Stadsinitiatief kwam, zag en... verdween

Slecht nieuws voor Rotterdamse plannenmakers: dit jaar vindt er géén Stadsinitiatief plaats. Sinds 2012 konden initiatiefnemers via deze jaarlijkse internetverkiezing miljoenen euro’s ontvangen van de gemeente om hun projecten voor de stad te realiseren, mede op basis van publieksstemmen. Maar ondanks dat geestelijk vader D66 in de coalitie zit, zetten Leefbaar Rotterdam en het CDA er in het collegeprogramma subiet een streep door.

Het idee voor het Stadsinitiatief ontstond vijf jaar geleden in het hoofd van D66-gemeenteraadslid Jos Verveen. Hij sprak maatschappelijke ondernemers in Rotterdam die tegen de bureaucratie aanliepen. „Die mensen gingen van het kastje naar de muur. Sommigen zaten al meer dan tien jaar op een antwoord te wachten.” Verveen verzon daarom het Stadsinitiatief, een bypass waarmee initiatiefnemers buiten de politiek om hun plannen voor de stad konden realiseren via een eenmalige opstartsubsidie.

Volgens het gemeenteraadslid zijn de doelen ten dele bereikt. „We hebben aangetoond dat het principe werkt. Rotterdammers komen voor veel minder geld tot slimmere oplossingen dan de gemeente.” Zijn favoriete voorbeeld is de Schaatsbaan Rotterdam in Kralingen, winnaar van het Stadsinitiatief in 2013. Een schaatsbaan van 400 meter stond al jaren voor 10 miljoen op de investeringsbegroting van de gemeente. Nu het door Rotterdammers zelf is gedaan, was er slechts eenmalig 2 miljoen euro nodig van de gemeente.

165.000 bezoekers schaatsbaan

Joris Post, verantwoordelijk voor marketing en exploitatie van Schaatsbaan Rotterdam, beaamt het succes. Vorige winter kwamen er 165.000 bezoekers, dit jaar verwacht hij hetzelfde aantal. Momenteel speelt de schaatsbaan quitte, en Post denkt dat de organisatie over een paar jaar schuldenvrij en winstgevend is. „Wij zijn bovendien een van de weinige banen die hun eigen broek kunnen ophouden.” Schaatsbaan Rotterdam blijft minimaal vijf winters in gebruik. Daarna kijken de initiatiefnemers of een permanente ijsbaan levensvatbaar is.

Toch klonk er de afgelopen jaren veel kritiek op het Stadsinitiatief. Zo werden er in 2014 nog geen 22.000 stemmen uitgebracht, een halvering van het jaar daarvoor. Verveen snapt waarom het draagvlak beperkt was. „Toenmalig wethouder Korrie Louwes (D66) wilde per se dat er maar één winnaar was. Hierdoor hadden maar weinig Rotterdammers iets met het winnende project.” Bovendien gingen de initiatieven wel érg vaak over sport en cultuur, terwijl werkgelegenheid en armoede ontbraken. PvdA en Leefbaar Rotterdam benoemden het Stadsinitiatief daarom vaak als weggegooid geld ten tijde van de crisis.

Eén van die critici in de raad was Anton Molenaar, sinds 2014 fractievoorzitter van Leefbaar Rotterdam. „Toen het Stadsinitiatief werd voorgesteld, zaten we op het dieptepunt van de crisis. We konden niet eens meer de bijstand betalen. Ik vond het toen onverantwoord om jaarlijks vier miljoen te steken in leuke ideetjes.” Bovendien, stelt Molenaar, bestaat het gevaar dat het geld naar ‘nutteloze projecten’ gaat. „Zoals de Luchtsingel, een brug van een tunnel náár een tunnel.”

Wat ook slecht uitpakte voor de populariteit van het Stadsinitiatief was dat in 2013 Rotterdam World Wide de troostprijs ontving. Dit initiatief had tot doel om op één dag het internet te overspoelen met content over Rotterdam, waardoor de stad wereldwijd trending zou worden. Met slechts 681 stemmen werd het laatste van de finalisten, maar een wat ongelukkig uitpakkende spelregel bepaalde dat RWW tóch subsidie kreeg.

Isis Spuijbroek, één van de initiatiefnemers, is daar achteraf niet blij mee. De winst van dit initiatief leidde namelijk tot massale consternatie op internet, in de media en bij de politiek, waarna Rotterdam World Wide voor de eer bedankte. Volgens Spuijbroek heeft RWW niettemin nut gehad voor Rotterdam. „Ons initiatief droeg bij aan het besef binnen de gemeente hoe belangrijk pr is voor de energie van de stad. De recente internationale media-aandacht bewijst dat.”

1 procent naar plannen inwoners

De nieuwe coalitie schoot het Stadsinitiatief daarom af, maar koos wel voor een opvolger: de 1%-regeling. Dit houdt in dat 1 procent van het beschikbare geld uit de begroting gereserveerd wordt voor plannen die Rotterdammers zelf verzinnen. In het eerste jaar gaat het om vijf miljoen euro, waarbij de wethouders aangeven waar zij naar zoeken. Als een van de eerste gaat Hugo de Jonge (jeugd en zorg, CDA) hiermee aan de slag. Hij maakt dit jaar vijf ton vrij voor slimme ideeën voor verbeteringen van het onderwijs in Rotterdam. Molenaar ziet daar een stuk meer heil in, vertelt hij. „De 1%-regeling dwingt de gemeente ertoe om elke keer weer creatief naar budgetten te kijken. Hierdoor voorkomen we dat we altijd maar weer dezelfde paden bewandelen.”

Deze maand stuurt het college zijn voorstel voor de precieze invulling van de 1%-regeling naar de gemeenteraad. De Rotterdammer kan dus niet meer meestemmen, het besluitproces vindt meer achter de schermen plaats. Verveen verwacht niettemin enthousiasme. „Toen we begonnen met het Stadsinitiatief, vonden partijen als de PvdA het heel erg moeilijk om de touwtjes uit handen te geven. Sommige politici raakten echt in paniek. Maar politieke partijen realiseren zich steeds beter dat ze niet meer alles zelf kunnen doen.”