De toren van Huissen lijkt niets te maken te hebben met de 20^e eeuw. Het wat suffe bouwsel is geen wonder van schoonheid en de traditie spat er vanaf. Toch is het een interessant voorbeeld van wederopbouwarchitectuur. Vlakbij de in moderne vormen herbouwde Eusebiustoren van Arnhem getuigt hij van andere visie op de toekomst: niet vernieuwend, maar traditioneel. 

Het kleine stadje Huissen ligt een eindje stroomopwaarts van Arnhem aan de Rijn. Het werd net als Arnhem in de oorlog zwaar beschadigd waarbij de oorspronkelijke kerk volledig werd verwoest. Het nieuwe godshuis had weinig gemeen met zijn voorganger, maar hier werd niet voor een modern uiterlijk gekozen. Er werd nadrukkelijk aangesloten bij de traditionele religieuze vormentaal uit het Rijnland. Romaanse bogen en een romaans koor met zijkapel. Niet in de kenmerkende tufsteen, maar in goedkope baksteen. Helemaal de Delftse school. En soberheid was troef, want de wederopbouw was geen vetpot en dat moest te zien zijn ook. Die boodschap wordt ook in het heden nog krachtig onderstreept door passende verkeersborden ter plaatse.

De toren ontstond wat later en heeft een ander karakter. Hij is niet romaans maar van het zgn. Utrechtse type: twee vierkante geledingen en daar bovenop een achthoekige lantaarn. “echte’ Utrecht torens (bv. Utrecht, Rhenen, Amersfoort en Maastricht) zijn volledig gotisch, doorgaans rijk geornamenteerd en deels in natuursteen uitgevoerd. Hier domineren echter weer de sobere bakstenen en zijn ornamenten nauwelijks aanwezig. Hij wordt interessant door de a-typische barokke vormentaal van de lantaarn en spits. En hier wordt het interessant: Toeval of niet: hij lijkt hij verdacht veel op de vooroorlogse Arnhemse Eusebiustoren. Als een versimpelde en verkleinde replica in een openluchtmuseum. 

Dat lijkt een denigrerende opmerking, maar dat is het beslist niet. Replica’s, of ze nu goed lijken of niet, zijn al eeuwenlang een terugkerend thema in de bouwkunst. Sterker nog: Huissen deed hetzelfde als bijvoorbeeld Nagasaki, waar in het Holland Village een replica van de domtoren werd gebouwd. 10 meter lager weliswaar, omdat hij anders uitzicht zou geven op militair gebied, maar toch. Ook elders in Azië worden Europese gebouwen kunstvormen gekopieerd om een indruk te geven van het origineel. Je kunt daar natuurlijk lacherig over doen, maar in feite is het een enorm compliment. Het is een vreemd fenomeen dat culturele uitingen soms in hun ontstaansgebied worden geminacht of als kostenpost worden gezien, terwijl elders kosten nog moeite worden gespaard om ze te kopiëren. Traditie heeft best wel toekomst. Het leuke is dat je dat mondiale verschijnsel ook op regionaal niveau terugziet. In die  zin is Huissen toch hipper en internationaler dan je op het eerste gezicht zou denken. 

Desondanks is het geheel geen wonder van schoonheid en de uitvoering is die van een doorsnee wederopbouwkerk. Ook hier wordt gezocht naar een nieuwe bestemming van kerk en toren, en in de omgeving, die eveneens een Delftse school karakter heeft, wordt al flink gesloopt. 

Het kleine Huissen heeft, bewust of onbewust, iets bewaard wat het grote Arnhem niet meer wilde hebben. Zo is het een soort openluchtmuseum voor nostalgische Arnhemse stedelingen. Dat geeft deze sobere en verder weinig spectaculaire wederopbouwtoren toch iets heel bijzonders en maakt hem net zo uniek als zijn vernieuwende grote broer in Arnhem. Best origineel eigenlijk. 

St. Gangulfus toren van de Onze Lieve Vrouw ten hemelopneming, Huissen. Kerk ontworpen door G.M. Leeuwenberg (1899-1967) in een romaanse vormentaal. Bouw kerk 1949-1950, bouw toren1961-1962. De toren werd gebouwd op de fundamenten van zijn voorganger en heeft een hoogte van 45 meter. De omgeving wordt bepaald door aardige wederopbouw in de stijl van de Delftse school die langzaam aan vervanging toe lijkt. (zie foto’s). De kerk wordt door ontkerkelijking steeds leger waardoor er zelfs wordt gepleit het gebouw ook te gaan gebruiken als cultuur-en clubgebouw.¹ Wie benieuwd is naar de vooroorlogse toestand kan terecht bij de onvolprezen Beeldbank van het Gelders Archief. Vooral een prachtige serie foto’s van fotograaf Nico Kramer waar de verwoeste kerk is vastgelegd is zeer de moeite waard. Gelders Archief: [1584 ]-[Foto- en filmcollectie Nico Kramer], [Nico Kramer]
Adres: Langekerkstraat 10, Huissen (Gld.).