De lijsttrekker van de grootste partij wordt meestal geen premier

De laatste drie premiers waren voor zij aantraden de lijsttrekker van de grootste partij. Maar voor Rutte, Balkenende en Kok was dit beeld heel anders. Sinds de Tweede Wereldoorlog, waren er maar vijf lijsttrekker van de partij met de meeste zetels. De rest was geen politiek leider en/of niet afkomstig uit de grootste partij.

Zes keer leverde de grootste partij zes keer niet de premier, noteren de onderzoekers van parlement.com. Twee keer kwam dat doordat de verkiezingswinnaar niet in de coalitie zat; in vier gevallen was de premier lid van een andere partij dan de grootste in de regering. Zo werd Drees (PvdA) premier in een kabinet waar ook de KVP aan deelnam, die meeste stemmen had vergaard.

Ook het lijsttrekkerschap is geen garantie voor het premierschap: zeven premiers deden eerst iets anders. Ruud Lubbers, nummer vijf op de lijst van een kieskring en fractievoorzitter, werd premier in 1982 nadat Dries van Agt, die met het CDA de verkiezingen had gewonnen, had besloten niet door te gaan.

Het CDA was toen niet de grootste: net als onder Van Agt in 1977 was verkiezingswinnaar PvdA buiten de coalitie gehouden. Bij de daaropvolgende verkiezingen stond Lubbers wel aan het roer van de partij.

Nog zes anderen waren geen politiek leider voordat zij premier werden: Marijnen, Cals, De Jong, De Quay, Beel en Schermerhorn. Drie van deze ‘zij-instromers’ waren voorheen minister, Cals was Tweede Kamerlid, De Quay commissaris van de koningin in Noord-Brabant, en Schermerhorn was in 1946 hoogleraar landmeetkunde in Delft. Zijlstra was eerder wel lijsttrekker geweest maar toen hij premier werd in 1966 zat hij in de Eerste Kamer. Hoewel Beel namens de KVP tweemaal premier werd was Romme al die tijd de partijleider.