De kinderen van Den Uyl gaan vaker nee zeggen

Ze waren partijvoorzitter Hans Spekman niet ontgaan, de cynische grappen die donderdag nog voor de presentatie van het rapport Politiek van Waarde op Twitter al werden gemaakt. 'Misschien moet de PvdA niet het uiterlijk, maar het innerlijk van de SP afkijken: het bezit van een ruggengraat', was er zo eentje. En: 'Ik mag aannemen dat de PvdA'ers niet onbegeleid de straat opgaan?'

Ook partijleider Diederik Samsom dacht na het ontwaken, het lezen van de krant en het luisteren naar het nieuws: 'O jee, dit hebben we vast over onszelf afgeroepen.' Een jammerlijk misverstand, vindt hij. 'Want dit rapport gaat toch niet over ons, over politici? Het gaat juist over de mensen in het land, mensen die weer iets te zeggen willen krijgen over publieke instellingen. Over hun woningcorporatie, hun zorginstelling, hun buurt.'

Ondanks de publieke hoon vooraf namen Samsom en partijvoorzitter Spekman donderdagmiddag met instemming het rapport in ontvangst waaraan de afgelopen twee jaar door een partijcommissie onder leiding van de Heusdense burgemeester Jan Hamming is gewerkt. Het gaat over mensen, zeker, maar het eist ook wat van PvdA-politici: dat zij zich in het handwerk laten scholen, een kwart van de tijd de deur uitgaan en de inspiratie van onderop laten komen. Niet te bestuurlijk, maar gedreven door de eigen waarden en idealen. 'We zijn allemaal kinderen en kleinkinderen van Joop den Uyl', zegt Hamming, 'en daar ben ik trots op. We verschuilen ons niet achter een status quo. We nemen stelling, we zijn normatief en we faciliteren buiten-parlementaire actie.'

En nee, is de boodschap aan de lezer, dat is niet per se SP, of 'SP-light', zoals een beladen term uit de recente geschiedenis van de PvdA luidt. 'Het omgekeerde is waar', pareert Samsom. 'Als wij zeggen dat mensen zelf het heft in handen mogen nemen, is dat iets anders dan alles aan een grote overheid overlaten, zoals sommige partijen willen, waaronder de SP.'

Machteloosheid

Radicaal anders moet het, vindt Hamming. Weg met de 'machteloosheid van eigen makelij'. Vermijden dat de PvdA 'een volkspartij zonder volk' wordt. Het mag dan geen SP zijn, een verandering is het wel. De grote vraag die nu boven het Binnenhof hangt is dan ook hoe de PvdA in de komende tijd gaat laten zien dat de eigen  waarden worden opgepoetst. Meer de straat op is niet zo complex, maar wat met het voornemen om het eigen idealisme niet meer te 'bedelven' onder de compromissen? Wat betekent die koerswijziging voor de samenwerking met de VVD, de coalitie die de PvdA tot nu toe zo weinig waardering brengt?  

Samsom loopt donderdag liever om die vraag heen. 'Niks', is zijn korte antwoord.  'Want het is geen koerswijziging. Het is een andere manier van politiek bedrijven, die deels in de partij trouwens al wordt toegepast.' Hij bedoelt: er zijn raadsleden die alleen maar stukken lezen, maar ook raadsleden die veel de deur uitgaan. Dat laatste heeft de voorkeur. 'Het kan geen kwaad die grondhouding nog eens te benadrukken.'  

Commissievoorzitter Hamming echter erkent dat de VVD zich wat hem betreft moet voorbereiden op een assertievere coalitiepartner. 'Misschien toch maar eens wat vaker nee zeggen', is zijn advies aan de partijtop. 'De VVD hanteert de liberale meetlat heel gestructureerd. Ik hoop dat dit ons helpt dat ook te doen.'  

Of Hamming in eigen kring de juiste snaar raakt, wordt duidelijk in januari. Dan beslissen de leden op het verkiezingscongres over een resolutie met negen aanbevelingen die het partijbestuur op basis van het rapport heeft opgesteld. Dat PvdA-politici vanaf dan verplicht zijn om 'een kwart van hun tijd buiten het gemeentehuis, provinciehuis of het Kamergebouw te besteden' ('Een sterke antennefunctie van de partij'), was donderdag al een gevleugelde uitdrukking in het parlement. 'Ik grijp de spaarzame momenten die me nog gegund zijn in deze zaal', grapte het Tweede-Kamerlid Sjoera Dikkers, in een debat. 'Ik ga zo de straat op.'