De legbatterij verdwijnt, maar nog niet overal

Versteeg heeft een zogenoemde volièrestal. De kippen lopen los en een deel kan ook naar buiten. Het is zoals veel pluimveehouders hun bedrijf inmiddels hebben ingericht. Op 1 januari is de legbatterij verboden in de Europese Unie. In Nederland hadden in 2010 nog meer dan 400 van de 1100 boeren kippen in een krappe kooi, nu is dat nog een tiental. Die paar boeren hebben door vergunningsperikelen, zo zegt hun belangenorganisatie, de finish nog niet gehaald.

Vertraging
Vandaag maken de ministers van landbouw in Brussel de balans op. Staatssecretaris Bleker kan naar voren brengen dat het legbatterijverbod in Nederland vrijwel is doorgevoerd. Duitsland was al eerder klaar, want daar werd de legbatterij een jaar geleden al verboden. Verder is er in vrijwel ieder land vertraging, zegt Wilbert Hilkens veehouderijspecialist van ABN Amro. België en Frankrijk willen een half jaar uitstel. Problematischer is het in Spanje, waar de eurocrisis ook in de landbouw zijn sporen nalaat: het slopen van de legbatterijen en de bouw van nieuwe stallen is volledig stilgevallen omdat banken moeilijker geld lenen. Daarom zit ongeveer 30 procent van de Spaanse kippen nog in een legkooi en in Italië en Polen is het percentage nog hoger.

Het einde van de legbatterij, 'zet de markt volledig op z'n kop', meent Hilkens. Volgt de rest van Europa of niet? Boer Versteeg vreest 'oneerlijke concurrentie'. De kostprijs van een scharrelei is bijna 7 cent, zegt hij. De kosten voor een kip in een legbatterij liggen ruim een cent lager. Een scharrelei levert weliswaar meer op in de verkoop maar dat maakt het verschil niet goed en zo dreigen boeren onder de kostprijs te moeten leveren. En dat terwijl een scharrelstal zoals Versteeg die heeft meer werk met zich meebrengt. "Ik ga vier keer per dag de stal door, onder meer om hier en daar een ei te rapen dat niet in het nest is gelegd."

De concurrentie uit zich vooral op de Duitse markt. Dit land heeft zelf niet genoeg eieren en importeert. Nederland is een grote exporteur, net als Polen. Of de Nederlandse boeren in Duitsland de komende jaren nog kunnen verkopen hangt niet alleen af van Brussel en de naleving van het verbod op de legbatterij.

Tafel-ei
In Nederlandse en Duitse supermarkten is een legbatterij-ei al jaren uit den boze. Ongeveer 70 procent van de Nederlandse productie wordt los, als 'tafel-ei', in de winkel verkocht. De rest gaat naar de industrie. Maar ook daar verliest de legbatterij terrein. Calvé bijvoorbeeld koopt voor het maken van mayonaise alleen nog maar eieren van kippen die buiten hebben gelopen. Andere bedrijven denken ook in die richting.

Versteeg is er nog niet gerust op. "Ik vind dat scharreleieren meerwaarde hebben", zegt hij. "Maar het is de consument die moet kiezen. Wil hij een legbatterij-ei, dan moet dat kunnen, vind ik. Nu bepaalt de politiek de markt en een deel van Europa houdt zich niet aan de afspraken. Daarom zitten wij met een probleem."

Legbatterij, koloniehuisvesting en volièrestal
In de legbatterij had een kip 550 vierkante centimeter ruimte. Dat is verboden vanaf 1 januari. De zogenoemde 'verrijkte kooi' is nog wel toegestaan. Hierin heeft een kip 750 vierkante centimeter ruimte. In Nederland zijn nog tussen de twintig en dertig van dit soort stallen en die mogen blijven bestaan tot 2021, in Duitsland is zo'n stal volgend jaar verboden. Bij koloniehuisvesting lopen de kippen los, in groepen van vanaf 32 en hebben de dieren 850 vierkante centimeter. In een volièrestal scharrelen de kippen in grote groepen en heeft een dier gemiddeld 1100 vierkante centimeter ruimte.