Bittervoorns, Rhodeus amarus: Karperachtige vis

Bittervoorn, Rhodeus amarus, is een inheemse zoetwatervis met uniek broedgedrag doordat zij haar eitjes in zoetwatermosselen legt.

Alles over de Bittervoorn

De bittervoorn (Rutilus rutilus) is een intrigerende zoetwatervis die vooral bekend staat om zijn unieke broedgewoonten en zijn aanwezigheid in de wateren van Europa. Bittervoorns zijn relatief kleine vissen, meestal variërend in grootte van 7 tot 12 cm, hoewel sommige grotere exemplaren tot 15 cm kunnen bereiken. Ze hebben een slank lichaam met zilverachtige schubben en kunnen een groene of bronsachtige tint hebben, afhankelijk van hun leefomgeving. Mannetjes worden tijdens het paaiseizoen helderrood aan de onderkant, wat een spectaculair gezicht is. Bittervoorns geven de voorkeur aan stilstaande of langzaam stromende wateren met veel vegetatie. Ze worden vaak gevonden in vijvers, meren en langzame rivieren. Ze zijn inheems in Europa en komen voor van West-Europa tot aan het Oeralgebergte in Rusland. Bittervoorns zijn omnivoren en eten een mengsel van kleine waterinsecten, wormpjes, algen en plantaardig materiaal. Een van de meest fascinerende aspecten van de bittervoorn is hun broedgedrag. Vrouwelijke bittervoorns leggen hun eieren in de kieuwen van zoetwatermosselen. Zodra de eieren zijn gelegd, trekt het mannetje het vrouwtje weg en bevrucht de eieren. De larven blijven in de mossel tot ze zich hebben ontwikkeld tot jonge vissen en vervolgens de mossel verlaten.

Hoe verloopt de voortplanting van de bittervoorn?

De voortplanting van de bittervoorn is opmerkelijk, omdat deze vissoort afhankelijk is van zoetwatermosselen bij de voortplanting. Tussen april en september leggen de vrouwtjes hun eitjes in de kieuwholte van een levende zoetwatermossel. Deze mossel sluit vervolgens zijn schelp om de eitjes te beschermen tegen predatoren en omgevingsfactoren. De mossel zorgt ook voor een goede omgeving voor de ontwikkeling van de eitjes. De larven blijven in de mossel totdat ze ongeveer 1 centimeter groot zijn en volledig ontwikkeld zijn. Vervolgens komen de jonge bittervoorns uit de schelp van de mossel en zwemmen ze weg om zich verder te ontwikkelen en op te groeien in de wateren.

De ideale vijver voor de Bittervoorn in Nederland

Voor bittervoorns, net als voor alle vissen, is het belangrijk om een vijver te creëren die hun natuurlijke habitat zo dicht mogelijk benadert om ze gezond en gelukkig te houden. Hier zijn enkele kenmerken en overwegingen voor het creëren van de ideale vijver voor bittervoorns:

• Grootte van de Vijver: Hoewel bittervoorns zich kunnen aanpassen aan verschillende vijvergroottes, is het raadzaam om een middelgrote tot grote vijver te hebben, zodat ze voldoende ruimte hebben om te zwemmen en zich voort te planten.
• Waterkwaliteit: Bittervoorns hebben helder water nodig dat niet te zuur of te alkalisch is. Een pH tussen 6,5 en 8 is ideaal. Regelmatige controle en aanpassing van de waterkwaliteit zijn essentieel.
• Verschillende soorten waterplanten: Plant verschillende soorten waterplanten om schuilplaatsen te bieden en om het water te voorzien van zuurstof. Planten zoals hoornblad, fonteinkruid en waterlelies zijn goede keuzes.
• Zonlicht en Schaduw: Terwijl bittervoorns van zonlicht houden, is het ook belangrijk om schaduwplekken in de vijver te hebben, zodat de vissen kunnen schuilen op warmere dagen. Dit kan bereikt worden met overhangende planten of met waterplanten met grote bladeren zoals waterlelies.
• Zoetwatermosselen: Gezien de unieke broedrelatie tussen bittervoorns en zoetwatermosselen, is het een goed idee om een aantal van deze mosselen in de vijver te introduceren. Dit biedt de bittervoorns een natuurlijke plek voor de voortplanting.
• Diepte: Zorg voor variërende dieptes in de vijver, zodat de vissen zich kunnen verplaatsen afhankelijk van de watertemperatuur. Diepere delen geven ook bescherming tegen roofdieren en extreme weersomstandigheden.

Al met al, zorg ervoor dat jouw vijver juist ingericht is zodat de vijver een veilige plek is voor de Bittervoorn, waar de vijvervis zich thuis voelt.

Hoe overwintert een Bittervoorn in de vijver?

De bittervoorn, net als vele andere vissen in gematigde klimaten, heeft aangepaste gedragingen en fysiologie om de wintermaanden te overleven. Hier is hoe een bittervoorn overwintert in een vijver:

• Verminderde Activiteit: Met dalende temperaturen vermindert de bittervoorn zijn activiteit aanzienlijk. Ze worden minder actief en hun stofwisseling vertraagt. Deze verminderde activiteit helpt hen om energie te besparen tijdens de koudere maanden wanneer voedsel schaarser kan zijn.
• Diepere Waterlagen: Bittervoorns zoeken diepere delen van de vijver op, waar de watertemperatuur relatief stabiel blijft en minder snel afkoelt dan aan het oppervlak. Door zich in de diepere waterlagen te begeven, vermijden ze ook het risico van bevriezing als het oppervlak van de vijver ijs vormt.
• Beperkte Voedselopname: Tijdens de wintermaanden neemt hun voedselinname drastisch af. Door hun vertraagde stofwisseling hebben ze minder voedsel nodig.
• Schuilplaatsen: In een goed aangelegde vijver met voldoende vegetatie en schuilplaatsen kunnen bittervoorns zich verschuilen tegen roofdieren, vooral tijdens hun inactieve perioden.
• Ademhaling: Hoewel het zuurstofgehalte in water kan dalen wanneer het ijs bedekt is (omdat het ijs de gasuitwisseling met de atmosfeer verhindert), hebben bittervoorns, dankzij hun aangepaste stofwisseling en verminderde activiteit, minder zuurstof nodig. Niettemin is het belangrijk om een deel van de vijver ijsvrij te houden om een goede zuurstofuitwisseling te garanderen.

Als je bittervoorns in een vijver hebt en je woont in een gebied waar vijvers kunnen bevriezen, is het essentieel om maatregelen te nemen om te zorgen dat de vijver niet volledig dichtvriest. Dit kan gedaan worden door bijvoorbeeld een luchtpomp of een vijververwarmer te gebruiken.

Zolang de vijver goed wordt onderhouden en de vissen voldoende ruimte en diepte hebben om de winter te doorstaan, zullen bittervoorns over het algemeen de koude maanden zonder problemen overleven.

Wat eten bittervoorns?

Bittervoorns hebben een uniek dieet onder de inheemse zoetwatervissen; ze voeden zich hoofdzakelijk met plantaardig plankton. Met hun relatief lange darm zijn ze aangepast om algen van stenen te grazen. Hoewel ze zich voornamelijk richten op plantaardig materiaal, consumeren ze ook occasioneel dierlijk voedsel zoals vlo kreeften, insectenlarven, slakken en wormen.

Waar komt de bittervoorn voor?

De bittervoorn is te vinden in zoete wateren, zowel met langzame stroming als stilstaand. Ze bewonen poldersloten, vaarten, vijvers en plassen, maar zijn ook te vinden langs de oevers van meren en in plantenrijke rivieren en beken met een snellere stroming.