EU stuurt aan op migratiedeal van ruim 1 miljard met Tunesië

‘Een mijlpaal’ noemde voorzitter Ursula von der Leyen zondagmiddag de aanzet tot een akkoord, die tot stand kwam na een ontmoeting met de Tunesische president Kais Saied. Ze prees Tunesië als een ‘zeer gewaardeerde partner’ van de EU. Rutte en de Italiaanse premier Giorgia Meloni, die bij het gesprek met Saied aanwezig waren, toonden zich eveneens tevreden. Beide premiers staan thuis zwaar onder druk om de toestroom van migranten in te dammen.

De EU wil Tunis helpen met 900 miljoen euro aan leningen. Dat moet voorkomen dat Tunesië bankroet gaat. De chaos die dan zou ontstaan, leidt tot nog meer migranten (Tunesiërs en andere nationaliteiten) die vanaf de Tunesische kust naar Italië vertrekken.

In ruil voor het geld en de handelsvoordelen moet Tunesië de mensensmokkelaars op zijn grondgebied aanpakken. Voor zo’n ‘anti-smokkelaars partnerschap’ stelt de EU nog eens 100 miljoen euro als subsidie beschikbaar. De regering in Tunis moet daarmee zijn grenzen beter bewaken, migrantenbootjes in de territoriale wateren oppikken en migranten terugsturen naar hun thuisland.

De 900 miljoen euro van de EU komt pas beschikbaar als ‘aan de noodzakelijke voorwaarden is voldaan’, zei Von der Leyen. Ze doelde daarmee op afspraken die worden gemaakt in de al lopende gesprekken tussen het IMF en Tunis over een nog veel grotere lening van 1,8 miljard euro.

Het IMF eist dat Saied de overheid hervormt en de subsidies op graan en brandstof verlaagt. Een zeer gevoelige kwestie voor de autocratische Saied, waardoor de gesprekken met het IMF in een impasse verkeren.

Brugfinanciering

Om tussentijds toch iets te doen, is de EU van plan als extraatje 150 miljoen aan brugfinanciering in de vorm van een subsidie te verstrekken. Dat geld kan al snel worden overgemaakt, afhankelijk van gesprekken tussen Brussel en Tunis komende weken. De EU-lening van 900 miljoen euro volgt pas als Tunis en het IMF het eens zijn, mogelijk dit najaar.

De EU biedt Tunesië ook extra handelsvoordelen aan. De Unie wil het land volop helpen duurzame energie op te wekken, voor eigen gebruik en voor de export naar Europa. Daarvoor draagt de EU 300 miljoen euro bij aan de aanleg van een elektrakabel die Tunesië met Italië verbindt. Via de Europese Investeringsbank investeert de EU daarnaast ook nog 150 miljoen euro in de aanleg van een grote datakabel tussen Tunesië en Europa.

Tunesiërs krijgen verder meer mogelijkheden om in Europa te studeren en werken. Premier Rutte kondigde aan dat Nederland op korte termijn met een handelsmissie naar Tunesië komt. Die missie moet resulteren in het sluiten van contracten op terreinen als duurzame energie, toerisme en watermanagement.

Mensenrechten

Von der Leyen, Meloni en Rutte benadrukten dat de mensenrechten moeten worden gerespecteerd. Dat is een groot probleem in Libië, waarmee de EU ook samenwerkt om de komst van migranten in te perken.

De bedoeling is dat het zondag bereikte ‘akkoord op hoofdlijnen’ snel wordt omgezet in een echt akkoord, liefst voor de EU-top van 29 en 30 juni. De regeringsleiders kunnen het pakket dan goedkeuren. Meloni beloofde een internationale conferentie te organiseren over migratie en ontwikkelingssamenwerking met landen rond de Middellandse Zee.

Asielcentra buitengrenzen

Afgelopen donderdag werden de EU-landen het eens over maatregelen die economische migranten (weinig kans op een verblijfsvergunning) moeten ontmoedigen de reis naar Europa te maken. Voor deze groep wordt een speciale, snelle asielprocedure opgezet, in gesloten centra aan de buitengrenzen van de EU.

Na een negatief besluit over hun asielaanvraag volgt een eveneens korte procedure over de terugkeer. Zo’n systeem werkt alleen als landen als Tunesië meewerken om migranten terug te nemen. Het Europees Parlement, dat nog moet instemmen, is kritisch over het akkoord van de lidstaten.

Europarlementariërs van de PvdA en GroenLinks reageerden zondag verbolgen over het resultaat van het overleg in Tunis. Thijs Reuten (PvdA) noemde het ‘gênant’ dat Rutte erbij was. Net als Tineke Strik (GroenLinks) is de PvdA’er ervan overtuigd dat afspraken met de autocratische president Saied de problemen rond migratie niet zullen oplossen.