Bijdrage van Renée Smid, LLM, MA

Onderhoud aan een steil dak. In de afgelopen jaren heeft de eigenaar van kasteel Magny eigenhandig een mooie muur gemetseld rond de moestuin. Wel met wat hulp, maar het was evengoed een hele klus. Het was een beetje jammer dat de moestuin daardoor uit het zicht verdween, maar ja, je kunt niet alles hebben….. Het kasteel zelf zal ook regelmatig onderhoud behoeven, zoals nu aan het dak en dat doe je echt niet zelf, zo’n steil dak vernieuwen. 

https://lnkd.in/e6m2-D-V ‘Kneppelfreed hat fertuten dien’ Al meer dan 30 jaar woon ik in de provincie Utrecht, maar ik ben geboren in Friesland en opgegroeid in het Groningse. Als noorderlinge was het mijn eer te na om niet te proberen het commentaar in NRC omtrent de zorgen rond het voortbestaan van het Fries als officiële spreek- én schrijftaal in het Fries te lezen. Ik kwam een heel eind, maar de zin ‘Kneppelfreed hat fertuten dien’ was wel erg raadselachtig. ‘Freed’ sloeg op vrijdag, maar verder………. Ook mijn man, opgegroeid met een Friese oma, zijn Beppe, en beter thuis in de Friese taal dan ik, kwam er niet uit. Dus toch maar even opgezocht. ‘Kneppelfreed’ bleek te verwijzen naar vrijdag 16 november 1951. Twee Friezen, Tjebbe de Jong, schoolhoofd en de Friese dichter en hoofdredacteur van de Friese Koerier, Fedde Schurer, moesten voor de rechtbank in Leeuwarden verschijnen wegens belediging van kantonrechter mr. S.R. Wolthers. Zij hadden in de krant heel scherp gereageerd op de weigeringen van deze rechter om niet te reageren op het Fries, tegen hem gesproken in de rechtszaal. De Jong en Schurer kregen een boete van f 150,-- opgelegd. Honderden Friezen stonden voor het Paleis van Justitie en waren het hiermee volstrekt oneens. Zij werden hardhandig door de politie uiteen gedreven. Enfin, Kneppelfreed – betekent ‘knuppelvrijdag’ en verder ‘fertuten dien’, betekent: heeft effect gehad.  En dat was ook zo, want in 1956 werd het gebruik van het Fries door wetgeving geregeld in het rechtsverkeer. Het Fries is nu evenals het Nederlands een officiële rijkstaal. Terug naar het artikel van vorige week; was het niet zo, dat toen het bachelor/mastersysteem werd ingevoerd, een van de argumenten vóór was, dat nu kleine studies ook beter in stand konden worden gehouden? Wat zien we daarvan dan terug?  

De neef die onderdook en ‘mens erger je niet’ speelde Het was een verdrietig bericht vorige week, het bericht van het overlijden van Marc Chavannes. Over hem werd door mensen die hem kenden, de loftrompet gestoken en dat is zeer terecht. Maar mijn gedachten gingen ook terug naar een verhaal van mijn moeder uit de Tweede Wereldoorlog. Het was tevens een puzzel, die ik graag wilde oplossen. Mijn grootouders, woonachtig in Zuidlaren, boden van tijd tot tijd onderdak aan een onderduiker, meestal voor een paar dagen. Daarna werd waarschijnlijk een ander onderkomen geregeld. Mijn moeder – de oudste van de kinderen - werd geboren in 1931 en kreeg dan ook instructies. Als haar gevraagd werd wie de logé van het moment wel was, moest ze zeggen dat het een neef betrof. Op zeker moment in 1942 ging het werkelijk om een neef, namelijk, neef ‘Sjavanes’, dat wil zeggen, zo werd hij door mijn grootvader genoemd en zo vertelde mijn moeder het. We vonden het maar een rare naam en even googelen leverde natuurlijk hele vreemde resultaten op. Dan maar kijken of een onderzoekje in de stamboom iets kon opleveren. Gelukkig had ik een aanknopingspunt in de vorm van de naam van een familielid van de bewuste neef. En ja, hoor, dat loste inderdaad het raadsel op: neef ‘Sjavanes’ bleek de schoonzoon te zijn van een neef van mijn grootvader en droeg de achternaam Chavannes. Hij werkte in Groningen bij de N.V. Laagspanningsnetten en was gedwongen onder te duiken. Tijdens het verblijf bij mijn grootouders moest hij de tijd wel zien door te komen en dat gebeurde dan door een spelletje ‘mens erger je niet’ te spelen met mijn moeder en haar zusjes. Mijn moeder merkte wel dat neef ‘Sjavanes’ er niet echt bij was met zijn gedachten; geen wonder, hij werd waarschijnlijk gezocht door de Duitsers en zal zich zeker zorgen hebben gemaakt om zijn vrouw en twee jonge kinderen. Neef Sjavanes/Chavannes vertrok na een paar dagen en bleef – elders - de gehele oorlog ondergedoken. In 1946 werd zijn jongste zoon Marc geboren.  

Hans #Holbein in Frankfurt am Main De catalogus, die ik kocht toen ik in de herfst van 2003 de Holbein tentoonstelling in het #Mauritshuis bezocht, ligt naast me. Ik was erg onder de indruk van de getoonde kunst, waarvan de nadruk lag op de in Engeland vervaardigde schilderijen. Hans Holbein (de jongere) werd geboren in Augsburg en werkte ook in Bazel, Frankrijk en Engeland. De portretten van Hendrik VIII, Jane Seymour, Anna van Kleef en andere hooggeplaatste en bekende personen werden in 2003 in Den Haag tentoongesteld. Holbein vervaardigde in 1516 in Bazel eveneens het werk dat tegenwoordig bekend staat als: ‘De #Darmstadt Madonna’. De opdrachtgever was burgemeester Jakob Meyer zum Hasen. Het schilderij was toen te zien in het Mauritshuis en is inmiddels het bezit van een particuliere verzamelaar. Maar dat is weer een ander verhaal....... Het is fantastisch dat er nu weer een expositie is over Hans Holbein, dit keer in het #Städelmuseum in Frankfurt am Main. ‘Holbein and the Renaissance of the north’ is nog te bezoeken tot en met 18 februari. En……de Darmstadt Madonna is er ook! Een van mijn favoriete schilderijen!

Het #geheim van de zilveren lepel   Onze buurman in #Frankrijk heeft een enorme tuin. Hij verbouwt groenten en fruit en ik schat dat het geheel zo’n halve hectare groot is. Wanneer we zijn huis passeren en hem ontmoeten, krijgen we vaak een rondleiding. Nooit gaan we dan met lege handen naar huis. Zo ook op zekere dag, toen we een paar planten meekregen om in onze tuin te plaatsen. En dat was geen kleinigheid, want er moest natuurlijk een gat worden gegraven. Nu wil het geval dat er veel stenen in de bodem zitten. Een behoorlijk gat te graven was dus geen sinecure. Maar, zo gezegd, zo gedaan. Ja, en toen deden we een bijzondere ontdekking! We groeven een dessertlepel op………en mijn fantasie ging meteen aan het werk! Die lepel moest daar bewust in de grond gestopt zijn, maar door wie dan? Was het misschien het eigendom van een bewoonster geweest, die als min in dienst was geweest van een rijke familie? Immers, de Morvan staat erom bekend dat sommige vrouwen als voedster werkten en bepaald niet uit luxe. Wie zo’n voormoeder heeft, is daar erg trots op. En dan, is de lepel misschien begraven tijdens een oorlog en ligt er nog meer? Ons huisje is een voormalig pachtboerderijtje van het in de 19e eeuw afgebroken #kasteel Montantaume, heeft het daar iets mee te maken? Hoe dan ook, het blijft een spannend raadsel…….. De lepel hebben we naar een juwelier gebracht en laten polijsten. Dat kon, want het is van massief zilver van het merk #Christofle.  

Het #kasteel na de volgende bocht Onlangs bezocht ik vanuit mijn huis in de Bourgogne een vriendin. Zij woont ongeveer 100 km naar het zuiden, in de Allier.  De routeplanner gaf aan dat het ongeveer 1 ½ uur rijden was. Het was tevens een toeristische route en dan is de gemiddelde snelheid niet zo hoog. Dat geeft ook helemaal niets, want onderweg kom je nog wel eens iets moois tegen. Zo geheel onverwachts kun je dan zomaar een kloek kasteel aantreffen in een klein dorp. Dat was het geval in het plaatsje #Saligny-sur-Roudon. Als je geschiedenis hebt gestudeerd, moet je dan echt wel even stoppen en een paar foto’s maken. Zo gezegd, zo gedaan…….

Een historische wandeling in #Sappemeer Door omstandigheden ben ik de laatste tijd vaak in #Hoogezand-Sappemeer geweest. Het is de plaats waar ik ben opgegroeid. Om toch even iets anders te doen, maakte ik ‘s avonds een wandeling. Het waren historische wandelingen, met een knipoog naar mijn eigen familiegeschiedenis, die in Hoogezand-Sappemeer in ieder geval teruggaat tot 1711. Er was dus veel te bekijken en te ontdekken. Zo bezocht ik in Sappemeer de Hervormde #Koepelkerk, gebouwd in 1655 in opdracht van de stad Groningen. Het wapen van de stad is te zien boven de deur. Ik was er nog nooit geweest en tot mijn grote verrassing trof ik op het kerkhof de graven aan van mijn betbetovergrootouders. De Koepelkerk is een rijksmonument en binnen een afstand van 5 minuten lopen bevinden zich nóg twee rijksmonumenten. Hoe bijzonder wil je het hebben…….. Even verder bevindt zich de Historische #Scheepswerf Wolthuis, het tweede rijksmonument. Het is één van de oudste scheepswerven in de provincie. Klaas Jans Mulder, mijn voorouder, was hier scheepsbouwer van 1802 tot 1853. Ik ben wel een beetje trots op hem, want hij kocht op een boeldag een boek! Waarschijnlijk had hij niet veel tijd om te lezen en het bezit van boeken was toen vrij beperkt. Schuin tegenover de werf staat het geboortehuis van Aletta Jacobs. Voor mij erg bekend, omdat ik er gedurende 4 jaar gitaarles had. Het pand is onderdeel van de Aletta Jacobsroute. Het derde rijksmonument is de Rijks #HBS. Het gebouw werd in 1868 gebouwd en #Aletta Jacobs was het eerste meisje dat deze school bezocht. Later zou haar naam aan de school worden verbonden, in de volksmond ‘het Aletta’. Drie generaties uit mijn familie bezochten eveneens deze HBS. Het pand staat nu te koop......

Vanmiddag bezocht ik Kasteel Huis Bergh voor het symposium: 'Nieuw licht op Bergh, recent historisch onderzoek naar kasteel, landgoed en bewoners'. Het werd georganiseerd door de Werkgroep Adelsgeschiedenis met - uiteraard - Kasteel Huis Bergh en was zeer geslaagd! Nieuw en verfrissend onderzoek zorgt ervoor dat geschiedenis blijft leven. Bijzonder om te horen dat de tuin van Kasteel Huis Bergh beschouwd kan worden als de oudst bewaard gebleven tuin van Nederland. Ik kijk uit naar het resultaat van de restauratie van kasteel én tuinen.

Zes #kastelen in een piepklein dorp (2)   Het huidige kasteel #Ettevaux, gelegen in het Bourgondische dorp #Poil, werd gebouwd in de eerste helft van de achttiende eeuw. Vanaf 1490 was er al sprake van de #heerlijkheid van Guillaume d’Estevaux. De naam Ettevaux is dus al veel ouder. In de 19e eeuw werd het gekocht door de toenmalige burgemeester van het naburig gelegen dorp Larochemillay. Zijn nakomelingen wonen er nu en beheren het landgoed, met veel aandacht voor duurzaamheid.