Penstemon

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Penstemon
Ilustracja
Penstemon laevigatus
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

babkowate

Rodzaj

penstemon

Nazwa systematyczna
Penstemon Schmidel
Icon. Pl. ed. Keller 2. 18 Oct 1763 ('1762')[3]
Typ nomenklatoryczny

P. pubescens W. Aiton[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Penstemon, wąsatka, żółwik[4] (Penstemon) – rodzaj roślin z rodziny babkowatych. Obejmuje ok. 250[5][6]–271[7] gatunków. Występują one w Ameryce Północnej, zwłaszcza w jej zachodniej części. Centrum zróżnicowania stanowi Kalifornia, gdzie rośnie 58 gatunków z tego rodzaju[5]. Wiele gatunków ma bardzo ograniczony obszar występowania – około 100 jest endemitami pojedynczych stanów w USA[7]. Obok rodzaju pokoślin Eriogonum jest najbardziej zróżnicowanym gatunkowo rodzajem endemicznym dla Ameryki Północnej[6]. Zaliczany tu dawniej jeden gatunek występujący na azjatyckim Dalekim Wschodzie – P. frutescens[5], wyodrębniony został w osobny, monotypowy rodzaj jako Pennellianthus frutescens. Rośliny z rodzaju penstemon zasiedlają różne siedliska od widnych lasów, poprzez zbiorowiska zaroślowe i trawiaste, po siedliska na terenach skalistych i półpustynnych[5]. Zapylane są przez różne rodziny owadów, ale 40 gatunków przystosowanych jest do zapylania przez kolibrowate[7]. Ze względu na długotrwałe kwitnienie wiele gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne[5]. Niektóre gatunki mają lokalne znaczenie jako rośliny lecznicze[6]. Do szczególnie popularnych roślin ozdobnych, zwłaszcza w USA, należy penstemon krzewiasty P. fruticosus, którego wyhodowano ponad 130 odmian ozdobnych[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Penstemon acaulis
Penstemon fruticosus
Penstemon acuminatus
Pokrój
Byliny, rzadziej krzewy osiągające do 1,5 m wysokości[5]. Rośliny bardzo zróżnicowane morfologicznie – od okazałych krzewów po formy niskie, poduszeczkowate[7].
Liście
Naprzeciwległe lub w ogółkach, górne jednak zwykle skrętoległe, pojedyncze[5].
Kwiaty
Wyrastają zebrane w szczytowe grona i wiechy, czasem kłosowato lub główkowato skupione. Działek kielicha jest pięć i zrośnięte są tylko u nasady. Płatki korony zrośnięte są zwykle na większej ich długości w długą rurkę. Dolne trzy płatki na końcu tworzą wywiniętą mniej lub bardziej wargę. Płatki mają barwę czerwoną, purpurową, różową, białą, niebieską lub żółtawą. Pręciki są cztery, w dwóch parach, osadzone u nasady rurki korony. Piąty pręcik zredukowany do prątniczka mającego postać długiej, zwykle owłosionej nitki. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami i pojedynczą szyjką słupka[5].
Owoce
Wielonasienne torebki otwierające się dwoma klapami[5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Penstemon albidus
Penstemon ambiguus
Penstemon bicolor
Penstemon digitalis
Penstemon eatonii
Penstemon eriantherus
Penstemon haydenii

Rodzaj z rodziny babkowatych Plantaginaceae (dawniej tradycyjnie w szeroko ujmowanej rodzinie trędownikowatych Scrophulariaceae), należący do plemienia Cheloneae. W obrębie rodzaju wyróżnia się 6 podrodzajów, w tym dwa monotypowe – subg. Cryptostemon i subg. Dissecti, a poza tym subg. Penstemon (ok. 182 gatunków), subg. Habroanthus (ok. 50), subg. Saccanthera (ok. 28) i subg. Dasanthera (ok. 9)[7].

Wykaz gatunków[8][9]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-01-23] (ang.).
  3. ↑ a b Penstemon. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-01-23].
  4. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 128, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 256. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 692, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e Andrea D. Wolfe, Christopher P. Randle, Shannon L. Datwyler, Jeffery J. Morawetz, Nidia Arguedas, Jose Diaz. Phylogeny, taxonomic affinities, and biogeography of Penstemon (Plantaginaceae) based on ITS and cpDNA sequence data. „American Journal of Botany”. 93, 11, s. 1699-1713, 2006. DOI: 10.3732/ajb.93.11.1699. 
  8. ↑ Penstemon. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-23].
  9. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 138. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Penstemon&oldid=70133836”