Hoogleraar Edith Hall laat zich inspireren door de ideeën van Aristoteles, die zich in de vierde eeuw voor Christus al bezighield met thema’s als geluk en vriendschap.
In uw boek noemt u de Griekse filosoof Aristoteles de nieuwe geluksgoeroe. Maar wat ís geluk eigenlijk?
“Allereerst gebruiken we het woord ‘gelukkig’ heel vaak. Meestal om iets tijdelijks aan te duiden wat maar een paar uur blijft. Je voelt je gelukkig omdat er iets fijns is, omdat je iets lekkers eet of uit bent geweest. In de tijd van Aristoteles waren er ook al woorden voor dit gevoel, zoals plezier.
Ook is er een belangrijk verschil tussen subjectief en objectief geluk, namelijk: hoe voel je je en hoe kijkt de buitenwereld ertegen aan? Objectief gezien ben je gelukkig als er geen grote nare dingen in je leven gebeurd zijn. Ik noem vaak het voorbeeld van de Engelse koningin Victoria. Ze werd over de tachtig, al haar kinderen overleefden haar en ze was goed in wat ze moest doen. Maar intussen voelde ze zich vanbinnen misschien wel ongelukkig.”
En wat verstond Aristoteles onder geluk?
“Aristoteles was de eerste filosoof die subjectief geluk onderzocht. En dan niet het geluksgevoel op de korte termijn, zoals plezier, maar geluk op langere termijn. Hij wilde weten hoe je innerlijke rust kunt krijgen die echt uit jezelf komt en niet afhankelijk is van externe factoren. Zijn ethiek is in deze tijd nog prima te gebruiken en komt overeen met alles wat denkers van nu belangrijk vinden als het gaat om het vinden van geluk: je ontwikkelen, betekenis en zin vinden, focussen op positieve emoties.
Bovendien vond Aristoteles dat gelukkig worden je eigen verantwoordelijkheid is en dat bijna iedereen, ongeacht de omstandigheden, kan besluiten om gelukkig te worden. Natuurlijk heb je ook je beperkingen en gebeuren er minder leuke dingen. Dat moet je accepteren, maar intussen is het zaak om alles te doen wat in je macht ligt om de best mogelijke versie van jezelf te worden.”
Ook in onze tijd horen we vaak dat geluk een keuze is. Dat brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee: als het niet lukt, is het je eigen schuld.
“Ja, dat is de keerzijde ervan. Maar toch ben ik ervan overtuigd dat je het een kans moet geven. Natuurlijk is het een grote verantwoordelijkheid. Maar de gedachte dat het aan jezelf is om gelukkig te worden en dat niemand dat van je afneemt, is ook heel
bevrijdend.
Alle psychologen met wie ik heb gepraat, zeggen dat de inzichten van Aristoteles veel lijken op die uit de moderne psychologie. Ze zijn verbaasd over alles wat hij toen al zo scherp zag. Dus inderdaad, het is een keuze, een houding, het is de verantwoordelijkheid nemen over je eigen leven. Je kunt anderen niet meer de schuld geven van je ellende.
Natuurlijk zijn er nog steeds mensen die jou slecht behandelen. En als ‘Aristoteliaan’ mag je zeker op zoek gaan naar rechtvaardigheid. Maar om écht innerlijke rust te krijgen, zul je uiteindelijk moeten stoppen met anderen de schuld geven. Je staat zelf aan het roer van je leven en neemt je eigen beslissingen: het is aan jou om het grote potentieel dat je hebt aan talenten en mogelijkheden, te ontwikkelen. Dat kan niemand anders voor je doen.”
- Het hele interview met Edith Hall kun je vinden in Flow 3.
- Edith schreef een boek over de ideeën van Aristoteles: Wat zou Aristoteles doen?.
Tekst Sjoukje van de Kolk Illustratie Valesca van Waveren
