Gerrit Jan Wolffensperger over zijn vader: ‘Een mythe’
In een documentaire bij Omroep Max duikt Gerrit Jan Wolffensperger zaterdagavond in het leven van zijn vader, die hij niet gekend heeft: kunstenaar en verzetsheld Gerrit van der Veen.
Gerrit Jan Wolffensperger moest 74 jaar worden om te kunnen duiken in het verleden van zijn vader Gerrit van der Veen (1902-1944), kunstenaar en verzetsman. De oud-wethouder van Amsterdam en voormalig fractievoorzitter van D66 in de Tweede Kamer is het kind uit de relatie tussen de reeds getrouwde Van der Veen en Guusje Rübsaam.
Wolffensperger, die later de achternaam kreeg van zijn stiefvader, schreeuwde niet van de daken wie zijn vader was. “Het laatste wat je wil, is op iemand schouders staan,” zei hij vorig jaar tegen wijlen journalist Max van Weezel in Met het Oog op Morgen. Afgelopen jaar werkte hij mee aan de documentaire Gerrit van der Veen.
De Amsterdamse kunstenaar Van der Veen vormde de spil in de Persoonsbewijzencentrale die in de Tweede Wereldoorlog zo’n 80.000 valse persoonsbewijzen maakte. Hij pleegde aanslagen en overvallen, waaronder de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister op 27 maart 1943 en de overval op het Huis van Bewaring aan de Weteringschans (1 mei 1944) om zijn vrienden te bevrijden. Na de laatste overval werd hij gepakt en gefusilleerd in de Kennemerduinen.
Er zijn straten en een school naar hem vernoemd en er is veel over hem geschreven. “Voor mij was mijn vader geen mens, maar een mythe,” zegt Wolffensperger, die twee maanden na de fusillade werd geboren.
Persoonsbewijzen
In de documentaire worden de bekende foto’s van fotograaf Violette Cornelius getoond van de verzetsgroep van Van der Veen, die aan een tafel in de De Lairessestraat persoonsbewijzen vervalst. De Nederlandse persoonsbewijzen waren extreem moeilijk te vervalsen.
Jacob Lentz, hoofd van de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters in Den Haag, liet het persoonsbewijs voorzien van een pasfoto, twee vingerafdrukken, watervaste lijm, verschillende inktsoorten en een controlezegel. Het was een machtig middel voor de nazi’s bij het oppakken van Joden, onderduikers en verzetsstrijders. Het gepriegel waar Van der Veen zo goed in was, kwam goed van pas bij het namaken van deze documenten.
Gerrit van der Veen pleegde in de oorlog aanslagen en overvallen
Wolffensperger zoekt in de documentaire familieleden op, onder wie Van der Veens kleindochter Tinelou van der Elsken, bekijkt foto’s en beeldhouwwerken van zijn vader en duikt archieven in. Ook gaat hij naar zijn vaders oude atelier op de Zomerdijkstraat. Bij een van de familieleden ligt een filmrol waar voor hem onbekende beelden van zijn vader op staan.
Afscheidsbrief
Wolffensperger vond al eerder, na de dood van zijn moeder in 2003, een doos met spullen uit de oorlog. Daarin zat een briefje van zijn vader dat hij zijn zoon erkent. Nu krijgt hij ook de originele afscheidsbrief onder ogen die Van der Veen in de gevangenis schreef aan zijn echtgenote en waarin hij rept over zijn ‘andere vrouw’.
Van der Veen werd op 10 juni 1944 gefusilleerd in de Kennemerduinen, overeind gehouden door zijn eveneens opgepakte vrienden, omdat hij bij de laatste overval een kogel in zijn rug had gekregen. Hij wilde staande, als een man, sterven.
2Doc: Gerrit van der Veen, MAX, NPO 2, zaterdagavond, 18.55 uur