Heibloem, niet langer het dorp dat een geheim bewaart

Ze vermoedt dat anderen het niet aan haar zien. Maar sinds de politie woensdagmiddag het nieuws bekendmaakte dat ze in de zaak van Nicky Verstappen op zoek is naar een man zonder connectie met Heibloem, loopt Petra Janssen veel vrijer door de straten van het Noord-Limburgse dorp. Alsof ze nu pas echt is vrijgepleit. "Ik voel me anders, opgelucht. De smet op het jeugdwerk is eindelijk weg."

Janssen was erbij toen Nicky in 1998 van het kampterrein op de Brunssummerheide verdween en een dag later dood werd teruggevonden. Ze behoort al 35 jaar tot de kampleiding en is van plan om mee te gaan 'zolang mijn luchtbed heel blijft'. Dat het jeugdkamp nog springlevend is, blijkt uit het aantal van 42 kinderen dat ook dit jaar weer meeging in de traditionele vierde week van de schoolvakantie. Na 1998 is er één gewoonte bijgekomen: de dag voor vertrek bezoekt de kampleiding altijd het graf van Nicky. En op 10 augustus, de dag van zijn vermissing, wordt er altijd een bloemstuk neergelegd.

Stille straten

Het is stil in Heibloem, Peeldorp van nog geen achthonderd inwoners met een kerk, een school, een bakker, een gemeenschapshuis en een voetbalterrein. Onlosmakelijk verbonden met één naam. Door de ruim opgezette straten stapt Carolien van Dijk van brievenbus naar brievenbus. De postbode van Heibloem heeft deze donderdag een dikkere stapel dan andere dagen in de week. De televisiegidsen zijn uitgestuurd en die worden hier blijkbaar nog goed gelezen. Hoewel ze oorspronkelijk van elders komt, voelt ze zich thuis in het dorp. "Er is altijd wel iemand die helpt als het nodig is."

Maar hoe rustig het ook lijkt, achter elke deur speelt wel eens iets, zegt Van Dijk. Ze vormt het luisterende oor van Heibloem, stapt even binnen als een van de inwoners zijn hart wil luchten. Vervelende thuissituaties, persoonlijke problemen: de mensen delen alles. Ook verdachtmakingen. "Ik heb diverse mensen gesproken die zich afvroegen of bepaalde dorpelingen iets met de dood van Nicky te maken konden hebben. Daarbij werden namen genoemd. Zelf heb ik altijd volgehouden dat het iedereen kon zijn. Ik ben blij dat het iemand van elders blijkt, al is de zaak nog steeds niet opgelost."

Zedenverleden

In zijn kleine woonkamer vraagt Arno Verstappen (geen familie) zich af waar hij moet beginnen. "Nicky was een vrolijk ventje, helemaal gek van voetbal", zegt de gepensioneerde leraar, die in 2013 na veertig jaar afscheid nam van de dorpsschool en twee jaar lang docent van Nicky was. "Zijn ouders hebben altijd volgehouden dat Nicky nooit met een vreemde zou meegaan. Dat klopt, zo'n jongen was hij niet."

Juist die wetenschap, legt Verstappen uit, heeft het dorp geen goed gedaan. Want nadat mensen dat tot hen door lieten dringen, volgde de theorie dat de dader dan dus onder de kampleiding moest worden gezocht. Helemaal nadat Peter R. de Vries het zedenverleden van oprichter en kampoudste uit Heibloem oprakelde. Verstappen heeft begrip voor het mechanisme. "Niemand had antwoorden, dus gingen de mensen ernaar zoeken. Misschien lag het wel het meest voor de hand dat de dader van hier kwam. Toen die verdachtmaking er eenmaal was, sloten anderen zich daarbij aan. Zolang alles mogelijk is, moet je zo eigenlijk niet redeneren. Veel mensen hebben zich door hun emoties laten meevoeren."

En dat terwijl het dorp tijdens de vermissing, de eerste dagen na de dood en bij de begrafenis zo eensgezind was. Verstappen: "De verdachtmakingen maakten veel los. Je kunt niet met tegenargumenten komen als je geen feiten hebt. Veel mensen van het jeugdwerk bouwden daarom een muur om zich heen. Ze hielden hun mond. Op alles wat ze zeiden, volgde toch commentaar. Pas nu kunnen zij hun verdedigende houding laten varen."

Verhuizing

Het was in deze sfeer dat de ouders van Nicky met zus Femke in 2003 het dorp achter zich lieten. Ze verhuisden naar Meijel, vijf kilometer verderop, omdat ze zich onbegrepen voelden. Wie je ook spreekt in het dorp, ze zeggen het jammer te vinden dat het zo ver heeft moeten komen. Sommigen geven schoorvoetend toe dat ze misschien niet de gave hadden zich een houding tegenover hen te geven. Maar de publieke opinie dat Heibloem niet het achterste van zijn tong liet zien, was voor veel dorpelingen een last. Zelfs de populaire Limburgse band Rowwen Hèze bezong in het lied 'Vlinder' letterlijk een dorp dat een geheim bewaart.

"Peetje en Berthie, de ouders van Nicky, hebben die overtuiging ook altijd gehad", zegt Peter Metsemakers. Hij was ten tijde van de moord juist weer in Heibloem komen wonen, omdat hij zich hier het meest thuis voelt. "Ze droegen dat ook een beetje uit. Dat kun je hen niet kwalijk nemen, zeker niet. Iedereen wil antwoorden hebben, de ouders het meest. Zelf ben ik er altijd van overtuigd geweest dat het niemand uit Heibloem kon zijn. Iedereen is hecht met elkaar, zoiets houd je hier onmogelijk stil."

"De ouders van Nicky voelden zich onbegrepen", zegt Arno Verstappen. Of dat echt zo was of slechts een gevoel, vind ik lastig te zeggen. Mensen gingen zwijgen. Heibloem had liever dat het niet was gebeurd. Daar is een groot misverstand ontstaan. De ouders interpreteerden dat als onbegrip voor hun verdriet. Kampleiders en mensen die achter hen stonden, vonden dat er geen begrip was voor alles wat zij voor het dorp hadden gedaan."

Nooit over

Bij een huis in de dorpskern werkt een oude man aan zijn voortuin. Op zijn knieën haalt hij stukje voor stukje het onkruid weg. Hij groet. Maar als de naam van Nicky Verstappen valt, is het gedaan met de zorgeloosheid op deze middag. De man richt zich op, steunt, zucht en begint een gevecht tegen de tranen. Dit is wat de zaak twintig jaar na dato nog met Heibloem doet.

Hij zegt er niet over te willen praten, maar doet het wel. Met horten en stoten. "Het doet meer met me dan je denkt", klinkt het zacht. De man was erbij op de Brunssummerheide, als jeugdleider. En hij heeft ze meegemaakt, de beschuldigingen in het dorp terwijl hij zelf vol verdriet zat. Soms letterlijk, als iemand zei dat 'een van jullie het wel gedaan zal hebben'. Dan weer werd erop gehint. De laatste jaren werd het gelukkig minder, zeker nadat het lichaam van de inmiddels overleden kampoudste in 2010 werd opgegraven voor DNA-onderzoek en diens onschuld definitief kwam vast te staan. Maar deze week komt het verleden weer in alle hevigheid binnen. Zo erg, dat de man tijdens de persconferentie van woensdag op enig moment de televisie uitzette. Hij wilde het allemaal niet meer horen. Zoals hij ook zijn naam niet in dit artikel wil. Elke herinnering aan het verleden is er een te veel.

Hij zei het jeugdwerk in 1998 direct vaarwel. Toen na enkele jaren de zomerkampen opnieuw werden opgestart, kon hij het niet meer opbrengen. Nu is er de opluchting. Met één kanttekening. "Ik hoop maar dat ze de gezochte man vinden. Levend. Want we hebben nog heel veel vragen."

Telefoontje

Zo heeft het verleden tot op de dag van vandaag grote impact. Op het dorp als geheel, maar ook op vrijwel elke inwoner. Nog steeds denkt postbode Van Dijk terug aan het telefoontje dat ze op 11 augustus 1998 kreeg. 'Er is een kind vermist op het kamp, maar het is niet uw zoon', hoorde ze. "Mijn oudste lag in de tent naast die van Nicky. Natuurlijk had hij het ook kunnen zijn, dat gold voor ieder kind op het kamp. Mijn jongste zoon zat bij Femke in de klas. Ze waren zeven en praatten er veel over met elkaar. Zeven jaar! Ik weet nog dat hij op een dag thuiskwam en zei: 'Mam, ik ben blij dat ik nog leef.' Ze dragen dat voor altijd met zich mee."

Toch is er de hoop op een nieuwe start, nu voor iedereen vaststaat dat geen Heibloemer iets met de dood van Nicky te maken heeft. Ook al zal het dorp altijd aan de naam van de jongen verbonden blijven, de donkere wolk is er op zijn minst een stukje door opgeschoven. Janssen: "Er is twintig jaar lang naar Heibloem gewezen. We hebben ons nooit kunnen verweren. Als we met het jeugdwerk ergens heen gingen, vond ik het altijd moeilijk om te zeggen wie we waren. Vroegen mensen mij in het land waar ik vandaan kwam, antwoordde ik vaak Roggel. Ik wilde er niet elke keer mee worden geconfronteerd."

Zomerkampen

De jaarlijkse kampen zijn inmiddels weer gezellig als vanouds, al zijn ze wel in een andere vorm gegoten. "Het is geen tentenkamp meer, we gaan nu naar een afgesloten terrein. Dat geeft ons een veiliger gevoel."

De leiding draagt de naam van de oprichter niet meer actief uit. Het is een dilemma, erkent Janssen. "Je kunt zijn verleden niet vergeten, aan de andere kant heeft hij hier ook iets groots neergezet. Bij onze volgende bestuursvergadering moeten we het er maar eens over hebben of we zijn naam weer kunnen gebruiken. Al denk ik dat het nog steeds te gevoelig ligt."

Wat Janssen betreft is er na afgelopen woensdag alvast één belangrijke stap gezet. Oud-pastoor Nies van Lier heeft deze week op de regionale omroep L1 erkend dat hij fout zat toen hij zijn verdenkingen richting de kampoudste uitte. Het doet haar goed.

Als het aan Arno Verstappen ligt, volgen anderen dat voorbeeld. "Vergissen is menselijk. Maar ik kan begrijpen dat degenen die werden beschuldigd, nu een excuus verwachten. Verder moeten we met zijn allen gewoon opgelucht ademhalen. We hoeven elkaar geen verwijten meer te maken. Deze week is gebleken dat we in Heibloem niets verkeerd hebben gedaan. We zijn alleen te veel gaan gissen."

Reactie van de ouders

Berthie en Peter Verstappen reageren verbolgen als ze horen dat het jeugdwerk in Heibloem de naam van de oprichter weer in ere wil herstellen, ondanks zijn zedenverleden. "Belachelijk, dat kan echt niet. De andere reacties uit de reportage nemen we ter kennisgeving aan. Duizend mensen, duizend meningen. Maar velen hebben zich zodanig gedragen dat wij er geen leven meer hadden."

Lees ook:

Onderzoek Nicky Verstappen wacht nieuwe obstakels

Opnieuw zorgt een DNA-match voor een doorbraak in politie-onderzoek.Maar de verdachte is zoek.

Moeder Nicky Verstappen: 'Ik vind het nog erger dat een vreemde hem heeft meegenomen'

De vermoedelijke dader van de moord op Nicky Verstappen is bekend, maar op de vlucht. In heel Europa wordt uitgekeken naar survivalspecialist Jos Brech (55).

De zaak Verstappen: Twintig jaar verlangen naar een antwoord

Het DNA-verwantschapsonderzoek was de laatste hoop om bij de dader uit te komen.De ouders van Nicky wachtten er heel lang op.