Bij het hoogwater van afgelopen winter zagen de dijkbeheerders bij hun dagelijkse inspecties her en der zandmeevoerende wellen. Een opvallende was bij Oensel in de Bommelerwaard. We bouwden een stelsel dat de wel voortaan moet ontlasten. Arjan Krikke legt uit.

Bij een aantal zandmeevoerende wellen troffen we noodmaatregelen. Eén van de locaties was bij Oensel/Zaltbommel (nabij dijkpaal RW065), waar dit ook in 2011 en 2018 was geconstateerd. Op donderdag 4 februari is besloten de zandmeevoerende wel op te gaan kisten. De wellen bevonden zich in de watergang, het peil in de sloot werd dus opgezet. Op dat moment was de voorspelling dat de rivier nog ongeveer een meter zou stijgen, dat er in het weekend ruim 20 centimeter sneeuw zou vallen en dat de temperaturen ruim onder het vriespunt zouden dalen. Collega Jaap Bronsveld legt uit hoe uitdagend het werk werd onder die omstandigheden.

Het opkisten van de wel bij Oensel in de nacht van 4 op 5 februari.

Bekijk hier beelden van het opkisten in Oensel:

Beheersbaar

De hoogst gemeten waterstand bij Lobith werd bereikt op dinsdag 9 februari: NAP+14,53m. Bij deze waterstanden waren de zandmeevoerende wellen nog beheersbaar. De verwachting was dat een hogere waterstand tot onbeheersbare situaties zou kunnen leiden.

Onderstaande foto is gemaakt op 24 februari 2021, het water was al weer enigszins gezakt. Duidelijk is te zien hoe groot de zandmeevoerende wellen in de watergang waren geworden. Ook het maaiveld was in de directe omgeving nog erg nat.

Verticale druk in speciale constructie

Om de situatie beheersbaar te houden, is een beheersmaatregel genomen. Om de waterveiligheid van de waterkering op deze locatie te verhogen, is gekozen voor een ontlaststelsel. Het ontlaststelsel bestaat acht verticale bronnen die door middel van 2 strengen (op iedere streng 4 bronnen) aangesloten zijn op een overstortput.

De verticale bronnen zijn allemaal tot ongeveer 15 meter onder maaiveld aangebracht. De onderste 5 meter bevat een filter waardoor grondwater in de bron kan stromen. De filters zijn aangebracht in een zandlaag: in die laag neemt als eerst de waterdruk toe bij hogere waterstanden. Doordat water via de filters de bronnen instroomt, neemt de druk in bovenliggende grondlagen (veelal klei/kleiig materiaal) minder toe.

We verwachten dat er op deze locatie geen zandmeevoerende wellen meer zullen ontstaan bij hoge rivierwaterstanden. Het grondwater stroomt vanuit de bronnen naar de overstortput. In die put is een overstortdrempel. Daardoor ontstaat er in de bronnen vanwege de opvoerhoogte in de put wat weerstand. De drempel kunnen we met balken verhogen en verlagen.

Putdeksels

Op dit moment is er niet veel te zien van de ontlastconstructie omdat het meeste werk zich ondergronds bevindt. Op de foto is de overstortput zichtbaar, een aantal putdeksels van de afsluiters/bronnen en een klein stukje van de taludbescherming van de uitstroomvoorziening.

Bij normale rivierwaterstanden zal er geen grondwater uit de constructie stromen. Als de druk in de ondergrond hoog genoeg is, zal grondwater via de overstortput worden geloosd op de watergang. De komende jaren gaan we op deze locatie ervaring opdoen met deze constructie. Dit gaan we doen door het gedrag van het grondwater in de overstortput te monitoren zo rond waterstanden van NAP+11,00m. bij Lobith. Dus ook met de zomergolf op de Rijn van juli.