Dankzij de stofzuiger stofzuigen we (en zuigen we geen stof)
Vorige week ging de taalrubriek over het verschil in vervoeging tussen dwarsbomen (hij dwarsboomt mij) en dwarszitten (hij zit mij dwars). "Goed om te weten", reageerde een lezer, "maar hoe zit het met stofzuigen. De een zegt: ik zoog stof, de ander ik stofzuigde."
Stofzuigen lijkt qua vorm op samenkoppelingen als koffiedrinken en haatzaaien. Die ontstaan wanneer een woordgroep (koffie en drinken of haat en zaaien) uit oogpunt van betekenis als eenheid wordt ervaren. We zijn geneigd koffiedrinken en haatzaaien (hij is veroordeeld wegens haatzaaien) als woorden te spellen. Maar zodra we zulke woorden gaan vervoegen, behandelen velen van ons ze als woordgroepen en spellen we de delen los van elkaar (hij heeft haat gezaaid). Als je stofzuigen als samenkoppeling opvat, vervoeg je ook dit werkwoord als een woordgroep: 'ik zoog stof' en 'ik ben bezig stof te zuigen'.
Stofzuigen is niet uniek: ook bloemlezen en beeldhouwen worden als resultaten van back-formation zwak vervoegd
De afspraak is dat als we bij het stofzuigen een stofzuiger gebruiken we het werkwoord ánders vervoegen: ik stofzuigde, heb gestofzuigd. Anders dan zuigen (ik zoog, heb gezogen) wordt stofzuigen dus zwak vervoegd. Dat komt doordat stofzuigen geen samenkoppeling van stof en zuigen is, maar het resultaat van 'omgekeerde woordvorming' (back-formation) op basis van het zelfstandig naamwoord stofzuiger.
Stofzuigen is niet uniek: ook bloemlezen en beeldhouwen worden als resultaten van back-formation (van bloemlezing respectievelijk beeldhouwer) zwak vervoegd: ik bloemleesde in plaats van ik bloemlas of ik las bloem en ik beeldhouwde, heb gebeeldhouwd in plaats van ik hieuw beeld, heb beeldgehouwen.
Grammaticale geschillen, etymologische enigma's en andere taaltwijfels, voor u opgehelderd door Peter-Arno Coppen en Ton den Boon. Heeft u een taalvraag? Mail deze naar tdb@taalbank.nl.
Lees hier meer afleveringen van de taalrubriek.