrychium lunaria Maanvaren Varen 

Brachypodium pinnatum Gevinde kortsteel Poa 

Briza media Bevertjes Poa 

Bromus inermis Kweekdravik Poa 

Bunias orientalis Grote hardvrucht Bra 

Buphtalmum salicifolium Weidenblättriges Rindsauge/Koeieoog Ast 

Calluna vulgaris Struikheide Eri 

Caltha palustris Dotterbloem Ran 

Campanula barbata Bärtige Glockenblume/Harig klokje Cam 

Campanula cochleariifolia Niedliche Glockenblume/Elfenvingerhoedje Cam 

Campanula rapunculus Rapunzelklokje Cam 

Campanula rotundifolia Grasklokje Cam 

Campanula thyrsoides Straussblütige Glockenblume/Kolfdragend klokje Cam 

Cardamine hirsuta Kleine veldkers Bra 

Carduus defloratus Langstielige Distel/Berooide distel Ast 

Carex caryophyllea Voorjaarszegge Cyp 

Carex sempervirens Horst-Segge Cyp 

Carlina acaulis Silberdistel/Zilverdistel Ast 

Carum carvi Karwij Api 

Centaurea montana Bergcentaurie Ast 

Centaurea scabiosa Grote centaurie Ast 

Cephelantera rubra Rood bosvogeltje Orc 

Cerastium arvense ssp strictum Akkerhoornbloem Car 

Cerastium uniflorum Einblütiges Hornkraut/Eenbloemige hoornbloem Car 

Chaerophyllum villarsii Villars Kälberkropf Api 

Chamerion angustifolium Wilgenroosje Ona 

Chenopodium bonus-henricus Brave hendrik Che 

Cirsium helenioides Verschiedenblättrige Kratzdistel/Ongelijkbladige distel Ast 

Cirsium montanum Berg-Kratzdistel Ast 

Cirsium oleraceum Moesdistel Ast 

40 

blad 1

Waargenomen planten - vervolg 


Cirsium palustre Kale jonker Ast 

Cirsium spinosissimum Alpen-Kratzdistel/Dichtgestekelde vederdistel Ast 

Cirsium vulgare Speerdistel Ast 

Clinopodium menthifolium Bergsteentijm Lam 

Clinopodium vulgare Borstelkrans Lam 

Coeloglossum viride Grüne Hohlzunge/Groene nachtorchis Orc 

Corallorhiza trifida Koraalwortel Orc 

Crepis aurea Gold-Pippau/Goudgeel streepzaad Ast 

Crocus albiflorus Frühlings-Krokus/Witte krokus Iri 

Cynosurus cristatus Kamgras Poa 

Cypripedium calceolus Frauenschuh/Vrouwenschoentje Orc 

Cystopteris fragilis Blaasvaren Varen 

Dactylorhiza sp. Orchis sp. Orc 

Dactylus glomerata Kropaar Poa 

Daphne striata Peperboompje Thy 

Deschampsia flexuosa Bochtige smele Poa 

Dianthus deltoides Steenanjer/Heide-Nelke Car 

Dianthus superbus Prachtanjer Car 

Dianthus sylvestris Stein-Nelke Car 

Digitalis grandiflora Grossblütiger Fingerhut/Geel vingerhoedskruid Scro 

Doronicum clusii Clusius Gemswurz/Clusius'voorjaarszonnebloem Ast 

Dryas octopetala Silberwurz/Dryas; Achtster Ros 

Dryopteris expansa Alpen-Wurmfarn Varen 

Echium vulgare Slangekruid Bor 

Empetrum nigrum ssp hermaphroditum Kraaiheide Eri 

Epilobium fleischeri Fleischers Weidenröschen Ona 

Epilobium hirsutum Harig wilgenroosje Ona 

Epipactis atrorubens Bruinrode wespenorchis Orc 

Equisetum sylvaticum Bospaardestaart Equ 

Erica carnea Erika/Sneeuwheide Eri 

Erigeron alpinus Alpen-Berufskraut/Alpenfijnstraal Ast 

Erigeron uniflorus Einköpfiges Berufskraut/Eenhoofdige fijnstraal Ast 

Eriophorum angustifolium Veenpluis Cyp 

Eriophorum scheuzeri Scheuchzers Wollgras Cyp 

Euphrasia minima Zwerg-Augentrost/Dwergogentroost Scro 

Filipendula armaria Moerasspirea Ros 

Fragaria vesca Bosaardbei Ros 

Galium mollugo Glad walstro Rub 

Galium pumilum Kalkwalstro Rub 

Gentiana acaulis Koch'scher Enzian/Stengelloze gentiaan Gen 

Gentiana campestris Veldgentiaan Gen 

Gentiana lutea Gelber Enzian/Gele gentiaan Gen 

Gentiana nivalis Schnee-Enzian/Sneeuwgentiaan Gen 

Gentiana punctata Getüpfelter Enzian/Gestippelde gentiaan Gen 

Gentiana purpurea Purpur-Enzian/Purpergentiaan Gen 

Gentiana verna Frühlings-Enzian/Voorjaarsgentiaan Gen 

Geranium pyrenaicum Bermooievaarsbek Ger 

Geranium sylvaticum Bosooievaarsbek Ger 

Geum montanum Gemeine Berg-Nelkenwurz/Bergnagelkruid Ros 

Geum reptans Kriechende Berg-Nelkenwurz/Kruipend nagelkruid Ros 

Geum rivale Knikkend nagelkruid Ros 

Globularia nudicaulis Schaft-Kugelblume/Naaktstengelige kogelbloem Glo 

Gnaphalium sylvaticum Bosdroogbloem Ast 

Gymnadenia conopsea Grote muggenorchis Orc 

Gymnadenia odoratissima Wohlriechende Handwurz/Geurige muggenorchis Orc 

Gymnocarpium dryopteris Gebogen driehoeksvaren Varen 

Gypsophila muralis Gipskruid Car 

Hedysarum hedysaroides Alpen-Süssklee/Alpen-Zoete klaver Fab 

Helianthemum alpestre Alpen-Sonnenröschen Cis 

Heracleum sphondylium Gewone bereklauw Api 

41 

blad 2



Hesperis matronalis Damastbloem Bra 

Hieracium aurantiacum Oranje havikskruid Ast 

Hieracium hoppeanum Hoppes Habichtskraut Ast 

Hieracium lachenalii Gewoon havikskruid Ast 

Hieracium lactucella Spits havikskruid Ast 

Hieracium pilosella Muizeoor Ast 

Hieracium staticifolium Grasnelkenblättriges Habichtskraut Ast 

Hippocrepis comosa Paardehoefklaver Fab 

Hippuris vulgaris Lidsteng Equ 

Homogyne alpina Alpenlattich/Rood alpenhoefblad Ast 

Horminum pyrenaicum Pyreneese drakenmuil/Drachenmaul Lam 

Hypericum perforatum Sint-Janskruid Hyp 

Hypochaeris uniflora Einköpfiges Ferkelkraut/Eenbloemig biggekruid Ast 

Iris pseudacorus Gele lis Iri 

Jacobea vulgaris Jakobskruiskruid Ast 

Juncus trifidus Dreispaltige Binse Jun 

Juncus triglumis Dreiblütige Binse Jun 

Juniperus communis ssp nana Zwerg-Wacholder/Dwergjeneverbes Cup 

Knautia arvensis Beemdkroon Dip 

Lactuca perennis Blauer Lattich/Blauwe sla Ast 

Lamiastrum galeobdolon Gele dovenetel Lam 

Larix decidua Europese larix Pin 

Lathyrus pratensis Veldlathyrus Fab 

Lathyrus sylvestris Boslathyrus Fab 

Leontodon helveticus Schweizer Milchkraut Ast 

Leontopodium alpinum Edelweiss Ast 

Leucanthemopsis alpina Gewöhnliche Alpenmagrerite Ast 

Leucanthemum vulgare Margriet Ast 

Ligusticum mutellina Alpen-Liebstock Api 

Ligusticum mutellinoides Zwerg-Mutterwurz Api 

Lilium martagon Türkenbund/Turkse lelie Lil 

Linaria alpina Alpenleeuwebek Scro 

Linnaea borealis Moosglöckchen/Linnaeusklokje Cap 

Linum catharticum Geelhartje Lin 

Loiseleuria procumbens Alpenazalee/Alpenazalea Eri 

Lonicera alpigena Alpen-Heckenkirsche/Alpenkamperfoelie Cap 

Lonicera caerulea Blaue Heckenkirsche/Blauwe kamperfoelie Cap 

Lotus corniculatus Gewone rolklaver Fab 

Lupinus polyphyllus Lupine Fab 

Luzula alpinopilosa Braune Hainsimse/Alpenveldbies Jun 

Luzula luzuloides Witte veldbies Jun 

Lycopodium annotinum Stekende wolfsklauw Lyc 

Lycopodium clavatum Grote wolfsklauw Lyc 

Maianthemum bifolium Dalkruid Lil 

Medicago lupulina Hopklaver Fab 

Medicago sativa Luzerne Fab 

Melampyrum sylvaticum Wald-Wachtelweizen/Boshengel Scro 

Melilotus albus Witte akkerhoningklaver Fab 

Moehringia muscosa Moos-Nabelmiere Car 

Moneses uniflora Eenbloemig wintergroen Pyr 

Myosotis alpestris Alpen-Vergissmeinnicht/Alpenvergeetmijniet Bor 

Myosotis sylvatica Bosvergeet-mij-nietje Bor 

Neottia cordata Kleine keverorchis Orc 

Neottia nidus-avis Vogelnestorchis Orc 

Nigritella nigra Männertreu/Zwarte vanilleorchis Orc 

Nigritella rubra Rotes Männertreu/Roze vanilleorchis Orc 

Onobrychis viciifolia Saat-Esparsette/Esparcette Fab 

Ophrys insectifera Vliegenorchis Orc 

Orthilia secunda Eenzijdig wintergroen Pyr 

Oxalis acetosella Witte klaverzuring Oxa 

42 

blad 3



Paris quadrifolia Eenbes Lil 

Parnassia palustris Parnassia Sax 

Pedicularis foliosa Blattreiches Läusekraut/Pluimkartelblad Scro 

Pedicularis kerneri Kerners Läusekraut Scro 

Pedicularis recutita Gestutzes Läusekraut/Stevig kartelblad Scro 

Pedicularis tuberosa Knolliges Läusekraut/Knolkartelblad Scro 

Pedicularis verticillata Kranskartelblad/Quirlblättriges Läusekraut Scro 

Peducilaris palustris Moeraskartelblad Scro 

Persicaria bistorta Adderwortel Polygo 

Petasites albus Wit hoefblad Ast 

Petasites paradoxus Alpen-Pestwurz/Alpen-Groot hoefblad Ast 

Peucedanum ostruthium Meisterwurz/Meesterwortel Api 

Phleum phleoides Glanz-Lieschgras Poa 

Phyteuma betonicifolium Betonienblättrige Rapunzel Cam 

Phyteuma hemisphaericum Halbkugelige Rapunzel/Halfbolrapunzel Cam 

Phyteuma orbiculare Rundköpfige Rapunzel/Bolrapunzel Cam 

Phyteuma ovatum Hallers rapunzel Cam 

Picea abies Fijnspar Pin 

Picris echioides Echt bitterkruid Ast 

Pinguicula alpina Alpen-Fettblatt/Alpenvetblad Len 

Pinguicula vulgaris Vetblad Len 

Pinus cembra Arve Pin 

Plantago atrata Berg-Wegerich/Bergweegbree Pla 

Plantago media Ruige weegbree Pla 

Platanthera bifolia Welriekende nachtorchis Orc 

Poa alpina Alpen-Rispengras Poa 

Poa pratensis Veldbeemdgras Poa 

Polemonium caeruleum Jacobsladder Pole 

Polygala alpestris Voralpen-Kreuzblume/Alpenvleugeltjesbloem Polyga 

Polygala chamaebuxus Buchsblättrige Kreuzblume/Buxusvleugeltjesbloem Polyga 

Polygala vulgaris Gewone vleugeltjesbloem Polyga 

Polyganum viviparum Levendbarende duizendknoop/Knöllchen-Knöterich Polygo 

Polygonatum verticillatum Kranssalomonszegel Lil 

Polystichum lonchitis Lansvaren Varen 

Potentilla aurea Gold-Fingerkraut/Goudgele ganzerik Ros 

Potentilla caulescens Vielstengeliges Fingerkraut Ros 

Potentilla grandiflora Grossblütiges Fingerkraut/Grootbloemige ganzerik Ros 

Prenanthes purpurea Hasenlattich/Alpensla Ast 

Primula auricula Flühblümchen/Aurikel Pri 

Primula elatior Slanke sleutelbloem Pri 

Primula farinosa Mehl-Primel/Melige sleutelbloem Pri 

Primula integrifolia Ganzblättrige Primel/Gaafbladige primula Pri 

Pritzelago alpina Alpen-Gemskresse/Alpengemskers Bra 

Prunella grandiflora Grote brunel Lam 

Prunella vulgaris Brunel Lam 

Pulsatilla alpina ssp apiifolia Schwefel-Anemone Ros 

Pulsatilla vulgaris Wildemanskruid Ros 

Ranunculus aconitifolius Eisenhutblättriger Hahnenfuss/Monnikskapboterbloem Ran 

Ranunculus acris Scherpe boterbloem Ran 

Ranunculus alpestris Alpen-Hahnenfuss/Alpenboterbloem(-ranonkel) Ran 

Ranunculus kuepferi Pyrenaën Hahnenfuss Ran 

Ranunculus montanus Berg-Hahnenfuss/Bergboterbloem Ran 

Rhinanthus angustifolius Grote ratelaar Scro 

Rhododendron ferrugineum Rostblättrige Alpenrose/Roestbladig alpenroosje Eri 

Rhododendron hirsutum Bewimperte Alpenrose/Harig alpenroosje Eri 

Rosa canina Hondsroos Ros 

Rubus saxatilis Steenbraam Ros 

Rumex acetosella Schapezuring Polygo 

Rumex alpinus Alpen-Ampfer/Alpenzuring Polygo 

Rumex scutatus Spaanse zuring Polygo 

43 

blad 4



Salvia pratensis Veldsalie Lam 

Sanguisorba minor Kleine pimpernel Ros 

Sanguisorba officinalis Grote pimpernel Ros 

Saponaria ocymoides Rotszeepkruid Bra 

Saxifaga bryoides Moosartiger Steinbrech/Witte mossteenbreek Sax 

Saxifraga aizoides Bewimperter Steinbrech/Gele bergsteenbreek Sax 

Saxifraga exarata ssp moschata Gegroefde steenbreek/Moschus-Steinbrech Sax 

Saxifraga mutata Safrangelber Steinbrech/Sterbloemige steenbreek Sax 

Saxifraga rotundifolia Rundblättriger Steinbrech/Rondbladige steenbreek Sax 

Saxifraga stellaris Sternblütiger Steinbrech/Stersteenbreek Sax 

Sedum annuum Einjähriger Mauerpfeffer/Eenjarig vetkruid Cra 

Sedum atratum Dunkler Mauerpfeffer/Donkere muurpeper Cra 

Senecio doronicum Gemswurz-Greiskraut/Gemzekruiskruid Ast 

Senecio hercynicus Busch-Greiskraut Ast 

Senecio incanus ssp carniolicus Krainer Greiskraut Ast 

Senecio nemorensis Schaduwkruiskruid Ast 

Silene acaulis Kalk-Polsternelke/Stengelloze silene Car 

Silene nutans Nachtsilene Car 

Silene rupestris Rotssilene/Felsen-Leimkraut Car 

Silene vulgaris Blaassilene Car 

Soldanella alpina Grosses Alpenglöckchen/Alpenkwastjesbloem Pri 

Soldanella pusilla Kleines Alpenglöckchen/Kleine kwastjesbloem Pri 

Solidago virgaurea Echte guldenroede Ast 

Sorbus aucuparia Lijsterbes Ros 

Sorbus chamaemespilus Dwergmeelbes/Zwergmispel Ros 

Stellaria graminea Grasmuur Car 

Stellaria nemorum Bosmuur Car 

Stemnacantha rhapontica Alpen-Bergscharfe/Schubbig zaagblad Ast 

Teucrium montanum Berggamander Lam 

Thalictrum aquilegifolium Akeleiblättrige Wiesenraute/Akeleiruit Ran 

Thesium alpinum Alpen-Bergflachs/Bergvlas San 

Thymus serpyllum Gewone tijm Lam 

Tofieldia calyculata Bieslelie/Kelch-Liliensimse Lil 

Tragopogon pratensis Gele morgenster Ast 

Trifolium alpinum Alpen-Klee/Alpenklaver Fab 

Trifolium badium Braun-Klee/Bruine klaver Fab 

Trifolium hybridum Bastaardklaver Fab 

Trifolium montanum Bergklaver/Bergklee Fab 

Trifolium pratense Rode klaver Fab 

Trifolium repens Witte klaver Fab 

Trollius europaeus Europese trollius/Trollblume Ran 

Tussilago farfara Klein hoefblad Ast 

Vaccinium uliginosum Rijsbes Eri 

Vaccinium vitis-idea Rode bosbes Eri 

Valeriana montana Bergvaleriaan/Berg-Baldrian Val 

Veratrum album Dodenwaad(Witte nieswortel)/Weisser Germer Lil 

Verbascum thapsus Koningskaars Scro 

Veronica beccabunga Beekpunge Scro 

Veronica chamaedrys Gewone ereprijs Scro 

Veronica fruticans Felsen-Ehrenpreis/Rotsereprijs Scro 

Veronica officinalis Mannetjesereprijs Scro 

Vicia cracca Vogelwikke Fab 

Vicia sepium Heggewikke Fab 

Vincetoxicum hirundinaria Witte engbloem Asc 

Viola biflora Gelbes Bergveilchen/Bergviooltje Vio 

Viola calcarata Langsporniges Stiefmütterchen/Langgespoord viooltje Vio 

Viola riviniana Bleeksporig bosviooltje Vio 

44 

blad 5

Vogels 

Joop Vrielink 

In de omgeving van het hotel 

Beflijster Merel 

Boerenzwaluw Notenkraker 

Ekster Oeverloper 

Europese Kanarie Pimpelmees 

Gierzwaluw Roodborst 

Groenling Rotszwaluw 

Grote Lijster Sijs 

Huismus Vink 

Huiszwaluw Wilde Eend 

Knobbelzwaan Witte Kwikstaart 

Koolmees Zwarte Kraai 

Kramsvogel Zwarte Mees 

Kuifmees Zwarte Roodstaart 

Vanuit de trein waargenomen 

langs de Zürichsee: 

Blauwe Reiger Meerkoet 

Fuut Rode Wouw 

Kokmeeuw Spreeuw 

Kuifeend Wilde Eend 

Overige vogelwaarnemingen: 

Hoewel de Alpen niet bijzonder vogelsoortenrijk zijn, 

komt er een aantal soorten voor waar het hart van elke 

vogelaar toch sneller van gaat slaan. Dit geldt voor soorten 

als Rotskruiper, Steenarend en Rode Rotslijster. 

Op de wandeling van Monstein naar Wiesen, zagen we na 

enig zoeken en het uitloven van een fles wijn voor degene 

die het eerst de Rotskruiper vond, heel fraai deze soort, die 

het eerst door Nel werd waargenomen. Op het eind van 

deze succeswandeling zagen de achterblijvers een Buizerd, 

die een Rotskruiper opjoeg. 

De Steenarend hebben we bij de waterval in het Sertigtal 

mooi kunnen zien, zelfs met prooi. De arend werd hier 

lastig gevallen door Alpenkauwen en een Torenvalk. Een 

tweede Steenarend hebben we op de wandeling naar de 

45 

Notenkraker (JH) 

Rotskruiper 

Parsennhütte zien jagen op Murmeltiere. 

De zeldzame Rode Rotslijster hebben we helaas niet gezien, 

maar je kunt ook niet alles hebben. 

Leuke waarnemingen verder waren de Drieteenspecht, de 

Notenkrakers met jongen en de Kruisbekken bij de Schatzalp, 

de Waterspreeuw, Grote Gele Kwikstaart, Tapuit en 

de Roodborsttapuit in het Dischmatal. Vogelsoorten die op 

grotere hoogte voorkomen hebben we gezien bij de Gotschnagrat, 

n.l de Sneeuwvink en de Alpenheggemus. De 

eerste soort broedde ook bij de Parsennhütte in een holle 

buis. Op de alpenweiden was de Waterpieper wel de meest 

algemene soort. 

Overige waarnemingen tijdens de wandelingen: 

Buizerd, Barmsijs, Grote Bonte Specht, Goudvink, Tjiftjaf, 

Goudhaan, Fitis, Kneu, Braamsluiper, Koekoek

46 

Sint Jansvlinder Parelmoervlinder 

?Blauwtje 

Parelmoervlinder 

Groot geaderd witje

Vlinders 

Nel van Meijeren 

Gealfabetiseerd op Nederlandse naam Gealfabetiseerd op wetenschappelijke naam 

Adippe vlinder 

Alpenhooibeestje 

Alpine bloedrupsje 

Apollovlinder 

Argusvlinder 

Atalanta 

Berg geaderd witje 

Bergluzernevlinder 

Bont zandoogje 

Boserebia 

Bosparelmoervlinder 

Bruin dikkopje 

Distelvlinder 

Dwergblauwtje 

Geelsprietdikkopje 

Groot dikkopje 

Groot geaderd witje 

Groot koolwitje 

Icarus blauwtje 

Klaverblauwtje 

Klein geaderd witje 

Klein koolwitje 

Klein tijmblauwtje 

Kleine bergerebia 

Kleine vos 

Kolibrivlinder 

Kommavlinder 

Koninginnepage 

Ligusterpijlstaart 

Morgenrood 

Oranjetip 

Rouwspanner 

St Jansvlinder 

Woudparelmoervlinder 

Zilvervlek 

Zwart blauwtje 

Zwartsprietdikkopje 

47 

Argynnis adippe 

Aglais urticae Kleine vos 

Coenonympha gardetta Anthocharis cardamines Oranjetip 

Zygaena ransalpina Aporia crataegi Groot geaderd witje 

Parnassius apollo Argynnis adippe Adippe vlinder 

Lasiommata megera Aricia eumedon Zwart blauwtje 

Vanessa atalanta Boloria euphrosyne Zilvervlek 

Pieris bryoniae Coenonympha gardetta Alpenhooibeestje 

Colias phicmone Colias phicmone Bergluzernevlinder 

Pararge aegeria Cupido minimus Dwergblauwtje 

Erebia ligea Erebia melampus Kleine bergerebia 

Melitaea athalia Erebia ligea Boserebia 

Erynnis tage Erynnis tage Bruin dikkopje 

Vanessa cardui Hesperia comma Kommavlinder 

Cupido minimus Lasiommata megera Argusvlinder 

Thymelicus sylvestris Lycaena virgaureae Morgenrood 

Ochlodes venata Macroglossum stellatum Kolibrivlinder 

Aporia crataegi Melitaea athalia Bosparelmoervlinder 

Pieris brassicae Melitaea diamyna Woudparelmoervlinder 

Polyommatus icarus Ochlodes venata Groot dikkopje 

Polyommatus semiargus Odezia atrata Rouwspanner 

Pieris napi Papilio machaon Koninginnepage 

Pieris rapae Pararge aegeria Bont zandoogje 

Pseudophilotes baton Parnassius apollo Apollovlinder 

Erebia melampus Pieris brassicae Groot koolwitje 

Aglais urticae Pieris bryoniae Berg geaderd witje 

Macroglossum stellatum Pieris napi Klein geaderd witje 

Hesperia comma Pieris rapae Klein koolwitje 

Papilio machaon Polyommatus semiargus Klaverblauwtje 

Sfinx ligustra Polyommatus icarus Icarus blauwtje 

Lycaena virgaureae Pseudophilotes baton Klein tijmblauwtje 

Anthocharis cardamines Sfinx ligustra Ligusterpijlstaart 

Odezia atrata Thymelicus lineola Zwartsprietdikkopje 

Zygaena filipendulae Thymelicus sylvestris Geelsprietdikkopje 

Melitaea diamyna Vanessa atalanta Atalanta 

Boloria euphrosyne Vanessa cardui Distelvlinder 

Aricia eumedon Zygaena filipendulae St Jansvlinder 

Thymelicus lineola Zygaena transalpina Alpine bloedrupsje

Flüelapas

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?