Artists in residence: Jeroen Bosch in Den Bosch

Vorige week hadden we het over ‘s Gravenhage of Den Haag, dus hebben we het deze week meteen maar eens over ‘s Hertogenbosch, dat ook zeer gevat Den Bosch wordt genoemd. Deze stad is enigszins verwant met Brussel, want ook Den Bosch was lang één van de belangrijkste steden van het hertogdom Brabant.

Vandaag is Den Bosch nog altijd de hoofdstad van de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Al is de stad met haar huidige honderdduizend inwoners niet bepaald meegegroeid met de andere toonaangevende Nederlandse steden. De stadsomwalling, die met name goed dienst deed in de strijd tegen de Spanjaarden, is altijd goed bewaard gebleven en heeft de stadsuitbreiding letterlijk binnen de perken gehouden. Aan Den Bosch kan je nog een beetje zien hoe een omwalde Brabantse stad er rond 1600 moet hebben uitgezien.

Maar Den Bosch is natuurlijk ook bekend als de geboorteplaats van een belangrijke naam in de kunstgeschiedenis. De buitenissige schilder Jheronimus Van Aken, van wie wordt verondersteld dat hij er rond 1450 werd geboren, ging die kunstgeschiedenis immers in als Jeroen Bosch. En ook dat zijn ze in Noord-Brabant nog niet vergeten. Bosch is er een van de belangrijkste toeristische troeven. En dat zal zeker volgend jaar het geval zijn, als het precies vijfhonderd jaar geleden is dat Bosch in Den Bosch overleed. Ter gelegenheid van die verjaardag staat een uitgebreid evenementenjaar op stapel.

Centrum van de bedrijvigheid is het Jeroen Boschplein in de binnenstad waar ook de Sint-Jacobskerk staat. Die kerk wordt niet meer gebruikt voor religieuze diensten, maar is nu gewijd aan ‘den duvelmakere’, zoals Bosch wel eens genoemd werd omwille van zijn sinistere schilderijen waarin paradijs noch hellevuur ooit ver weg waren. Op het genoemde stadsplein staat een opvallende hedendaagse sculptuur die duidelijk een hedendaagse herinterpretatie is van de fonteinen die je aantreft op Bosch’ bekende schilderij Tuin der lusten. Dat meesterwerk, waarin de menselijke genotzucht op creatieve wijze wordt verbeeldt (en bestraft), heeft overigens zeer waarschijnlijk nog in het paleis van de graven van Nassau in Brussel gehangen alvorens de Spanjaarden het meenamen - waardoor het nu in het Prado te zien is. Bosch had namelijk ook banden met Brussel. Ten tijde van Filips de Schone kreeg hij wellicht ook opdrachten van het Bourgondisch hof. En tot de kunstenaars op wie hij invloed heeft uitgeoefend behoort natuurlijk ook Pieter Bruegel.

Parade van het ongerijmde
De Sint-Jacobskerk in Den Bosch zelf herbergt al sinds 2007 het Jheronimus Bosch Art Center. Daar kan je terecht voor een stadspanorama vanuit de toren, maar ook voor een aantal replica’s van de schilderijen van Bosch en driedimensionale versies van de fantastische figuren uit zijn werk. Den Bosch beschikt zelf immers helaas niet meer over een origineel schilderij van de meester. Maar daar komt in het Bosch-jaar wel (tijdelijk) verandering in. Naar aanleiding van de vijfhonderdste verjaardag eert de Stichting Jheronimus Bosch 500 hem onder meer met een grote internationale tentoonstelling in het Noordbrabants Museum, waarvoor een ruime selectie van zijn schilderijen en tekeningen terugkeren naar Den Bosch.

Daarnaast trekt ook elk jaar, en dit jaar is dat op 18, 20 en 21 juni, een ‘Parade van het ongerijmde’ door de stad, over de rivier de Dommel. Het is een soort Zinneke Parade te water. Want waar Zinneke Bruegel wel eens in herinnering roept, is deze kleurrijke vloot met kunstzinnige ontwerpen geïnspireerd op het werk van Bosch.