Een meisje hing zichzelf op

Het is het ideaalbeeld van vier Nederlandse inspecties. „Waar jongeren worden opgesloten in justitiële jeugdinrichtingen mag verwacht worden dat de veiligheid van hen en de medewerkers is gegarandeerd.” De afgelopen maanden stierven er meerdere kinderen in jeugdgevangenissen. Hun veiligheid kon niet worden gegarandeerd.

Drie weken geleden nog kregen de ouders van een 13-jarig meisje uit Rotterdam te horen dat hun dochter zich in een jeugdgevangenis in het oosten van het land had opgehangen. Een paar maanden daarvoor pleegden een 17-jarige jongen en een 14-jarig meisje in twee andere jeugdinrichtingen zelfmoord.

Incidenten binnen jeugdgevangenissen zijn niet uit te sluiten, schrijven de inspecties van jeugdzorg, het onderwijs, de gezondheidszorg en de sanctietoepassing in hun rapport Veiligheid in justitiële jeugdinrichtingen. Het is onmogelijk om na te gaan of de zelfmoorden van de afgelopen maanden voorkomen hadden kunnen worden en daar spreken de inspecties zich ook niet over uit. Maar zij vinden wel dat de inrichtingen snel een plan moeten opstellen om de veiligheid te vergroten.

Met de veiligheid van jongeren in jeugdgevangenissen is het volgens het inspectierapport slecht gesteld. In zes van de veertien justitiële jeugdinrichtingen is sprake van een „ernstig risico” op een onveilig klimaat voor jeugdigen en de medewerkers. Het rapport werd maandag aangeboden aan staatssecretaris Albayrak (Justitie, PvdA). Zij heeft de zes onveiligste jeugdgevangenissen onmiddellijk onder verscherpt toezicht geplaatst.

Over incidenten in jeugdgevangenissen komt meestal weinig naar buiten. Soms praten familieleden. De ouders van het 13-jarige Rotterdamse meisje zeggen dat ze hun kind niet meer hadden gezien sinds zij afgelopen lente door jeugdzorg uit huis geplaatst was. Volgens hen had ze niets op haar kerfstok, ze werd opgesloten vanwege haar gedragsproblemen. Zij behoorde waarschijnlijk tot de jongste gedetineerden zonder strafblad. Vanaf hun twaalfde jaar kunnen kinderen met ernstige gedragsproblemen in een jeugdgevangenis terechtkomen, als er geen behandeling bij jeugdzorg mogelijk is.

Met het inspectierapport krijgt de hulpverlening aan kwetsbare jongeren opnieuw zware kritiek. Dit keer is het niet de jeugdzorg, maar zijn het de leiding en het personeel van de jeugdgevangenissen die ondermaats presteren. De inspectiediensten constateren dat de jeugdgevangenissen het meest tekort schieten bij de opvoeding en behandeling van de kinderen. Het personeel vinden zij niet deskundig genoeg.

De jeugdgevangenissen slagen er nu niet in, aldus het rapport, om het verblijf in de inrichting aan te wenden voor de (her)opvoeding en behandeling van jongeren. Zij houden nauwelijks rekening met de individuele behoeften van de jongeren. Pillen krijgen zij wel, maar het recht op psychiatrische hulp is „veelal niet gegarandeerd”. En dat terwijl een effectieve behandeling nodig is voor een goede terugkeer in de samenleving en het voorkomen van recidive. Het personeel zou zich volgens de inspectie daarom veel meer op zorgverlening en preventie moeten richten. Op dit moment beschikken de jeugdgevangenissen echter over „onvoldoende (specialistische) kennis en professionaliteit om een veilig leef-, behandel- en werkklimaat te waarborgen.”

Staatssecretaris Albayrak sprak van een „bijzonder ernstig beeld.” Zij zei: „De conclusies liegen er niet om. Dit rapport geeft een duidelijk signaal af: zo kan het niet verder.”

Albayrak heeft besloten te investeren in de opleiding van personeel, het aantrekken van extra jeugdpsychiaters en de verkleining van groepen in jeugdgevangenissen. Het budget hiervoor is vrijgemaakt en wordt met Prinsjesdag bekend.

Lees het volledige rapport op www.justitie.nl