Het schoonheidsideaal van de mooiste Nederlandse vrouwen

Natúúrlijk stel je Missen vragen over schoonheid, zegt socioloog Giselinde Kuipers, en niet ‘Misters’. „Iedereen denkt bij schoonheid meteen aan vrouwen. Schoonheid is niet mannelijk. Het is ook erger voor vrouwen om niet te voldoen aan het ideaal.”

Wat is dat schoonheidsideaal precies? Kuipers, hoogleraar cultuursociologie aan de Universiteit van Amsterdam, onderzocht het in vijf landen, Nederland, Frankrijk, Italië, Polen en Engeland, door mensen kaartjes voor te leggen die ze moesten ordenen van mooi naar minder mooi. In alle vijf landen bleken mensen het eens te zijn over de basale dingen: jong is mooier dan oud, gezond mooier dan ongezond. „Daarbinnen bestaan grote variaties. En mensen hebben daar heel stellige opinies over.”

Er zijn opvallende verschillen tussen schoonheidsidealen die betrekking hebben op lichamen en op gezichten. Bij gezichten zijn de oordelen heel gevarieerd: kenmerken die sommigen heel mooi vinden, vinden anderen totaal onbelangrijk of zelfs lelijk. Dat hangt samen met sociale achtergrond. Lageropgeleiden vinden gewoon knap, leuk of lief het mooist. Voor jonge hoogopgeleide stadbewoners is een gezicht mooier als het niet te glad is maar ongewoon, interessant, als het iets onverwachts heeft. „Ze gebruiken dezelfde termen als voor kunst of muziek.” Een gezicht moet vooral authentiek zijn, écht.

Gezichten worden op veel verschillende manieren beoordeeld. De een zegt: ‘ze heeft iets onoprechts in haar blik’, de ander: ‘lelijke wenkbrauwen’ of ‘lijkt me een saai mannetje’.

Over lichamen zijn mensen het veel meer eens. Ook, vooral, over welke lichamen niet voldoen aan de norm. Iemand die zwaarder is dan gewenst wordt in extreme termen afgekeurd. Idem mannen die heel erg mager zijn, of vrouwen die te gespierd zijn. „De marges zijn smal en mensen voelen zich niet belemmerd om daar hard over te oordelen.”

Vrouwen die niet voldoen aan de norm worden harder afgestraft dan mannen. „Mensen mijden je, negeren je, vinden je minder aardig. Uit allerlei onderzoek blijkt ook dat mooie mensen meer vrienden hebben, meer verdienen, langer leven et cetera”, zegt Kuipers.

Naar vrouwen kijken mensen zoals ze naar films of gerechten kijken: met een esthetische, consumerende blik. Bij mannen hebben ze die blik minder. Praten over de schoonheid van mannen wordt al gauw ongemakkelijk. Het gaat snel over de vraag: is hij een echte man of niet.

Bij oordelen over vrouwen speelt opleidingsniveau een grotere rol, oordelen over mannen zijn meer nationaal bepaald. De noordelijke landen in het onderzoek (Polen, Engeland, Nederland) stemmen overeen: mannelijk is een beetje ruig, lang haar, niet al te verzorgd. In Frankrijk en Italië wordt het juist wel mannelijk gevonden als er zichtbaar aandacht aan het uiterlijk is besteed.

Er is niet één schoonheidsideaal, is de conclusie van het onderzoek, er zijn verschillende ‘smaken’. „Maar de ervaring van schoonheid is absoluut, écht. Als je iemand vraagt wat mooi is, komt het antwoord uit een diepe overtuiging. Die veel zegt over wie diegene is.”

De nieuwe Miss Nederland wordt maandag gekozen in Studio 21 in Hilversum.

Zoey Ivory van der Koelen (23)

1,80m, 63 kg, model, kandidaat-Miss Nederland 2016

Opleiding?

„Dansacademie. Een zware opleiding met elke dag veel kritiek. Uiteindelijk ben ik daardoor afgeknapt op het dansen.”

Bestaat er een schoonheidsideaal?

„Pas zag ik onder een foto van mij en de andere Miss-kandidaten het commentaar: ‘Zelfs die met krullen is mooi’. Alsof krullen niet helemaal geaccepteerd zijn. In de modellenwereld is het schoonheidsideaal vaak blanke meiden met blond haar en erg dun. Ook al wordt gezegd dat het verandert – het verandert niet echt. Dat is een gevaar voor meiden die denken dat ze zo móeten zijn. Op social media heb je meer het ideaal van volle lippen en een wat voller figuur, daar is meer strijd tegen het perfecte beeld. Je hebt mensen met de huidziekte vitiligo die op Instagram juist worden aanbeden.”

Ben je altijd tevreden geweest over je uiterlijk?

„Toen ik op de middelbare school zat begon Facebook, later kreeg je Instagram. Iedereen probeert een beeld van perfectie neer te zetten, daar kun je niet tegenop. Ik heb er zelf nooit echt last van gehad, ik zag dat al die foto’s bewerkt waren.”

Rolmodel?

„Beyoncé. Ze zingt, danst en is ook niet ontzettend mager.”

Wat vind je lelijk?

„Ik vind het niet per se lelijk, maar wel zonde als mensen zichzelf verstoppen door onzekerheid. Verder hou ik van dingen die andere mensen lelijk vinden, zoals een spleetje tussen de tanden.”

Hoe nep mag schoonheid zijn?

„Lastig onderwerp. Ik ben van puur natuur, maar als je heel onzeker bent, moet het mogelijk zijn er iets aan te doen. Een meisje dat helemaal plat is en obsessief over borsten: go for it. Aan de andere kant kunnen mensen erg doorslaan met plastische chirurgie.”

Tiffany van der Zon (28)

1,73m, 53 kg, junior trader, kandidaat-Miss Nederland 2016

Opleiding?

„International Business en Management aan de Hogeschool voor Economische Studies in Amsterdam en een jaar in New York aan het Baruch College.”

Bestaat er een schoonheidsideaal?

„Dat verschilt denk ik sterk per continent en per land. Wat wij hier mooi vinden, vinden ze in Japan of Mongolië helemaal niet mooi. In Zuid-Amerika houden ze van volle vrouwen, grote borsten, grote billen. In Afrika ook, dat staat dan voor grote vruchtbaarheid. In Nederland vindt sowieso iedereen iets anders mooi, maar wat slanker vinden wij eerder mooi dan dat volle.”

Ben je altijd tevreden geweest met je uiterlijk?

„Toen ik jong was ben ik heel erg gepest. Ik was best stevig, gewoon te zwaar. Ik had het gevoel dat ik daardoor buitengesloten werd.”

Rolmodel?

„In mijn tienerjaren vond ik Doutzen Kroes een erg mooie vrouw.”

Wat vind je lelijk?

„Als iemand een naar persoon is, dan vind ik hem lelijk. Lelijke kenmerken zijn ook dingen die karakteristiek zijn. Het kan mooi zijn omdat het heel erg de persoon maakt.”

Is schoonheid aan te leren?

„Als je leert tevreden te zijn met hoe je eruit ziet, straal je dat uit, word je meer gezien. Make-up kan je ook mooier maken. Vandaar dat beautyvlogs zo populair zijn: ik denk dat mensen training zoeken om er mooier uit te zien. Mannen doen dat door naar de sportschool te gaan. Een vrouw focust meer op het gezicht, een man op het lichaam.”

Hoe nep mag schoonheid zijn?

„Als mensen echt heel onzeker zijn over bijvoorbeeld hun neus, omdat er een grote bobbel op zit, dan ja. Maar zomaar denken: die heeft volle lippen, dat wil ik ook, nee. Ik zie in Amsterdam vaak jonge meisjes met lipfillers waarvan ik denk: dat was niet nodig geweest.”

Shauny Bult (25)

1,80m, 62 kg, bouwkundig ingenieur, kandidaat-Miss Nederland 2016

Opleiding?

„In april heb ik mijn studie bouwkunde afgerond. Miss Nederland wilde ik altijd al proberen, maar ik heb het geparkeerd tot ik was afgestudeerd.”

Bestaat er een schoonheidsideaal?

„De maatschappij maakt je wijs dat iedereen in maatje 36 moet passen maar ik denk dat iedereen iets anders mooi vindt. Ik voel me fijn zoals ik er uitzie; mijn vader zegt: kun je niet wat aankomen, het modellenbureau zegt: kan er nog wat af. Ik snap dat jonge meisjes er op een bepaalde manier uit willen zien, maar dat is een fase. Als ze ouder worden denken ze: wil ik dit wel, ben ik dit wel.”

Wat vind jij zelf mooi?

„Persoonlijkheid, waarden en normen, intelligentie, levenservaring. Als een mooi iemand heel oppervlakkig is valt voor mij het plaatje uit elkaar.”

Ben je altijd tevreden geweest met je uiterlijk?

„ Ik denk dat ieder meisje door een tijd heengaat waarin je aan jezelf twijfelt. Toen ik als kind vijf keer in de week tenniste, kon ik alle chocola eten die ik wilde, toen ik stopte werd ik een stuk breder. Daar heb ik wat aan gedaan, geluk maak je zelf. Op mijn achttiende heb ik mijn levensstijl aangepast. Ik snoep bijna niet meer, drink alleen water, thee en koffie en ik fitness veel.”

Had je een rolmodel?

„Brooke Shields vond ik altijd heel mooi.”

Wat vind je lelijk?

„Als er geen vuur in iemand brandt. Ambitie vind ik een mooi iets. Als iemand die levenslust niet heeft, of in geringe mate, vind ik dat minder aantrekkelijk.”

Hoe nep mag schoonheid zijn?

„Als je zo obsessed bent met hoe je eruit ziet dat je in een gezond lijf gaat snijden – sorry, daar ben ik geen fan van. Als het echt een levensverbetering is, bijvoorbeeld je hebt geen borsten en voelt je niet vrouwelijk en laat een bescheiden cupmaat bij zetten, oké.”

Jessie Jazz Vuijk (21)

1,78m, 58 kg, Miss Nederland 2015

Opleiding?

„Na het vmbo zakte ik op 0,1 punt voor mijn havo-examen. Toen ben ik modellenwerk gaan doen in Istanbul en daarna event management op een ROC. Afschuwelijk. De docent deed de deur open om absenties op te nemen en was weer uren weg. Na twee jaar kwam Miss Nederland op mijn pad. Dat was een goede leerschool. Ik had nergens anders zo goed leren communiceren met zoveel verschillende mensen.”

Bestaat er een schoonheidsideaal?

„Op social media zie je wat de hype is. Voor vrouwen is dat nu: een kleine taille en dikke billen. Voor het gros van de meiden tussen de 18 en de 30 is dat knap en sexy. Dat is waarvoor iedereen naar de sportschool gaat.”

Ben je altijd tevreden geweest met je uiterlijk?

„Ik was vroeger heel erg dun. Op de basisschool werd ik daarmee gepest, er werden ballen op me gegooid, liedjes over me gezongen. In de puberteit vond ik het lastig om zo dun te zijn – alle andere meiden waren al voorzien.”

Had je een rolmodel?

„Angelina Jolie is superknap maar ook superslim en ze zet zich in om de wereld beter te maken. Ik vind het schrikbarend hoe de hele wereld iemand als Kim Kardashian adoreert. Jonge meisjes worden daar nu erg door beïnvloed. Ik ben ook geen engel, maar ik ga geen hype opzetten dat iedereen een dikke kont moet hebben.”

Wat vind je lelijk?

„Ik vind het jammer als mensen die weten dat ze knap zijn zich arrogant gaan gedragen.”

Hoe nep mag schoonheid zijn?

„Je wordt er niet knapper van als je elk klein dingetje laat doen. Dan gaat je hele echtheid eraan. Heel Amsterdam laat zijn lippen opspuiten waardoor we allemaal hetzelfde gezicht krijgen. Je moet zelf weten wat je laat doen, maar op je puurst ben je het mooist.”