De Ommerschans, velen van ons zijn er wel eens langs gekomen, vanuit Ommen via Witharen naar Balkbrug. Een paar bochten in de weg, een bos, een waterpartij. Een paar straatnamen: De Schansweg, De Koloniedijk, De Kolonie. Laten die nou precies weergeven hoe de geschiedenis van dit kleine stukje aarde is, namelijk eerst een schans (een verdedigingswerk) en later een kolonie.
De schans maakte deel uit van een hele linie van verdedigingswerken, zoals De Lichtmis, Coevorden, Bourtange en Bellingwolde. De Ommerschans werd rond 1625 gebouwd om het noorden van Nederland te kunnen verdedigen tegen de Spaanse troepen. We zitten dan immers in de tijd van de Tachtigjarige Oorlog die, zoals wij allen weten, duurde van 1568 tot 1648. Rond 1670 werd de schans verder versterkt. Dat hielp niet echt want in 1672 nam de bisschop van Münster, oftewel Bommen Berend, de vesting zonder slag of stoot in. Daarna nam de militaire betekenis van de schans af en in 1715 werd deze ontruimd. In 1740 werd het terrein ingericht als grote munitieopslagplaats. Dat duurde tot ongeveer 1800.
In 1819 werd het terrein in gebruik genomen door de Maatschappij van Weldadigheid, die er onder leiding van Johannes van den Bosch een bedelaarskolonie stichtte, een zogenaamde onvrije kolonie. Tot 1890 hebben tienduizenden daar verbleven onder een strak regiem. Uit het hele land werden landlopers, bedelaars en ook weeskinderen erheen gestuurd: om aan landbouw te doen, de school te bezoeken en discipline aan te leren, kortom heropvoeding. Het is blijkbaar van alle tijden. Maar de kolonie was tegelijk ook een soort gevangenis, opname was gedwongen, men werd volgens de toenmalige wetten beschouwd als crimineel. Al vroeg ontstond ook kritiek: mag dat allemaal wel, is het niet onwettig? De weerstand groeide en in 1890 werd de kolonie dan ook opgeheven.
Vanaf 1894 werden de landerijen gebruikt door het iets noordelijker gelegen opvoedingsgesticht voor jongeren, Veldzicht, te Balkbrug. Tegenwoordig staat er in Balkbrug op de plaats van het opvoedingsgesticht de tbs-kliniek Veldzicht. Van de oorspronkelijke Ommerschans is weinig meer overgebleven dan een deel van de grachten.
Wie er nog meer over wil weten kan het interessante artikel van voorzitter Cor Boom lezen in ons blad ‘van brink tot brug’, waarin hij vertelt dat hij door stamboomonderzoek tot de ontdekking komt dat zijn eigen overgrootvader ook in zo’n kolonie, maar dan in Willemsoord, was opgenomen.
Lezing
En waarom vertel ik u dit allemaal? Nou, omdat onze Oudheidkundige Vereniging op woensdagavond 31 oktober 2018 een lezing organiseert over de Ommerschans. Bestuursleden van de Historische Vereniging Ommerschans komen dan nog veel meer vertellen over deze bedelaarskolonie.
De lezing vindt plaats in Het Middendorpshuis, Grotestraat 4 te Den Ham, en begint om 19.30 uur. De entree bedraagt € 3,00 voor leden en € 5,00 voor niet-leden. De koffie/thee is gratis.
Aanmelden kan via het secretariaat. Mail naar secretariaat@okv-den-ham-vroomshoop.nl of bel 0546-644498. Het lijkt nog ver weg, 31 oktober, maar er is maar een beperkt aantal plaatsen aanwezig, dus spoedig aanmelden is gewenst.