Afgelopen bevrijdingsdag was voor ons weer een moment voor bezinning. Helemaal nu er in het oosten van Europa een oorlog woedt. We namen ons voor om een bezoek te brengen aan het vrijheidsmuseum in het Gelderse Groesbeek. Dit om een beter beeld te vormen van een leven zonder vrijheid. We combineerden ons bezoek met enkele korte etappes van de Liberation Route. Een ongekend fraaie wandeling volgde door het prachtige groene, glooiende landschap bij Groesbeek. Wat ons betreft hoort deze wandeling beslist op ieders wandelbucketlist te staan. Ook als je net iets minder dan wij geïnteresseerd bent in wat hier is gebeurd om Nederland te bevrijden.
In deze blog
Bezoek aan het vrijheidsmuseum in Groesbeek
Voorafgaand aan onze wandeling brengen we een bezoek aan het vrijheidsmuseum in Groesbeek. Terwijl we vanaf de parkeerplaats richting het museum lopen, valt ons de bijzondere vorm van het gebouw op. Zo heeft het dak de vorm van een grote parachute. Die keuze is niet toevallig: het vrijheidsmuseum ligt midden in een van de droppingzones van de luchtlandingstroepen van Operatie Market Garden. Groesbeek was de plek waar op 17 september 1944 de Amerikanen werden gedropt.
Eenmaal in het museum maken we een vlucht door de tijd. Zo voeren de exposities ons allereerst door de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw. Een roerige periode van economische voorspoed maar vooral tegenspoed. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar ons eigen land en Duitsland. Voor een breder perspectief worden de wereldwijde sociaal-maatschappelijke, economische en politieke ontwikkelingen van die periode belicht. Waaronder de opkomst van het fascisme. Vervolgens wordt de Tweede Wereldoorlog op een bijzonder boeiende manier in beeld gebracht. Focus ligt daarbij op de bezetting en vervolgens de bevrijding van de Nederlands-Duitse grensregio. Maar ook aan andere Europese landen en overzeese gebieden wordt voldoende aandacht geschonken.
Het centrale thema van het museum – vrijheid – komt direct na de bevrijding aan bod. We herbeleven de koude oorlog en de val van de Berlijnse Muur. Daarnaast wordt de wereld van nu (of althans van vóór de Russische inval in Oekraïne) getoond. De expositie dwingt ons kritisch stil te staan bij de actualiteit. Het doet ons opnieuw beseffen hoe gezegend we zijn dat we nooit onvrijheid hebben gehad. Diep onder de indruk verlaten we dan ook het museum. We zijn meer dan ooit klaar voor een heerlijke wandeling.
Begin van onze bevrijdingswandeling bij Groesbeek
De wandeling die we hebben uitgezocht is een combinatie van vier korte etappes van de Liberation Route Europe: een netwerk van 10.000 wandelkilometers langs herdenkingsplekken van de bevrijding van Europa. De wandelingen op de site van Liberation Route Europe zijn bestaande Europese wandelroutes. Maar dan aangevuld met bezienswaardigheden aan de route die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog.
Vanaf het vrijheidsmuseum rijden we naar het dichtstbijzijnde, geschikte startpunt van de combinatiewandeling. In ons geval is dat het parkeerterrein bij de Canadese Oorlogsbegraafplaats Groesbeek. Hier liggen ruim 2600 militairen van het Britse Gemenebest. Nog voor we daadwerkelijk aan onze wandeling beginnen, betreden we de begraafplaats. Een vriendelijke vrijwilliger van stichting Faces to Graves begroet ons. We krijgen te horen dat de stichting bij veel graven foto’s heeft opgehangen van de betreffende Canadese soldaat. Op dat moment arriveert een wat ouder Canadees echtpaar. We nemen afscheid van de vrijwilliger en struinen nog even langs enkele graven. Dankzij het mooie initiatief van de stichting heeft de gevallen soldaat nu letterlijk en figuurlijk een gezicht.
Airbornepad
We verlaten de begraafplaats en wandelen een klein stukje over het fietspad langs de Zevenheuvelenweg. Het is direct al genieten geblazen: vanaf de heuveltop hebben we namelijk een fraai uitzicht op een golfbaan en het sappig groene, glooiende land van Groesbeek. Ergens halverwege de afdaling slaan we rechtsaf een smal voetpad in tussen de weilanden door. Het landschap oogt zo vredig dat we ons niet kunnen voorstellen dat hier in 1944 oorlog werd gevoerd. Maar het informatiebord dat we even later aan het pad aantreffen, drukt ons met de neus op de feiten. Het recreatieve wandelpad waar we nu over lopen is het “Airbornepad”. Dit pad volgt de route van de bevrijdingslegers op weg naar Nijmegen.
Het Airbornepad leidt ons verder de heuvel af de bossen van het Landgoed van Jurgens in. Dit landgoed heeft deze naam gekregen toen margarinefabrikant Jurgens het in 1916 aankocht. Daarvoor heette het Nederrijk. Dit landgoed maakte ooit deel uit van een bijzonder groot oerbos, door de Romeinen destijds het ‘Heilige Woud’ genoemd. Onder meer de Duivelsberg, St. Jansberg en Mookerheide, en het Reichswald behoorden tot dit woud. Het huidige bos is wat ons betreft nog steeds een fraai, oud bos. En dankzij de heuvelachtige kronkelpaden en door statige loofbomen omzoomde weilanden, ook afwisselend.
Bij de Duivelsberg
Bij Minicamping Wylerberg steken we de Oude Kleefsebaan over. We komen uit in een ander type bos. Hier vinden we stokoude beuken en eiken, en vooral steile hellingen. De route voert ons slingerend door diepe dalen en over hoge heuveltoppen. Af en toe moeten we even uithijgen maar dit wordt ruimschoots vergoed door het ongekend mooie boslandschap! We herkennen dit bos van eerdere wandelingen die we in dit gebied hebben gemaakt. Namelijk de befaamde N70-wandeling en de Trage Tocht door het Rijk van Nijmegen. We weten dan ook dat we ons nu bij de Duivelsberg bevinden.
De naam van deze 76 meter hoge stuwwal is waarschijnlijk afgeleid van de naam Duffelsberg. Vanaf de heuvel heb je namelijk uitzicht op het gebied tussen Nijmegen en Kleef, de Duffelt genaamd. Toch lijkt de naam Duivelsberg van toepassing te zijn. In lang vervlogen tijden werden hier namelijk van hekserij beschuldigde mensen ter dood gebracht. Ook gaat het duizend jaar oude verhaal de ronde dat de eigenaar van Burcht Mergelp op de Duivelsberg zich schuldig heeft gemaakt aan dood en verderf.
Voor de Amerikaanse luchtlandingstroepen was de berg niets meer of minder dan een heuvel die veroverd moest worden. Het belang daarvan was groot. Vanaf de heuveltop had je namelijk controle over de weg tussen Nijmegen en het Duitse Kleve. Op 19 september 1944 begon de strijd om de strategische heuvel. Voor de geallieerde strijdkrachten was het door gebrek aan versterking en bevoorrading een helse klus. Maar uiteindelijk kwam de Duivelsberg in Amerikaanse handen.
Via het Duitse Wyler terug naar Nederland
We vervolgen onze wandeling over een heerlijk rustig, slingerend zandpad, heel geleidelijk de heuvel af. De uitgestrekte, licht glooiende akkers en weilanden aan onze rechterzijde zien er bijzonder vredig uit. Niets doet vermoeden dat hier destijds hevige strijd is geleverd. Wel troffen we eerder in het bos aan onze linkerzijde nog enkele “fox holes” aan: kleine schuttersputten waar maximaal twee man dekking konden zoeken. De schuttersputten zijn op meer plekken in deze regio te vinden. Sommige daarvan waren door middel van smalle loopgraven met elkaar verbonden.
Het zandpad gaat vervolgens over in een verharde weg. We komen in de bewoonde wereld uit. Een straatnaambordje verraadt dat we zonder er erg in te hebben de grens met Duitsland zijn gepasseerd. Kort hierna bereiken we het kleine plaatsje Wyler. Dit piepkleine dorpje, gelegen aan de Jacobsweg naar Santiago de Compostela, was begin 1945 nog het toneel van hevige gevechten. Wyler raakte zwaar beschadigd toen Canadese troepen tijdens Operatie Veritable (hierover straks meer) het dorp innamen. Het huidige Wyler oogt nieuw maar verlaten, met uitzondering van het tankstation op steenworp afstand van de grens. Het is alsof de brandstof hier gratis is, zoveel auto’s met Nederlands kenteken komen we er tegen!
Groesbeek Landing Zones
Het laatste deel van onze wandeling voert langs glooiende akkers en weilanden terug naar Groesbeek. Aan de rechterzijde van de Waldgraaf, een smalle asfaltweg, liggen enkele boerderijen. Het tafereel oogt alsof er nooit iets spannends gebeurt. Een plaquette bij huisnummer 8 toont echter het tegendeel. In het weiland van de boer stortte op 17 september 1944 een Dakota C-47 neer, net nadat het 15 parachutisten had gedropt. Alle vijf Amerikaanse bemanningsleden kwamen hierbij om het leven.
Niet veel later slaan we rechtsaf en passeren opnieuw enkele boerderijen. Ook hier oogt het agrarisch landschap heerlijk rustig en vredig. Toch was een van de woningen (Waldgraaf 12) drie maanden na Operatie Market Garden het toneel van gevechten tussen Duitsers en Canadezen. De boerderij was namelijk een perfecte locatie voor verkenningsmissies. Je kon je er schuil houden en dekking zoeken.
De asfaltweg gaat over in een breed zandpad dat steeds smaller wordt. We zigzaggen heel geleidelijk naar het hoger gelegen Groesbeek. We kunnen maar geen genoeg krijgen van dit landschap. Overal waar we kijken hebben we uitzicht op bossen en glooiende weilanden. We zijn niet de enigen die van de omgeving genieten. Zo komen we eerst nog een wandelaar met haar trouwe viervoeter tegen. Iets later halen we een moeder met twee kinderen en een pony in. Ze komen ongetwijfeld van IJsboerderij Foxhill waar we zonet nog langsliepen. Hier kun je heerlijk, ambachtelijk boerenijs krijgen.
Operatie Veritable
Bijna aan het einde van onze wandeling komen we bij de Derdebaan (de verbindingsweg tussen de Wylerbaan en de Zevenheuvelenweg) nog een monument tegen. Dit monument is opgedragen aan de 82e Airborne Divisie (Operatie Market Garden) én de gehele Operatie Veritable. De laatstgenoemde militaire operatie – ook bekend als de Slag om het Reichswald – begon op 8 februari 1945 en duurde ruim een maand. De geallieerden konden ondanks hun grote overmacht niet snel het gebied tussen de Rijn en de Roer bevrijden. Dit kwam doordat het slagveld door aanhoudende regen en ontdooide akkers een grote moddervlakte was geworden.
We wandelen de Derdebaan af en slaan de Zevenheuvelenweg op. Hier krijgen we nog een paar honderd steile meters voor onze kiezen voordat we het parkeerterrein van de begraafplaats bereiken. Redelijk moe maar uiterst voldaan beëindigen we deze indrukwekkende bevrijdingswandeling bij Groesbeek.
Praktische wetenswaardigheden over de bevrijdingswandeling bij Groesbeek
De etappes die wij gelopen hebben, vormen een wandeling van in totaal 12,7 kilometer.
De “bevrijdingswandeling” bij Groesbeek is een naam die we zelf hebben gegeven aan de combinatiewandeling van een viertal etappes van de Liberation Route Europe. We hebben daarvan geen routebeschrijving opgesteld. Wel kun je hier onze gps-track (gpx-bestand) downloaden.
Overigens zijn er van enkele afzonderlijke etappes wel routebeschrijvingen te krijgen:
- Vanaf de Canadese Oorlogsbegraafplaats Groesbeek naar de Duivelsberg: dit is een deel van het Airbornepad
- Vanaf de Duivelsberg naar Wyler: dit is een deel van etappe 14 van het Grote Rivierenpad
Het Airbornepad is gemarkeerd door rechthoekige groene bordjes met twee witte balken.
Wij zijn deze wandeling gestart bij de Canadese Oorlogsbegraafplaats Groesbeek. Je bereikt dit startpunt met ofwel eigen vervoer (er is daar een groot parkeerterrein) of met bus 562 (route Beek-Malden). Bij andere mogelijke startpunten is ofwel nauwelijks parkeerruimte of er komt geen openbaar vervoer langs.
De omgeving van Groesbeek is bijzonder heuvelachtig. Vooral het gebied rond de Duivelsberg kent voor Nederlandse begrippen steile klimmetjes. In totaal maak je 231 hoogtemeters. Het is daarom een redelijk pittige wandeling.
Denk je nog niet over een goede wandelconditie te beschikken? Volg dan het online trainingsprogramma van gecertificeerd wandeltrainer Wanda Catsman. Dan ben je snel in staat om langere en zwaardere wandelingen te maken. Je kunt ook het gratis e-book Starten met wandelen downloaden.
Direct aan de route ligt feitelijk maar één horecagelegenheid: pannenkoekenrestaurant De Duivelsberg. Maar voor een kopje koffie kun je op de zondag van 10.00u tot 14.00u ook terecht bij Het Balkon van Groesbeek. Of bij IJsboerderij Foxhill waar ze naast ambachtelijk boerenijs ook koffiespecialiteiten serveren.
In de wijde omgeving van Groesbeek kun je veel schitterende wandelingenmaken. Enkele die we zelf hebben gelopen vind je onderaan deze blog. In dit gebied waan je je in het buitenland. Alleen al daarom is het wellicht een leuk idee om er een (lang)wandelweekend van te maken. Op zoek naar idyllische overnachtingsmogelijkheden? Kijk dan eens op natuurhuisje.nl.
Liberation Route Europe is een routenetwerk van bijna 10.000 wandelkilometers in heel Europa. De routes zijn dezelfde als die van de geallieerden in de jaren 1943 tot en met 1945. De wandelingen voeren langs tal van historische locaties en vertellen de verhalen vanuit diverse perspectieven over de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog.
Dit interesseert je wellicht ook
- N70-wandelroute in het Rijk van Nijmegen is een echte aanrader
- Een prachtige herfstwandeling in het Rijk van Nijmegen
- Adembenemend mooie wandeling bij de Mookerheide
- Grensoverschrijdende wandeling door het Duitse Reichswald
- Liberation Route Europe
- Bevrijdingsroute langs locaties van het Ardennenoffensief
