Neerpelt - wulp - Provincie Limburg

ACTIEPLAN WULP 

Gemeente Neerpelt

GEMEENTEN ADOPTEREN LIMBURGSE SOORTEN 

SAMENVATTING 

Actieplan wulp 

NEERPELT 

5

Samenvatting 

Limburgse soorten … een voorbeeldproject voor natuur in Europa 

Limburg is bekend om haar "groene" imago. Niet onterecht. Meer dan veertig procent van de 

oppervlakte Vlaamse natuur ligt in Limburg. Meer dan negentig procent van de in Vlaanderen 

aanwezige dieren en planten, vind je ook in Limburg. Meer nog: heel wat zeldzame en bedreigde 

planten diersoorten komen uitsluitend in Limburg voor. En deze biodiversiteit is heel belangrijk. 

Wereldwijd levert ze de mensen heel wat op: een goede leefomgeving, gezond voedsel, drinkbaar 

water, een veilige thuishaven, controle en bestrijding van ziektes, enz. 

Deze natuurlijke rijkdom verdwijnt, niet alleen in ver afgelegen regenwouden, maar ook bij ons. 

Beleidsmakers realiseerden zich dan ook dat er nood was aan concrete acties om deze achteruitgang 

te stoppen. Dit mondde uit in het “Countdown 2010-initiatief”, een Europese oproep om de handen 

in elkaar te slaan om het verlies aan biodiversiteit te stoppen. Iedereen wordt gevraagd om hieraan 

mee te werken. Al heel wat jaren wordt er in de provincie Limburg pionierswerk geleverd door mensen 

met een hart voor natuur en die traditie zetten we voort. 

Om zeldzame en bedreigde soorten nieuwe kansen te geven sloegen het provinciebestuur van 

Limburg en de Limburgse regionale landschappen de handen in elkaar en lanceerden ze met de 

financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) een uniek project: 

“Gemeenten adopteren Limburgse soorten”. 

Alle vierenveertig Limburgse gemeenten adopteerden elk een typisch Limburgse soort. Voor deze 

soort gaan ze de komende jaren extra zorg dragen. Het voorliggende gemeentelijk actieplan, dat het 

projectbureau samen met de gemeente geschreven heeft, is hiervan de start. Terreinacties zijn de spil 

waarrond alles draait, maar het project gaat verder. Ook communicatie, sensibilisatie en educatie 

krijgen hun plaats. Bij al deze activiteiten worden zoveel mogelijk mensen binnen de gemeente 

betrokken. 

Zo wordt de bescherming van de typische soort een zaak van iedereen. 

7

Neerpelt adopteert de wulp 

Met de wulp heeft de gemeente Neerpelt een mascottesoort geadopteerd voor het typische 

historische landschap in en rond de gemeente. De wulp is immers een weidevogel, maar hij maakt zijn 

nest ook op vochtige heide. Voor zijn voedsel zoekt hij natte graslanden op. Ook communicatief is 

deze soort een geschikte mascotte. De koppeling met het Bezoekerscentrum De Wulp ligt uiteraard 

voor de hand. De wulp kan ook een belangrijke brugfunctie vervullen tussen natuur en landbouw. Voor 

de bescherming van de vogel zullen deze partijen zeker moeten samenwerken. 

Momenteel komen nog een viertal koppels wulp tot broeden in de gemeente. Wulpen zijn erg 

plaatstrouwe vogels en komen vaak jaren na elkaar op dezelfde plaats hun nesten maken. Maar 

nesten maken betekent nog niet dat er jongen groot komen. Allerhande ‘gevaren’ loeren om de hoek: 

vertrappeling door koeien bij een hoge veebezetting, verloren gaan van de nesten met eieren of 

jongen bij het maaien of bewerken van het perceel, verstoring door recreatie, enz. 

Een eerste belangrijk aandachtspunt is dan ook het beschermen en behouden van de huidige 

broedparen. Maatregelen zoals nestbescherming, aangepaste maaitijdstippen, aangepaste teeltkeuze 

of uitrasteren van broedplaatsen zijn hiervan voorbeelden. Landbouwers zijn hierbij een essentiële 

partner. Aangezien deze maatregelen vaak opbrengstverlies kunnen betekenen voor landbouwers is 

een aangepaste vergoeding hiervoor nodig. VLM voorziet vergoedingen via beheersovereenkomsten 

in afgebakende weidevogelgebieden. In Neerpelt zijn nog geen weidevogelgebieden afgebakend. Een 

voorstel voor afbakening van deze gebieden waarbinnen landbouwers vergoedingen kunnen krijgen 

voor maatregelen voor weidevogels zal ingediend worden. 

Communicatief zal de wulp een belangrijke mascottefunctie krijgen in de gemeente. Hij zal de brug 

vormen tussen landbouw en natuur. Via allerhande activiteiten brengt de wulp landbouwers en 

natuurbeschermers dichter bij elkaar. Een cursus ‘moderne landbouwbedrijfsvoering’ voor 

natuurbeschermers en ‘natuurbeheer’ voor landbouwers is hiervan een voorbeeld. Ook in de 

communicatie rond wandelgebieden, recreatie en trage wegen kan de wulp een belangrijke rol spelen. 

De wulp is een vrij verstoringgevoelige soort, voldoende rust is erg belangrijk. Communicatie rond 

toegankelijkheid van paden en wegen naar bezoekers en buurtbewoners toe is dan ook essentieel. 

Tenslotte is monitoring een essentieel onderdeel van dit project. We willen immers nagaan of de 

doelstelling ‘het stoppen van de achteruitgang van de wulp in Neerpelt’ behaald wordt tegen 2010. 

Hiervoor is het nodig de aantallen grondig op te volgen met een gestandaardiseerde telmethode. 

Bovendien laat een goede opvolging ook toe de efficiëntie van de genomen maatregelen te testen en 

bij te sturen wanneer dit nodig blijkt. 

8

INHOUDSTAFEL 

Samenvatting............................................................................................................................................................7 

Gebruikte afkortingen .............................................................................................................................................11 

1 Algemene inleiding ..............................................................................................................................................15 

1.1 Kader........................................................................................................................................................15 

1.2 Het probleem ............................................................................................................................................15 

1.3 Het internationale antwoord: “Het verdrag inzake het behoud van de biodiversiteit” ................................16 

1.4 Europese verdragen en initiatieven ..........................................................................................................18 

1.5 België en Vlaanderen ...............................................................................................................................19 

1.6 Limburg.....................................................................................................................................................20 

1.7 Limburgse soorten....................................................................................................................................21 

1.8 Het project ................................................................................................................................................21 

2 Wulp ....................................................................................................................................................................27 

2.1 Motivatie voor de soortkeuze....................................................................................................................27 

2.2 Beschrijving van de soort..........................................................................................................................27 

3 Toestand in de gemeente....................................................................................................................................36 

3.1 Situering van de gemeente.......................................................................................................................36 

4 Concrete doelstellingen .......................................................................................................................................43 

4.1 Acties........................................................................................................................................................43 

4.2 Communicatie/sensibilisatie/educatie.......................................................................................................43 

4.3 Monitoring.................................................................................................................................................43 

5 Acties...................................................................................................................................................................47 

5.1 Terreinacties.............................................................................................................................................47 

5.2 Administratieve acties...............................................................................................................................64 

6 Communicatie......................................................................................................................................................67 

6.1 Provinciale communicatie .........................................................................................................................67 

6.2 Regionale communicatie ..........................................................................................................................71 

6.3 Gemeentelijke communicatie....................................................................................................................74 

7 Monitoring en beheersevaluatie...........................................................................................................................83 

7.1 Inventariseren van de inspanningen.........................................................................................................83 

7.2 Monitoring van de soort ............................................................................................................................84 

7.3 Taakverdeling ...........................................................................................................................................87 

8 Verdere acties .....................................................................................................................................................93 

Literatuurlijst ...........................................................................................................................................................97 

Bijlagen.................................................................................................................................................................101 

Bijlage 1: gemeentelijke soortentabel van de gemeente Neerpelt................................................................101 

Bijlage 2: overzicht van de soorten die in de verschillende Limburgse gemeenten geadopteerd werden ....103 

Bijlage 3: lijst met contactpersonen ..............................................................................................................105 

Bijlage 4: basistekst communicatie...............................................................................................................107 

9

Gebruikte afkortingen 

ANB Agentschap voor Natuur en Bos 

ARO Agentschap Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed 

BO Beheersovereenkomst 

BS Belgisch Staatsblad 

Cel NTMB Cel Natuurtechnische Milieubouw 

CITES Convention on the International Trade of Endangered Species 

EFRO Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling 

EU Europese Gemeenschap 

GALS Gemeenten Adopteren Limburgse Soorten 

GLE Grote Landschappelijke Eenheid 

GST Gemeentelijke Soortentabel 

GVE Groot Vee Eenheden 

IKL Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg 

INBO Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 

IUCN International Union for the Conservation of Nature 

KB Koninklijk Besluit 

KBS Koning Boudewijn Stichting 

KHK Katholieke Hogeschool van de Kempen 

KHLim Katholieke Hogeschool Limburg 

KLE Kleine Landschapselementen 

KMO Kleine en Middelgrote Ondernemingen 

LIKONA Limburgse Koepel voor Natuurstudie 

LIM Limburgse Intercommunale voor milieubeheer 

LISRO Limburgs Steunpunt voor Rurale Ontwikkeling 

MBP Milieubeleidsplan 

MKZ Mond- en klauwzeer 

MOS Milieuzorg Op School 

NME Natuur- en Milieueducatie 

OCMW Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn 

PDPO Project voor Duurzame Plattelands Ontwikkeling 

PHL Provinciale Hogeschool Limburg 

PNC Provinciaal Natuurcentrum 

PVL Proef- en vormingsinstituut voor de landbouw 

RLH Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren vzw 

RLKM Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw 

RLLK Regionaal Landschap Lage Kempen vzw 

VEN Vlaams Ecologisch Netwerk 

VLM Vlaamse Landmaatschappij 

WBE Wildbeheereenheid 

WHC UNESCO World Heritage Convention 

WHC UNESCO World Heritage Convention 

XIOS Hogeschool eXpertisecentrum voor Industrie, Onderwijs en Samenleving 

11


1 Algemene inleiding 


NEERPELT 

13

1 Algemene inleiding 

1.1 Kader 

De provincie Limburg kan een mooi biodiversiteitrapport voorleggen. De provincie is immers de 

hoedster van heel wat bijzondere soorten die vaak opvallend minder in de andere Vlaamse provincies 

voorkomen. Echte Limburgse soorten dus die we samen met hun leefgebied willen behouden en 

waar mogelijk versterken. 

Het provinciebestuur en de regionale landschappen sloegen dan ook de handen in elkaar en 

lanceerden - met de financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) - 

eind 2005 het project “Gemeenten Adopteren Limburgse Soorten (GALS)”. 

Een wel heel bijzonder project waarbij we een sterk merk (de Limburgse soorten) via een eenvoudig 

concept (“adoptie”) in de kijker zetten. Elke gemeente in Limburg werd gevraagd een voor haar streek 

typische plant- of diersoort te adopteren, een soort die bijna uitsluitend in die gemeente voorkomt of 

die de ambassadeur is voor het typische landschap van de gemeente. Soorten die het karakter van de 

gemeente onderlijnen en waarvoor de gemeente een bijzondere inspanning wil doen. Een schot in de 

roos zoals bleek, want in juni 2006 had elk van de vierenveertig Limburgse gemeenten “haar” soort 

geadopteerd. 

Gemeenten willen zich inzetten voor hun natuur. Ze willen dat ook liefst samen met andere mensen 

doen. Het actieplan, dat je nu in handen hebt, is dan ook het resultaat van heel wat overleg met de 

gemeenten, natuurbeheerders, boeren, industriëlen, onderwijzers, jagers, jongeren, de regionale 

landschappen, de provincie en het Vlaamse gewest. Al deze mensen werkten samen met ons een 

aantal concrete acties uit die de geadopteerde soort ten goede komt. Ook die benadering is uniek. 

Samenwerken werkt! 

Natuurbehoud betekent niet enkel dat je de mensen met elkaar in contact brengt, het betekent ook dat 

je ze terug in contact brengt met de natuur. Dat is belangrijk want we vergeten vaak dat wij nog altijd 

een deel van die natuur zijn. Net als andere soorten hebben we de natuur nodig om te overleven. Wij 

beïnvloeden onze omgeving net zoals andere soorten, maar dat hoeft niet altijd een probleem te zijn. 

Eigenlijk is dit plan dus een handleiding waarmee je zelf aan de slag kan. Wat kan jij als gemeente, of 

als inwoner doen voor je Limburgse soort? Geen grote woorden, maar daden. Of toch nog één groot 

woord: “Countdown 2010”, een Europese oproep aan iedereen om de handen in elkaar te slaan om 

de achteruitgang van planten en dieren te helpen stoppen. 

1.2 Het probleem 

Dat soorten verdwijnen is normaal. Dat zeer veel soorten in korte tijd verdwijnen is niet normaal. Dat is 

nochtans wat er op dit moment gebeurt. Wetenschappers spreken zelfs van een “zesde extinctiegolf”. 

Wereldwijd wordt ongeveer twintig procent van de gewervelde, vijftig procent van de ongewervelde 

dieren en zeventig procent van de planten bedreigd. 

15

Het probleem stelt zich ook in Vlaanderen. Ongeveer zeven procent van de Vlaamse soorten is in 

minder dan vijftig jaar tijd verdwenen. Dertig procent wordt als ‘kwetsbaar’ of ‘met uitsterven bedreigd’ 

geklasseerd (Peeters, 2003, 2004). De Bruyn et al. (2003) spreken zelfs van dertig tot vijftig procent 

bedreigde soorten. 

In Limburg gaat het weliswaar iets beter met de natuur, maar ook hier verdwijnen soorten. Denken we 

maar aan de vuursalamander, de ortolaan, het korhoen of de herfstschroeforchis. De achteruitgang 

van de veldleeuwerik of grauwe gors is alarmerend en soorten zoals de knoflookpad, de hamster en 

de rosse sprinkhaan zijn met uitsterven bedreigd. 

De belangrijkste oorzaken van deze achteruitgang zijn gekend. Vernieling van leefgebied en 

versnippering, als gevolg van onze bouwwoede (huizen, industrie, infrastructuur, ontginning gronden 

voor landbouw), vervuiling, een ongewenst maar vaak aanwezig bijproduct van onze 

welvaartmaatschappij, verzuring en klimaatswijziging door de uitstoot van gassen uit o.a. 

huisverwarming, auto’s en industrie bedreigen onze natuur. Ook overexploitatie van natuurlijke 

hulpbronnen en (ongewilde) introductie van invasieve soorten kunnen onze fauna en flora bedreigen. 

We kunnen het tij nochtans keren en daar zijn geen onmenselijke inspanningen voor nodig. 

1.3 Het internationale antwoord: “Het verdrag inzake het behoud van de biodiversiteit” 

Vanaf de jaren zeventig zagen heel wat internationale verdragen het daglicht. Die verdragen zijn de 

basis van ons natuurbehoud. Ze plaatsten natuurbehoud stevig op de politieke agenda. Landen die 

dergelijke verdragen ondertekenen, verplichten zich er immers toe de gemaakte afspraken in hun 

eigen nationale wetgeving te verankeren. In tabel 1.1 geven we een overzicht van de belangrijkste 

internationale verdragen die met het behoud van soorten en/of hun leefgebieden te maken hebben. 

Jaar Document Doel 

1971 RAMSAR verdrag Het behoud van waterrijke gebieden 

(www.ramsar.org/) 

1972 Convention Concerning the Protection of the 

World Cultural and Natural Heritage (WHC) 

1973 Convention on the international trade of 

endangered species of fauna en flora 

(CITES) 

Beschermen en bewaren voor de komende generaties van natuurlijke en 

culturele rijkdommen van wereldbelang 

(http://whc.unesco.org/world_he.htm) 

Bepalen van de voorwaarden waaronder bepaalde bedreigde planten en 

dieren (niet) verhandeld mogen worden 

(www.cites.org/) 

1980 The world conservation strategy Behoud van essentiële ecologische processen, genetische diversiteit en 

aanzet tot duurzaam gebruik 

1987 Het Brundtland Rapport (“Our common 

future”) 

1992 Het verdrag inzake het behoud van de 

biodiversiteit 

Behoud via duurzaam gebruik. Ontwikkeling en natuurbehoud zijn 

onlosmakelijk met elkaar verbonden (vb. armoede is de grootste oorzaak 

van verlies aan biodiversiteit) 

Behoud van de biodiversiteit (www.biodiv.org) 

Tabel 1.1 De belangrijkste verdragen die voor het behoud van de biodiversiteit belangrijk zijn. 

Het belangrijkste internationale verdrag voor het natuurbehoud is ongetwijfeld “Het verdrag inzake 

het behoud van de biodiversiteit” dat één van de uitkomsten was van de “UN Conference on 

Environment and Development” georganiseerd in Rio in 1992. In dit verdrag staan twee begrippen 

centraal: “behoud van de biodiversiteit” en “duurzaam gebruik”. 

16

Biodiversiteit 

Het woord biodiversiteit rolt niet eenvoudig van de tong. In “Het verdrag inzake het behoud van de 

biologische diversiteit” wordt het als volgt gedefinieerd (Art. 2): 

de variabiliteit onder levende organismen van allerlei herkomst, met inbegrip van, onder andere, 

terrestrische, mariene en andere aquatische ecosystemen en de ecologische complexen waarvan zij 

deel uitmaken, dit omvat mede de diversiteit tussen soorten, binnen soorten en van 

ecosystemen. 

Variatie dus: tussen soorten (a), binnen soorten (b) en van ecosystemen (c). 

a. Hoe meer planten- en diersoorten je in een gebied aantreft, hoe hoger de biodiversiteit. Maar er is 

meer. 

b. Hoewel we allemaal tot dezelfde soort behoren, lijken we zelden als twee druppels water op elkaar. 

We zijn geen identieke kopieën, omdat we verschillend erfelijk materiaal hebben. Hoe meer van die 

erfelijke varianten je in een groep planten, dieren of mensen hebt, hoe hoger de biodiversiteit. 

c. Planten en dieren (biotische factoren), bodem, water, lucht (abiotische kenmerken) en de 

wisselwerking tussen al die componenten vormen samen ecosystemen. Het geheel is echter veel 

meer dan de som van de delen. Planten en dieren passen het milieu immers aan hun noden aan. 

Denk aan bevers die met hun dammen compleet nieuwe ecosystemen creëren. De omgeving 

beïnvloedt op haar beurt de planten en dieren. Een dikke pels in koude streken, een lange snavel 

of tong om stuifmeel uit bloemkelken te zuigen, we kennen allemaal wel voorbeeldjes. Hoe 

complexer het systeem, of hoe meer systemen je in een bepaald gebied aantreft, hoe hoger de 

biodiversiteit. 

Biodiversiteit behouden is belangrijk en niet enkel omdat planten en dieren mooi zijn. De effecten van 

bepaalde (milieu)risico’s worden door de natuur getemperd. Zo worden kwetsbare kusten beschermd 

door begroeide duinengordels, voorkomen meanders overstromingen in woongebieden en spelen 

planten een belangrijke rol in het voorkomen van erosie. De ecosystemen regelen processen die het 

leven op aarde mogelijk maken. Ze zorgen voor zuiver water, zetten zonne-energie om in biomassa (= 

plantenmateriaal). Ze regelen de luchtkwaliteit en het klimaat. Ze verbeteren de bodemvruchtbaarheid 

en regelen de recyclage van nutriënten. Planten, dieren maar ook eencelligen liggen aan de basis van 

talrijke industriële processen en leveren ons voedsel, brandstof, vezels en geneesmiddelen. Maar een 

hoge biodiversiteit heeft ook een eigen schoonheid. Een gebied met veel soorten, enkele zeer 

zeldzame soorten of een bijzonder ecosysteem heeft voor heel wat mensen een bijzondere 

aantrekkingskracht. Recreatie en toerisme spelen hier trouwens vaak op in. 

Je kan je natuurlijk afvragen of het verdwijnen van een bepaalde plant, een bepaald dier of een 

bepaalde genetische variant een groot probleem is. Die vraag kunnen we niet met een eenvoudig ja of 

nee beantwoorden. Het blijft namelijk koffiedik kijken hoe de dingen er binnen honderd, duizend of een 

miljoen jaar zullen uitzien. Wat we wel zeker weten is dat de dingen veranderen. 

17

Het klimaat verandert in de loop der tijden. Er verschijnen nieuwe ziektes (MKZ, vogelgriep, 

blauwtong) of er doen zich catastrofen voor (overstromingen, vulkaanuitbarstingen, milieurampen). 

Daardoor verdwijnen soorten uit een gebied en komt er plaats vrij die andere soorten kunnen 

innemen. Op zich is daar niets mis mee … zolang het aantal soorten en ecosystemen groot genoeg 

blijft. De veranderingen zijn immers niet altijd voorspelbaar. We weten dus ook niet welke soort of 

variant op een bepaald moment het gepaste antwoord op die onvoorziene veranderingen zal 

bieden! Een groot aantal varianten in de natuur verhoogt echter de kans dat we het juiste antwoord in 

huis hebben. Landbouwers zijn vertrouwd met dit probleem. Nieuwe ziektes of klimaatsomstandigheden 

vereisen resistente/aangepaste varianten. 

Biodiversiteit behouden is dus investeren in de (onze!) toekomst. Biodiversiteit behouden betekent 

vooral dat we verstandig met onze natuurlijke hulpbronnen moeten omspringen. Duurzaam dus. 

Duurzaam gebruik 

In het Verdrag inzake het behoud van de biodiversiteit (1992) wordt duurzaam gebruik als volgt 

gedefinieerd. 

Het gebruik van bestanddelen van de biologische diversiteit op een wijze en in een tempo die niet 

leiden tot achteruitgang van de biologische diversiteit op de lange termijn, aldus in stand houdend het 

vermogen daarvan om te voorzien in de behoeften en te beantwoorden aan de verwachtingen van 

huidige en toekomstige generaties. 

Net als andere soorten hebben mensen behoeften. Wij verwachten een kwaliteitsvol en waardig leven 

te leiden. Bovendien hebben ook de volgende generaties – onze kinderen, kleinkinderen, 

achterkleinkinderen - recht op een dergelijk leven. Dit kan enkel als we de draagkracht – de grens van 

wat de natuur aankan - respecteren. Natuur vernieuwt zich weliswaar, maar daar is tijd en plaats voor 

nodig. 

Bij het zoeken naar een duurzame oplossing, houd je rekening met zowel ecologische, 

economische als socio-culturele aspecten. Die drie aspecten zijn geen tegengestelden. Ze 

beïnvloeden elkaar en ze kunnen met elkaar in conflict komen. Een duurzame oplossing is echter 

zowel ecologisch, als economisch, als socio-cultureel in orde. Een beheersmaatregel is enkel 

duurzaam als hij betaalbaar is. Als de mondige burger besluit dat een kippenei slechts zoveel gram 

dioxine mag bevatten, dan zal de bedrijfsleider zich hierbij moeten neerleggen. Een mooi park in de 

buurt van je bedrijf kan de productiviteit van je werknemers verbeteren, maar dan moet je wel de 

nodige ruimte voorzien. En zo kunnen we nog heel wat voorbeelden geven. 

1.4 Europese verdragen en initiatieven 

Op volgende weblink vind je een overzicht van alle Europese verdragen en richtlijnen die met het 

behoud van de biodiversiteit te maken hebben: http://europa.eu/scadplus/leg/en/s15006.htm. 

18

De internationale verdragen werden in Europa vooral in de vogelrichtlijn (1979) en de 

habitatrichtlijn (1992) verankerd. Deze richtlijnen vormen tevens het kader waarbinnen de 

voorzieningen van het verdrag van Bern (1981) worden toegepast. De habitat- en vogelrichtlijn 

verschaffen bovendien het kader voor de oprichting van een Europees ecologisch netwerk, Natura 

2000 (1992). 

Het verdrag van Bonn (1982) of het “Verdrag inzake de bescherming van migrerende wilde 

diersoorten”, dat in 1998 aangepast werd, regelt de bescherming van migrerende dieren die minstens 

een deel van hun levenscyclus in Europa doorbrengen. Dit verdrag mondde uit in een aantal andere 

verdragen die de bescherming van specifieke soortgroepen regelt. 

In 2001 te Gothenburg bleek echter dat er vooral nood was aan concrete doelstellingen. Dit mondde in 

2002 uit in “Het 6de milieuactieprogramma van de Europese Gemeenschap (Milieu 2010: Onze 

toekomst, onze keuze)”. In 2004 werd de “2010 doelstelling” herbevestigd te Malahide en werd tevens 

in de schoot van het IUCN het “Countdown 2010-initiatief” opgestart (www.countdown2010.net). Dit 

is een Europese oproep aan iedereen om de handen in elkaar te slaan om de achteruitgang van 

planten en dieren te helpen stoppen. Geen ronkende verklaringen meer, maar concrete doelstellingen 

en acties. De provincie Limburg en de Limburgse regionale landschappen zijn allen partner van dit 

initiatief. 

1.5 België en Vlaanderen 

België ondertekende heel wat internationale en Europese verdragen. Dat verplicht België ertoe de 

inhoud van deze verdragen in nationale wetgeving om te zetten. België is evenwel een federale staat, 

waarbij een hele reeks bevoegdheden zijn toegewezen aan de gewesten. Dit is ondermeer het geval 

voor natuurbehoud. De gemaakte beloftes moeten dus in de Vlaamse decreten en besluiten 

verankerd worden. 

De belangrijkste Vlaamse decreten zijn het natuurdecreet en het bosdecreet. Belangrijke initiatieven 

zijn het creëren van natuurreservaten (natuurdecreet), het creëren van een ecologisch netwerk (cf. 

VEN-afbakening, natuurdecreet), het stimuleren van duurzaam gebruik (criteria duurzaam bosbeheer) 

en de bescherming van een aantal diersoorten (via het KB van 22 september 1980) en plantensoorten 

(via het KB van 16 februari 1976). Er is echter nog heel wat werk aan de winkel, aangezien veel 

decreten nog niet volledig naar uitvoeringsbesluiten werden vertaald. Dit betekent dat op dit moment 

niet duidelijk is hoe ze toegepast moeten worden. 

De aanpak die bij het opstellen van de Vlaamse decreten gebruikt werd, een zeer sterk gestuurde topdown 

benadering met een beperkt aantal belangengroepen, heeft niet altijd het gewenste resultaat 

opgeleverd. Onze milieu- en natuurwetgeving is zeer complex. Ze is bovendien over verschillende 

beleidsniveaus en beleidsdomeinen versnipperd. Een slechte zaak voor de natuur, want erg 

transparant kan je ze niet noemen. Het Vlaamse gewest kiest momenteel echter steeds vaker voor 

inspraakmodellen, waarbij een zo ruim mogelijke groep belanghebbenden (stakeholders) 

geraadpleegd wordt. Dat is alvast een stap in de goede richting. 

In tabel 1.2 geven we een overzicht van hoe België zijn afspraken in nationale wetgeving heeft 

gegoten. 

19

Verdrag België/Vlaanderen 

Verdrag inzake het behoud van de 

biodiversiteit 

Overeenkomst inzake de internationale 

handel in bedreigde uitheemse dieren en 

planten (CITES) 

RAMSAR Ondertekend door België op 5 juni 1992 

World heritage convention (WHC) Ondertekend door België in 1996 

Verdrag van Bern – ‘Verdrag inzake 

behoud van wilde dieren en planten en 

hun natuurlijk leefmilieu’ 

Verdrag van Bonn – ‘Verdrag over de 

bescherming van migrerende 

wilde diersoorten’ 

Habitatrichtlijn(1992)/Vogelrichtlijn 

(1979)/Natura2000/ Ramsar Conventie 

Decreet van 19 maart 1996 houdende goedkeuring van het Verdrag inzake 

biologische diversiteit en van de bijlagen I en II, gedaan te Rio de Janeiro op 5 

juni 1992" (BS 24/5/96) 

Ondertekend door België in 1983, van toepassing in België sinds 1984. 

Wet van 20 april 1989 houdende goedkeuring van het verdrag inzake behoud 

van wilde dieren en planten en hun natuurlijke leefmilieu in Europa en van de 

Bijlagen, I, II, III en IV, opgemaakt te Bern op 19 september 1979 (BS 29/12/90, 

Bijlage I gewijzigd in BS 15/6/91) 

Wet van 27 april 1990 houdende goedkeuring van het Verdrag inzake 

bescherming van trekkende wilde diersoorten en van de Bijlagen I en II, 

opgemaakt te Bonn op 23 juni 1979 (BS 29/12/90) 

Decreet van 19 juli 2002 houdende wijziging van het decreet van 21 oktober 

1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu, van het bosdecreet 

van 13 juni 1990, van het decreet van 16 april 1996 betreffende de 

landschapszorg, van het decreet van 21 december 1988 houdende oprichting 

van de Vlaamse Landmaatschappij, van de wet van 22juli 1970 op de 

ruilverkaveling van landeigendommen uit kracht van wet zoals aangevuld door 

de wet van 11 augustus 1978 houdende bijzondere bepalingen eigen aan het 

Vlaamse gewest, van het decreet van 23 januari 1991 inzake de bescherming 

van het leefmilieu tegen de verontreiniging door meststoffen en van de wet 

betreffende de politie over het wegverkeer, gecoördineerd bij KB van 16 maart 

1968 (BS 31/10/02) 

Tabel 1.2 Overzicht van de wijze waarop de internationale verdragen in de Belgische of Vlaamse 

wetgeving verankerd werden. 

1.6 Limburg 

De provincie Limburg voert sinds 1991 een soortgericht natuurbeleid, vooral via de werking van de 

Limburgse Koepel voor Natuurstudie (LIKONA), die zich bezighoudt met het bestuderen van de 

Limburgse flora en fauna, het publiceren van de onderzoeksresultaten en het opzetten van 

opleidingen voor mensen die zich voor natuur interesseren. Al die kennis wil de provincie nu in praktijk 

omzetten. In haar “Milieubeleidsplan provincie Limburg 2004-2008” engageert de provincie zich in 

project 3 “Soortgericht Natuurbeleid” om de typisch Limburgse soorten te behouden en te versterken. 

Het GALS-project is een van de manieren waarop de provincie haar beloftes nakomt. Het bijzondere 

aan Limburg is dat een aantal van de nodige overlegplatforms hier al meer dan tien jaar bestaat. 

De Limburgse regionale landschappen hebben in dit project ook een belangrijke rol te spelen. Ze 

hebben de nodige flexibiliteit en slagkracht om opdrachten snel uit te voeren en zijn een belangrijke 

schakel naar de gemeenten. 

20

1.7 Limburgse soorten 

In 2003 gaf de provincie Limburg het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) de opdracht te 

onderzoeken welke soorten typisch zijn voor de provincie Limburg. Die selectie gebeurde op basis van 

gegevens die o.a. door de vrijwilligers van LIKONA verzameld werden. 

Een ‘typisch Limburgse soort’ is een soort waarvan minstens 33% van de bezette Vlaamse IFBL- of 

UTM-hokken in Limburg liggen en die de status ‘met uitsterven bedreigd’, ‘bedreigd’ of ‘kwetsbaar’ 

heeft op een Vlaamse Rode Lijst (Colazzo & Bauwens, 2003). Soorten dus die voornamelijk of zelfs 

uitsluitend in de provincie Limburg gevonden worden. In totaal werden 171 soorten - verdeeld over 

zes groepen - als typisch voor Limburg geïdentificeerd. 

9 

23 

54 

Aanbod soorten per groep 

9 

7 

69 

Amfibieën 

Insecten 

Planten 

Vissen 

Vogels 

Zoogdieren 

Figuur 1.1 Verdeling van de Limburgse soorten over de verschillende groepen. 

1.8 Het project 

Doelstelling 

De hoofddoelstelling van het GALS-project is het behouden en waar mogelijk versterken van de 

typisch Limburgse soorten. Dit project wil de nodige overlegstructuren opzetten om samen met alle 

betrokkenen in de gemeenten tot een goede taakverdeling te komen. De acties kunnen zo efficiënt 

aangepakt worden. 

Onze partners zijn op de eerste plaats de gemeenten. Maar ook andere organisaties die met natuur 

bezig zijn (bijvoorbeeld terreinbeherende organisaties, VLM, Agentschap voor Natuur en Bos, cel 

NTMB) vragen we een handje toe te steken. We hebben eveneens de ambitie mensen uit andere 

beleidsdomeinen - zoals landbouw, industrie en KMO, ruimtelijke ordening, toerisme - bij het 

natuurbehoud te betrekken. Planten en dieren respecteren immers geen grenzen. Het projectbureau 

speelt hier een belangrijke rol als facilitator en moderator. 

21

Via de adoptie van een soort willen we de betrokkenheid van de inwoners van de gemeente bij de 

bescherming van de soort, zijn/haar leefgebied en de natuur in zijn algemeenheid verhogen. Een dier 

of plant adopteren spreekt immers tot de verbeelding. We streven ernaar dat de inwoners van de 

gemeenten de soort als een deel van hun eigen streekidentiteit gaan beschouwen (cf. een 

“streekproduct”). Via het verhaal van deze soort geven we de Countdown 2010-doelstelling een 

concrete invulling. Het project laat zien dat een gemeente en de bevolking door kleine maatregelen 

wel degelijk een verschil kunnen maken voor de geadopteerde soort. 

De acties zullen tevens aantonen dat mooie natuur inkomsten kan genereren voor de inwoners van de 

gemeente (via o.a. recreatie, educatie) en de kwaliteit van de leefomgeving zal verhogen. Dit laatste 

kan onrechtstreeks ook tot verhoogde inkomsten leiden (vb. via een stijging van de grondprijzen, een 

betere vermarktbaarheid van streekproducten, een verbetering van de gezondheid). 

Dit alles moet uitmonden in een effectief soortgericht natuurbeleid dat door alle inwoners van de 

gemeente gedragen wordt. 

In 2010 evalueren we of deze doelstellingen bereikt zijn. Dit project moet tot een toename van de 

geadopteerde soort en een grotere betrokkenheid van de bevolking leiden. 

Werkingsstructuur 

Het project wordt uitgevoerd door een projectbureau dat bestaat uit een projectcoördinator, een 

administratieve kracht en vier projectpromotoren. De vier projectpromotoren werken vanuit de 

regionale landschappen en vormen de schakel met de gemeenten. De coördinator en de 

administratieve medewerkster hebben hun werkplaats op het Provinciaal Natuurcentrum van de 

provincie. Het dagelijks bestuur – de gedeputeerde van leefmilieu, de directeurs van de regionale 

landschappen en het provinciaal natuurcentrum – controleert en keurt de handelingen van het 

projectbureau goed. 

Daarnaast zijn er nog twee adviesgroepen. 

− Het begeleidingscomité bestaat uit personen met technisch-wetenschappelijke deskundigheid. Dit 

zijn mensen van LIKONA, vertegenwoordigers van terreinbeherende organisaties, het Agentschap 

voor Natuur en Bos, de Vlaamse Landmaatschappij, vertegenwoordigers van het INBO en 

academici. Zij geven technisch-wetenschappelijk advies. Zo kreeg het begeleidingcomité de vraag 

voorgelegd of de soorten die door een bepaalde gemeente voor adoptie voorgesteld werden, 

ecologisch relevant waren. Ze gaven ook suggesties omtrent de inhoud van de actieplannen. 

− De stuurgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeentebesturen, de toeristische sector, 

terreinbeherende verenigingen en natuurbeherende overheden. Ze evalueren de methoden die in 

het project gebruikt worden en geven suggesties voor eventuele bijsturing. Ze fungeren tevens als 

doorgeefluik naar de andere mensen in de gemeente die bij het soortgericht beleid betrokken zijn. 

22

Methode 

We vroegen alle Limburgse gemeenten een typisch Limburgse soort te adopteren. Een “foster-parents 

plan” voor onze planten en dieren zeg maar. Niet zo maar een soort maar een soort die nood heeft 

aan bescherming. Een soort die de gemeente kan beschermen en een soort waarmee de gemeente 

zich kan identificeren. 

Geen eenvoudige opdracht. We hebben de gemeente en inwoners dan ook zo snel mogelijk bij de 

keuze betrokken. Zo werd de schat aan natuurkennis bij de plaatselijke bevolking en besturen ten 

volle meegenomen in het project. 

We vonden zelfs een heuse “Gemeentelijke Soortentabel” uit, een tabel waarin per gemeente alle 

Limburgse soorten (Colazzo & Bauwens, 2003) opgelijst werden (zie bijlage 1). Elk van die soorten 

kreeg a.d.h.v. negen criteria punten. Die criteria waren heel verschillend en zorgden dan ook voor heel 

wat discussie. Deze criteria staan in de linkerkolom van de tabel in bijlage 1. Per soort werden al die 

punten opgeteld zodat per soort een score berekend kon worden. Die scores staan in de laatste rij van 

de tabel in bijlage 1. 

Op basis van deze tabel bepaalde elke gemeente welke soort(en) het meest in aanmerking kwam(en) 

voor adoptie. In vele gevallen waren dit de soorten met de hoogste score. Als geen enkele andere 

gemeente geïnteresseerd was in de gekozen soort, werd deze aan de gemeente toegewezen. 

Als bleek dat een zelfde soort in meerdere gemeenten op de eerste plaats stond, gaf het 

begeleidingscomité een advies waarin kort werd aangegeven in welke gemeente een adoptie de 

meeste mogelijkheden bood. Ze suggereerden ook alternatieve soorten. Dit advies werd dan aan de 

verschillende gemeenten voorgelegd, waarna samen met de gemeente naar een oplossing gezocht 

werd. De gemeente bepaalde echter finaal zelf of ze mee in het project stapte en welke soort ze 

adopteerde. Het engagement van de gemeente werd via een intentieverklaring, die op het college van 

burgemeester en schepenen werd goedgekeurd, vastgelegd. Deze procedure werd geëvalueerd 

(Lemmens, 2007). 

Voor de geadopteerde soort werd vervolgens een actieplan opgesteld. Dat hou je momenteel in je 

handen. Dit plan kwam via een participatieve methode tot stand. Participatie is een 

evenwichtsoefening tussen ondersteuning en respect voor de kennis en inbreng van lokale partners. 

Een belangrijke taak voor de provincie en de regionale landschappen. De lokale besturen zijn goed 

geplaatst om die afspraken naar concrete acties op hun grondgebied te vertalen. 

Het actieplan bevat een ecologisch luik waarin een aantal acties die de soort ten goede komen wordt 

uitgewerkt. We streven niet naar volledigheid maar geven eerder een aantal suggesties. Hierbij 

besteden we vooral aandacht aan de rol die de gemeente in het soortgerichte natuurbehoud kan 

spelen. Welke acties kan een gemeente zelf uitvoeren of hoe kan de gemeente initiatieven van 

bewoners ondersteunen of zelfs stimuleren (via bijvoorbeeld subsidiereglementen of het verstrekken 

van informatie). We besteden eveneens aandacht aan de instrumenten waar de gemeente over kan 

beschikken (beheersovereenkomsten, samenwerkingsovereenkomst, VLM-subsidies). 

23

Daarnaast is er een luik sensibilisatie en educatie. De gemeente is immers een belangrijke schakel 

naar de lokale bevolking en kan hier een sleutelrol spelen. De gemeenten hebben eveneens heel wat 

ervaring in huis inzake communicatie naar de lokale bevolking. Die ervaring willen we gebruiken. 

Omdat we willen weten of we onze doelstellingen bereiken, is er eveneens een luik monitoring. In dit 

onderdeel beschrijven we methoden om na te gaan of de soort er al dan niet op vooruit is gegaan 

(meer vindplaatsen, meer geschikt leefgebied). We zullen ook nagaan welke en hoeveel acties de 

gemeente op het getouw heeft gezet om de geadopteerde soort te helpen. 

Via het principe van “hart-hoofd-hand” willen we een positieve spiraal starten en steeds meer mensen 

betrekken bij de bescherming van hun Limburgse soort. Pas als je mensen in contact brengt met hun 

geadopteerde soort en het landschap waarin zij leeft, gaan ze de soort in hun hart dragen. Mensen 

die de soort in hun hart dragen, willen er meer over weten: waarom is die zo speciaal? Wat kunnen we 

ervoor doen? In ons hoofd verzamelen we kennis, weetjes en ideeën om de soort te beschermen.En 

dan kunnen we tot actie overgaan. Mensen die zich betrokken voelen bij de soort, willen hier zorg 

voor dragen en de handen uit de mouwen steken. 

Financiering 

Dit adoptieproject maakt deel uit van een groter geheel, namelijk het Doelstelling 2-programma van de 

Europese Commissie. Het Doelstelling 2-programma houdt in dat aan achterstandsregio’s middelen 

worden toegekend via het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Grote delen van 

Limburg zijn als Doelstelling 2-regio aangeduid. De provincie Limburg voorzag bovendien in haar 

begroting een extra budget om ook in niet Doelstelling 2-gebieden aan de slag te kunnen gaan, zodat 

het project gebiedsdekkend werd. 

Eén van de doelstellingen van het GALS-project is de promotie van de typisch Limburgse identiteit via 

de adoptiesoort. 

Een recente studie, die “Birdlife International” uitvoerde voor de EU, toont aan dat een aantrekkelijke 

natuur en leefomgeving voor nieuwe werkgelegenheid kan zorgen. Via de promotie van de eigen 

streekidentiteit (branding) kan er een markt voor streekproducten gecreëerd worden, die bij de lokale 

horeca verkocht worden. Europeanen zijn bovendien bereid heel wat geld neer te tellen om een 

zeldzame of interessante soort te zien (vb. vogelkijken). Mits een goede planning kunnen de 

inkomsten dienen voor het beheer van de natuurgebieden en de uitwerking van een duurzaam 

toerisme. Hierbij kunnen sociaal kwetsbare groepen ingezet worden. Voldoende open ruimte heeft ook 

een positieve invloed op de volksgezondheid (vb. meer beweging = minder problemen met 

zwaarlijvigheid/minder problemen met stress). 

Deze relatie “natuur als troef voor meer werkgelegenheid” is de insteek die gebruikt werd om deze 

steun van Europa te bekomen (provincie Limburg, Internationale samenwerking, 2006). Zestig procent 

van de financiering komt van de provincie Limburg en veertig procent van Europa. 

24


2 Wulp 


NEERPELT 

25

2 Wulp 

Dit hoofdstuk is gebaseerd op Gabriëls et al. (1994), Colazzo & Bauwens (2003), Vermeersch et al. 

(2004), Hustings et al. (2006). 

2.1 Motivatie voor de soortkeuze 

De geelgors behaalde de hoogste score (30) in de gemeentelijke soortentabel (bijlage 1). De 

gemeente vond deze soort de meest geschikte adoptiesoort. Binnen de gemeente worden reeds 

acties ondernomen rond houtkantenbeheer. Bovendien wilde zij de geelgors graag als mascotte 

koppelen aan het jaarlijkse muziekfestival in de gemeente. De geelgors was volgens het 

begeleidingscomité echter het meest geschikt voor Bocholt. Daarom werd gezocht naar een andere 

geschikte adoptiesoort voor Neerpelt. Andere soorten die hoog scoren in de tabel zijn het 

gentiaanblauwtje en de wulp. Het gentiaanblauwtje werd niet erg geschikt bevonden omdat het een 

soort is die vrijwel enkel in reservaten voorkomt zodat de gemeente er zelf weinig kan voor doen. De 

wulp werd uiteindelijk gekozen omdat deze soort sterk achteruitgaat in deze streek. De wulp is als 

weidevogel een landbouwgerelateerde soort. In de gemeente zijn nog heel wat landbouwers actief. 

Samen met de landbouwers wil de gemeente actie ondernemen om deze soort te behouden. Ook de 

link met het bezoekerscentrum ‘De Wulp’ maakte deze soort tot geschikte adoptiesoort. 

2.2 Beschrijving van de soort 

Kenmerken 

De wulp (Numenius arquata) is een onmiskenbare, grote, bruine vogel met een lange, omlaag 

gebogen snavel (het bekende ezelsbruggetje zegt dan ook: “de wulp wijst met zijn snavel naar zijn 

gulp”). Het is de grootste Europese steltloper (50 – 60 cm lang). Het vrouwtje is groter dan het 

mannetje en heeft een langere snavel. 

Wulpen eten allerhande insecten en wormen, maar de vogels die aan de kust leven eten vooral 

kreeftachtigen, krabben en wadpieren. Wulpen die in weilanden broeden, verkiezen een hoge 

begroeiing, vaak dicht tegen beplanting. Ze maken grote nesten met goed zichtbare eieren. 

Gewoonlijk worden vier eieren gelegd die licht- of olijfgroen zijn (soms bruin) met donkerbruine 

vlekken die in achtentwintig dagen uitgebroed worden. Soms laat het vrouwtje de broedzorg aan het 

mannetje over. Na het uitkomen van de eieren vertrekt ze naar het zuiden of bemoeit ze zich niet 

meer met haar jongen. De jongen krijgen van hun ouders geen hulp bij het zoeken van voedsel. De 

enige hulp bestaat uit bewaking en warm houden van de kuikens. De ouders kunnen het nest op twee 

manieren bewaken. Kraaien, kiekendieven en ander vijanden worden aangevallen. Zijn de vijanden te 

groot, dan gebruikt de wulp een andere tactiek. Op een duidelijke zichtbare plek doet de ouderwulp 

alsof hij gewond is. De aanvaller ziet een gemakkelijke prooi en gaat er achteraan. Wanneer de 

aanvaller dichtbij is springt de wulp wat verderop en lokt de vijand zo weg van het nest. 

27

Voordat er eieren gelegd kunnen worden moet het mannetje eerst een territorium hebben en 

verdedigen. Zo gauw hem dat lukt laat hij dat duidelijk merken. De wulp vliegt dan laag over de grond, 

stijgt vervolgens verticaal op en blijft even hangen. Vervolgens zweeft hij terug naar beneden terwijl hij 

zijn luid 'jodelende' roep ten beste geeft. 

Figuur 2.1 Foto van een wulp (foto: Glenn Vermeersch). 

Wulpen zijn trek- stand- en wintervogel. Dit betekent dat een deel van de wulpen die bij ons broeden 

ook in ons land overwinteren (standvogel), een ander deel trekt naar de westkust van Frankrijk of naar 

Zuid-Engeland (trekvogel). Wulpen vanuit Noord-Europa (vooral Finland en Noord-Rusland) trekken 

via ons land naar dezelfde overwinteringsgebieden. Een deel overwintert in Nederland (wintervogel). 

Tijdens aanhoudende vorst trekken wulpen in het binnenland naar de kust. Langdurige vorst kunnen 

wulpen doorstaan, alleen strenge vorst doet ze meestal besluiten weg te trekken en vorstvrije 

gebieden op te zoeken. 

Leefgebied 

De oorspronkelijke broedbiotoop van de wulp bestaat voornamelijk uit natte heide- en veengebieden, 

maar in de meeste Europese landen vond in de tweede helft van de twintigste eeuw een verschuiving 

plaats naar cultuurgraslanden. Dit fenomeen werd ook in Vlaanderen en Nederland vastgesteld. De 

graslandgebieden die als leefgebied worden bezet zijn in vele gevallen wel voormalige heidegebieden 

of hadden althans een veel schraler karakter dan nu het geval is. 

28

Het gros van de wulpen broedt momenteel echter in graslanden. Slechts in enkele grote 

heidegebieden (reservaten en militaire domeinen) waar natte zones aanwezig zijn, broeden nog 

redelijke aantallen wulp. 

Het is mogelijk mede dankzij die overschakeling dat de wulp één van de weinige weidevogels is die 

niet of nauwelijks achteruitgaat in de Kempen. Een van de nadelen van de overschakeling is dat de 

wulp afhankelijk wordt van de ontwikkelingen in de landbouw. Zo is de omzetting van weidegebieden 

naar grote maïsakkers negatief. Akkers worden soms wel bezet - wulpen kan men geregeld zien 

voedsel zoeken op akkers - maar het broedsucces is er zeer gering. 

Belangrijke aspecten in de biotoop zijn de volgende. 

− Op macroschaal: een open en uitgestrekt landschap 

− Op microschaal: microreliëf, vochtige zones en ongestoorde zones die broedgelegenheid bieden 

Volgens het ornithologisch basisregister van SOVON (2002) kan in optimale biotopen een 

territoriumgrootte worden gehanteerd van vijf tot vijfentwintig hectare maar in suboptimale 

omstandigheden kan dit oplopen tot honderd of duizend hectare. In Nederlands Limburg zijn 

dichtheden van één paar / honderd hectare gemeld. In ieder geval moet er rekening worden gehouden 

met het feit dat de meeste open (landbouw)gebieden een lappendeken zijn van geschikte 

leefgebieden en weinig of niet geschikte zones. Dat geldt ook voor de open landbouwgebieden in de 

gemeente Neerpelt. Dit verklaart waarom een optimale broeddichtheid van circa vier broedparen per 

honderd hectare (als een territoriumgrootte van vijfentwintig hectare als uitgangspunt wordt genomen) 

nergens binnen de gemeente kan worden gehanteerd om het huidig aantal broedvogels te verklaren. 

Deze rekenoefening alleen al leert dat de situatie binnen de leefgebieden in Neerpelt eerder 

suboptimaal is. 

Kansen en bedreigingen 

Bescherming van weidevogels is verre van eenvoudig. Uit Nederlandse literatuur blijkt dat 

weidevogels meerdere eisen stellen die niet op één perceel met elkaar kunnen worden verzoend. 

− Bemesting geeft (tot op zeker niveau) een verhoogd aanbod aan regenwormen en dat is positief 

voor de oudervogels 

− De kwaliteit van grasland als voedselgebied voor weidevogelkuikens wordt vooral bepaald door de 

toestand van de vegetatie. Ongemaaide, kruidenrijke graslanden herbergen de meeste 

bovengrondse ongewervelden, die essentieel zijn als voedsel voor de kuikens 

− De kwaliteit van grasland als broedgebied voor weidevogels wordt vooral bepaald door de 

veiligheid: late maaidata, late inscharing van het vee en lage veedichtheden 

Er is met andere woorden een mozaïekstructuur nodig van verschillend beheerde percelen. Er dient te 

worden opgemerkt dat het onderzoek in Nederland in de eerste plaats betrekking heeft op een andere 

weidevogelsoort, namelijk de grutto, maar er mag worden aangenomen dat de hierboven opgesomde 

eisen in belangrijke mate ook van toepassing zijn voor de wulp. 

De praktijk leert dat in de betere, open valleigebieden in Vlaanderen, die momenteel als zowat de 

meest geschikte leefgebieden dienen te worden beschouwd, mag gerekend worden op één broedpaar 

per honderd hectare. Dit hebben we ondermeer vastgesteld in de Getevallei en de Vallei van de 

Zwarte beek. 

29

Als algemene regel geldt dat het voor vogels in feite nauwelijks van belang is dat er 

natuurverbindingen zijn tussen verschillende leefgebieden. Het is wel van belang dat er een 

uitwisseling kan plaatsvinden tussen populaties en dat populaties dus niet te ver van elkaar gelegen 

zijn. Bepalend is hier dus de afstand tussen verschillende leefgebieden. Voor grotere soorten zoals de 

wulp kan gesteld worden dat afstanden tussen populaties in de grootteorde van drie tot tien km 

overbrugbaar zijn. Leefgebieden die binnen deze afstanden van elkaar liggen kunnen samen deel 

uitmaken van één metapopulatie. Heel de Kempen kan in feite op basis van het huidig 

verspreidingspatroon als het leefgebied van één metapopulatie beschouwd worden. 

Wulpen staan bekend om hun verstoringsgevoeligheid. De dieren neigen reeds op te vliegen als ze 

benaderd worden tot op enkele honderden meters. 

Ze bezetten in februari-maart hun broedgebieden en verlaten die eind juni-begin juli. De rest van het 

jaar brengen ze in kustgebieden door. 

Negatieve invloeden die nogal eens optreden in de huidige broedgebieden worden hieronder opgelijst. 

− Ruimte-inname van open (agrarische) gebieden (woonprojecten, aanleg wegen, bebossing,…) 

− Verstoring door recreatie 

− Intensivering van landbouw 

hoge veebezetting in graasweiden 

vervroegde maaibeurten in hooilanden 

omzetting graslanden naar akkers 

− Predatie door vos, kraaien, meeuwen, huiskatten,enz. 

Hustings et al. (2006) waarschuwen dat door de hoge leeftijd die wulpen kunnen bereiken, het 

mogelijk is dat de populatie na voortdurend slecht broedsucces - veroorzaakt door slechte 

kuikenoverleving - binnen niet al te lange tijd als een kaartenhuis in elkaar kan vallen. 

Recent verscheen er een interessant rapport over beschermingsmaatregelen voor akkervogels: Van 

de stakkers van de akkers naar de helden van de velden. Beschermingsmaatregelen voor akkervogels 

(Dochy & Hens, 2005). Dit rapport is te vinden op de cd-rom in bijlage of te downloaden op 

www.inbo.be. 

Tot slot vermelden we nog volgende interessante statistieken uit Nederlands Limburg. Van de 163 

legsels van wulp die in het kader van vrijwillig weidevogelbeheer zijn gevonden tussen 1996 en 2000, 

bevond zich slechts negentien procent op akkers en de rest in graslanden. Het uitkomstsucces van 

beschermde nesten bedroeg in die periode vijfenzeventig procent, maar dat zegt niets over de 

kuikenoverleving die in intensief gebruikte landbouwgebieden waarschijnlijk laag is. 

30

Voorkomen 

De wulp is een wijd verspreide vogelsoort die voorkomt in het gematigde klimaatgebied. Finland en 

het Verenigd Koninkrijk herbergen de grootste aantallen, maar ook Nederland is een belangrijk land 

voor de wulp. Ondanks de geringe grootte van het land staat het toch op de vierde plaats op de 

ranglijst der belangrijkste wulpenlanden. 

In Vlaanderen is de wulp een eerder schaarse broedvogel. De aanwezigheid van de soort beperkt zich 

voornamelijk tot de Kempen, die ongeveer negentig procent van de Vlaamse populaties herbergt. 

Enkele broedkoppels bevinden zich in de Demervallei en recent ook in de Maasvallei. De grootste 

dichtheden zijn te vinden rond het militair domein Helchteren-Meeuwen. 

Figuur 2.2 Verspreiding van de wulp in Vlaanderen. Hoe groter de stip hoe hoger het aantal 

broedparen dat in het betreffende gebied geïnventariseerd werd (Vermeersch et al., 

2004). 

31

Status 

De wulp wordt vermeld op de Europese Rode Lijst als achteruitgaand. 

Beschermingslijst Status 

Rode Lijst Vlaanderen - 

Rode Lijst Europa Achteruitgaand 

Vogelrichtlijn - 

Habitatrichtlijn - 

Andere - 

Tabel 2.1 Beschermingsstatus van de wulp. 

32

34 


3 Toestand in de 

gemeente 


NEERPELT

3 Toestand in de gemeente 

Dit hoofdstuk is gebaseerd op Gabriëls et al. (1985), Berten (1990). 

3.1 Situering van de gemeente 

Het uiterste noordwestelijk deel van Neerpelt behoort tot het Kempisch Plateau. Typisch voor deze 

streek zijn de overwegend droge zandgronden met een diepe tot zeer diepe grondwatertafel. Op 

plaatsen waar zich een ondoordringbare ijzeroerlaag bevindt en in de valleien kan de watertafel echter 

veel minder diep zijn. Voornamelijk deze plaatsen zoals vennen en natte heide of natte hooi- of 

weilanden zijn interessant leefgebied voor de wulp. Het Hageven is een voorbeeld van een erg nat 

gebied uit het Kempisch Plateau. 

Het overige deel van Neerpelt behoort tot de Noorderkempen, aansluitend op de vlakte van Bocholt. 

Ook deze streek wordt gekenmerkt door zandige bodems. De watertafel bevindt zich echter minder 

diep in vergelijking met het Kempisch Plateau. Naast naaldbossen komen er ook veel weilanden voor. 

In mindere mate wordt ook aan akkerbouw gedaan, voornamelijk maïsteelt. 

Figuur 3.1 toont de gebieden die afgebakend zijn als vogel- en habitatrichtlijngebied of die deel 

uitmaken van Grote Eenheden Natuur (GEN) of Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO). 

Deze laatste vormen samen het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). Op deze figuur zijn ook alle 

groene bestemmingen van het Gewestplan ingekleurd. 

Merken we hier op dat de juridisch-beleidsmatige afbakeningen voor deze soort enigszins anders 

opgevat dienen te worden dan doorgaans het geval is voor de meeste andere adoptiesoorten. We 

kunnen stellen dat voor de wulp het feit dat de actiegebieden in VEN-gebied, habitat- of 

vogelrichtlijngebied gelegen zijn, minder speelt. Meer zelfs, het beantwoordt aan de verwachtingen dat 

de leefgebieden voor wulp buiten deze beschermingszones liggen aangezien deze zones voor andere 

soorten afgebakend werden (geen weidevogels). De uitdaging voor de gemeente ligt dan ook in het 

ondernemen van acties voor de wulp buiten deze speciale beschermingszones. Op die manier zal ook 

aandacht gaan naar natuurwaarden die buiten het netwerk van Europese speciale 

beschermingszones en VEN-gebieden liggen. 

36

Figuur 3.1 Juridisch-beleidsmatig afgebakende gebieden in Neerpelt. 

3.2 De wulp 

Figuur 3.2 geeft de beschikbare inventarisatiegegevens van de wulp in Neerpelt en omgeving weer. 

Het betreft hier zowel puntlocaties van broedparen als kilometerhokken waarin broedparen 

waargenomen werden van 1974 tot 2006. 

De gegevens van vóór 2000 (bron: LIKONA-databank) zijn wellicht onvolledig, maar geven wel een 

goed beeld van het voorkomen van de wulp in een bepaalde periode (jaren zeventig). Daaruit blijkt dat 

het benedenstrooms gedeelte van de Dommelvallei (met o.m. het natuurreservaat Hageven) en 

aansluitend het grensgebied van de gemeenten Neerpelt en Hamont-Achel (De Buitenheide) in de 

jaren zeventig een aaneengesloten leefgebied vormde voor de wulp. Gabriëls (1985) vermeldt voor de 

Buitenheide te Achel negentien koppels wulp in 1982! 

37

Figuur 3.2 Overzicht van de beschikbare inventarisatiegegevens van de wulp in Neerpelt en 

omgeving (bron: gegevens vogelwerkgroep LIKONA, Vermeersch et al. 2004). 

Recent werd de wulp als broedvogel op het grondgebied van de gemeente Neerpelt enkel in het 

landbouwcomplex ter hoogte van de Roosen en het Romeins kerkhof vastgesteld. Hier bevinden zich 

vier broedparen die vastgesteld zijn tijdens de inventarisaties die hebben plaatsgevonden in het kader 

van de Atlas van de Vlaamse broedvogels (periode 2000-2002). 

Het voorkomen van vier broedparen in die omgeving werd bevestigd in 2006 (persoonlijke 

communicatie Gaby Bollen, Bezoekerscentrum De Wulp). 

Er is ook sprake van waarnemingen tijdens het broedseizoen in het gebied ‘De Hork’, maar dit ligt 

grotendeels op grondgebied van Hamont-Achel. 

38

De waarnemingen uit 2001-2002 afkomstig uit de databank van het INBO lijken minder bruikbaar 

omdat ze duidelijk onvolledig zijn (kilometerhokken waarbinnen het voorkomen van de soort al langer 

bekend is, zitten niet in de databank). Ook het feit dat in de databank niet geregistreerd is in welke 

periode de soort voorkwam in een hok, bemoeilijkt de interpretatie van deze gegevens. 

Alhoewel de beschikbare databanken lacunes vertonen, kan toch een zeer opvallende verschuiving 

van het leefgebied van de wulp binnen de gemeente worden vastgesteld. Het heidegebied van het 

Hageven en het aansluitende landbouwgebied van de Buitenheide hebben in de loop der jaren hun rol 

als leefgebied verloren, terwijl het landbouwgebied tussen Herent en Huibrechts-Lille als leefgebied 

ontstond. In het gebied Buitenheide vond een sterke intensivering van de landbouw plaats, met 

omzetting van reliëfrijke natte graslanden naar maïsakkers. 

De inventarisatiegegevens voor de gemeente Neerpelt bevestigen ook de evolutie die algemeen wordt 

vastgesteld in Noordwest-Europa, namelijk dat de wulp zijn leefgebieden in de loop van de tweede 

helft van de twintigste eeuw heeft verlegd van heidegebieden naar cultuurgraslanden. 

Een terreinbezoek van Jorg Lambrechts (Aeolus) op 19 maart 2007 leverde drie territoria wulp op in 

het landbouwgebied tussen Neerpelt en Sint-Huibrechts-Lille: een in ‘Bettebos-Kievit’, een in 

‘Hennemeeuwis’ en een in ‘Wijer’. In het vroege voorjaar had er nog geen intensieve bewerking van 

de landbouwgronden plaatsgevonden en lagen een aantal maïs-stoppelvelden er vrij nat en geschikt 

bij. 

Lokaal vogelkenner en boswachter Johan Van Hertem heeft te kennen gegeven te vermoeden dat het 

hier om territoriaal gedrag gaat en het niet zeker is dat het hier gaat om (geslaagde) broedgevallen. 

Gegeven de suboptimale toestand van het leefgebied (met relatief veel akkers) wordt het mogelijk 

geacht dat er zich jaarlijks drie tot vier koppels wulp vestigen in maart - op het moment dat het gebied 

er nog vrij geschikt bijligt - maar dat de intensieve grondbewerking in de periode april-mei de meeste 

broedpogingen doet mislukken. 

In 2006 zijn er echter jonge wulpen waargenomen in Hennemeeuwis (2) en de Rozen (1), dus het is 

mogelijk dat sommige jaren broedsels wel lukken (Verslag overleg werkgroep de wulp Neerpelt – 

30/11/06). 

Er blijven voorlopig dus nog wel vragen over de leefbaarheid van de kleine populatie wulp in Neerpelt. 

Opgemerkt dient te worden dat het geen vereiste is dat de wulp jaarlijks jongen groot brengt om toch 

stand te kunnen houden. Immers, wulpen kunnen een hoge leeftijd bereiken en één of enkele jaren 

zonder nakomelingen hoeven niet het einde van een populatie te betekenen. 

Enkel een intensievere en gerichte opvolging van de soort in de voorjaarsperiode zou meer 

duidelijkheid kunnen brengen over het broedsucces en de leefbaarheid van de wulpen in Neerpelt. 

In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de activiteiten die in de gemeente reeds 

ondernomen werden rond natuur, relevant voor de wulp. Deze activiteiten werden onderverdeeld in 

terreinacties, communicatie en monitoring. 

39

Actie/studie Reeds voltooide/gekende actie Uitvoerder 

Terreinactie Beheersplan Hageven Natuurpunt 

Aanleg poelen Gemeente/provincie 

Aanplant/onderhoud houtkanten Provincie/PVL 

LIFE-project Dommel Natuurpunt 

Administratieve actie Subsidie aanplant houtkanten Gemeente 

Subsidie Natuurpunt: BC de Wulp - Hageven Gemeente 

Communicatie Bezoekerscentrum de Wulp Natuurpunt 

Artikels internetgazet 

Geleide wandelingen Hageven Natuurpunt 

Monitoring Broedvogeltellingen Natuurpunt 

Tabel 3.1 Overzicht van reeds ondernomen acties rond natuur, relevant voor de wulp in de 

gemeente Neerpelt. 

40


4 Concrete doelstellingen 


NEERPELT 

41

4 Concrete doelstellingen 

4.1 Acties 

Behoud van het huidige aantal broedparen 

De minimale doelstelling is uiteraard om het huidig aantal broedparen van de wulp (namelijk vier) te 

behouden. Om dit doel te bereiken volstaat het wellicht niet om de situatie binnen het huidige 

leefgebied in het landbouwgebied in de omgeving van de Prinsenloop ‘te bevriezen’. Aangezien het 

slechts een kleine populatie betreft, is het risico reëel dat er een terugval van de populatie optreedt. 

Stijging van het broedsucces van de wulp 

Vermoedelijk brengen de huidige broedparen wulp in de gemeente relatief weinig jongen groot. Via 

gerichte maatregelen kunnen we proberen het broedsucces te laten toenemen. Nestbescherming en 

afspraken met landbouwers zijn hiervoor essentieel. 

Toename van het aantal broedparen 

Deze doelstelling lijkt redelijk en haalbaar gezien de oppervlakte potentieel leefgebied binnen de 

gemeente. Hierbij kan gesteld worden dat een doelstelling van negen broedparen zeer ambitieus is. 

Alhoewel theoretisch het aantal broedparen nog hoger zou kunnen zijn, zou een toename van vier 

naar negen broedparen toch al behoorlijk spectaculair zijn. 

4.2 Communicatie/sensibilisatie/educatie 

De wulp heeft een mascottefunctie in de gemeente. 

− Naar landbouwers toe: de wulp als mascotte voor landbouwers die inspanningen doen voor natuur 

en biodiversiteit in Neerpelt 

− Naar natuurbeschermers toe: de wulp als verteller over ‘het leven als hedendaagse landbouwer’ 

− De wulp vervult een brugfunctie tussen landbouw en natuur in de gemeente 

− Naar inwoners van Neerpelt toe: de wulp als mascotte voor het typisch Neerpeltse landschap 

− Naar scholen toe: educatie rond natuur en landbouw 

− Naar WBE toe: maatregelen voor de wulp kunnen ook andere, jaagbare soorten ten goede komen 

4.3 Monitoring 

− De wulp wordt jaarlijks gemonitord volgens een gestandaardiseerde telmethode, en dit zowel op 

plaatsen waar de soort nu reeds voorkomt, als in potentieel geschikte gebieden en gebieden waar 

specifieke maatregelen voor de soort worden voorzien 

− Alle acties (wandelingen, activiteiten met scholen, beheersactiviteiten, e.a.), publicaties en 

gebeurtenissen in verband met de geadopteerde soort worden bijgehouden in een logboek op de 

milieudienst 

43


5 Acties 


NEERPELT 

45

5 Acties 

5.1 Terreinacties 

Algemene maatregelen voor de wulp 

Algemeen kan gesteld worden dat een brede waaier aan mogelijke maatregelen beschikbaar is voor 

de wulp. 

Belangrijke elementen bij het uitwerken van concrete maatregelen zijn de volgende. 

− Gegeven de habitatvereisten dienen maatregelen zich toe te spitsen op landbouwgebieden en 

heidegebieden die gelegen zijn binnen voldoende grote en aaneengesloten entiteiten (cf. 

afgebakende zones) 

− Het is aangewezen dat binnen uitgestrekte, open gebieden geen verdere woonuitbreiding wordt 

voorzien én geen bebossingsprojecten plaatsvinden 

− De oppervlakte geschikt leefgebied kan worden verhoogd door binnen uitgestrekte, open 

landbouwgebieden de omzetting van akker naar grasland te realiseren 

− De kwaliteit van leefgebieden kan worden vergroot door maatregelen te nemen die een groter 

broedsucces garanderen 

Het aanpassen van de maaitijdstippen in hooilanden of de begrazingsperiode en de 

veebezetting in beweide graslanden aan de broedperiode van de wulp opdat de kans op 

verstoring van de nesten zoveel mogelijk wordt verkleind 

Het markeren van nesten opdat ze tijdens de werkzaamheden op de landbouwpercelen 

kunnen worden uitgespaard 

Extra broedgelegenheid bieden via perceelsrandenbeheer of beheer van ‘overhoekjes’ 

1 

voor de wulp. Beide impliceren dat stroken of (kleine) percelen extensief beheerd 

worden en ongestoord blijven in de broedperiode. Binnen Neerpelt zijn voorbeelden 

gekend van landbouwgebieden waar (vroeger) (relict)percelen met bulten van 

pijpenstrootje voorkwamen en waar wulpen hun eieren legden 

− De kwaliteit van de leefgebieden kan worden verhoogd door vernattingsmaatregelen te nemen. 

De wulp is een soort die relatief vochtige graslanden en heiden verkiest. Maatregelen om in 

valleigebieden het ruimingsbeheer van waterlopen en sloten te extensiveren, zijn zeer gunstig 

voor de soort 

− De kwaliteit van de leefgebieden kan worden verhoogd door maatregelen te nemen die de rust 

binnen de (potentieel geschikte) leefgebieden vergroten. Georganiseerde activiteiten (festivals, 

ruiterdagen, wandelingen,…) binnen het leefgebied van de wulp, of in de directe nabijheid ervan, 

dienen best buiten het broedseizoen plaats te vinden 

1 

‘overhoekjes’ zijn stukken van percelen die voor landbouwers weinig interessant zijn, bijvoorbeeld 

doordat ze moeilijk bereikbaar zijn met machines of te nat zijn. 

47

− De kwaliteit van het leefgebied kan worden verhoogd door in uitgestrekte gebieden maatregelen 

te nemen om de openheid nog te versterken. Hierbij kan gedacht worden aan het verwijderen van 

hoge bomenrijen (populier) die open gebieden kunnen compartimenteren en het potentieel 

leefgebied van de wulp versnipperen. Dergelijke elementen in het landschap geven ook 

broedgelegenheid aan kraaiachtigen waarvan gekend is dat ze een negatief effect kunnen hebben 

op het broedsucces van weidevogels waaronder de wulp. Uiteraard dient er bij het nemen van 

dergelijke maatregelen over gewaakt te worden dat tegelijkertijd geen nadelige effecten worden 

veroorzaakt voor andere ecologische waarden. In bepaalde landbouwzones zijn kleine 

landschapselementen (zoals bomenrijen, hagen en houtkanten) immers sterk gewenst, onder 

andere omdat ze het leefgebied vormen voor soorten als geelgors, steenuil en groentje die ook 

van nature voorkomen in de gemeente Neerpelt. Het goed onderhouden van deze houtkanten 

(geregeld teugzetten) is dan ook een aandachtspunt in deze zones 

Maatregelen volgens scenario’s 

De maatregelen voor de wulp zullen voorgesteld worden aan de hand van vier scenario’s. 

− Het begrip scenario wordt hieronder opgevat als een pakket van maatregelen dat van toepassing 

is op een welomlijnd gebied 

− Er wordt voor elk scenario aangegeven of het een laag of een hoog ambitieniveau heeft. Tevens 

wordt aangegeven wat het scenario geacht wordt te zullen realiseren (stand-still, kleine toename, 

forse toename) 

− De actiegebieden voor de maatregelen komen overeen met de zones die bij de 

potentieverkenning werden afgebakend en meer specifiek met de zones die worden voorgesteld 

ter afbakening van weidevogelgebied (zie figuren 5.1 en 5.2). Voor meer details over deze 

potentieanalyse zie rapport Aeolus in bijlage op cd-rom 

− Er zal per scenario worden opgelijst welke typen van maatregelen in het scenario zijn inbegrepen 

48

De figuren 5.1 en 5.2 geven de zones weer die vanuit de potentieanalyse worden voorgesteld als 

mogelijk leefgebied voor de wulp in Neerpelt. Concrete maatregelen worden in de eerste plaats het 

best genomen binnen de geselecteerde kadasterpercelen (zie verder). 

Figuur 5.1 Zones waarbinnen maatregelen voor de wulp worden voorgesteld: zone 1 en 3. 

49

Figuur 5.2 Zones waarbinnen maatregelen voor de wulp worden voorgesteld: zone 2. 

Overzicht van de verschillende scenario’s voor de wulp in Neerpelt 

Scenario 1 ‘behoud broedpopulatie Herent - Sint-Huibrechts-Lille’ 

Ecologisch ambitieniveau: laag 

Realisatie voor de wulp: stand-still 

Actiegebied: landbouwgebied tussen Herent en Sint-Huibrechts-Lille (Zone 2) 

Kenmerken: het scenario gaat uit van het nemen van maatregelen binnen het huidige leefgebied. De 

maatregelen zijn uitsluitend gebaseerd op de vrijwillige (tegen vergoeding) medewerking van 

landbouwers volgens standaardbeheersovereenkomsten zoals ze in Vlaanderen worden toegepast. 

Hiervoor zal het wel noodzakelijk zijn om het betreffend gebied als ‘weidevogelgebied’ te erkennen 

opdat het sluiten van beheersovereenkomsten in het gebied mogelijk wordt. 

50

Type maatregelen 

− Waken over behoud open ruimte (geen bebossings- of bebouwingsprojecten) 

− Erkenning van het betreffend gebied (of delen ervan) als weidevogelgebied 

− Sluiten van beheersovereenkomsten met landbouwers binnen de betreffende zones op basis van 

vrijwilligheid 

Nesten markeren (in samenwerking met Natuurpunt) en uitsparen tijdens 

 

werkzaamheden op het land 

Uitstellen van maai- of begrazingsbeheer naar tijdstip later op het jaar 

Omzetten van akkerpercelen naar grasland 

Aangepast beheer van randen van akker- en graslanden 

Braakleggen van (delen van) percelen 

Bepaalde teelten promoten waarbij geen grondbewerking vereist is tijdens de 

broedperiode 

Scenario 2 ‘Populatietoename leefgebied Herent - Sint-Huibrechts-Lille’ door het nemen van 

specifieke maatregelen op specifieke plaatsen 

Ecologisch ambitieniveau: hoog. 

Realisatie voor de wulp: stijging tot naar schatting maximaal zes tot acht broedparen. 

Actiegebied: landbouwgebied tussen Herent en Sint-Huibrechts-Lille (Zone 2). 

Kenmerken: het scenario gaat uit van het nemen van maatregelen op maat waarbij het nemen van 

specifieke maatregelen in specifieke zones voorop wordt gezet. Om deze maatregelen te kunnen 

nemen, kan het noodzakelijk blijken om bepaalde percelen aan te kopen en hierop een specifiek 

beheer te voeren. Tevens dienen maatregelen te worden genomen om de waterhuishouding te 

optimaliseren met het oog op het voorkomen van wulp. Naast de zones waar specifieke acties worden 

vastgelegd, zal ook gewerkt worden via het sluiten van beheersovereenkomsten met landbouwers. 



− Aankoop en specifiek beheer van gronden 

− Pachtovereenkomsten aanpassen 

− Vernatting van bepaalde deelzones 

− Revisie van recreatieve ontsluiting van het gebied met het oog op het beperken van de 

verstoringsgraad 


− Sluiten van beheersovereenkomsten met landbouwers binnen de betreffende zones op basis van 

vrijwilligheid 


 






51

Scenario 3 ‘Herstel van het leefgebied in de omgeving Hageven – benedenstrooms deel 

Dommelvallei’ via beheersovereenkomsten 

Ecologisch ambitieniveau: middelmatig. 

Realisatie voor de wulp: toename (in de veronderstelling dat tegelijkertijd in deelgebied Herent – St.- 

Huibrechts-Lille de populatie kan worden behouden). 

Actiegebied: landbouwgebied in het benedenstrooms gedeelte van de Vallei van de Dommel en 

aanpalende landbouwgronden nabij het natuurreservaat Hageven (Zone 1). 

Kenmerken: het scenario gaat uit van het nemen van maatregelen binnen het voormalige leefgebied 

dat zich uitstrekte van het Hageven tot de Buitenheide in het noordelijk gedeelte van Neerpelt en in de 

richting van de gemeente Hamont-Achel. De maatregelen zijn uitsluitend gebaseerd op de vrijwillige 

(weliswaar vergoede) medewerking van landbouwers volgens standaardbeheersovereenkomsten 

(VLM), ondersteuningsovereenkomsten (provincie) of een gemeentelijk subsidiebeleid. Voor de 

beheersovereenkomsten van VLM zal het wel noodzakelijk zijn om het betreffend gebied als 

‘weidevogelgebied’ te erkennen aangezien dit nog niet het geval is. 




− Sluiten van beheers- of ondersteuningsovereenkomsten met landbouwers binnen de betreffende 

zone op basis van vrijwilligheid 


 






Bepaalde teelten promoten waarbij geen grondbewerking vereist is tijdens de 

broedperiode 

Belangrijke bemerking 

Het scenario met vergoedingen via beheersovereenkomsten van VLM is enkel mogelijk indien het 

betreffend gebied als weidevogelgebied wordt erkend en dit om het mogelijk te maken dat er 

beheersovereenkomsten kunnen worden gesloten. Dit erkend weidevogelgebied zou echter volledig 

gelegen zijn binnen de grenzen van het Vogelrichtlijngebied ‘Hamonterheide, Hageven, Buitenheide, 

Stamprooierbroek en Mariahof’ (code BE2221314). De aangemelde soorten voor dit 

vogelrichtlijngebied zijn echter geen soorten die uitgesproken open weidegebieden vereisen. Het 

betreft in hoofdzaak soorten die afhankelijk zijn van moerasgebieden. Men kan zich dan ook de vraag 

stellen of het opportuun is om binnen de contouren van een dergelijk vogelrichtlijngebied een keuze te 

maken voor (vogel)soorten die enigszins andere ecotopen behoeven. Op die manier wordt immers de 

oppervlakte van potentieel leefgebied voor de aan Europa aangemelde soorten verkleind. Vanuit een 

louter beleidsmatig oogpunt kunnen dan ook vragen worden gesteld bij dit scenario. 

Daarom is het belangrijk alternatieve subsidiemogelijkheden te voorzien. 

52

Ondersteuningsovereenkomsten vanuit de provincie voorzien een financiële tegemoetkoming aan 

landbouwers die bepaalde zeldzame soorten op hun percelen hebben broeden. De wulp is daar één 

van. Meer informatie over deze ondersteuningsovereenkomsten zijn te vinden in bijlage op cd-rom. 

Een gemeentelijk subsidiebeleid voor landbouwers die maatregelen willen nemen voor de wulp is een 

tweede alternatief. Voor dit subsidiebeleid kan de gemeente financiële ondersteuning aanvragen via 

de samenwerkingsovereenkomst, cluster natuurlijke entiteiten (zie hoofdstuk 5.2). 

Scenario 4 ‘Herstel van het leefgebied in de omgeving Hageven – benedenstrooms deel 

Dommelvallei’ door het nemen van specifieke maatregelen op specifieke plaatsen 

Ecologisch ambitieniveau: hoog 

Realisatie voor de wulp: forse toename (in de veronderstelling dat tegelijkertijd in deelgebied Herent – 

St.-Huibrechts-Lille de populatie kan worden behouden). 

Actiegebied: landbouwgebied in het benedenstrooms gedeelte van de Vallei van de Dommel en 

aanpalende landbouwgronden nabij het natuurreservaat Hageven (Zone 1). 

Kenmerken: het scenario gaat uit van het nemen van maatregelen op maat waarbij het nemen van 

specifieke maatregelen in specifieke zones voorop wordt gezet. Om deze maatregelen te kunnen 

nemen, kan het noodzakelijk blijken om bepaalde percelen aan te kopen en een specifiek beheer te 

geven. Tevens dienen maatregelen te worden genomen om de waterhuishouding te optimaliseren met 

het oog op het voorkomen van wulp. Naast de zones waar specifieke acties worden vastgelegd, zal 

ook gewerkt worden via het sluiten van beheers- of ondersteuningsovereenkomsten met landbouwers. 



− Aankoop en specifiek beheer van gronden 

− Pachtovereenkomsten aanpassen 

− Vernatting van bepaalde deelzones 

− Revisie van recreatieve ontsluiting van het gebied met het oog op het beperken van de 

verstoringsgraad 

− Erkenning van het betreffende gebied (of delen ervan) als weidevogelgebied 

− Sluiten van beheers- of ondersteuningsovereenkomsten met landbouwers binnen de betreffende 

zones op basis van vrijwilligheid 


 






53

Van toepassing zijnde acties per scenario 

Scenario 1 

Herent-Sint- 

Huibrechtslille 

Scenario 2 

Herent-Sint- 

Huibrechtslille 

Scenario 3 

Omgeving van de 

benedenloop van 

de Vallei van de 

Dommel 

Waken over behoud open ruimte X X X X 

Sluiten beheers- of X X X X 

ondersteuningsovereenkomsten op 

basis van vrijwilligheid 

Erkenning van weidevogelgebied X X X X 

Aankoop en specifiek beheer van 

gronden 

X X 

Pachtovereenkomsten aanpassen X X 

Vernattingsmaatregelen X X 

Recreatieve ontsluiting reviseren X X 

Tabel 5.1 Overzicht van de acties per scenario voor de wulp in Neerpelt. 

5.1.1 Scenario 1 ‘Behoud broedpopulatie Herent - Sint-Huibrechts-Lille’ 

Erkenning als weidevogelgebied 

Scenario 4 

Omgeving van 

de benedenloop 

van de Vallei 

van de Dommel 

Dit scenario steunt volledig op het werken via beheers- of ondersteuningsovereenkomsten en het 

subsidiëren van landbouwers om het landbeheer af te stemmen op broedende weidevogels om zo 

meer specifiek een duurzamere situatie voor de wulp te realiseren. 

Voor wat de subsidies betreft, bestaan er drie mogelijkheden 

− De gemeente kan zelf instaan voor de financiering van de subsidies, door de uitbouw van een 

gemeentelijk subsidiestelsel voor landbouwers dat specifiek is afgestemd op de wulp 

− De provincie Limburg beschikt over een instrumentarium om ondersteuningsovereenkomsten te 

sluiten wanneer zij dit zinvol acht om bestaande natuurwaarden in het landbouwgebied te 

behouden of te versterken (zie bijlage op cd-rom voor meer informatie hieromtrent) 

− De Vlaamse overheid (specifiek de Vlaamse LandMaatschappij, VLM) geeft subsidies voor 

beheersovereenkomsten in erkende weidevogelgebieden. Momenteel zijn er in Neerpelt GEEN 

gebieden erkend als weidevogelgebied (zie hoger) 

Willen we door middel van beheersovereenkomsten die gefinancierd worden door de Vlaamse 

overheid acties ondernemen om de situatie voor wulp te verbeteren, dan is het dus noodzakelijk dat er 

zones worden afgebakend als weidevogelgebied. Op kaart 6.2 in bijlage wordt een voorstel gedaan 

om een deel van zone 2 af te bakenen als ‘weidevogelgebied’. Merk op dat niet de volledige zone 2, 

zoals weergegeven op figuur 5.2, naar voor geschoven is als weidevogelgebied. Enkel het meest 

open gedeelte van deze zone is voorgesteld om erkend te worden als weidevogelgebied. De meest 

zuidelijke landbouwgebieden zijn immers rijk aan kleine landschapselementen met een belangrijke 

corridorfunctie en ecologische waarde in het agrarisch landschap en dienen behouden te worden. 

Andere soorten zoals onder andere geelgors hebben deze elementen nodig. 

54

In afwachting van de erkenning als weidevogelgebied of als alternatief hiervoor wanneer de erkenning 

niet mogelijk blijkt, kan de gemeente in samenwerking met de provincie soortgelijke 

beheersovereenkomsten met de landbouwers afsluiten en financieren. In geval van erkenning als 

weidevogelgebied, kunnen die gemeentelijke en provinciale subsidies parallel blijven bestaan, o.a. 

voor (potentieel) waardevolle percelen die buiten de perimeter van het erkende weidevogelgebied 

vallen. 

Verschillende vormen van beheersovereenkomsten 

Volgende ingrepen/maatregelen zijn positief voor wulp en komen in aanmerking voor 

beheersovereenkomsten 

− Plaatsen van nestbeschermers of nestmarkeerders 

− Uitstellen van maai- of begrazingsbeheer 

− Omzetten van akkerpercelen naar permanent grasland 

− Aangepast beheer van randen van akker- en graslanden 

− Braakleggen van akkers 

− Bepaalde teelten promoten waarbij geen grondbewerking vereist is in de broedperiode 

We bespreken de verschillende mogelijke maatregelen hieronder meer in detail. De bespreking is 

gedeeltelijk gebaseerd op de beheersmaatregelen die door de VLM gesubsidieerd worden onder het 

beheerspakket weidevogelbeheer, maar gaat nog een stap verder. Met name de beheersmaatregelen 

‘braakleggen van akkers en verbouwen van teelten die geen grondbewerking vereisen tijdens de 

broedperiode van wulp’ worden toegevoegd. Provincie en gemeente kunnen zich hierdoor laten 

inspireren voor de uitbouw van een provinciaal/gemeentelijk subsidiestelsel op de maat van de wulp. 

1. Plaatsen van nestbeschermers of nestmarkeerders 

Een eerste methode is het markeren van nesten waarna deze uitgespaard worden tijdens 

werkzaamheden op het land. 

Praktisch gaat dit als volgt in zijn werk (mondelinge mededeling P. Smets, VWG Oost-Brabant). Men 

observeert de wulpen vanop een zekere afstand met twee personen met verrekijker en telescoop. Op 

het moment dat de wulpen verstoord worden (door een roofvogel, door mensen,…) houdt men ze 

nauwgezet in de gaten. Het wijfje zal weer landen en zo onopvallend mogelijk naar het nest lopen. 

Aan het gedrag (vb. zich schudden,…) merkt men wanneer ze zich op de eieren zet. Een waarnemer 

houdt deze plek nauwgezet in de gaten met de telescoop. De andere waarnemer wandelt naar deze 

plek en krijgt (bijvoorbeeld via de gsm) aanwijzingen waar hij precies moet zijn. Vervolgens markeert 

men het nest door er een stok vlakbij te plaatsen. Deze plek wordt dan uitgespaard indien het perceel 

bewerkt wordt. 

55

2. Uitstellen van maai- of begrazingsbeheer 

De intensivering in de landbouw (drainage,…) heeft er toe geleid dat maaidata vervroegd zijn en dat 

runderen in het voorjaar sneller op het land kunnen. Voor weidevogels is dit geen goede evolutie 

aangezien hierdoor een verstoring van de nesten dreigt (vertrappeling). Daarom is het later starten 

met hooi- of begrazingsbeheer positief voor weidevogels. 

De VLM houdt hierbij de periode 1 april-15 juni aan als periode waarbinnen geen grondbewerking mag 

plaatsvinden. De maximum toegestane veedichtheid in deze periode bedraagt twee Groot Vee 

Eenheden per ha (twee GVE/ha). 

De weidebeheersmaatregelen ‘beweiden’ en ‘maaien’ zoals ze door de VLM worden gehanteerd, zijn 

volledig opgenomen in bijlage op cd-rom. 

We merken op dat maaien of intensieve begrazing (hoge veedichtheid) in de periode 1 april - eind 

mei/midden juni inderdaad fataal is omdat dan de nesten met eieren of jongen sneuvelen. We achten 

het mogelijk dat ook reeds in maart de dieren gevoelig zijn voor ingrijpende grondbewerking vermits 

ze dan hun nestplaats uitkiezen. Dit zou een element kunnen zijn van verder overleg rond de verfijning 

van de beheersmaatregelen zoals gehanteerd door VLM. 

3. Omzetten van akkerpercelen naar permanent grasland 

Voor weidevogels is vooral het aandeel van weiden in het landbouwlandschap van belang. Probleem 

is dat er in de Kempen een evolutie wordt vastgesteld waarbij steeds meer graslanden in akkers 

worden omgezet. Dit geldt ook voor de gemeente Neerpelt en in het bijzonder voor het 

landbouwgebied rond de Prinsenloop in Herent en Sint-Huibrechts-Lille. 

De maatregel om akkerland (terug) om te zetten naar grasland is dus zeer relevant. 

Concreet zijn er twee mogelijkheden: (a) ofwel wordt na omzetting van het akkerperceel naar een 

graslandperceel gekozen voor begrazing, (b) ofwel wordt na omzetting van het akkerperceel naar een 

graslandperceel gekozen voor hooilandbeheer. Uiteraard zit hierin vervat dat ook hier in de periode 

tussen 1 april en 15 juni geen grondbewerking plaatsvindt en dat er, in geval van beweiding, maximaal 

gewerkt wordt met twee GVE/ha. 

De weidebeheersmaatregelen ‘omzetten van akkerland in meerjarig grasland en beweiden’ en 

‘omzetten van akkerland in meerjarig grasland en maaien’ zoals ze door de VLM worden gehanteerd, 

zijn volledig opgenomen op de cd-rom in bijlage. 

56

4. Aangepast beheer van randen van akker- en graslanden 

De VLM voorziet ook in subsidies voor een zogenaamd randenbeheer van akkers en graslanden. 

Deze beheersmaatregelen worden niet expliciet gekaderd binnen het weidevogelbeheer. Toch kan 

randenbeheer een zinvolle bijdrage leveren om de broedgelegenheid en het broedsucces voor 

weidevogels gevoelig te verhogen. Algemeen gesteld impliceert randenbeheer dat er een 

perceelsrand ecologisch wordt beheerd wat ondermeer inhoudt dat er geen meststoffen en herbiciden 

in deze strook worden gebruikt en dat er geen cultuurtechnische maatregelen die de vegetatie 

wijzigen, mogen uitgevoerd worden. 

Voor een volledige beschrijving van het randenbeheer, zoals ze door de Vlaamse overheid wordt 

gesubsidieerd, verwijzen we naar de website www.ehorizon.be/IGLBO/Pakketten. 

5. Braakleggen van akkers 

Het laten braak liggen van akkers (of delen ervan) is geen maatregel die door de VLM wordt 

gesubsidieerd. Ze kan echter wel zinvol zijn om de broedkansen en het broedsucces van de wulp te 

verhogen. De bedoelde aanpak is hieronder weergegeven. 

Als een akker in de zomer of het najaar braak komt te liggen, is die het volgende jaar geschikt als 

broedplaats voor de wulp, maar ook voor andere weidevogels zoals kievit en scholekster, en voor 

akkerkruiden en tal van ongewervelden. Belangrijk is evenwel dat het perceel niet gemaaid of 

geploegd wordt. Het tweede jaar is het perceel ook nog geschikt, maar nadien is het - afhankelijk van 

de standplaats - wellicht al te dicht en hoog begroeid. Hier is eventueel een samenwerking met lokale 

WBE’s mogelijk. Braakleggen van percelen is immers ook voor jaagbare soorten een nuttige 

maatregel. 

6. Bepaalde teelten promoten waarbij geen grondbewerking vereist is in de broedperiode 

Het promoten van teelten die geen bewerking vereisen in de kritische periode 1 april-15 juni is ook 

een mogelijkheid om verhoogde kansen te creëren voor de wulp. Het kan hierbij gaan om 

wintergranen en late maïs. Er kan een vergoeding uitgekeerd worden aan de landbouwers om deze 

teelten te verbouwen en tijdens de genoemde periode geen werkzaamheden op de akkers uit te 

voeren. Wintergraan heeft tegenover maïs het voordeel dat dit ook voor andere soorten (akkervogels) 

zoals geelgors en patrijs gunstig is. 

Dit is geen maatregel die door de VLM wordt gesubsidieerd. Ze kan echter wel zinvol zijn om 

verhoogde kansen op broeden en een verhoogd broedsucces te creëren voor de wulp. 

Waar 

Het open, meest noordelijke gedeelte van zone 2 (= perimeter voorstel weidevogelgebied), 

weergegeven op kaart 6.2 in bijlage. De totale oppervlakte bedraagt zo’n 260 ha. 

Om de populatie in het weidevogelgebied ‘stabiel’ te houden op drie tot vier broedparen, schatten we 

dat minstens voor vijf tot tien percelen specifieke beheersovereenkomsten moeten worden gesloten. 

57

Troeven 

Alle voorgestelde methodes hebben met zekerheid een positieve bijdrage voor de wulp. Met als 

uitzondering de maatregel van nestmarkeerders en nestbeschermers dragen alle andere maatregelen 

bij tot het verbeteren van de kwaliteit van het leefgebied voor de wulp. 

Minpunten 

Ten aanzien van het werken met nestmarkeerders en nestbeschermers zou het op deze wijze 

accentueren van nestplaatsen predators zoals kraaien lokken die zo de nesten makkelijker opsporen. 

Sommige ervaringsdeskundigen hechten echter minder geloof aan deze hypothese. Indien zulks zou 

worden vastgesteld, kan men het jaar daarna overgaan tot het uitsparen van een of twee are rond de 

broedplaats in plaats van enkel het nest. De vergoeding voor de landbouwer dient dan wel hoger te 

zijn. Nadeel van deze maatregel is dat er geen structurele verbetering ontstaat van de kwaliteit van het 

leefgebied van de wulp in Neerpelt en in het landbouwlandschap in de omgeving van de Prinsenloop 

in het bijzonder. 

Voor maatregelen als het braakleggen van akkers en het overgaan op bepaalde teelten die geen 

grondbewerking vereisen in de broedperiode, bestaan er geen specifieke subsidies die door de VLM 

worden uitgekeerd. Voor het toepassen van deze maatregelen lijkt een specifieke tussenkomst 

vanwege de gemeente / provincie noodzakelijk. 

Kostenraming 

Zie bijlage: tarieven VLM. 

Voor maatregelen als het braakleggen van akkers en het overgaan op bepaalde teelten die geen 

grondbewerking vereisen in de broedperiode, zou de gemeente/provincie specifieke tarieven kunnen 

onderhandelen met de landbouwer. 

5.1.2 Scenario 2 ‘Populatietoename leefgebied Herent - Sint-Huibrechts-Lille’ 

De mogelijkheid dat landbouwers op vrijwillige basis beheersovereenkomsten sluiten wordt in dit 

scenario overgenomen. Daarnaast worden er zones ingericht die volledig worden beheerd met het 

oog op de wulp en die ervoor zorgen dat bepaalde percelen steeds een betrouwbaar refugium 

(vluchtplaats) zullen zijn voor de doelsoort. 

Aankoop percelen 

Wat 

De voorgestelde percelen voldoen aan volgende eisen. 

− Relatief vochtig gelegen volgens de bodemkaart 

EN/OF 

− Gelegen in de nabijheid van bestaande territoria van wulp 

Een optimale inrichting behelst ondiep afgraven zodat er een komvormige laagte ontstaat (dus 

centraal meer afgraven dan aan de randen). Het terrein zal ‘s winters vernatten en er zal een vegetatie 

met veel russen ontstaan die men jaarlijks voor de helft maait in de periode juli-oktober (gefaseerd 

maaien). 

58

Waar 

De voorgestelde percelen zijn aangeduid op kaart 6.3 in bijlage. 

Troeven 

Sterke verbetering van de kwaliteit van het leefgebied van de wulp. 

Minpunten 

Hoge kostprijs. 

Aanpassen pachtovereenkomsten 

Wat 

Voor alle percelen die in eigendom zijn van de gemeente en verpacht worden aan landbouwers, wordt 

een clausule opgenomen dat ze ‘wulpvriendelijk’ dienen beheerd te worden. Dit impliceert dat het 

beheer er enkel volgens de voorwaarden van een van de pakketten van het weidevogelbeheer dient 

te gebeuren. De voornaamste richtlijn hierbij is geen grondbewerkingen uitvoeren in de periode van 1 

april tot 15 juni. 

Waar 

Binnen de zone die in het voorgaande scenario als weidevogelgebied naar voor is geschoven. Enkele 

gemeentepercelen worden hieronder in meer detail besproken (zie ook kaart 6.3 in bijlage). 

− Er liggen twee percelen grasland van de gemeente ten oosten van het gehucht Herent die 

geschikt zijn voor wulp. 

− De ‘evenementenweide’ van de gemeente in Hennemeeuwis, verdient een apart woordje uitleg. 

Dit grasland heeft een bloemrijke vegetatie door de combinatie van frequent maaibeheer en 

weinig (geen?) bemesting. Op 4 mei 2007 werden bij kort terreinbezoek tal van interessante 

ongewervelden waargenomen: koninginnepage, icarusblauwtje, kleine vuurvlinder en veldkrekel. 

Vooral laatstgenoemde is op Vlaams niveau zeer sterk afgenomen. Een optimaal beheer is 

tweemaal maaien per jaar: de eerste keer niet voor 15 juni en de tweede keer in september. Een 

dergelijk beheer zal ook geschikt zijn voor de wulp. 

Vernatuurlijken Prinsenloop 

Wat 

De bedding van de Prinsenloop wordt ter hoogte van het weidevogelgebied verhoogd zodat het 

grondwaterpeil enigszins stijgt en aanpalende percelen in het voorjaar - tijdens de broedperiode van 

wulp - er wat vochtiger bijliggen. Ruiming van de beek wordt zoveel mogelijk achterwege gelaten. 

Waar 

Over de volledige Prinsenloop zoals weergeven op kaart 6.3 in bijlage. 

Troeven 

Sterke verbetering van de kwaliteit van het leefgebied van de wulp. 

59

Minpunten 

Dergelijke maatregel stuit nogal eens op weerstand van de landbouwers die vrezen voor een te sterke 

vernatting van de gronden. 

Bemerking 

In Noord-Limburg ondervinden landbouwers de laatste jaren echter steeds meer inkomstenverlies 

door droogtestress van de geteelde gewassen. Voor het jaar 2006 werd daarom reeds een beroep 

gedaan op het rampenfonds. De overheid heeft reeds te kennen gegeven dat het de rol van financiële 

bemiddeling niet zal kunnen blijven opnemen. Het is dan ook aangewezen dat in het landbouwgebied 

de nodige acties worden ondernomen om droogtesituaties te vermijden door het waterbergend 

vermogen van valleitjes en aanpalende gronden te verhogen. Maatregelen voor de wulp gaan hierbij 

hand in hand met het bestendigen van de landbouw. 

Recreatieve verstoring verminderen 

Wat 

− Geen vliegactiviteiten met ULM-vliegtuigjes in de periode 1 maart-eind mei (gebied 

Hennemeeuwis, zie kaart 6.3 in bijlage) 

− Geen (grote) festiviteiten op de gemeentelijke festiviteitenweide in de periode 1 maart-eind mei 

(gebied Hennemeeuwis) 

− Herziening van de bestaande structuur aan wandelpaden met het oog op het beperken van de 

verstoring voor territoriumhoudende wulpen 

− Informatie rond het belang van het aanlijnen van honden in gebieden waar wulpen en andere 

grondbroeders vertoeven 

Waar 

In het volledige weidevogelgebied zoals bedoeld op kaart 6.3 in bijlage. 

Minpunten 

Het is maatschappelijk moeilijk om recreatieve mogelijkheden die aan het publiek zijn geboden, 

nadien bij te stellen. 

Erkenning weidevogelgebied en sluiten beheersovereenkomsten 

Idem als weergegeven onder scenario 1. 

5.1.3 Scenario 3: ‘Herstel van het leefgebied in de omgeving Hageven – benedenstrooms deel 

Dommelvallei’ via beheersovereenkomsten 

Erkenning als weidevogelgebied 


Dit scenario steunt dus volledig op het werken via beheersovereenkomsten en het subsidiëren van 

landbouwers om het landbeheer af te stemmen op broedende weidevogels om meer specifiek een 

meer duurzame situatie voor de wulp te realiseren. 

60

Voor wat de subsidies betreft, bestaan er drie mogelijkheden 

− De gemeente kan zelf instaan voor de financiering van de subsidies, door de uitbouw van een 

gemeentelijk subsidiestelsel voor landbouwers dat specifiek is afgestemd op de wulp 

− De provincie Limburg beschikt over een instrument om ondersteuningsovereenkomsten te sluiten 

wanneer zij dit zinvol acht om bestaande natuurwaarden in het landbouwgebied te behouden of te 

versterken (meer informatie hierover op de cd-rom in bijlage) 

− De Vlaamse overheid (specifiek de Vlaamse LandMaatschappij, VLM) geeft subsidies voor 

beheersovereenkomsten in erkende weidevogelgebieden. Momenteel zijn er in Neerpelt GEEN 

gebieden erkend als weidevogelgebied 

Willen we door middel van beheersovereenkomsten die gefinancierd worden door de Vlaamse 

overheid acties ondernemen om de situatie voor wulp te verbeteren, dan is het dus noodzakelijk dat er 

zones worden afgebakend als weidevogelgebied. Op kaart 6.4 in bijlage wordt een voorstel gedaan 

om een deel van zone 1 af te bakenen als ‘weidevogelgebied’. Merk op dat niet de volledige zone 1, 

weergegeven in figuur 5.1 naar voor geschoven is als weidevogelgebied. Enkel voor het deel ten 

oosten van de Dommel en een aantal percelen (in eigendom van de provincie) ter hoogte van 

‘Tussen’ en ‘Verkeerde Lieveheer’ wordt voorgesteld om een aanvraag tot erkenning als 

weidevogelgebied in te dienen. Het gaat hier in hoofdzaak om de zones in landschappelijk waardevol 

agrarisch gebied (de natuurgebieden liggen hoofdzakelijk ten westen van de Dommel). 

In afwachting van de erkenning als weidevogelgebied of als alternatief wanneer de erkenning niet 

doorgaat, kan de gemeente in samenwerking met de provincie soortgelijke beheersovereenkomsten 

met de landbouwers afsluiten en financieren. In geval van erkenning van het gebied als 

weidevogelgebied, kunnen die gemeentelijke en provinciale subsidies parallel blijven bestaan, o.a. 

voor (potentieel) waardevolle percelen die buiten de perimeter van het erkende weidevogelgebied 

vallen. 

Verschillende vormen van beheersovereenkomsten 

Volgende ingrepen/maatregelen zijn positief voor wulp en komen in aanmerking voor 

beheersovereenkomsten. 

− Plaatsen van nestbeschermers of nestmarkeerders 

− Uitstellen van maai- of begrazingsbeheer 

− Omzetten van akkerpercelen naar permanent grasland 

− Aangepast beheer van randen van akker- en graslanden 

− Braakleggen van akkers 

− Bepaalde teelten promoten waarbij geen grondbewerking vereist is in de broedperiode 

Waar 

In het gebied ten oosten van de Dommel en op een aantal percelen (in eigendom van de provincie) ter 

hoogte van ‘Tussen’ en ‘Verkeerde Lieveheer’ (= perimeter voorstel weidevogelgebied), zoals 

weergegeven op kaart 6.4 in bijlage. De totale oppervlakte van dit gebied bedraagt circa 347 ha. 

We stellen voor dat minstens voor vijf tot tien percelen specifieke beheersovereenkomsten worden 

gesloten. 

61

Troeven 

Zie eerder gemaakte beschouwingen bij scenario 1. 

Minpunten 

Zie eerder gemaakte beschouwingen bij scenario 1. 

Kostenraming 

Zie bijlage op cd-rom: tarieven VLM. 

Voor maatregelen als het braakleggen van akkers en het overgaan op bepaalde teelten dewelke geen 

grondbewerking vereist is in de broedperiode, zou de gemeente/provincie specifieke tarieven kunnen 

onderhandelen met de landbouwer. 

5.1.4 Scenario 4 ‘Herstel van het leefgebied in de omgeving Hageven – benedenstrooms deel 

Dommelvallei’ door het nemen van specifieke maatregelen op specifieke plaatsen 

Aankoop percelen 

Wat 

Aankoop van percelen landbouwgrond en inrichten als natuur- en weidevogelgebied. Het betreft hier 

voornamelijk zeer natte maïsakkers, daarnaast ook enkele raaigrasakkers, natte graslanden en een 

droger grasland. 

Waar 

Zie kaart 6.5 in bijlage. 

Taakverdeling 

− Natuurpunt: aankoop, inrichting en beheer van gronden 

− Gemeente Neerpelt: subsidiëring restbedrag aankopen door Natuurpunt vzw 

Aanpassen pachtovereenkomsten 

Wat 

Pachtovereenkomst aanpassen van een perceel in eigendom van de provincie opdat omvorming van 

een maïsakker naar grasland kan worden gerealiseerd en geen grondbewerking in de periode 1 april 

tot 15 juni plaatsvindt. 

Waar 

Zie kaart 6.5 in bijlage. 

Taakverdeling 

Provincie Limburg: in de pachtovereenkomst opnemen dat er enkel gebruik als grasland mogelijk is. 

Overeenkomst met veeboer maken. 

62

Waterhuishouding vallei vernatuurlijken 

Wat 

− Stopzetten ruimingen Dommel om verdroging van omliggend gebied tegen te gaan 

− Verhogen peil van gracht ‘Verkeerde Lieveheer’ 

− Stoppen met ruimingen van gracht zodat deze ondieper wordt en het peil verhoogt 

Waar 

In de volledige Dommel ten noorden van de N71. Voor de gracht ‘Verkeerde Lieveheer’ verwijzen we 

naar kaart 6.5 in bijlage. 

Troeven 

− Draagt bij tot het herstellen van de kwaliteit van het voormalige leefgebied van de wulp 

− Besparing kosten van ruimingen van Dommel 

− Positieve effecten op het vogelrichtlijngebied en het natuurreservaat Hageven 

− Eventuele positieve effecten voor landbouw: tegengaan van verdroging en droogtestress in de 

zomer (zie hoger) 

Erkenning weidevogelgebied en sluiten beheersovereenkomsten 


63

5.2 Administratieve acties 

5.2.1 Opname van acties voor de wulp in het milieujaarprogramma 

Een overkoepelende administratieve actie bestaat eruit de in dit actieplan voorgestelde acties ten 

gunste van de wulp in het milieujaarprogramma 2008 van de gemeente Neerpelt op te nemen. 

5.2.2 Afbakening weidevogelgebied in Neerpelt 

De VLM voorziet vergoedingen aan landbouwers die maatregelen nemen voor de bescherming van 

weidevogels. Deze vergoedingen kunnen echter enkel aangevraagd worden binnen afgebakende 

weidevogelgebieden. In Neerpelt is tot op heden geen weidevogelgebied afgebakend. De vraag kan 

echter wel gesteld worden om de verscheidene zones voor de wulp als weidevogelgebied te 

erkennen. Hiervoor dient overlegd te worden met ANB en VLM. Voor meer details rond de 

voorgestelde zones voor weidevogelgebieden, zie paragraaf 5.1.1. 

5.2.3 Subsidies voor landbouwers die maatregelen nemen voor wulp 

Aansluitend op of als vervanging van de weidevogelbeheersovereenkomsten van VLM kan de 

gemeente een subsidiereglement uitwerken voor landbouwers die maatregelen nemen voor de wulp. 

In paragraaf 5.1.1 staan verdere richtlijnen voor het opstellen van dergelijk subsidiereglement. 

64


6 Communicatie 


NEERPELT 

65

6 Communicatie 

6.1 Provinciale communicatie 

Een aantal acties richt zich tot alle Limburgse gemeenten. Deze acties - uitgewerkt door de provincie 

en de regionale landschappen - worden aan de gemeente aangeboden. 

6.1.1 Sensibilisatie en betrokkenheid van de gemeenten 

Brief 

Aan het College van burgemeester en schepenen en de gemeenteraad wordt een brief met één pin en 

een folder van Countdown 2010 gestuurd. 

Doel 

− De geadopteerde soort en het project blijven “leven” bij het beleid. 

− Het Schepencollege en de gemeenteraad zien het verband tussen dit project en het Europese 

Countdown 2010-initiatief. Beide streven naar het behoud van de biodiversiteit. 

− Het Schepencollege en de gemeenteraad wordt aangespoord om als gemeente lid te worden van 

Countdown 2010. 

Doelgroep 

− College van burgemeester en schepenen. 

Concrete uitwerking 

− De brief wordt door de Deputatie van de provincie Limburg verstuurd naar de verschillende 

colleges van burgemeester en schepenen. Elke brief bevat één pin maar geeft het college de 

mogelijkheid om bij te bestellen. 

− Deze actie wordt gekoppeld aan het eindevenement. 

6.1.2 Productontwikkeling 

Kwartetspel Limburgse soorten 

De bedoeling van het spel is om jongere en oudere generaties op een ludieke wijze terug met elkaar 

in contact te brengen. De Limburgse soorten zijn hiervoor als ‘levend erfgoed’ uitermate geschikt. Heel 

wat van deze soorten zijn immers sterk gekoppeld aan historische landschappen: de boomleeuwerik 

en nachtzwaluw aan heide, de geelgors aan kleinschalige akkers en weilanden met houtkanten, de 

grauwe gors en de veldleeuwerik aan graanakkers rijk aan akkeronkruiden, de zwarte specht aan 

oude bossen, enz. Oudere mensen kennen deze stilaan verdwijnende landschappen vaak nog erg 

goed, zij zijn er immers in opgegroeid. Jongere generaties hebben die voeling met dit landschap 

echter veel minder. Toch is het belangrijk dat jongeren dit stukje geschiedenis uit hun eigen streek 

meekrijgen. 

67

Op deze manier stimuleren we de trots en het respect van mensen voor onze typische natuur en 

landschappen, alsook de typisch Limburgse soorten die hieraan gekoppeld zijn. Respect voor deze 

zaken betekent ook dat de kans dat deze mensen zorg gaan dragen voor dit landschap en de soort 

vergroot. Via anekdotes, legendes, enz. zullen deze items op een speelse manier aan bod komen in 

het kwartetspel. 

Op deze manier wordt de verbondenheid tussen mensen en natuur enerzijds en verbondenheid 

tussen mensen onderling anderzijds gestimuleerd. De aanvraag voor de realisatie van het kwartetspel 

werd ingediend door het RLLK bij de Koning Boudewijnstichting. 

6.1.3 Educatie 

Doel 

− Kinderen en jongeren informeren over en warm maken voor het project. Het belang van de 

Limburgse soorten en het behoud van biodiversiteit onder hun aandacht brengen. 

− Jongeren op termijn inzetten bij het beheer van de soort. 

Doelgroep 

Kinderen en jongeren 

MOS (Milieuzorg Op School) 

In het kader van MOS kunnen scholen de adoptiesoort van hun gemeente mee opnemen in hun MOSthema 

“natuur op school” (basisonderwijs), “groenvoorziening” (secundair onderwijs) of voor enkele 

soorten het thema “water”. MOS-scholen werken steeds op drie niveaus: op klasniveau, op 

schoolniveau, en via een bezoek aan een natuureducatief centrum of een natuurgebied. Voor 

informatie en ondersteuning op deze drie niveaus kunnen de scholen terecht bij de provinciale MOSbegeleiders. 

Leermiddelen (voor zowel basis- als secundaire scholen) kunnen steeds ontleend 

worden in het documentatiecentrum van het Provinciaal Natuurcentrum in Bokrijk. 

Daarnaast werkt de provinciale MOS-werkgroep ook samen met de Limburgse hogescholen (passend 

binnen een MOS-werking). 

− Per groep van adoptiesoorten (vogels, vlinders, zoogdieren …) maakten laatstejaarsstudenten 

van de XIOS-hogeschool (opleiding voor kleuteronderwijzer en onderwijzer) een educatieve 

handleiding met een verticale leerlijn (van kleuterniveau tot 6de leerjaar). Hierbij horen heel veel 

lesideeën (vanuit wereldoriëntatie maar ook andere leergebieden) maar ook enkele concreet 

uitgewerkte lesjes of excursies. 

− Het Provinciaal Natuurcentrum begeleidt bovendien een eindwerk aan de KHLim, rond het behoud 

van de biodiversiteit. Ook hierin is een verticale leerlijn (van 1ste tot 6de leerjaar) verwerkt met 

werkbladen en veel lesideeën voor elke graad. 

68

Leerkrachten, ongeacht van welke basisschool in Limburg of welk leerjaar, kunnen dus beschikken 

over deze publicaties. Ze kunnen een belangrijke aanzet betekenen om aan de slag te kunnen met de 

gemeentelijke adoptiesoort. Deze publicaties kunnen uitgeleend worden in het documentatiecentrum 

van het Provinciaal Natuurcentrum in Het Groene Huis in Bokrijk. 

Concreet voorbeeld 

De bedoeling is dat de school deze activiteiten spreidt over het hele schooljaar. Tijdens een 

brainstorm wordteen planning opgemaakt waarbij op bepaalde momenten gespreid over (bijna) alle 

maanden van het schooljaar, alle graden bezig zijn met de adoptiesoort. 

Hierna wordt een voorbeeld van hoe een MOS-school kan werken rond de adoptiesoort in haar 

gemeente gegeven. 

− Samen met de MOS-werkgroep maken de directie en de leerkrachten een planning op voor de 

rest van het schooljaar (oktober) 

− Naar aanleiding van een krantenartikel organiseert de leerkracht een klasgesprek over de 

achteruitgang van de biodiversiteit, leerlingen zoeken info over de soort(en) op in de plaatselijke 

bibliotheek en op het internet (november) 

− Organiseer een inleefmoment voor gans de school: bv. een paar leerlingen die ’s morgens als 

vlinder verkleed over de speelplaats ‘fladderen’, als salamander over de grond kruipen, als vogel 

door de lucht zweven, enz.(november-december) 

− In de MOS-werkgroep en/of het leerlingenparlement worden mogelijke beschermingsacties 

besproken, een deskundige van een natuurvereniging wordt uitgenodigd en na enkele 

vergaderingen komt men tot een actieplan (oktober-februari) 

− Tijdens de lessen Nederlands, muzische vorming (tekenen, knutselen, muziek, …) wordt de 

creativiteit van de leerlingen aangesproken. Er worden bv. posters gemaakt die in de school 

worden opgehangen (mei-juni) 

− Op de ouderraad wordt besproken hoe leerlingen en hun ouders gestimuleerd kunnen worden om 

in de eigen tuin maatregelen te nemen voor de adoptiesoort of aanverwante soorten (algemeen 

vlinders, vogels, amfibieën, …). Tijdens een welbepaald weekend wordt een telmoment 

georganiseerd in alle tuinen van de gemeente (april) 

− De milieuwerkgroep organiseert een persconferentie om de geplande actie op school toe te 

lichten (juni) 

− Leerlingen bezoeken een natuureducatief centrum of helpen tijdens een project mee aan 

beheerswerken (oktober-mei) 

− Educatieve publicaties, een cd-rom en posters over de dier- of plantengroep waartoe de 

adoptiesoort behoort, worden ontleend in het documentatiecentrum van het Provinciaal 

Natuurcentrum om te gebruiken tijdens de lessen (juni) 

− Op het einde van het schooljaar wordt tijdens het schoolfeest gewerkt rond de adoptiesoort met 

de presentatie van de knutselwerkjes, zelf gemaakte liedjes, gedichten, … 

− Op school wordt een gedeelte van de parking heringericht en omgevormd tot een bloemenweide, 

een beestenpoel, etc. eventueel met zitbank en buitenklasje (volgend schooljaar) 

− De MOS-werkgroep organiseert een evaluatiemoment en publiceert de resultaten in het 

schoolkrantje (begin volgend schooljaar) 

− Ouders en buren worden betrokken bij onderhoud en toezicht van de aangelegde tuin of poel 

69

6.1.4 Soortevenementen 

Met een aantal doelgroepen kunnen “soortevenementen” zoals een vlinderweek, een 

amfibieënweekend, een vogeldag, etc. georganiseerd worden. Deze evenementen kunnen aan 

andere initiatieven zoals bijvoorbeeld “dag van de aarde” of “dag van de biodiversiteit” gekoppeld 

worden. 

De provincie neemt hier samen met de regionale landschappen het voortouw en informeert de 

betreffende gemeenten. 

6.1.5 Informatieverstrekking 

Pers 

In bijlage 4 vind je een basistekst die gebruikt kan worden bij het uitwerken van persteksten. 

Er verschijnen ook artikels in tijdschriften o.a. 

− meer wetenschappelijke artikels: bv. Natuur.Focus 

− gepopulariseerde bijdragen: bv. in Libelle 

− Europese communicatie: bv. Tijdschrift EU, Countdown 2010 

− Limburgse communicatie: bv. Natuur & Milieu 

Website 

− www.limburg.be/limburgsesoorten 

− www.likonaforum.be 

− www.rlkm.be 

− www.rllk.be 

− www.rlh.be 

Op de websites vind je algemene informatie over het project, de soorten, aankondigingen van 

activiteiten … 

70

6.2 Regionale communicatie 

Studievoormiddag 

In het voorjaar van 2007 organiseert het RLLK een studievoormiddag voor schepenen en ambtenaren 

in het kader van het soortenproject. 

Doel 

− Gemeenten wegwijs maken in de mogelijkheden voor het uitvoeren van de acties uit het actieplan 

en gemeenten met elkaar in contact brengen en stimuleren om ervaringen rond projecten uit te 

wisselen 

− Beleid met praktijk verbinden 

− Politiek en ambtelijk draagvlak verbreden 


De concrete uitwerking gebeurt door het team van het RLLK tijdens het voorjaar van 2007. 

Educatieve poster 

Het RLLK zal voor elke adoptiesoort uit het werkingsgebied een educatieve poster laten maken en 

iedere gemeente 50 ex. van de poster van de betreffende adoptiesoort aanbieden. Bijkomende 

exemplaren kunnen door de gemeente aangekocht worden aan productieprijs. De gemeenten wordt 

gevraagd zich te engageren om deze posters te bezorgen aan bijvoorbeeld scholen, bibliotheken, 

culturele centra, enz. 

Doel 

− Een groot publiek laten kennismaken met de gemeentelijke adoptiesoort en hen informeren wat ze 

zelf kunnen doen voor deze soort 



Soortenslinger 

Het RLLK maakte in de loop van 2006 een ‘soortenslinger’. Deze bestaat uit een waslijn waaraan 

bedrukte babypakjes zijn bevestigd. Elk pakje is bedrukt met een foto en wat informatie over een van 

de geadopteerde soorten. Deze soortenslinger kan opgehangen worden bij allerhande activiteiten 

waar het GALS-project aan gekoppeld kan worden: openingen van wandelgebieden, voorstelling van 

projecten, maar ook andere evenementen in de gemeente (jaarmarkt bijvoorbeeld). 

Gemeenten fo andere organisaties kunnen de soortenslinger ontlenen voor activiteiten. Voor verdere 

informatie en afspraken, contacteer de promotor van het GALS-project bij het RLLK. 

71

Doel 

Mensen laten kennismaken met de adoptiesoort uit hun eigen gemeente. Bovendien plaatst de 

soortenslinger de adoptie in de gemeente in een groter kader (GALS), geeft het een goed beeld van 

de totaliteit van het project. De indrukwekkende slinger toont op een ludieke wijze dat alle 44 

Limburgse gemeenten meedoen aan dit project. 



Soortencursussen 

In de loop van 2006 en 2007 zal het RLLK voor elke adoptiesoort uit het werkingsgebied een 

soortencursus organiseren. Deze cursus zal bestaan uit een excursie in een gebied in de gemeente 

waar de soort voorkomt. Zaken als kenmerken van de soort, het leefgebied, nuttige acties en wijze 

van monitoring kunnen aan bod komen. 

Doel 

− Mensen laten kennismaken met de adoptiesoort uit hun gemeente 

− Mensen warm maken om mee te doen aan de monitoring van de soort in de gemeente en hen de 

nodige informatie mee te geven hoe dit dient te gebeuren 


− Het RLLK selecteert gunstige periodes, contacteert lesgevers en selecteert locaties voor de 

excursies 

− Het RLLK verzorgt ook de bekendmaking van de cursussen via allerhande kanalen 

Infoborden 

Maken van infoborden en tentoonstellingspanelen over de soorten, gekoppeld aan lopende initiatieven 

en projecten van het RLLK of waarin het RLLK betrokken is (de Wijers, Zwarte beek, bossen van de 

Lage Kempen, project Landschapssterren, enz.). 

Doel 

− Mensen informeren over de Limburgse soort, de levenswijze, het beheer,… 

− Bedrijven/particulieren die beheer doen, erkennen en herkennen als voorbeeld wat voor hen een 

extra stimulans is de soort verder te beschermen. 


Het ontwerp en de uitwerking gebeurt door het team van het RLLK in overleg met iedere gemeente en 

eventuele andere partners, waarbij bekeken wordt of de aanmaak van dergelijke borden relevant is in 

die gemeente. 

72

Bibliotheekhoekje 

Aan de bibliotheken in iedere gemeente wordt de mogelijkheid gegeven een soortenhoekje te 

voorzien, een hoekje met boeken over de soortgroep (bijvoorbeeld vogels) of de adoptiesoort. Deze 

informatie is zowel voor volwassenen als voor kinderen. RLLK reikt titels van boeken aan. 

Doel 

− Inwoners informeren over de geadopteerde soort en over de soortgroep in het algemeen 

− Aanreiken van informatie die geïnteresseerde burgers kan aanzetten acties op eigen terrein te 

ondernemen 


RLLK overlegt met de milieuambtenaar en de bibliothecaris, geeft titels van boeken door, en zorgt 

voor een poster. 

Timing 

Na de levering van de posters 

Communicatiekanalen 

− Website RLLK www.rllk.be: algemene info over het project, paspoortjes soorten, e-cards van de 

adoptiesoorten, rubriek ‘soort van de maand’, enz. 

− RLLK-nieuwsbrief: digitale nieuwsbrief met korte nieuwtjes of aankondigingen. De nieuwsbrief 

verschijnt om de vier maanden 

− Landschapskrant RLLK: in iedere uitgave komt een artikel over de Limburgse soorten, per thema 

gegroepeerd. De landschapskrant verschijnt 2 maal per jaar. 

− Wandelkaarten: indien de soort voorkomt in een wandelgebied, uitgewerkt door het RLLK, wordt 

een woordje uitleg over het project en de soort bij de wandelkaart gevoegd 


− De uitwerking gebeurt door de medewerkers van het RLLK 

− Dit gedeelte wordt inhoudelijk ondersteund door de promotor 

73

6.3 Gemeentelijke communicatie 

6.3.1 De wulp als mascotte voor landbouwers die willen meewerken aan het behoud van 

natuur, landschap en biodiversiteit 

De wulp is – nog meer dan vroeger – een echte landbouwsoort geworden. In Neerpelt komen de 

meeste broedkoppels zelfs in akkergebied voor. Landbouwers kunnen daarom een belangrijke 

bijdrage leveren aan de bescherming van deze soort (zie hoofdstuk 5). 

De wulp is dan ook de ideale mascotte voor landbouwers die aandacht willen besteden aan 

landschap, natuur en biodiversiteit. Op deze manier kunnen dergelijke landbouwers op een leuke 

manier tonen dat natuur en milieu hen nauw aan het hart ligt en zij er ook inspanningen voor leveren. 

Deze communicatie kan gaan rond concrete acties die zij zelf ondernemen voor de wulp op het terrein 

zelf. Belangrijk is dat deze communicatie gebeurt vanuit de landbouwers zelf. 

Doelgroep 

Landbouwers in Neerpelt, bevolking, gemeente 


De gemeente biedt mogelijkheden aan de landbouwers aan om te communiceren over hun 

inspanningen. Deze ondersteuning kan zowel financieel zijn als logistiek (bijvoorbeeld ruimte in het 

gemeentelijk infoblad). 

Financieel 

Hier dienen afspraken rond gemaakt te worden wanneer de zaken concreet uitgewerkt worden. 

6.3.2 De wulp als mascotte voor een verantwoord recreatief gebruik van wandelwegen en trage 

wegen in neerpelt 

De gemeente Neerpelt werkt reeds een aantal jaren rond een trage wegenbeleid. Zoals hoger reeds 

aagegeven is de wulp een relatief verstoringgevoelige soort. Hij vliegt vaak reeds op wanneer 

wandelaars nog meer dan honderd meter verwijderd zijn. Voldoende rust is nochtans erg belangrijk 

voor het grootbrengen van de jongen. 

Bij het uitwerken of herbekijken van recreatieve ontsluiting of gebruik van trage wegen in de 

afgebakende zones dient hiermee rekening gehouden te worden. De wulp kan als mascotte dienen 

om de mensen in te lichten waarom sommige paden niet (meer) of enkel gedurende bepaalde 

periodes toegankelijk zijn. Informatie verstrekken is erg belangrijk. 

Doelgroep 

Recreanten en buurtbewoners in Neerpelt 


De gemeente kaart dit thema aan telkens een overleg wordt georganiseerd rond recreatieve 

ontsluiting, trage wegen enz. 

74

Financieel 

Hier dienen afspraken rond gemaakt te worden wanneer de zaken concreet uitgewerkt worden. 

6.3.3 Website, artikels in gemeentelijk infoblad 

Persmomenten hebben als doel het grote publiek te informeren over gerealiseerde acties en om deze 

acties in een ruimer kader te plaatsen (bijvoorbeeld link met het Countdown 2010-programma). De 

gemeente kan dit via verschillende mediakanalen realiseren. 

Doelgroep 

Inwoners en bezoekers van de gemeente 


Website 

Hier kan een algemeen tekstje op komen rond het project en de gerealiseerde acties voor de wulp. 

Belangrijk hierbij is dat de algemene aandachtspunten van het project goed belicht worden. Deze zijn 

te vinden in bijlage 4. De teksten kunnen geïllustreerd worden met foto’s en/of tekeningen van de 

wulp. Een aantal zullen beschikbaar zijn vanuit de provincie Limburg en/of vanuit het RLLK. 

Bijkomend kan op de website de ‘fiche met tips voor de wulp’ gezet worden, dit als suggestie naar wat 

mensen zelf kunnen doen voor deze soort. Geïnteresseerden kunnen dit document dan downloaden 

van de website. 

Verdere richtlijnen voor de website 

− te vermelden logo’s: logo Limburgse soorten, logo IUCN countdown 2010, eventueel verenigd in 

de banner 

− kader de actie(s) steeds in het grote verhaal: waarom doen we dit? Is deze actie met andere 

acties verbonden, komt er een vervolg, is er al iets aan vooraf gegaan, enz. 

− links naar andere websites 

www.rllk.be; www.rlkm.be; www.rlh.be 

www.limburg.be/limburgsesoorten; www.limburg.be/LIKONA 

www.countdown2010.net 

www.vlindermee.be 

Artikels in gemeenteblaadje 

In deze artikels kan hetzelfde aan bod komen als op de website. 

Persmomenten 

Voor de persmomenten gelden dezelfde aanbevelingen als voor de website en de artikels in het 

gemeenteblaadje. 

75

6.3.4 Tentoonstelling over de wulp en andere weidevogels of andere typische soorten in 

landbouwgebied 

De wulp is een mooie symboolsoort voor natuur en biodiversiteit in landbouwgebied. Rond dit thema 

kan dan ook een tentoonstelling opgebouwd worden, waarbij de wulp als mascotte op de voorgrond 

treedt. Ook andere landbouwsoorten of weidevogels kunnen in deze tentoonstelling aan bod komen. 

Wanneer gekozen zou worden voor een reizende (verplaatsbare) tentoonstelling, heeft dit als 

voordeel dat de tentoonstelling gedurende bepaalde perioden op verschillende locaties kan gezet 

worden. Bibliotheken, het BC de Wulp, culturele centra etc. zijn hiervoor erg geschikte plaatsen. 

Doelgroep 

Schoolkinderen. De leeftijdsgroep moet bepaald worden voor gestart wordt met de uitwerking van de 

tentoonstelling. 


Bij de uitwerking van een tentoonstelling worden best leerkrachten van de doelgroepleeftijd betrokken. 

Zij hebben ervaring met de leerdoelen en eindtermen van deze leeftijden en kunnen inschatten wat 

hun leerlingen aankunnen en wat te moeilijk of te gemakkelijk is. Een nauwe samenwerking met het 

bezoekerscentrum De Wulp ligt erg voor de hand. 

6.3.5 Educatief pakket voor scholen rond de wulp 

Gekoppeld aan de tentoonstelling over de wulp kan een educatief pakket voor scholen ontwikkeld 

worden rond deze soort. Als basis kunnen eventueel bestaande educatieve pakketten gebruikt 

worden. Een lijst van bruikbare pakketten per adoptiesoort werd opgemaakt door de MOS-begeleiders 

van de provincie Limburg. Deze lijst kan bij hen geraadpleegd worden. 

Contact 

MOS-begeleiders PNC Bokrijk. 

Voor het opmaken van een educatief pakket kunnen eventueel studenten (PHL, KHK, XIOS, KHLim) 

ingeschakeld worden. Het uitwerken van dergelijk pakket kan kaderen in een eindstage van hun 

opleiding. De inhoudelijke aspecten van het pakket dienen besproken te worden met Natuurpunt. 

Educatief natuurbeheer is een project van Natuurpunt waarbij scholen op een aangename manier 

kunnen kennismaken met natuurbeheer. Een gedeelte van het programma bestaat uit een toelichting 

met dia’s, maar de kinderen kunnen ook zelf de handen uit de mouwen steken en zelf meehelpen aan 

het terreinbeheer. Tijdens een excursie kunnen ze dan zien welke resultaten het beheerswerk oplevert 

en waarom het zo belangrijk is. Scholen kunnen Natuurpunt contacteren om dergelijke activiteit aan te 

vragen. Het maaien en afvoeren van maaisel in graslanden die voor de wulp beheerd worden is een 

voorbeeld van dergelijke activiteit. 

Contact 

Educatief Natuurbeheer 

76

6.3.6 Bezoek aan een voorbeeldproject rond weidevogelbeheer met lokale landbouwers, 

gemeente en andere geïnteresseerden 

‘Een terreinbezoek zegt vaak meer dan uren theorie.’ Wanneer landbouwers met eigen ogen kunnen 

zien wat de voorgestelde maatregelen in de praktijk inhouden en wanneer zij kunnen praten met 

‘collega’s’ die hier reeds ervaring mee hebben, is de stap om zelf met deze acties te starten vaak 

minder groot. Het organiseren van een (bus)uitstap naar een of meerdere voorbeeldprojecten kan dan 

ook een erg waardevolle bijdrage leveren aan het creëren van een draagvlak bij landbouwers om mee 

te stappen in de voorgestelde maatregelen. 

In Nederland zijn reeds verschillende projecten rond weidevogelbeheer lopende en is er een 

jarenlange ervaring opgebouwd. 

Doelgroep 

Landbouwers, gemeente en andere geïnteresseerden 


De gemeente zoekt eventueel in samenwerking met andere partners een goede locatie voor een 

bezoek aan een voorbeeldproject rond weidevogelbeheer. Vervolgens wordt het vervoer geregeld en 

worden uitnodigingen gestuurd naar de landbouwers en eventueel andere geïnteresseerden in de 

gemeente. 

Financieel 

De gemeente voorziet een budget voor deze activiteit. Er wordt nagegaan of er mogelijkheden zijn 

voor subsidiëring vanuit de samenwerkingsovereenkomst. 

6.3.7 Oprichten van een werkgroep ‘vrienden-van-de-wulp’ 

Om efficiënt en gericht maatregelen te kunnen nemen voor de wulp, is het nodig dat heel wat zaken 

op de voet opgevolgd worden. Zo is het bijvoorbeeld nodig om de nesten te lokaliseren wanneer 

nestbeschermingsmaatregelen in hooi- of akkerland genomen worden. Dit is een relatief intensief werk 

en vraagt behoorlijk wat tijd. Daarom is het belangrijk dat een groep vrijwilligers zich engageert om 

deze zaken op te volgen. Deze vrijwilligers kunnen landbouwers die actie willen ondernemen ten 

voordele van de wulp helpen. 

Belangrijk hierbij is dat dit in erg nauwe samenwerking gebeurt met de landbouwers en dat een aantal 

basisprincipes in acht genomen worden. 

− Zorg dat je steeds toestemming hebt om het land van landbouwers te betreden 

− Deel je bevindingen steeds mee aan de landbouwer 

− Ga samen met de landbouwer terug om de (nestbeschermings-)maatregelen uit te voeren 

De gemeente coördineert deze werkgroep en zorgt dat op regelmatige tijdstippen overlegd wordt of 

alleszins dat de verschillende leden op de hoogte blijven van wat er gebeurt rond de wulp. Ook de 

monitoring (zie hoofdstuk 7) kan door deze groep uitgevoerd worden. Het ronselen van leden voor 

deze werkgroep kan gekoppeld worden aan een cursus rond de wulp (zie hoofdstuk 6.2). 

77

Doelgroep 

Alle geïnteresseerden in Neerpelt 


De gemeente ondersteunt de werkgroep, voornamelijk logistiek (lokalen, materiaal, enz.). 

Financieel 

De gemeente voorziet een budget voor de ondersteuning van de werkgroep 

6.3.8 Fiche rond maatregelen voor de wulp 

De mogelijke maatregelen die landbouwers kunnen nemen ten voordele van de wulp kunnen 

samengevat worden in een handige fiche. Deze fiche geeft een overzicht van de voorwaarden 

waaraan een perceel moet voldoen om als geschikt broedbiotoop voor de wulp dienst te doen. 

Vervolgens geeft deze fiche ook een overzicht waar en wanneer welke maatregelen genomen kunnen 

worden, afhankelijk van het landgebruik op het betreffende perceel. Ook kan aandacht besteed 

worden aan algemene ‘randmaatregelen’ die ook voor wulp positieve effecten kunnen hebben, zoals 

perceelsrandenbeheer. Tenslotte geeft de fiche ook een overzicht van de mogelijkheden rond 

compenserende maatregelen/vergoedingen. 

Doelgroep 

Landbouwers en particulieren in gebieden met potenties voor wulpen. 


Op basis van de concrete acties voorgesteld voor de wulp in Neerpelt (zie hoofdstuk 5) wordt deze 

fiche opgemaakt. Dit gebeurt in samenwerking met het RLLK, geïnteresseerde landbouwers en de 

werkgroep rond de wulp. 

Financieel 

Hiervoor dient geen extra budget voorzien te worden. 

6.3.9 Cursus hedendaagse landbouw voor natuurbeschermers en vice versa 

In streken met een sterk ontwikkeld landbouwgebruik en belangrijke natuurwaarden heersen vaak 

spanningen tussen landbouwers en natuurbeschermingsorganisaties. Heel vaak vinden die 

spanningen hun oorsprong in het niet kennen of begrijpen van elkaars omstandigheden. 

Natuurbeschermers zijn niet altijd thuis in de regelgeving en de omstandigheden waarin moderne 

bedrijfsvoering gebeurt. Een cursus hedendaagse landbouw voor natuurbeschermers zou bijvoorbeeld 

dit wederzijdse begrip kunnen vergroten. Maar ook omgekeerd zijn er vaak misverstanden. 

Landbouwers zien natuurbeschermers vaak als ‘verspillers’ van goede gronden. Heel het stuk verruigt 

en onkruiden tieren welig… Een omgekeerde cursus natuurbeheer voor landbouwers zou op termijn 

evenzeer nuttig kunnen zijn, te meer omdat landbouwers vandaag de dag meer en meer worden 

ingeschakeld in natuur- en landschapsbeheer. 

78

Niet alleen begrijpt de natuurbeschermer de landbouwer dan beter, ook de landbouwer voelt zich 

meer gerespecteerd en vice versa. Communicatie kan alleszins vlotter verlopen aangezien beide 

groepen meer van elkaar weten, elkaar leren respecteren en één en dezelfde ‘taal’ spreken. 

Doelgroep 

Landbouwers, natuurbeschermers, de gemeente en andere geïnteresseerden 


De gemeente gaat na in welke mate er interesse is in een dergelijke cursus. Vervolgens kan gestart 

worden met de organisatie ervan. De gemeente kan nagaan of er mogelijkheden zijn om deze cursus 

in samenwerking met RLLK of Tandem te organiseren. Deze organisaties zijn vertrouwd met 

cursussen in deze sector. Meer informatie op www.rllk en www.tandemweb.be. 

6.3.10 Koppelen van de adoptie van de wulp aan allerhande culturele of andere evenementen 

De wulp heeft een aantal erg leuke kenmerken die connecties oproepen met jaarlijks georganiseerde 

evenementen of activiteiten. Door de wulp hieraan te koppelen, wordt de soort op een leuke manier 

bekend gemaakt bij de bevolking van Neerpelt. 

Voorbeelden van activiteiten. 

− ‘Wulpenpraalwagen’ in de Carnavalsstoet 

− Creatieve opdrachten voor groepen die werken rond beeldende kunst (boetseren, beeldhouwen, 

tekenen, schilderen, …) of muziekgroepen (componeren van een ‘wulpenprelude’, …), enz. 

− Ontwerpen en maken van een kunstwerkje voor een locatie in de gemeente: bijvoorbeeld een 

rond punt, een marktpleintje, enz. 

− Wanneer een nieuwe wijk wordt aangelegd, kan een van de straten tot ‘wulpenstraat’ gedoopt 

worden 

− Jodelwedstrijd in het kader van het jaarlijkse muziekfestival 

De wulp kan zeker ook in de communicatie rond het lopende Dommel-LIFE project op de voorgrond 

treden. In het kader van dit Europees project zullen heel wat natuurherstelmaatregelen uitgevoerd 

worden in en rond het Hageven, een van de vroegere bolwerken van broedkoppels van de wulp. De 

maatregelen (o.a. venherstel) zullen vermoedelijk positieve effecten hebben op de broedaantallen van 

de wulp in deze regio. Het is dan ook nuttig de koppeling met de adoptie van deze soort in de 

gemeente te maken. 

6.3.11 Communicatie buiten provincie 

Bezorgen van de fiche voor landbouwers aan regionale landschappen in de andere provincies 

Ook in andere streken in Vlaanderen is weidevogelbescherming een actueel thema. De ervaringen die 

in Neerpelt worden opgedaan of de producten die er ontwikkeld worden (bijvoorbeeld de fiche) kunnen 

gedeeld worden met andere regionale landschappen. Voor bedrijfsplanners van VLM kan de fiche 

eveneens een nuttige informatiebron zijn. 

79


7 Monitoring en 

beheersevaluatie 


NEERPELT 

81

7 Monitoring en beheersevaluatie 

Dit hoofdstuk is gebaseerd op Gabriëls (1985), Hustings et al. (1985), van Dijk (1996), Lambrechts et 

al. (2003), Dochy (2004). 

In 2010 willen we weten welke inspanningen er in de gemeente Neerpelt voor de wulp geleverd 

werden. We willen ook weten of die inspanningen een invloed hebben gehad. Hoe is het gesteld met 

het leefgebied van de wulp? Zijn er populaties bijgekomen of gaat de soort er op achteruit? Hoe we 

die vragen beantwoorden wordt in dit hoofdstuk beschreven. Het mag echter niet bij een eenmalige 

evaluatie blijven. Monitoren van soorten is de eerste stap naar een gedegen natuurbeleid 

7.1 Inventariseren van de inspanningen 

− Het registreren van gemeentelijke acties is een gemeentelijke taak. We vragen de gemeente dan 

ook een logboek en een persmap bij te houden. 

− In het logboek wordt een korte beschrijving van de actie, de datum waarop de actie plaatsvond en 

- indien relevant - het aantal deelnemers dat aan de actie deelnam genoteerd. Indien mogelijk 

wordt eveneens genoteerd welke doelgroepen aan de actie deelnamen. In het logboek worden 

ook een aantal eenvoudig te meten indicatoren genoteerd die informatie geven over de interesse 

van de inwoners (= sociale draagvlak). We geven enkele voorbeelden. 

Tonen de inwoners interesse voor het adoptieproject, wordt er informatie over het 

adoptieproject bij de gemeente gevraagd of worden er eerder bezwaren over het 

adoptieproject en bijhorende acties gemeld. 

Krijgt de gemeente rechtstreekse positieve commentaar van de burger. Indien dit zo is, is 

dit ook een teken van draagvlak. 

Indien een informatiebrochure of folder wordt aangeboden over de adoptiesoort kan ook 

opgevolgd worden hoeveel brochures er worden aangevraagd door de inwoners. 

− Krantenartikels, artikels in het gemeentelijke of provinciale tijdschrift, informatie op websites of 

informatie in folders worden verzameld in een persmap. 

De informatie in het logboek en de persmap gecombineerd met informatie over het gemeentelijke 

budget, het aantal ingediende projecten in het kader van de samenwerkingsovereenkomst, de 

bestuurlijke aandacht die het project krijgt (vb. agendering, studiedagen/vergaderingen bijgewoond/ 

georganiseerd, etc.) zijn een goede graadmeter voor het draagvlak in de gemeente. 

We vragen elke gemeente een vragenlijst in te vullen (bijlage “gemeentelijke vragenlijst” op cd-rom) en 

die jaarlijks naar het PNC op te sturen waar ze verwerkt zal worden. 

83

7.2 Monitoring van de soort 

In 2010 willen we vast kunnen stellen of het beschikbare leefgebied voor de wulp is toegenomen en of 

het aantal populaties in de gemeente is gestegen. 

Bepaling van de status van de voortplantingsbiotoop 

Dit is niet eenvoudig en rechtlijnig vast te stellen. Evenmin als de maatregelen voor de wulp eenvoudig 

te bepalen zijn of uit te voeren zijn of dat het evident is dat ze tot een proportionele toename van de 

populatie leiden. 

Volgende elementen zijn alvast belangrijk. 

− Openheid van het landschap 

− Verhouding grasland –akker 

− Toestand van de graslanden, namelijk de mate van microreliëf, en de aanwezigheid vochtige 

zones 

− Maaidata graslanden 

− Data bewerking akkers 

Methode 

− Openheid van het landschap: lastig te kwantificeren; evidente ‘inbreuken’ zoals bosaanplanten in 

het open landbouwgebied kunnen geregistreerd worden bij het karteren van de territoria 

− Verhouding grasland –akker: gegevens op te vragen bij de VLM (jaarlijkse aangifte landbouwers) 

− Mate van microreliëf 

er zal slechts zelden microreliëf te vinden zijn in de graslanden en dit kan genoteerd 

worden bij territoriumkartering van de wulp 

de aanwezigheid van permanent natte tot vochtige zones zal zeer beperkt zijn en dient 

genoteerd 

tijdelijke natte zones na periodes van veel neerslag zijn interessant en kunnen genoteerd 

worden, maar het is niet doenbaar hier een veldkartering voor op te zetten 

− Maaidata graslanden, data bewerking akkers 

het is onhaalbaar om dit gebiedsdekkend te registreren binnen het leefgebied van de 

wulp 

uiteraard wel strikt op te volgen voor percelen waarop een beheerovereenkomst geldt 

Bepaling van de status van de soort 

De methoden om vogels in landbouwgebied te inventariseren via het in kaart brengen van territoria, 

zijn goed gekend. In het kader van verschillende broedvogelatlassen in zowel België als Nederland 

werd een goede methode uitgewerkt. Voor een gedetailleerde bespreking verwijzen we naar de 

hogervermelde boekwerkjes. 

84

We willen echter nog net iets verder gaan voor de wulp en we streven ernaar ook het broedsucces na 

te gaan. Dat is essentieel om een evaluatie te maken welke maatregelen werken en welke niet. 

Het is zeer belangrijk om bij elke telling dezelfde methode te gebruiken Als de tellingen bij elk bezoek 

op een andere manier uitgevoerd worden, kan je ze immers niet meer met elkaar vergelijken wat 

betekent dat je geen trends kan vaststellen. De vogelwerkgroep van LIKONA richt samen met 

natuurpunt “vogelkijkcursussen” in. Het is dus zeker de moeite waard om met deze mensen contact op 

te nemen (zie bijlage 3). In dit hoofdstuk vatten we enkel de belangrijkste aandachtspunten samen die 

bij het inventariseren van de wulp in het oog gehouden moeten worden. 

Methode 

De belangrijkste wulpengebieden in Neerpelt zijn zone 1 (Hageven en omgeving) en zone 2 

(landbouwgebied tussen Neerpelt-centrum, Herent en Sint-Huibrechts-Lille). 

Er zijn minimum drie terreinbezoeken per jaar vereist per gebied: in maart, tweede helft april en 

tweede helft mei. 

− Vanaf eind februari en vooral in maart komen de wulpen op de broedterreinen toe. Maart is de 

beste maand om de broedparen te situeren 

− Voltallige legsels (in de regel vier eieren) worden volgens Gabriëls (1985) vanaf de tweede week 

van april gevonden, zelden vroeger. We houden er rekening mee dat dat anno 2007 wat vroeger 

kan zijn. De broedduur bedraagt zevenentwintig tot negenentwintig dagen. De tweede helft van 

april is een goede periode om de nesten op te sporen indien men kiest voor nestbescherming 

− Vanaf begin mei zijn er jongen (ter illustratie: op 2 mei 2007 had een koppel wulp in de Grote 

Getevallei in Tienen vier recent geboren jongen). De jongen kunnen pas na ongeveer vijf weken 

vliegen, maar na een tweetal weken kunnen ze al goed uit de voeten. De derde en vierde week 

van mei zijn een goede periode om te controleren of er jongen zijn. Ook al zijn deze moeilijk te 

vinden in het hoge gras, het alarmeren van de oudervogels wijst er dan op dat er wel degelijk 

jongen zijn 

De fiets lijkt ons het meest interessante vervoersmiddel om te inventariseren, aangevuld met het te 

voet doorstruinen van gebieden. 

Tijdens elk bezoek worden alle waarnemingen die betrekking kunnen hebben op broeden en in het 

bijzonder deze die wijzen op territoriumgedrag of de aanwezigheid van een nest genoteerd. 

Dit zijn de volgende elementen. 

− Waarneming van een paar 

− Territorium indicerende waarnemingen. Luid jodelende wulpen in maart en begin april. Het geluid 

van de wulp is te beluisteren via volgende link www.vogelvisie.nl/soort/wulp.php 

− Nest-indicerende waarnemingen, waarnemingen die wijzen op de aanwezigheid van een nest of 

jongen. Typisch voor de wulp is luid alarmerend gedrag wanneer de waarnemer of predatoren in 

de buurt van nest komen 

− Waarneming van oudere vogels met jongen en de aanwezigheid van een nest of eischalen 

85

Duid “uitsluitende waarnemingen”, dit zijn waarnemingen van met zekerheid verschillende individuen, 

ook duidelijk aan op je kaart. Dat is essentieel voor de verwerking van de gegevens. 

Noteer al deze geldige waarnemingen - en enkel deze - op je stafkaart (dit is je veldkaart). Gebruik 

voor elk type waarneming een ander symbool. Kijk je kaart onmiddellijk na het beëindigen van je 

telronde goed na. Een fout is snel gemaakt. 

Na elke telronde kopieer je alle wulpenwaarnemingen naar een nieuwe kaart, je soortkaart. Die vul je 

na elk bezoek verder aan. Gebruik voor elk bezoek een andere kleur (of letter) en vermeld op je kaart 

welke kleur (of letter) met welke datum overeenkomt. Noteer tevens het aantal geldige waarnemingen 

per locatie. 

Als alles goed wordt uitgevoerd, zou je op het einde van het seizoen een kaartje zoals figuur 7.1 

moeten hebben. 

In de handleiding van Dochy (2004) kan je lezen hoe je aan de hand van een dergelijke kaart de 

territoria afbakent. Wie het niet ziet zitten de soortenkaarten tot territoria te verwerken, kan hiervoor 

ook hulp vragen bij de mensen van de LIKONA vogelwerkgroep. 

We stellen voor dat personen die hier interesse in hebben ook worden aangespoord om de territoria 

van kievit, scholekster, veldleeuwerik en andere broedvogels te noteren. 

De weersomstandigheden zijn niet zo belangrijk. Als het te koud of te warm weer is, zijn de vogels 

veel minder actief, maar verder zijn de weersomstandigheden niet zo belangrijk. 

Figuur 7.1 Voorbeeldje van een soortkaart. Noteer dat voor elke datum een verschillende kleur werd 

gebruikt en elk type waarneming een ander symbool heeft. 

86

7.3 Taakverdeling 

Bij de inventarisatie van deze soort worden verschillende organisaties en groepen betrokken. Het is 

dan ook bijzonder belangrijk goede afspraken te maken. In figuur 7.2 geven we een schematisch 

overzicht van de verschillende stappen. 

We onderscheiden drie fasen. De voorbereiding, de eigenlijke inventarisatie en de verwerking nadien. 

Figuur 7.2 Overzicht van de verschillende stappen die bij de organisatie van een inventarisatie 

moeten doorlopen worden. 

87

7.3.1 Voorbereiding 

Informeren/sensibiliseren 

Een eerste stap is alle betrokkenen in de gemeente informeren. Welke soort werd er geadopteerd? 

Welke initiatieven zijn er gepland (opleidingen, uitstappen, inventarisaties)? Waar en wanneer vinden 

die activiteiten plaats? Hoe kunnen geïnteresseerden zelf hun steentje bijdragen? Al deze informatie 

moet op de een of andere manier aan mogelijke vrijwilligers doorgegeven worden. 

Zowel de gemeente, het regionale landschap als de provincie gebruiken hiervoor hun 

informatiekanalen. Meer details zijn te vinden in hoofdstuk 6. Vooral de gemeente heeft hier een 

belangrijke taak naar haar inwoners toe. Om de monitoring efficiënt te laten verlopen is het immers 

belangrijk in elke gemeente een trekker aan te duiden, de adoptie peter/meter. De gemeente, 

eventueel geholpen door het regionaal landschap en LIKONA, duidt deze persoon aan en geeft 

zijn/haar coördinaten door aan de LIKONA coördinator (zie adresgegevens in bijlage 3). 

Opleiden 

Soorten en leefgebieden inventariseren is niet altijd even eenvoudig. Daarom wordt er opleiding 

voorzien voor de gemeentelijke peter/meter en de vrijwilligers. 

Heel wat organisaties bieden dergelijke cursussen aan (zie hoofdstuk 6). Specifiek voor de wulp 

vermelden we de cursussen en uitstappen die door het regionaal landschap rond de geadopteerde 

soorten georganiseerd worden (zie hoofdstuk 6) en de uitstappen van de vogelwerkgroep van 

LIKONA. 

De gemeente ondersteunt deze opleiding. Zij voorziet bijvoorbeeld vergaderruimte, organiseert de 

nodige postverzendingen, plaatst de aankondiging op de website en in het gemeentelijke infoblad of 

stelt haar kopieermachine en/of printers ter beschikking. 

7.3.2 De eigenlijke inventarisatie 

Opstart inventarisatie 

Bij de start van elk nieuw seizoen neemt de LIKONA verantwoordelijke contact op (eventueel via het 

regionaal landschap) met de gemeentelijke peter/meter en bezorgt hem/haar het nodige materiaal (zie 

7.2). Kaarten en invulformulieren vind je op de bijgeleverde cd-rom. De gemeente kan haar 

infrastructuur ter beschikking stellen om deze af te printen. Indien kaarten aangepast moeten worden 

via een GIS-systeem (vb. inkleuren nieuwe telgebieden, leggen trajecten, etc.) dan kan hiervoor een 

beroep gedaan worden op de LIKONA-coördinator. 

De gemeentelijke peter/meter wordt eveneens geïnformeerd waar en wanneer er geteld moet worden. 

De peter/meter neemt vervolgens contact op met de vrijwilligers en verdeelt het werk. 

88

Inventarisatie 

De peter/meter houdt contact met de vrijwilligers en controleert of de vooropgestelde doelstellingen 

gehaald worden. Hij/zij speelt eventuele vragen door aan deskundigen zoals de specialisten van de 

vogelwerkgroep van LIKONA (contactgegevens in bijlage 3). Met vragen over stafkaarten en/of 

invulformulieren of het uitlenen van materiaal kan je bij het PNC terecht (contactgegevens in bijlage 3). 

Iedere teller zorgt dat de volledig ingevulde formulieren en de stafkaarten bij de gemeentelijke 

peter/meter belanden. Als er een jaarlijkse terugkomdag georganiseerd wordt is dit het uitgelezen 

moment om al deze gegevens te verzamelen. De gemeentelijke peter/meter stuurt alle verwerkte 

gegevens door aan de LIKONA verantwoordelijke (contactgegevens in bijlage 3). 

Het is eveneens belangrijk de vrijwilligers regelmatig te informeren over de voortgang van het project. 

Dit kan o.a. op de gemeentelijke website, op de website van het regionaal landschap of op 

infoavonden georganiseerd door de gemeente of het regionaal landschap. Dit kan een jaarlijkse 

‘terugkomdag’ voor de vrijwilligers worden waar de gemeente logistiek ondersteunt (zie ook hoofdstuk 

6). 

Verzamelen data 

De gegevens worden door de vrijwilligers verzameld. Elke vrijwilliger zorgt ervoor dat de bijgeleverde 

kaarten en invulformulieren volledig ingevuld worden. 

Op het einde van het seizoen zorgt de gemeentelijke peter/meter ervoor dat alle formulieren aan de 

gemeente en aan de LIKONA-coördinator bezorgd worden. De LIKONA-coördinator neemt tijdig 

contact op met de peter/meter en/of de gemeente. Heel wat data gaan immers verloren omdat de 

gegevens niet tijdig of niet in de correcte vorm worden doorgegeven. 

7.3.3 Naverwerking 

Dataopslag en dataverwerking 

Dit is specialistenwerk. Op het PNC worden de nodige databanken ontwikkeld waarin de gegevens 

opgeslagen kunnen worden. De data worden in deze databanken ingevoerd. Na een aantal jaren kan 

op basis van deze gegevens de trend van de geadopteerde soort worden bepaald. Deze trends geven 

dan aan in hoeverre de gestelde doelen bereikt werden en hoe effectief het gevoerde beheer was. 

Terugkoppeling resultaten 

Eens verwerkt moeten de resultaten teruggekoppeld worden naar de gemeenten en vrijwilligers. De 

LIKONA-coördinator bekijkt samen met het regionaal landschap hoe dit best georganiseerd kan 

worden (vb. lokale presentaties, presentaties op de LIKONA - studiedag, presentaties op Vlaamse 

studiedagen, presentatie op jaarlijkse terugkomdag). De gemeente kan hier logistieke steun geven en 

meehelpen bij het uitwerken van deze presentaties. 

89


8 Verdere acties 


NEERPELT 

91

8 Verdere acties 

8.1 Grensoverschrijdende samenwerking rond weidevogelbescherming 

In Nederland is weidevogelbescherming een zeer actueel thema. Nederland herbergt van o.a. de 

grutto een erg belangrijk aandeel van de wereldwijde broedpopulatie. Ook wulp is een weidevogel die 

heel wat aandacht krijgt. Ze hebben rond dit thema dan ook reeds heel wat ervaring opgedaan. Een 

grensoverschrijdende samenwerking kan dan ook erg nuttige informatie opleveren. 

Onder andere IKL (Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg) in Nederland is actief 

rond weidevogelbeheer in Nederlands Limburg. Zij organiseren bijvoorbeeld cursussen rond 

nestbescherming e.d. Meer informatie hierover op www.ikl-limburg.nl. 

93


LITERATUURLIJST 


NEERPELT 

95

Literatuurlijst 

Berten, R., 1990. Natuur & Flora in Limburg. Lisec. Bokrijk-Genk, 235 pp. 

Colazzo, S. & D. Bauwens, 2003. Aanwijzen van prioritaire soorten voor het natuurbeleid in de 

provincie Limburg. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2003.5, Brussel, 195 pp. 

De Bruyn L., A. Anselin, D. Bauwens, S. Colazzo, D. Maes, G. Vermeersch & E. Kuijken, 2003. The 

Status of Biodiversity in Flanders, 10 years after Rio. Bulletin of the Royal Belgian Institute of Natural 

Sciences, Biology 73: 37-47. 

Dochy, O., 2004. Inventarisatiemethode akkervogels. Experiment akkervogelbescherming West- 

Vlaanderen 2004 – 2006. Advies van het Instituut voor Natuurbehoud IN.A.2004.47. Brussel, 19 pp. 

Dochy O. & M. Hens, 2005. Van de stakkers van de akkers naar de helden van de velden: 

beschermingsmaatregelen voor akkervogels. Rapporten van het instituut voor natuurbehoud, 

2005(01). Instituut voor Natuurbehoud: Brussel, Belgium. 10+27 pp. 

Gabriëls J., 1985. Atlas van de broedvogels in Limburg. Belgische Natuur- en Vogelreservaten 

(BNVR): Brussel : Belgium. 724 pp. 

Gabriëls J., J. Stevens & P. Van Sanden, 1994. Broedvogelatlas van Limburg. Veranderingen in 

aantallen en verspreiding na 1985. Lisec en Likona, Provincie Limburg Culturele aangelegenheden. 

Hasselt, 366 pp. 

Hustings, M.F.H., R.G.M. Kwak, P.F.M. Opdam & M.J.S.M Reijnen, 1985. Vogelinventarisatie. 

Achtergronden, richtlijnen en verslaglegging. Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Vogels 

Zeist. Pudoc Wageningen, 495 pp. 

Hustings F., J. van der Coelen, J. van Noorden, R. Schols & P. Voskamp, 2006. Avifauna van 

Limburg. Natuurhistorisch Genootschap Limburg, Maastricht, 720 pp. 

Kalkhoven J.T.R., R.C. Van Apeldoorn & R.P.B. Foppen, 1995. Fauna en natuurdoeltypen. 

Minimumoppervlakte voor kernpopulaties van doelsoorten zoogdieren en vogels. IBN-DLO rapport 

193 

Lemmens, T., 2007. Draagvlak voor soortbescherming bij de Limburgse gemeenten. Invloed van het 

project “Gemeenten adopteren Limburgse soorten”. Thesis van de Wageningen Universiteit, Forest 

and Nature Conservation Policy Group, Wageningen, 104 pp. 

Leysen, K. & J. Gabriels, 2006. Cursus broedvogelinventarisatie. Cursus vogelwerkgroep LIKONA ism 

Natuurpunt Educatie, 17 pp. 

Peeters, M., A. Franklin & J.L. Van Goethem, 2003. Biodiversity in Belgium. Koninklijk Belgisch 

Instituut voor Natuurwetenschappen, Brussels: 416 pp. 

Peeters, M., J.L. Van Goethem, A. Franklin, M. Schlesser & H. De Koeijer, 2004. Biodiversiteit in 

België. Een overzicht. Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Brussels 20 pp. 

97

SOVON, 2002. Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. Verspreiding, aantallen en 

verandering. Nederlandse Fauna 5. Naturalis, KNNV & EIS-Nederland. 584 pp. 

Van Der Krieken B., 2004. Wulp. In: Vermeersch G., A. Anselin, K. Devos, M. Herremans, J. Stevens, 

J. Gabriëls & B. Van der Krieken, 2004. Atlas van de Vlaamse broedvogels 2000 – 2002. 

Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 23, Brussel, p. 60-7 

van Dijk, A.J., 1996. Broedvogels inventariseren in proefvlakken (handleiding Broedvogel Monitoring 

Project). SOVON, Beek-Ubbergen, 62 pp. 

Vermeersch, G. A. Anselin, K. Devos, M. Herremans, J. Stevens, J. Gabriëls & B. Van Der Krieken, 

2004. Atlas van de Vlaamse broedvogels 2000-2002. Mededelingen van het Instituut voor 

Natuurbehoud 23, Brussel, 496 pp. 

Internetreferenties 

Europese verdragen: overzicht: http://europa.eu/scadplus/leg/en/s15006.htm 

Verdrag van Bonn: http://europa.eu/scadplus/leg/en/lvb/l28051.htm 

Verdrag van Bern: http://europa.eu/scadplus/leg/en/lvb/l28050.htm 

Vogelrichtlijn: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31979L0409:NL:HTML 

Habitatrichtlijn: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31992L0043:NL:HTML 

Natura2000: http://europa.eu/scadplus/leg/en/lvb/l28076.htm 

6 de milieu actieprogramma van de Europese Gemeenschap: 

http://europa.eu/scadplus/leg/nl/lvb/l28176.htm 

www.weidevogelbescherming-weerselo.nl/Predatie.htm 

www.ikl-limburg.nl 

www.interreg.euregio.nl 

98


BIJLAGEN 


NEERPELT 

99

100

Bijlagen 

Bijlage 1: gemeentelijke soortentabel van de gemeente Neerpelt 

In de eerste rij worden de “Limburgse Soorten” die in de gemeente voorkomen vermeld. In de linker 

kolom worden de criteria opgesomd en in de kolom daarnaast de maximum score die de soort voor 

dat criterium kan behalen. Onderaan staan de totale scores per soort. De wulp haalde samen met het 

gentiaanblauwtje de op een na hoogste score (25) na de geelgors (30). 

Neerpelt 

Aantal Limburgse soorten: 56 

Rol van de gemeente 

Beschermingsmaatregelen voor de 

soort kunnen in het gemeentelijk 

beleid gekaderd worden. 

Risicofactoren 

De soort is erg gevoelig voor 

menselijke verstoring. 

De kans dat de soort op korte termijn 

verdwijnt is groot (kleine populatie, 

geïsoleerde populatie, lage dispersiecapaciteit 

soort, oncontroleerbare 

externe factoren..). 

Klasse Score 

Er werden al initiatieven 

genomen 

boomleeuwerik 

wulp 

geelgors 

roerdomp 

veldleeuwerik 

gentiaanblauwtje 

ronde zonnedauw 

kruipbrem 

klokjesgentiaan 

10 0 0 10 0 0 10 10 0 0 0 

Er zijn initiatieven gepland 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

-5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

-5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

Voordelen van de soort 

# gemeenten waarin de soort 1 20 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

voorkomt. 

2 - 5 10 0 0 0 10 0 0 0 0 0 0 

6-10 5 5 0 0 0 0 5 0 0 0 0 

# prioritaire soorten in de gemeente 

(score > 0). 

Indicator soort, ttz. maatregelen 

getroffen voor deze soort komen ook 

andere (prioritaire Limburgse) 

soorten ten goede. 

Aaibare soort waarmee de gemeente 

zich kan identificeren (vermarktbaar). 

1 - 10 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

Door de gemeente 

geprefereerde soort 

Voor de gemeente 

aanvaardbare soort 

5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 

10 0 10 0 0 0 0 0 0 0 0 

5 0 0 5 5 5 5 0 0 0 0 

Draagvlak 

Bij het tbeheer van de soort kunnen >2 doelgroepen 10 10 10 10 0 10 0 0 0 0 0 

meerdere 

worden. 

doelgroepen betrokken 

2 doelgroepen 5 0 0 0 0 0 0 5 5 5 5 

SCORE 20 25 30 20 20 25 20 10 10 10 

waterscheerling 

101

De volgende Limburgse soorten worden eveneens in Neerpelt gevonden: gekraagde roodstaart, 

houtsnip, ijsvogel, nachtzwaluw, roodborsttapuit, wespendief, wielewaal, zwarte specht, bont dikkopje, 

groentje, heideblauwtje, heivlinder, kleine ijsvogelvlinder, beekoeverlibel, bruine korenbout, gevlekte 

glanslibel, gewone bronlibel, glassnijder, kempense heidelibel, koraaljuffer, metaalglanslibel, noordse 

witsnuitlibel, smaragdlibel, tangpantserjuffer, tengere pantserjuffer, venwitsnuitlibel, 

blauwvleugelsprinkhaan, moerassprinkhaan, negertje, snortikker, veldkrekel, wekkertje, amazonemier, 

duinbaardmier, bosmier, mosslankmier, sabelmier, woekermier, dicht havikskruid, drijvende 

waterweegbree, gevlekte orchis, klein blaasjeskruid, klein warkruid, kruipbrem, ronde zonnedauw, 

waterscheerling. 

102

Bijlage 2: overzicht van de soorten die in de verschillende Limburgse gemeenten geadopteerd 

werden 

Gemeente Soort Engelse naam Wetenschappelijke naam 

Alken ijsvogel common kingfisher Alcedo atthis 

As jeneverbes common juniper Juniperus communis 

Beringen watersnip common snipe Gallinago gallinago 

Bilzen dwergblauwtje small blue Cupido minimus 

Bocholt geelgors yellowhammer Emberiza citrinella 

Borgloon gulden sleutelbloem cowslip Primula veris 

Bree grauwe klauwier red-backed shrike Lanius collurio 

Diepenbeek boomkikker common tree frog Hyla arborea 

Dilsen-Stokkem zadelsprinkhaan bushcricket Ephippiger ephippiger 

Genk 

rugstreeppad 

natterjack toad 

Bufo calamita 

Epidalea calamita 

Gingelom knautiabij solitary mining bee Andrena hattorfiana 

Halen gewone eikvaren common polypody Polypodium vulgare 

Ham variabele waterjuffer variable damselfly Coenagrion pulchellum 

Hamont-Achel heivlinder grayling Hipparchia semele 

Hasselt gierzwaluw common swift Apus apus 

Hechtel-Eksel nachtzwaluw nightjar Caprimulgus europaeus 

Heers ingekorven vleermuis geoffroy's bat Myotis emarginatus 

Herk-de-Stad grote modderkruiper weatherfish Misgurnus fossilis 

Herstappe kattendoorn spiny restharrow Ononis spinosa 

Heusden-Zolder kleine ijsvogelvlinder white admiral Limenitis camilla 

Hoeselt das badger Meles meles 

Houthalen-Helchteren wekkertje common green grashopper Omocestus viridulus 

Kinrooi grote weerschijnvlinder purple emperor Apatura iris 

Kortessem eikelmuis garden dormouse Eliomys quercinus 

Lanaken klaverblauwtje mazarine blue Polyommatus semiargus 

Leopoldsburg zwarte specht black woodpecker Dryocopus martius 

Lommel boomleeuwerik woodlark Lulula arborea 

Lummen huiszwaluw house martin Delichon urbica 

Maaseik bosbeekjuffer beautiful demoiselle Calopteryx virgo 

Maasmechelen roodborsttapuit stonechat Saxicola torquata 

Meeuwen-Gruitrode boskrekel wood cricket Nemobius sylvestris 

Neerpelt wulp curlew Numenius arquata 

Nieuwerkerken kerkuil barn owl Tyto alba 

Opglabbeek vinpootsalamander palmate newt Lissotriton helveticus 

Overpelt groentje green hairstreak Callophrys rubi 

Peer knoflookpad common spadefoot toad Pelobates fuscus 

Riemst grauwe gors corn bunting Emberiza calandra 

Sint-Truiden veldleeuwerik eurasian skylark Alauda arvensis 

Tessenderlo gekraagde roodstaart common redstart Phoenicurus phoenicurus 

Tongeren steenuil little owl Athene noctua 

Voeren hazelmuis common dormouse Muscardinus avellanarius 

Wellen kamsalamander warty newt, crested newt Triturus cristatus 

Zonhoven roerdomp great bittern Botaurus stellaris 

Zutendaal veldparelmoervlinder glanville fritillary Melitaea cinxia 

103

104

Bijlage 3: lijst met contactpersonen 

Regionaal Landschap Lage Kempen 

Grote Baan 176, 3530 Houthalen-Helchteren 

tel.: 011 78 52 59 

e-mail: info@rllk.be 

website: www.rllk.be 

Joep Fourneau 

Promotor GALS-project 

e-mail: joep.fourneau@rllk.be 

Peter Roosen 

Landschapsanimator 

e-mail: peter.roosen@rllk.be 

Natuurpunt Neerpelt 

Albert Smeets 

Voorzitter 

e-mail: lucienne.kerkhofs@skynet.be 

Willy Pardon 

Voorzitter De Wulp 

e-mail: willy.pardon@skynet.be 

Gaby Bollen 

Coördinator Bezoekerscentrum De Wulp 

tel.: 011 80 26 77 

e-mail: dewulp@skynet.be 

Limburgs Landschap vzw - Domherenhuis 

Dekenstraat 39, 3550 Heusden-Zolder 

tel.: 011 53 02 50 

website: www.limburgs-landschap.be 

Agentschap voor Natuur en Bos 

Johan Van Hertem 

Boswachter 

tel.: 0499 94 90 14 

e-mail: johan.vanhertem@lne.vlaanderen.be 

Pat Schuurmans 

Natuurwachter 

tel.: 0479 79 93 65 

e-mail: patrick.schuurmans@lne.vlaanderen.be 

Provinciaal Natuurcentrum 

Het Groene Huis 

Domein Bokrijk, 3600 Genk 

tel.: 011 26 54 50 

e-mail: pnc@limburg.be 

Peter Baert 

Projectcoördinator GALS-project 

tel.: 011 26 54 88 

e-mail: pbaert@limburg.be 

Luc Crevecoeur 

LIKONA-coördinator 

tel.: 011 26 54 62 

e-mail: lcrevecoeur@limburg.be 

Johan Lambrix 

MOS-coördinator 

tel.: 011 26 54 59 

e-mail: jlambrix@limburg.be 

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren 

Vorststraat 2, 3500 Hasselt 

tel.: 011 31 38 98 

e-mail: info@rlh.be 

website: www.rlh.be 

Regionaal Landschap Kempen en Maasland 

Winterslagstraat 87, 3600 Genk 

tel.: 089 32 28 10 

e-mail: info@rlkm.be 

website: www.rlkm.be 

Limburgs Steunpunt voor Rurale 

Ontwikkeling 

Benny Vangansewinkel 

Coördinator 

Weyerstraat 1, 3990 Peer 

tel.: 011/60.50.75 

e-mail: info@ruraalsteunpunt.be 

105

Provincie Limburg 

Larissa Luyten 

Advies samenwerkingsovereenkomst 

Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt 

tel.: 011 23 83 18 

e-mail: lluyten@limburg.be 

WBE Prinsenloop 

Eddy Bierkens 

Contactpersoon acties rond de wulp 

e-mail: everard.bierkens@skynet.be 

WBE Warmbeek 

Peter Hulsbosch 

Contactpersoon acties rond de wulp 

e-mail: peter.hulsbosch@skynet.be 

106

Bijlage 4: basistekst communicatie 

Limburgse soorten … een voorbeeldproject voor natuur in Europa! 

Limburg is het meest bekend om haar “groene” imago. Niet onterecht. Meer dan veertig procent van 

de Vlaamse natuur komt immers nog in Limburg voor. Wat velen niet weten is dat heel wat zeldzame 

en bedreigde planten diersoorten dit groene Limburg als hun thuishaven kozen … hopende om van 

hieruit te kunnen groeien. 

De Limburgse situatie is heel erg vergelijkbaar met wat er op wereldvlak gebeurt: steeds meer plant- 

en diersoorten hebben een steeds kleinere oppervlakte om te leven. Nochtans levert deze 

biodiversiteit (geheel van planten en dieren en hun leefgebieden) al miljoenen jaren de mensen heel 

wat op: gezond voedsel, drinkbaar water, veilige thuishaven, bestrijding van ziektes, enz. Vandaar dat 

de Europese regeringsleiders het initiatief namen om de achteruitgang van de biodiversiteit te 

stoppen: het project kreeg de naam “Countdown 2010” en beoogt de achteruitgang van de 

biodiversiteit tegen te gaan tegen 2010. Iedereen wordt gevraagd om hieraan mee te werken… 

Hiervoor moet je in Limburg zijn natuurlijk! Al heel wat jaren wordt er pionierswerk geleverd door 

mensen met een hart voor natuur en nu is dat niet anders! 

Om deze zeldzame en bedreigde soorten nieuwe kansen te geven nam het provinciebestuur van 

Limburg in samenwerking met de Limburgse regionale landschappen het initiatief om te starten met 

een uniek voorbeeldproject voor Europa: het project “Limburgse soorten”. 

Eén van de doelstellingen van het project Limburgse soorten is dat gemeentebesturen een zeldzame 

of bedreigde Limburgse soort “adopteren” om er zorg voor te dragen, … een soort van foster-parentsplan 

voor onze planten en dieren, zeg maar. 

Het project Limburgse soorten wordt gefinancierd door de provincie Limburg met steun van Europa 

(Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, EFRO). 5 mensen zetten de komende jaren hun beste 

beentje voor om dit project samen met alle partners tot een succes te brengen. 

En de resultaten blijven niet uit: “alle vierenveertig Limburgse gemeenten” adopteerden reeds een 

Limburgse soort! Soorten zoals bv. de boomkikker, de modderkruiper, de nachtzwaluw, de das, enz. 

mogen allen stilletjes hopen op een betere toekomst. Dit is echt een opsteker! 

Volgende stap is samen met de gemeentebesturen voor al deze soorten een actieplan op te stellen en 

samen met alle organisaties en mensen met een hart voor natuur stappen te zetten voor een 

aangename leefomgeving en een duurzame toekomst voor ons en de komende generaties! 

Limburgse soorten, een voorbeeld voor Europa! 

107

Neerpelt - wulp - Provincie Limburg

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?