Wij mensen herkennen onze vrienden aan verschillende dingen, zoals hun lach, hun stem of de manier waarop ze lopen. Biologen weten al enkele tientallen jaren dat dolfijnen vriendschappen sluiten, en dat ze hun maatjes herkennen aan hun unieke gefluit. Uit recent, verrassend onderzoek blijkt nu dat tuimelaars hun smaakzin gebruiken om de urine van hun vrienden te onderscheiden van die van dolfijnen die ze niet kennen.
Onderzoeksleider Jason Bruck, die als marien bioloog verbonden is aan de Stephen F. Austin State University in Texas, was in eerste instantie niet van plan om te onderzoeken of tuimelaars elkaar aan hun urine kunnen herkennen. Hij wilde eigenlijk weten of dolfijnen hun kenmerkende gefluit gebruiken zoals mensen hun naam. Maar daarvoor had hij een tweede manier nodig waarop dolfijnen elkaar herkennen.
Om erachter te komen of dolfijnen een bepaald fluitgeluid associeerden met een specifieke dolfijn, maakte Bruck gebruik van een aparte substantie: urine. Het was een onderzoeker al eerder opgevallen dat wilde dolfijnen opzettelijk door wolken urine zwemmen. Bruck vermoedde dat ze dat deden omdat dit ze informatie oplevert.
‘Het was een gok,’ vertelt Bruck, van wie recent een artikel verscheen over het onderzoek in het vakblad Science Advances. ‘En als ik eerlijk ben, had ik er niet veel vertrouwen in dat het zou werken.’
Via experimenten met in gevangenschap levende dolfijnen ontdekte het team dat de dieren meer belangstelling hebben voor de urine en gefluit van hun vrienden dan voor die van andere soortgenoten. Dat duidt erop dat ze weten van wie ze afkomstig zijn, aldus Bruck.
De resultaten zijn ook het eerste onderbouwde bewijs dat sommige dieren soortgenoten herkennen met behulp van hun smaakzin. Daarnaast tonen ze aan dat dolfijnen, doordat ze individuen aan minstens twee dingen kunnen herkennen, een complex besef hebben van wie hun familieleden en vrienden zijn – net als mensen.
‘Ik was verbijsterd, echt verbijsterd,’ aldus Bruck. ‘Ik had een grote grijns op mijn gezicht. ‘O mijn God, dit werkt,’ dacht ik.’
Enthousiaste deelnemers
In 2016 en 2017 observeerden Bruck en zijn collega’s verschillende tuimelaars in dolfinaria in Bermuda en Hawaï, die ook fokprogramma’s voor de dieren hebben. In deze locaties van Dolphin Quest leven de dolfijnen in met natuurlijk zeewater gevulde bassins, die lijken op de omgeving waarin ze in het wild leven.
De onderzoekers zochten eerst uit of de dolfijnen urine in het zeewater konden opmerken. Tuimelaars zijn in de loop van de evolutie hun reukzin kwijtgeraakt, maar hun smaakzin is des te meer ontwikkeld.
In ruime bassins waarin de dolfijnen tijdelijk van elkaar gescheiden werden, goten de wetenschappers water met ijs in het water, en keken vervolgens naar de reactie van de dieren. Nieuwsgierige dolfijnen die het ijswater gingen onderzoeken waren goede kandidaten voor het experiment. Daarna moest het team onderzoeken of de dieren anders reageerden op ijswater dan op urine, en of ze anders reageerden op urine van dieren die ze kenden dan op urine van onbekende dieren.
Wanneer de dieren minstens vijf jaar samen hadden geleefd, wist het team dat ze vertrouwd waren met elkaar. De onderzoekers goten steeds 20 milliliter onbekende en 20 milliliter bekende dolfijnurine in het bassin, en bepaalden met kop of munt de volgorde waarin ze dat deden.
Zie ook: Kijk hoe wilde dolfijnen vissers helpen - en een beloning krijgen | National Geographic
De dolfijnen besteedden ongeveer drie keer langer aan het onderzoeken van de urine van de dieren die ze kenden dan aan die van onbekende dieren. Enkele tuimelaars onderzochten de bekende urine zelfs langer dan twintig seconden. Ze besteedden echter weinig aandacht aan de urine van dieren die ze niet kenden, daar waren ze even snel mee klaar als met het ijswater.
‘De dolfijnen deden heel enthousiast mee aan het onderzoek,’ vertelt Bruck die daaraan toevoegt dat de dieren geen voedsel als beloning krijgen. ‘Dolfijnen vinden mijn experimenten meestal saai. We maakten gebruik van gedrag dat onderdeel is van de dolfijnenwereld.’
Dolfijnenverwachtingen
Tijdens het uiteindelijke onderzoek werd gekeken of de dolfijnen de signalen van andere dolfijnen met elkaar combineerden, dus of er in hun brein een verband bestond tussen het gefluit van een bepaald individu en zijn of haar urine.
Bruck maakte daarvoor gebruik van wat gedragsecologen een expectancy violation noemen, waarbij dieren worden blootgesteld aan iets dat niet klopt, waarna wordt gekeken naar hun reactie. Dit is te vergelijken met de situatie dat je als mens het gezicht van je beste vriend ziet, maar een andere stem hoort.
Voor dit laatste experiment onderzocht Bruck de reacties van tien dolfijnen op verschillende urine-geluid-combinaties. Vijf van die dieren hadden eerder ook al meegedaan aan andere onderdelen van het onderzoek.
De dolfijnen vertoonden weinig belangstelling voor de verkeerde combinatie van fluitgeluiden en urine. Mogelijk is dat een praktische oplossing voor de situatie in het wild, waar de zoogdieren volop te maken krijgen met fluitgeluiden van dieren terwijl ze andere dolfijnen ruiken, stelt hij.
Maar wanneer aan een dolfijn een correcte combinatie van urine en gefluit werd gepresenteerd, onderzocht het dier de omgeving gemiddeld tien seconden langer dan bij een incorrecte combinatie. Twee dieren bleven zelfs meer dan veertig seconden in de buurt. Dat was voor het team het overtuigende bewijs dat de dieren hun vrienden kunnen herkennen.
De smaak van succes
‘Het is heel lastig om aan te tonen dat er in het brein van een dier een concept van iets bestaat. Dergelijke experimenten, waarin dat toch wordt geprobeerd, zijn dan ook zeer interessant en nuttig,’ stelt Bruno Díaz López, die als bioloog werkt voor het in Spanje gevestigde Bottlenose Dolphin Research Institute en die niet betrokken was bij het onderzoek.
López vindt dat soortgelijke studies ook in het wild moeten worden uitgevoerd. ‘Dit is een goede aanpak en een goede eerste stap in het onderzoek naar de rol die smaakzin mogelijk speelt bij de herkenning van dolfijnen door soortgenoten,’ voegt hij daaraan toe.
Zie ook: Deze dolfijn jaagt op vissen met een 'moddernet' | National Geographic
‘Hierdoor weten we echt meer over de manier waarop dolfijnen elkaar in de gaten houden. We weten dat dit heel belangrijk voor deze dieren is,’ zegt marien bioloog Laela Sayigh van het Woods Hole Oceanographic Institute in Massachusetts, die niet bij het onderzoek betrokken was.
‘Dit roept weer nieuwe vragen op over wat de dieren kunnen afleiden uit urinesporen,’ zegt ze.
Bruck wil meer onderzoek doen naar de biologische mechanismen die de dolfijnen gebruiken om de urine te proeven.
De lipiden in urine, die via een fysieke ‘antenne’ op hun smaakpapillen kunnen worden opgevangen, lijken een veelbelovende mogelijkheid. Dit onderzoek is des te noodzakelijker, voegt hij daaraan toe, omdat onbekend is welk effect door mensen ontstane vervuiling heeft op de smaakzin van de dieren.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com
