Opzienbarende Hamas-aanval is de grootste militaire uitdaging voor Israël sinds 1973

Met een verrassingsactie zoals die al decennia niet gezien was, heeft Hamas de Israëlische samenleving diep geschokt. Zaterdagochtend opende de militante beweging op opzienbarende wijze de aanval op het zuiden van Israël, vanaf land, vanaf zee en vanuit de lucht. Een actie die de vraag oproept of Israël de oplopende spanningen in de Palestijnse gebieden niet zwaar heeft onderschat.

Volgens Israëlische media zijn er ruim 2.500 raketten vanuit Gaza afgevuurd. Hamas claimt zelf dat het er 7.000 zijn geweest. Ook zou er bij de aanval gebruik zijn gemaakt van paragliders. Dat het vergeleken met Israël militair veel zwakkere Hamas in staat is om op deze schaal een gecoördineerde en ogenschijnlijk goed voorbereide aanval uit te voeren, zorgt in Israël voor geschokte reacties. „Burgers van Israël, we zijn in oorlog”, verklaarde premier Benjamin Netanyahu kort na de aanval. „Geen operatie, geen escalatie. Een oorlog.” In een commentaar spreekt The Times of Israel vanochtend van „kolossaal falen”.

De verrassingsaanval van Hamas volgt op een periode van toenemend geweld tegen Palestijnen door Israëlische kolonisten op de Westelijke Jordaanoever. Het meest in het oog lopende voorval vond plaats in februari van dit jaar, toen honderden Israëlische kolonisten brandstichtend door de Palestijnse stad Huwara trokken, met een dode en zo’n honderd gewonden tot gevolg. De afgelopen maanden deed het Israëlische leger bovendien diverse invallen in Palestijnse steden om militante Palestijnse strijders („terroristen”) uit te schakelen. Ultra-rechtse politici, onder wie minister Bezalel Smotrich (Financiën), roepen openlijk op tot annexatie van de Westelijke Jordaanoever.

Lees ook ‘Niemand verdedigt ons, we staan er alleen voor’

De Gazastrook werd in 1967 bezet door Israël. Sinds 2007 is er sprake van een strenge blokkade rond het gebied, door Israël en Egypte. De aanval van Hamas en de daaropvolgende uitbraak van Palestijnen uit de Gazastrook kan niet los worden gezien van de diepe wanhoop onder de bevolking van Gaza, onder meer door de verschillende oorlogen die Israël en Hamas in het voorbije decennium gevoerd hebben.

Gijzelingen

Zaterdagmorgen drongen tientallen Palestijnse Hamas-militanten uit Gaza het zuiden van Israël binnen. Zij drongen onder meer door tot de zuidelijke steden Netivot en Ofakim. In Sderot worden verschillende Israëliërs gegijzeld. Ook zijn Israëliërs gevangengenomen en Gaza binnengebracht.

Hamas heeft een video gepubliceerd van drie mannen die krijgsgevangen zijn gemaakt tijdens de aanvallen op Israël. Eerder gingen er al beelden op sociale media rond waarop te zien zou zijn dat Israëlische soldaten en burgers werden gegijzeld door de Palestijnen. Ook zouden er 35 Israëlische militairen gevangen zijn genomen tijdens gevechten in het zuiden van Israël.

De Israelische televisiezender Channel 12 berichtte dat Hamas de controle heeft over diverse plaatsen in het zuiden van Israël. De Israëlische politie schat dat zestig Hamas-strijders zich op veertien locaties in Israël bevinden, meldde de Israëlische krant Haaretz. Israëlische media spreken over twintig doden en vijfhonderd gewonden. Ziekenhuizen in Ashkelon en Beer Sheva maken melding van respectievelijk 68 en 80 slachtoffers. Sommigen van hen verkeren in kritieke toestand.

Bulldozers

Het offensief is ongekend. De Israëlische veiligheidsdiensten werden totaal verrast door de aanval. Diverse beelden op X lieten zien hoe Palestijnen met bulldozers de barrière tussen Gaza en Israël neerhaalden. Palestijnen hebben de controle over het Israëlische Erez-checkpoint bij de grens met Gaza overgenomen. Op andere beelden was te zien hoe tientallen Israëliërs in het zuiden van het land vluchtten voor de oprukkende Palestijnse militanten. De aanval vormt de grootste militaire uitdaging voor Israël sinds de Jom Kippoeroorlog van 1973, precies vijftig jaar geleden. Het is bovendien de grootste escalatie tussen Hamas en Israël sinds 2021.

Lees ook ‘Soms snap ik niet wat ik nog in Israël doe’

De ongekende escalatie komt op een moment van diepe politieke crisis en sociale polarisatie in Israël sinds het aantreden van de ultra-rechtse regering, in december vorig jaar. De diepe verdeeldheid onder Israëliërs heeft plaatsgemaakt voor eenheid. De wekelijkse demonstraties tegen de omstreden inperkingen van de macht van het hooggerechtshof zijn afgeblazen. De organisaties Brothers and Sisters in Arms en Forum 555, die zich namens reservisten verzetten tegen de juridische hervormingen en eerder besloten om zich niet langer beschikbaar te stellen, hebben hun aanhangers opgeroepen om toch weer paraat te staan. Een woordvoerder van het Israelische leger heeft gezegd dat er „duizenden reservisten zijn opgeroepen”.

Ook vindt het offensief plaats in de context van de Israëlische toenadering tot Saoedi-Arabië. Die speelt al jaren, maar zit nu in een stroomversnelling. Voor de Amerikaanse president Joe Biden zou een eventuele megadeal tussen deze twee landen een bekroning zijn van zijn buitenlandbeleid. Maar Hamas-bondgenoten Iran en Hezbollah zien in de verdere normalisering van de Saoedische relatie met Israël verraad van de Palestijnse zaak. Enkele dagen geleden hebben zij de toenadering nog veroordeeld.

Hezbollah, dat vanuit Libanon opereert, benadrukt dat het „in direct contact” staat met het leiderschap van het Palestijnse verzet” en zegt dat de operatie van Hamas een „krachtig antwoord is op Israël’s voortdurende bezetting en een signaal aan diegenen die normalisering [van de betrekkingen] met Israël nastreven”.

Lees ook loopt averij op

Saoedi-Arabië heeft opgeroepen om de escalatie tussen Hamas en Israël onmiddellijk een halt toe te roepen. In een verklaring schrijft het Saoedische ministerie van Buitenlandse Zaken dat het de ontwikkelingen en het geweld nauwgezet volgt. De golfstaat benadrukt vaker gewaarschuwd te hebben voor geweldsexplosies door de „aanhoudende bezetting” door Israël en „provocaties” tegen heilige plekken en symbolen. Ook roept Saoedi-Arabië de internationale gemeenschap op om een „geloofwaardig vredesproces” te beginnen, dat moet leiden tot een „tweestatenoplossing” die vrede en veiligheid oplevert voor de regio.

Paniek

Intussen is de paniek in Israël groot. Op beelden is een journalist uit Gaza te zien die vanuit een Israëlisch dorp verslag doet. In een telefoongesprek met Israel N12 News vanuit Nir Oz, een kibboets in de buurt van Gaza, zei een vrouw, geïdentificeerd als Dorin, dat militanten haar huis hadden geïnfiltreerd en hadden geprobeerd de schuilkelder te openen waar ze zich verstopte. „Ze zijn net weer binnengekomen, stuur alstublieft hulp”, zei ze. „Er zijn veel huizen beschadigd. Mijn man houdt de deur dicht. Ze schieten kogels af.”

Het Israëlische leger heeft de tegenoperatie ‘Zwaarden van IJzer’ afgekondigd en roept burgers op om instructies te volgen. Zaterdagochtend werden er ook doelen in Gaza gebombardeerd. Volgens Al Jazeera zijn er hierbij 160 Palestijnse doden gevallen.

Met medewerking van Stéphane Alonso en Melvyn Ingleby.