Eikelmuis _{Eliomys quercinus}

De eikelmuis is een klein zoogdier met een grijsbruine vacht op zijn rug en flanken, soms met een beetje ros. Zijn wangen en buik zijn wit. Hij heeft een lange, zeer harige staart met een soort pluim van langere witte en zwarte haren aan het uiteinde. Hij is gemakkelijk te herkennen aan het zwarte masker rond zijn ogen, waardoor hij op Zorro lijkt. Als u nog steeds twijfelt, kijk dan naar het contrast tussen zijn lichtgekleurde buik en grijsbruine rug en de tweekleurige pluim aan het einde van zijn staart.

De eikelmuis leeft zowel in bomen en struiken als op de grond. Eikelmuizen leven voornamelijk in loofbossen met een diverse structuur (voorkeur voor eikenbossen), in onregelmatig kreupelhout, bosranden, braambossen, maar ook in boomgaarden en bepaalde parken en tuinen.

De eikelmuis kan de huid van zijn staart afwerpen om aan een roofdier te ontsnappen. Hij knaagt dan aan de blootgelegde staartwervels, die uiteindelijk afvallen. Over het algemeen kan er weer een nieuw kwastje op de staartstomp groeien.

Eikelmuizen zijn vooral 's nachts actief. Ze verlaten hun slaapplaats in de schemering en zijn de hele nacht onderweg, waarbij ze periodes van hoge activiteit afwisselen met korte rustperiodes. Het zijn uitstekende klimmers, die zich maar zelden over de grond bewegen en alleen als er voldoende begroeiing is.

Net als alle relmuizen houdt de eikelmuis een winterslaap van oktober(-november) tot (maart-)april. Hij komt uit zijn winterslaap in de lente, wanneer de omgevingstemperatuur rond de 15°C ligt. Hij overwintert in zijn nest, opgerold in een bolletje met zijn neus in zijn staart.

Jonge individuen beginnen hun winterslaap later, omdat ze meer tijd nodig hebben om de nodige vetreserves op te bouwen. Eikelmuizen leggen geen voorraad aan voor de winter. Ze houden geen ononderbroken winterslaap, maar wisselen lange perioden van slaap af met korte perioden van activiteit, afhankelijk van de temperatuursomstandigheden. Tijdens die perioden van activiteit zullen ze hun nesten repareren of herinrichten en gaan ze op zoek naar voedsel en water. Ze eten echter heel weinig. Winters waarin de temperatuur fel schommelt, kunnen leiden tot een hoge sterfte. Als het in de lente of herfst koud is, kunnen eikelmuizen ook in een sluimertoestand geraken.

Het vrouwtje heeft een nest van 2 tot 7 jongen per jaar. De paring vindt plaats in april-mei en de dracht duurt 3 weken, gevolgd door de geboorte in mei-juni. De jongen van amper 4 cm, zonder de staart, worden roze en blindgeboren (hun oogleden zijn gesloten). Ze zijn echter zeer mobiel en maken scherpe, ultrasone geluiden. Ze krijgen al snel een lichtgrijze donzige vacht, gevolgd door hun beroemde gezichtsmasker.

De jongen maken hun eerste verkenningstochten als ze tussen de 30 en 50 dagen oud zijn. In deze periode blijft de moeder nog zogen, maar ze leert de jongen om hun eigen voedsel te vinden. De jongen zijn zelfstandig als ze ongeveer 50 dagen oud zijn, maar blijven over het algemeen bij elkaar tot de winterslaap. Vrouwtjes zijn pas na hun tweede winter geslachtsrijp. Eikelmuizen worden zelden ouder dan 3 tot 4 jaar.

Eikelmuizen komen voor in struikachtige vegetatie, heggen, tuinen, rotsen, muren, schuren en bergplaatsen met veel rommel en gebouwen, op voorwaarde dat deze voldoende beschutting bieden en dicht bij een bos of struiklaag liggen. Om de eikelmuis te voorzien van voldoende van zijn hoofdvoedsel (ongewervelden, slakken …) moet in die beboste gebieden ook een goed ontwikkelde strooisellaag aanwezig zijn.

Hij bouwt zijn nest in gaten tussen stenen, in holtes in bomen, in geïnstalleerde vogelhuisjes ... en zelfs in spouwen of plafonds van gebouwen of in andere structuren (hoogspanningsmasten, antennes enz.). Hij kan ook oude vogel- of eekhoornnesten gebruiken. Hij heeft natuurlijke materialen nodig zoals mos, haren, veren, twijgen en bladeren om zijn nest te bouwen of te bekleden. Hij kan ook nestelen in kunstmatige nestkastjes.

Eikelmuizen foerageren in een straal van hoogstens 300 meter rond hun nest. Hoe minder voedsel er is, hoe verder ze van het nest weggaan. In tegenstelling tot andere slaapmuizen eet de eikelmuis vaak op de grond en in lage struiken.

Om de soort te helpen overleven:

• Gebruik geen pesticiden, en vooral geen slakkenkorrels!
• Gebruik geen gif dat bedoeld is voor ratten en muizen.
• Voer geen beheerswerkzaamheden uit aan randen, heggen, stroken en beboste gebieden tijdens de periode dat de eikelmuis actief is (d.w.z. tussen 1 april en 1 november), maar houd ook rekening met mogelijke schuilplaatsen zoals holle bomen.
• Vermijd drastisch snoeien om dichte heggen te behouden.
• Maai 's nachts geen gazons in de buurt van nesten van eikelmuizen.
• Gebruik geen robotmaaiers.
• Stoor de dieren niet in hun winterslaap.
• Vermijd het hermetisch afsluiten van gebieden voor wilde dieren.
• Raap geen gevallen vruchten op en laat het hoogste fruit hangen.
• Gebruik geen lijmvallen tegen muizen: ze veroorzaken intens lijden en het gebruik ervan is verboden!

Vegetatie

• Plant beboste stroken aan, gesnoeide of open hagen, bossen, hoogstamboomgaarden (bij voorkeur een combinatie van verschillende fruitsoorten).
• Kies bij voorkeur vruchtdragende soorten, vooral noten (walnoot, hazelnoot, kastanje), die voedsel bieden tot het einde van het jaar.
• Kies doornige soorten (bv. meidoorn, sleedoorn) die beschutting bieden tegen roofdieren.
• Laat braambossen staan.
• Houd het struikgewas niet te kort.

Laat dood hout liggen

• Leg stronken, stapels dood hout, holle stammen ... in randgebieden of laat ze liggen.
• Voer beheerswerkzaamheden bij voorkeur uit buiten de winterslaapperiode van de eikelmuis (tussen 1 november en 1 april), maar houd ook rekening met mogelijke schuilplaatsen zoals holle bomen.

Beheer van bosjes, zelfkanten en bosstroken

• Bouw afwisseling in bij het maaien van zomen en het snoeien van mantelvegetatie.

• Laat mantel- en zoomvegetatie zich indien mogelijk ontwikkelen over een breedte van meer dan 5 m.
• Behoud op een aantal plaatsen de bramen of fruitstruiken.
• Laat stronken, takkenhopen, houtstapels, holle boomstronken … achter of laat ze liggen.
• Richt u prioritair op voldoende grote habitatgebieden die in contact staan met lineaire houtachtige landschapselementen.
• Beheer struikgewas met het oog op een gevarieerde vegetatiestructuur en een goede diversiteit aan loofhout, bomen, struiken en heesters die bessen en andere vruchten produceren, bijvoorbeeld door plaatselijk kappen en selectief uitdunnen van bovenaf (om de voedselproductie, de kwaliteit van de grondlaag en/of de lichtinval te verbeteren).
• Overweeg een hakhoutlaag of middelhout, om een bos te krijgen met een goed gediversifieerde structuur, met veel vruchtdragende struiken en heesters zoals hazelaar en braamstruiken.

Jonge eikelmuizen die op zoek zijn naar een territorium kunnen wel 3 kilometer afleggen. Lange, onderling verbonden lineaire landschapselementen worden vaak gebruikt voor de verspreiding over langere afstanden, met name (spoorweg)bermen (soms met uitgestrekte braamstruiken en ander struikgewas) en soortgelijke landschapsstructuren.

Spoorwegbermen zorgen voor een goede verbinding.

Eikelmuizen kunnen ook gebruikmaken van bovengrondse kabels (bovenleidingen van spoorwegen, elektriciteitsnet ...) om zich veel sneller te verplaatsen dan in dicht struikgewas of hoge kruidachtige vegetatie.