CDA'er Mirjam Sterk: 'We zijn door een PVV-bril bekeken'

Na het uiteenvallen van de gedoogcoalitie zette het CDA dit voorjaar vaart achter de vernieuwing van de partij. De partij koos een nieuw politiek leider en veel oudgedienden vonden zichzelf niet meer terug op de kandidatenlijst voor de verkiezingen. Mirjam Sterk, destijds vicevoorzitter van de CDA-fractie in de Tweede Kamer, verraste menigeen met haar mededeling dat ze zich niet meer verkiesbaar ging stellen. Sterk, een prominente CDA'er en iemand die vaak werd genoemd als potentiële bewindsvrouw, vond dat het tijd was voor een nieuwe stap.

Waarom?
'Ik merkte bij mezelf dat ik toe was aan iets bestuurlijks. Ik heb aan het begin van het gedoogkabinet Sybrand een paar maanden moeten vervangen als fractieleider. Het was een hectische tijd, maar ik vond het eigenlijk heel leuk en het smaakte naar meer. En dan valt onverwachts het kabinet, en voel je dat de vraag komt of je doorgaat. Toen ik het er met mensen over had, hoorde ik mezelf zeggen dat ik wilde stoppen. Ik dacht: ik ben 39, dat is een mooi moment om een nieuwe stap te maken.'

Wat zei Buma tegen u?
'Hij zei: wacht nou nog even. Maar ik wist het gewoon en het voelde goed. Ik heb het tien jaar gedaan en in die tijd drie kinderen gekregen. En ik was heel jong toen ik in de Kamer kwam, hè? Ik denk dat ik van mezelf ook mocht stoppen.'

CDA-voorzitter Ruth Peetoom wilde de fractie drastisch vernieuwen. Voor Kamerleden van de lichting 2002 was geen plek meer.
'Ik vind dat een rare manier van werken. Vernieuwing is prima, maar je moet ook kijken naar de kwaliteiten in een fractie. En stemmen moet je ook binnenhalen. Mensen willen graag stemmen op iemand die ze kennen. Ik denk dat er heel veel potentie in de fractie zit hoor, maar ik vind dat ze dat te rigoureus hebben gedaan. De fractie die er nu zit, is best netjes vernieuwd, maar als je naar de totale lijst kijkt hadden er wel meer herkenbare gezichten op gekund.'

Stond u op het CDA-lijstje om bewindsvrouw te worden?
'Volgens mij bestaan dat soort lijstjes nooit echt, maar ik zal het uiteindelijk nooit weten. Er wordt altijd ongelofelijk gespeculeerd, maar ik heb me daar nooit te veel van aangetrokken. Ik had het heel leuk gevonden. Ik ben politicus genoeg om ook dat soort verantwoordelijkheid te willen nemen.'

Had u in 2010, bij het vormen van de gedoogcoalitie, ook gehoopt op een post?
'Ja, ik zou liegen als ik zou zeggen dat het niet zo is. Maar het is geen mindere keus geweest om in de Kamer te gaan; het is niet dat mijn politieke leven nu mislukt is. Ik heb altijd gezegd: er zijn vele geroepen maar slechts weinigen uitverkoren.'

U wil nu iets met media gaan doen. Waarom?
'In de politiek heb je een dynamiek die je nergens anders hebt. Het kan elke dag ineens weer anders gaan dan je had gedacht. Dat heb je in de media ook. Dat onvoorspelbare, die spanning, daar ben ik eigenlijk naar op zoek.'

Dat is wel wat anders dan een bestuurlijke functie.
'Wat dat betreft ben ik een beetje een gespleten persoonlijkheid. Want ik zou ook erg graag iets bestuurlijks willen. Nu ga ik onderzoeken of de media echt iets voor me is. Ik zou spijt krijgen als ik dat nu niet zou doen. Ik moet nu een beetje de onvoorspelbare wegen ingaan. Iedereen denkt natuurlijk dat ik burgemeester ga worden, maar dat doe ik dus niet, schrijf dat maar op.'

De generatie die rond 2002 de Kamer in kwam, zoals Diederik Samsom en Jeroen Dijsselbloem, komt nu aan de macht. Heeft u niet het gevoel de boot te hebben gemist?
'Nee, maar ik kijk wel met trots naar Jeroen Dijsselbloem. Het is gewoon leuk om te zien dat hij het nu zo goed doet. En bovendien, ik ben veel te jong om dat soort dingen nu al te denken. Het leven loopt zoals het leven loopt. Zo licht sta ik er in.'

Vindt u het fijn om los te zijn van de politiek?
'Ja, ik merk weer dat er ruimte is in mijn hoofd. Niet meer de hele tijd het gevoel dat ik nog Nieuwsuur moet kijken of nog iemand moet bellen. Ik had als Kamerlid eigenlijk een constante alertheid op het nieuws. En dan hoeft het ineens niet meer. Dat geeft een ontspanning die ik tien jaar niet heb gehad.'

Een rapport van het strategisch beraad moest het CDA dit jaar nieuw leven inblazen. Wat zijn de belangrijkste vernieuwingen?
'Kijk het strategisch beraad kwam natuurlijk niet met een stuk waarvan iedereen zei, o dìt is het CDA. Het was natuurlijk een soort van herbronning. Wat waren we ook alweer voor een partij, waar stonden we voor? Nou die samenleving, die is natuurlijk altijd heel belangrijk geweest, met daarbij het maatschappelijk middenveld en natuurlijk het gezin.'

Wat kan de fractie daar concreet mee?
'Wij moeten dat verhaal - de civil society doet het maar de overheid schept de randvoorwaarden -  weer naar voren brengen in allerlei maatregelen. Hoe kunnen we burgers weer meer betrekken bij wat er in de samenleving gebeurt? Ze hebben behoefte aan die stip op de horizon, ze zijn onzeker over hun identiteit. Dat zie je ook in de discussie over Europa. Er gaat heel veel geld naartoe maar wie ben ik daar eigenlijk in, vragen veel mensen zich af. Dat gaat om immateriële zaken en daar is het CDA in thuis.'

De roep om vernieuwing kwam na de mislukte samenwerking met de PVV. Het roer moest om. Heeft u zich dat ooit persoonlijk aangetrokken?
'Dat moet je niet te vaak doen. Als het niet goed gaat, hebben ze altijd mensen nodig om dat aan op te hangen. We hebben in de volle overtuiging gekozen voor de samenwerking met Wilders en die analyse dat het CDA daarom in een vrije val is gekomen, is veel te kort door de bocht. De neergang begon toen onze denkkracht met Balkenende en Klink het kabinet in ging. Die twee hadden in de jaren negentig heel goed nagedacht over de positie van het CDA in Nederland. In het kabinet kwamen ze daar niet meer aan toe. Een tweede probleem is dat we in 2010 te snel kozen voor Jan Peter Balkenende om opnieuw politiek leider te zijn. De PvdA kwam wel met een nieuwe leider, terwijl wij de schuld kregen van de breuk.'

Dus de samenwerking met Wilders speelde een kleine rol?
'Nee, dat zeg ik niet. We hebben na de gedoogcoalitie opnieuw verloren. Maar er is een groep in het CDA die vindt dat we Wilders moeten laten zien wat hij waard is door hem verantwoordelijkheid te geven. De andere groep wil zelfs dat niet, want volgens hen heeft die partij zulke gevaarlijke denkbeelden, die mogen niet aan de macht. Ik ben zelf van de eerste groep. Maar de moeite die het kostte om met de PVV te besturen heeft uiteindelijk geleid tot de gedachte: dat willen we gewoon niet meer.'

Waarom was het lastig besturen met de PVV?
'Op zich ging het best goed, 80 procent van ons programma zat in het regeerakkoord. Maar er waren wel spanningen in het kabinet, bijvoorbeeld met de discussie over Mauro. Daar voelden veel kiezers zich blijkbaar niet senang bij.'

En u?
'Het is altijd lastig, ik ben geen buitenstaander. Ik zag wat er achter de schermen speelde, ik heb daar teveel informatie voor. Maar een partij waarin gedoe is, daar willen mensen niet op stemmen.'

U noemde Wilders eerder een politiek vandalist vanwege zijn vertrek uit het Catshuis. Maar het is toch zijn goed recht om niet akkoord te gaan?
'Aan het begin van de Catshuisonderhandelingen is afgesproken om het begrotingstekort terug te brengen naar 3 procent. Als je dat niet wilt heeft het ook geen zin om dat hele traject te doorlopen.'

Wilders zegt dat die 3 procent helemaal niet vaststond.
Met stemverheffing: 'Natuurlijk is dat afgesproken, je gaat toch niet onderhandelen over iets als je niet eerst weet hoeveel geld er moet worden bezuinigd. Je gaat toch niet eerst maatregelen bespreken en dan pas daarna vragen: hoeveel wil jij eigenlijk bezuinigen? En ik snap dat mensen het geloven, want dat doen ze bij veel dingen die hij zegt. Maar zo naïef waren die onderhandelaars echt niet.'

Is dat het wat u het meest dwars zit?
'We hadden gewoon meer tijd moeten hebben, er zijn veel dingen wel goed gegaan.'

Ab Klink had u tijdens de formatie in 2010 al gewaarschuwd.
'Klink was vooral bezorgd dat de manier van politiek bedrijven van Wilders ook op ons zou gaan afstralen. Maar wij hebben het niet zoals Wilders gedaan, kijk maar naar dat doe-effe-normaal-incident. Ik heb meer het gevoel dat bij alle moeilijke beslissingen werd gezegd; dat doen jullie zeker vanwege de samenwerking met Wilders. Maar kijk eens naar het beleid op asiel en immigratie van het nieuwe kabinet, dat is bijna één op één een voortzetting van wat wij deden. Maar nu roept er niemand meer.'

Net zo met de bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking?
'Ja, dat is heel snel gegaan. Wij werden afgemaakt toen wij in het Catshuis met bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking kwamen. Wij zouden toen aan het kwartetten zijn met de allerarmsten, dat soort teksten zijn er toen gebruikt door PvdA-woordvoerders. En nu kan het blijkbaar wel. Mensen hebben met een soort PVV-bril naar ons gekeken.'

Is Nederland conservatiever geworden?
'Nederlanders zijn conservatiever geworden, maar de discussie is ook verlegd. Het verschil tussen autochtoon en allochtoon is overgegaan in een verschil tussen mensen die mee kunnen komen en anderen die dat niet kunnen. Die vragen zich af wat er over hen heen komt. Ze zijn bang voor de wereld, hebben het gevoel dat ze er niet meer toe doen, en dat ze hun wijk en hun baan kwijtraken. Ze krijgen steeds meer iets van: ho, wacht even! En dat is natuurlijk ook een zeker conservatisme.'

Was u zelf de volkspoliticus die deze groep kon bereiken?
'Nee, ik vind dat ik dat onvoldoende gedaan heb.'

Zou u het kunnen?
'Ik denk dat ik het wel kan. Ik ben altijd redelijk toegankelijk geweest en ik praat makkelijk. Ik heb ook altijd een adoptiewijk gehad, de Bennekel in Eindhoven. Daar kwam ik regelmatig. Maar ik en de hele politiek slagen er te weinig in om die mensen te bereiken, behalve, helaas, politici als Wilders en Roemer.'