De valse weduwe (Steatoda nobilis) is verre familie van de beruchte zwarte weduwe. De laatste jaren wordt deze spin steeds vaker in Nederland gezien. Dat klinkt onheilspellend, maar moeten we ons ook zorgen maken, of is de valse weduwe niet zo vals als zijn naam doet vermoeden? We vroegen het aan onderzoeker Peter van Helsdingen, van Naturalis en het Kenniscentrum Insecten (EIS).
De valse en de zwarte weduwe
De valse weduwe behoort net als haar zwarte achterneef tot de familie van de kogelspinnen. Deze spinnen hebben een glad, rond achterlijf, dat een beetje aan een kogel doet denken. Waar de zwarte weduwe bekendstaat om zijn glanzende zwarte achterwerk met felrode markeringen, is de valse weduwe meer bruinachtig, met meer neutrale patronen. Ook is de valse weduwe een stukje kleiner.
Van oorsprong komt de spin van de Canarische eilanden, maar de laatste jaren wordt hij ook steeds vaker in Nederland gezien. Bij meldpunt waarneming.nl werden vorig jaar meer dan honderd waarnemingen gemeld. Dat heeft volgens Van Helsdingen vooral te maken met de relatieve nabijheid, en het vele verkeer tussen Nederland en de Canarische eilanden. 'Dat is in de laatste jaren steeds meer geworden. De kans dat er af en toe eentje meereist is dan aanzienlijk.' Wat daarnaast ook zou kunnen meespelen is dat mensen zich meer bewust zijn van het bestaan van het meldpunt.
De valse weduwe in Nederland
Toch zijn er volgens van Helsdingen nog geen tekenen dat het dier zich hier ook definitief heeft weten te vestigen. 'Vaak komt er een mee tussen fruit of planten uit Zuid-Europa, of in de koffer van een terugkerende vakantieganger, maar we zien eigenlijk alleen maar losse exemplaren. Nooit een eipakket of een paartje.'
Of het klimaat hier geschikt zou zijn voor de valse weduwe is daarom moeilijk te zeggen volgens de onderzoeker. 'De spinnen die we nu zien, zijn verstekelingen. Hoewel het er wel steeds meer lijken te worden, is dat nog geen bewijs dat we hier een gevestigde populatie hebben. Dat kunnen we pas stellen als we een mannetje en een vrouwtje in een nestsituatie tegenkomen.'
Wat een spin zoekt in een huis
Maar het is nog maar de vraag of het zo ver gaat komen. Om zich te vestigen op een nieuwe plek, heeft een spin een geschikte habitat nodig. En hoewel het niet helemaal bekend is wat voor eisen de valse weduwe aan zijn woonplek stelt, staat het buiten kijf dat hij voedsel nodig heeft.
En daar schort het mogelijk wel aan, zegt Van Helsdingen. Net als veel andere spinnen die webben maken, leeft de valse weduwe van vliegende insecten. En juist die zien we de laatse jaren een stuk minder in ons land. 'Daardoor is het moeilijk voor kleine roofdieren. We zien al dat er minder spinnen zijn, doordat er minder eten voor ze is.' Door deze voedselschaarste is er dus niet echt plek aan tafel voor nog een extra eter.
Valse vergelijking
Mocht het ooit wel zo ver komen dat de valse weduwe zich in Nederland vestigt, dan is dat volgens Van Helsdingen nog geen reden tot paniek. In berichtgeving over de valse weduwe is de zwarte weduwe nooit ver weg, maar eigenlijk is die vergelijking onterecht.
'De naam valse weduwe is eigenlijk heel ongelukkig', legt de onderzoeker uit. 'De naam wekt de indruk dat deze spin niet te vertrouwen is, maar wat er eigenlijk bedoeld wordt, is dat de valse weduwe de "niet echte" zwarte weduwe is.' Die naam kreeg de spin omdat hij wel wat weg heeft van de zwarte weduwe, maar daar in werkelijkheid juist behoorlijk van verschilt.
De ene kogelspin is de andere niet
De zwarte en de valse weduwe zijn allebei kogelspinnen, maar vallen binnen die familie in een hele andere tak. Hoewel de valse weduwe wel giftig is, is zijn beet een stuk minder venijnig als die van de zwarte weduwe. 'Bijtincidenten zijn ook nog niet bekend.'
Zie je een valse weduwe, dan kun je hem het best met rust laten. Dan zal hij jou ook niet zo snel lastigvallen. Grote kans dat je dat je dat toch wel zou doen. Want heel gevaarlijk is hij misschien niet, maar erg aaibaar ziet de valse weduwe er ook niet uit.
De valse weduwe is hier dus nog niet vast komen wonen. De valse wolfsspin deed dat eerder wel.
Naast een enkele verstekelingen hebben we in Nederland ook een aantal gevestigde giftige spinnen. Niet gevreesd, gevaarlijk zijn ze niet.
