Verkoop en verhuur • Aankoop en aanhuur • Beleggingen
Bij Heuvel Vastgoed vormen deskundige adviezen het fundament. Doordachte keuzes zorgen voor een constructieve samenwerking. Zakelijke voorspoed is een wederzijds doel. Wij kijken niet alleen naar de huidige financiële en bedrijfseconomische omstandigheden, maar hebben ook kennis wanneer het gaat om verbouwen, uitbreiden of verduurzamen. Wij kijken vooruit en denken mee.
Oprecht, oplossingsgericht en innovatief
Betrouwbaar, ervaren en energiek
Aalsterweg 136
5615 CJ Eindhoven
040 - 2065432
info@heuvelvastgoed.nl
www.heuvelvastgoed.nl
Rooftoppool W hotel, Amsterdam
Rooftoppool Martineztoren, Almere
Rooftoppool Van der Valk, Amsterdam
040
Toekomstgericht
UNIEK BOEK!
Wegens succes geprolongeerd: het lijvige boekwerk ‘Acht eeuwen Eindhoven’. Een must have voor elke rechtgeaarde Eindhovenaar. Nu te koop via redactie@frits.nl voor de belachelijke actieprijs van slechts € 19,95!!
Ja, u ziet het goed: GERARD is de titel van deze FRITS. Verwarrend? Nee hoor, Gerard was de oom van Frits, dus is er een duidelijk verband. Beiden dragen Philips als achternaam en dan hebben we de gemeenschappelijke deler te pakken. Tijdens de presentatie van onze Top 50’s in december vorig jaar vroeg de directie van het Philips Museum of het niet leuk zou zijn om speciale aandacht te besteden aan Gerard Philips, de grondlegger van de latere elektronicagigant. Er was alle aanleiding toe. Er kwam een expositie over de fabrikant in het Philips Museum, dat ook nog eens tien jaar bestaat. Er zou een beeld worden onthuld en er verschijnt een biografie over zijn leven. Hoog tijd om Gerard Philips de aandacht en de erkenning te geven die hij al decennia lang ontbeert in Eindhoven. Zijn stad die zich mede door zijn inspanningen stormachtig ontwikkelde in de vorige eeuw en waaruit de economische succesformule Brainport ontstond.
En zou het dan geen leuk idee zijn om voor deze feestelijke gelegenheid FRITS om te dopen tot GERARD, vroeg het museum. Ze waren duidelijk prettig verrast door mijn impulsieve, positieve antwoord. Maar voor een stunt zijn we bij FRITS altijd in. We zijn immers schatplichtig aan Gerard, broer Anton en zíjn zoon Frits. Wie niet in Eindhoven? Achter het Philips Museum gaat Philips Nederland schuil en daar was het enthousiasme al even groot. Het resultaat is te vinden in het eerste
deel van deze GERARD. Een serie verhalen over Gerard Philips, het beeld en zijn betekenis voor Eindhoven. Bijzonder is dat we daarvoor een beroep konden doen op de deskundigheid van mijn voormalige ED-collega en Philipswatcher Chris Paulussen. Zijn gedroomde ontmoeting met Gerard beveel ik in warme belangstelling aan.
Verder wil ik op twee verhalen wijzen die verbonden zijn aan de uitreiking van de Zilveren Tulp door FRITS. Dit is een regionale persprijs die meer dan vijftig jaar bestaat maar tot de competentie van de Eindhovense Persclub behoorde. Mensen, organisaties en instellingen die Eindhoven positief in het nieuws brachten, komen in aanmerking voor een Zilveren Tulp. De EPC hief zichzelf echter in 2018 op, maar wij vonden het zonde om de traditie van de ZIlveren Tulp verloren te laten gaan. Vorig jaar reikten we de Tulpen weer uit - corona was twee jaar lang spelbreker - en wel aan burgemeester John Jorritsma en ED-hoofdredacteur John van den Oetelaar. Beiden vertrokken. Dit jaar gaan de Tulpen naar Thijs Slegers en Mat Rijnders. Thijs overleed in maart, Mat moest noodgedwongen zijn werk annex hobby opgeven. Thijs was de perschef van PSV, Mat cartoonist van het ED. Wij vinden het een eer dat zij de Tulpen hebben aanvaard, Thijs nog bij leven. Ik wens u veel leesplezier met deze GERARD! Waarlijk een bijzondere editie.
LEESMAGAZINE OVER EINDHOVEN EN OMGEVING
HOOFDREDACTIE
Hans Matheeuwsen
06 - 317 916 54 / h.matheeuwsen@frits.nl
TRAFFIC
Eva Wellens
FRITS is een vlot geschreven, hoogwaardig, (regio-)breed journalistiek en onafhankelijk magazine. De toon is positief-kritisch, en daardoor sterk opiniërend. FRITS besteedt aandacht aan de (Brainport)regio Eindhoven, de inwoners en hun verhalen. FRITS is een tweemaandelijkse uitgave, verschijnt vijf maal per jaar en heeft abonnees in heel Zuidoost-Brabant. U kunt al een jaar kennismaken met FRITS voor € 29,95 Het jaarabonnement is daarna € 39,95. Voor abonnementen in het buitenland geldt een speciaal tarief. FRITS is los te koop bij erkende boekhandels, kiosken en in supermarkten en kost dan € 7,49. Wilt u graag een abonnement? Bel met BCM, 085-7600237. U kunt ook een mailtje sturen naar abonnementen@frits.nl.
Ons bezoek- en postadres is Hallenweg 2A, 5615 PP in Eindhoven. Ons telefoonnummer is 040-3046000. Als u ons een mailtje wilt sturen met tips, opmerkingen of persberichten kunt u dit doen naar redactie@frits.nl.
040 - 304 60 00 / e.wellens@frits.nl
VORMGEVING
Leon Torremans
040 - 304 60 00 / l.torremans@frits.nl
SALES
Nico van der Meer 06 - 818 136 72
Marianne Brugmans 06 - 534 576 26
Tom van de Wetering 06 - 364 126 81 materiaal@frits.nl
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:
Bart Assies; Hayat Barrahmun; Karin van Berkel; Erwin Blatter; Peter Blees, Marie-José Dekkers; Tommie Dijstelbloem/Philips; André Driessen; Ronald Frencken; Eddy Jansen; Marlène van Kuyk: Anemoon Langenhoff; Hanneke van den Nieuwenhof; Frank van der Linden; Marieke Peeters; Chris Paulussen; Iris Penning; Cindy Ras; Wim Raaijmakers; Midas de Rooij; Michiel de Ruijter/Philips; Pieter van Santvoort; Marjolein Sengers; Uit in Eindhoven; Louis van de Waarsenburg; Ton de Zeeuw
EINDREDACTIE
Marie-José Dekkers
BEELDREDACTIE
Freekje Groenemans
FOTOGRAFIE
Ruud Balk; Frank van Beek/Philips; Erik de Brouwer; Charlotte Grips; Le Giesen; Jelle Goyvaerts; Freekje Groenemans; René Manders/DCI Media; Kees Martens/DCI Media; Patrick Meis; Eddie Mol; Erwin Pellemans
Coverfoto: Gerard Philips, door Koninklijke Philips NV/ Company Archies, bewerking door Leon Torremans
VORMGEVING SPECIALS
Felix Katzmann Vormgeving & DTP
ABONNEEHANDLING / DISTRIBUTIE
BCM International BV
DRUK
PreVision Eindhoven
ISSN 1877-895X
COPYRIGHT
Het overnemen van artikelen als bedoeld in artikel 15 van de Auteurswet is niet toegestaan
VERSCHIJNINGSDATA 2023
18 augustus / 20 oktober / 15 december
Als echte koffieliefhebber móet je er geweest zijn: Lucifer Coffee Roasters. In het centrum van Eindhoven zijn maar liefst twee Lucifers gevestigd, op de Kleine Berg en het Kennedyplein. Je drinkt er de lekkerste espresso’s en de allerbeste cappuccino’s van eigengebrande koffiebonen. Ontbijt en lunch kun je er de hele dag door bestellen. Lucifer was al de beste koffiebar van Eindhoven en nu zelfs ook die van heel Nederland. De koffiebranderij op de Bleekstraat 1a is op werkdagen geopend tussen 10.00 en 16.00 uur. Bestel je koffie nu met 25 procent korting op www.lucifercoffee.com
Een kunstobject, zo kun je de handgemaakte wollen truien van het Poolse merk Lamita Organic gerust noemen. De vrolijk gekleurde kledingstukken worden vervaardigd met de grootste zorg en uit de allerbeste Peruaanse wol. De kleding en accessoires van Lamita Organic worden op een eerlijke manier geproduceerd, met veel aandacht voor mens en milieu. Wil jij ook een uniek item waar je jarenlang plezier van zult hebben? Loop dan eens binnen op de Kleine Berg 7. www.lamita-organic.com
De eerste internationale Nico's Burritos, taco’s, quesadillas, enchiladas… Sinds kort eet je al deze heerlijke gerechten uit Zuidwest-Amerika en Noord-Mexico gewoon in Eindhoven. Want de eerste internationale Nico’s is een feit! In Amerika vind je al verschillende vestigingen van Nico’s Mexican Food. En sinds kort dus ook in ons eigen 040. Nico’s kleinzoon Nicolas Carreon uit San Diego en Vera Oudejans uit Den Bosch laten je als trotse eigenaren maar al te graag kennismaken met een ongeëvenaarde chimichanga (een gefrituurde burrito). Dus wil je het échte Mexico proeven? Zorg dan dat je snel een tafeltje bemachtigt in de Hoogstraat!
www.nicosmexicanfood.nl
De sneaker is niet meer weg te denken uit ons straatbeeld. Met je schoenen laat je zien wie je bent en waar je voor staat. Ook Maikel Mulder is wat je noemt een echte sneaker-freak. In zijn Galaxy Star Sneakers shop op Strijp-S vind je allerlei modellen en kleuren. Zijn persoonlijke favoriet is de Air Jordan. Maikel weet uit eigen ervaring hoe het is om vanwege geldgebrek geen sneakers te kunnen kopen. Daarom maakt hij er een sport van om exclusieve modellen tegen een betaalbare prijs aan te bieden. Behalve sneakers vind je bij Galaxy Star Sneakers ook streetwear en accessoires. www.galaxystarsneakers.com
Bij Trattoria Manca geniet je van de heerlijke smaken en geuren van de Italiaanse keuken. De voorliefde voor la cucina Italiana is Jessica Manca met de pastalepel ingegoten. Ze leerde koken van haar nonna en nam de kookgeheimen mee naar Nederland. In Eindhoven en binnenkort ook in Veldhoven serveert Manca nu de lekkerste Italiaanse gerechten, bomvol verse ingrediënten en de nodige liefde en passie. Schuif snel aan! www.trattoriamanca.nl
Met de verhuizing van Guapa Concept Store slaan moeder en dochter de handen ineen. Ze runden ieder al een eigen kledingzaak: moeder Josette Roest had ruim 33 jaar een winkel in Bladel en dochter Susanne Paridaans opende anderhalf jaar geleden Guapa Concept Store in de Bergstraat in Eindhoven. Toen het voormalige winkelpand van MyJewellery op de Kleine Berg vrijkwam, zagen ze dit als een droomkans om samen verder te gaan. Bij Guapa Concept Store staat persoonlijk contact op één. Je vindt er merken die nergens anders in Eindhoven te koop zijn. En indien nodig vermaken ze je kleding ook nog eens gratis. www.guapaconceptstore.com
Wat goed advies, styling & fotografie allemaal kunnen doen voor de optimale opbrengst bij verkoop van uw woning...
Bied kopers een kijkje in het huis van hun dromen.
Paula Bullard: “Het is ons specialisme om de positieve eigenschappen van vastgoed te benadrukken en potentiële kopers zich er meteen al thuis te laten voelen. De manier waarop uw huis en interieur op de foto staan zal kijkers uit de beoogde doelgroep aantrekken en verleiden tot het doen van een gunstig bod.”
Voor een uitgebreide selectie van gerealiseerde interieurs en meest recente projecten verwijzen wij u graag naar onze website en social media. Of bel Paula en Arno voor extra informatie of het inplannen van een adviesgesprek.
Spot On Vastgoedpresentatie
Eindhoven
T 040 22 30 755 • info@sovp.nl • www.sovp.nl
• helder advies
• exclusieve
styling
• kunst- en meubelverhuur
Pak je slaap
Een fantastische dag sluit je af zoals je de volgende dag weer begint; je pakt je slaap om alles uit je dag te halen. Dat bereik je met een persoonlijke slaapoplossing, aangemeten door vakmensen.
Wij nemen alle tijd om jouw persoonlijke slaapoplossing aan te meten en daarom werken we alleen op afspraak. Plan nu je afspraak via onze website of bel met 040 - 284 00 13.
Opwettenseweg 81 Nuenen 040 - 284 00 13
www.slaapstudiostijn.nl
Moblr is er voor iedereen die geen dertien-in-een-dozijn meubelstuk wil. Online stel je heel eenvoudig je eigen tv-meubel, dressoir, nachtkastje, keukenrek, wandplank of (akoestisch) wandpaneel samen, met of zonder ledverlichting. En helemaal in jouw eigen kleurstelling. Je bekijkt je ontwerp direct in 3D, inclusief de bijbehorende prijs. Natuurlijk kun je ook stalen opvragen. Heb je je bestelling eenmaal geplaatst, dan wordt deze als één geheel bij je thuisbezorgd. De montage kun je vervolgens zelf doen of uit handen geven.
www.moblr.nl
Een plek waar iedereen zich thuis voelt, dat is wat Yvonne Goossens met haar ‘Koffie Keuten’ wil zijn. De koffiebar in het diverse en gezellige Stratum is een plek voor ontmoeten, werken, spelen en chillen. Vergezeld van een kop heerlijke koffie natuurlijk (of thee, soep, sap, gebak, lunch…)
Koffie Keuten, vernoemd naar Yvonne’s oma Fransisca Keuten, is gevestigd in de voormalige frituur op de hoek van de Sint Jorislaan en de Geldropseweg. „Ik droomde al jaren van een authentieke koffiebar met veel licht, liefst op een hoek in de wijk Stratum. En kijk me hier nu zitten!” @koffiekeuten
Bij restaurant Goyvaerts in DOMUSDELA geniet je van internationaal georiënteerde gerechten. Franse invloeden spelen er een belangrijke rol. De ambitieuze broers Goyvaerts hebben alle drie culinair toponderwijs genoten en zijn bezeten van het vak. Ze volgen moderne trends niet alleen op de voet, ze ontwikkelen die ook. Dat, in combinatie met de kwaliteitsen seizoensproducten waarmee ze werken, resulteert in een unieke smaakbeleving. Laat je verrassen door hun eigentijdse interpretatie van de Franse keuken en ervaar de moderne ambiance met hippe accenten.
www.goyvaerts.nl
Schoenenontwerpster Zeynep Dag is internationaal een succesvolle zakenvrouw. De Eindhovense runt vijf bedrijven, is verantwoordelijk voor het nodige personeel en reist veel. En nu heeft ze een boek geschreven. Omdat alleen zijzelf het beste kan opschrijven wat ze heeft meegemaakt. Ze wist niet eens dat ze een heel boek kon schrijven. Totdat ze al haar emoties op papier zette. Zeynep vindt zichzelf het zwaarste maar het allerbeste dat haar ooit is overkomen. www.uitgeverijprometheus.nl
FRITS-medewerker en stadsdichter Iris Penning maakt eigenzinnige, poëtische pop. Soms theatraal, soms precies zoals ze is: vrolijk, brutaal en beschouwend. Haar nieuwste en vierde album ‘Dan maar genieten’ is een cd en dichtbundel in één, vol bijzondere teksten, eigenwijze melodieën, theatraal spoken word en fijne refreinen. Met bijzondere muzikale bijdrages, zoals van Philip Lassiter (trompettist bij Prince). Iris Penning is een koppige creatieveling die alles vooral op haar eigen manier wil doen.
www.irispenning.com
Eindhovenaar Andrej Verhoeks heeft bijna zijn trilogie af. Hij begon met schrijven voor zijn kinderen, maar richtte zich later op volwassenen. In 2022 kwam het eerste deel ‘De geloofsbrief’ uit, gevolgd door ‘Het ongeschreven woord’. In de trilogie lopen aspecten van een streekroman naadloos over in een spannend en mysterieus verhaal waarin de hoofdpersoon verwikkeld raakt in een strijd om een geheimzinnige brief. Verhoeks schrijft vlot en met gevoel voor detail waardoor een mooie sfeer wordt opgeroepen. www.daveyjonespublishing.nl
Een ogenschijnlijk doodnormaal gezin in Westerhoven leeft zijn doodnormale leven. Totdat blijkt dat de vader homo is. In dit autobiografische boek richt oud-ED-journaliste Mayke Wijnen zich tot haar vader. Ze vertelt hem hoe haar veilig geachte thuis ontwricht raakt terwijl zij opgroeit en hoe ze hem van een leuke, lieve man ziet veranderen in een in zichzelf gekeerde vreemde. Zelfs zijn vrouw herkent hem niet meer. Of is het juist uit liefde voor hén dat hij zijn geheim versmoort...?
www.maykewijnen.com
Op 31 augustus
bestaat PSV 110 jaar. Vanaf 1926 is de ploeg actief op het hoogste niveau. In 1928 werd PSV voor het eerst landskampioen. Sindsdien wint de club prijzen aan de lopende band. Zoals onlangs de KNVB Beker. De teller staat op vijftig, waaronder 24 landstitels, de Europa Cup I en een UEFA Cup! Alle reden dus voor de herbeleving van 110 matches, samen met prominente oud-spelers. Auteur Harry Hamer kan het weten want hij was liefst dertig jaar werkzaam bij Voetbal International.
www.edicola.nl
Gerard Philips richt op 15 mei 1891, gesteund door zijn vader Frederik als investeerder, een bedrijf op met als doel het fabriceren van gloeilampen. Na de komst van zijn jongere broer Anton, in 1895, wordt het familiekarakter verder versterkt. Het bedrijf groeit uit tot een van de meest omvangrijke en invloedrijke industriële ondernemingen ter wereld. Actief op vele gebieden, maar door de jaren heen het meest bekend van licht, radio en televisie, en medische technologie.
Ik durf daarmee de stelling aan dat Philips de allereerste hightech startup is van de regio Brainport Eindhoven. Vanaf de start staat Philips synoniem voor innovatie en ondernemerschap. Door onze bijdrage aan belangrijke technische én maatschappelijke ontwikkelingen zijn we al 132 jaar bezig met het verbeteren van de levens van mensen.
Zonder Gerard geen Philips en zonder Philips geen Brainport zoals we dat vandaag de dag kennen. Hij bracht de eerste fabriek van het bedrijf naar Eindhoven. Maar ook de focus op innovatie door het opzetten van de onderzoekslaboratoria, zoals het Natuurkundig Laboratorium. Dit heeft de basis gevormd voor de innovatieve kracht van Philips én de hele regio Brainport Eindhoven die inmiddels de motor van de Nederlandse economie is geworden.
Het was ook Gerard die al in 1898 een grote maatschappelijke betrokkenheid liet zien. Hij was een van de initiatiefnemers van de Vereniging Eindhoven Vooruit, met als doelstelling onder andere 'volkswelstand, volksgezondheid en volksontspanning'. Dat we als groot bedrijf onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen is voor ons dus vanzelfsprekend. Dat is tot op de dag van vandaag voor ons de kern van onze missie, namelijk het leven van mensen te verbeteren.
Gerard Philips bracht ons innovatie en ondernemerschap op een maatschappelijk betrokken manier en was zo van invloed op de ontwikkeling van de regio Eindhoven en Nederland met wereldwijde impact. Daarmee is hij de grondlegger van de Brainportgedachte en -samenwerking.
Het kunstwerk van Gerard, gemaakt door Andreas Hetfeld, hebben we op 15 mei jl.
officieel onthuld op de tijdelijke locatie in het Gloeilampplantsoen op Strijp-T. Zodra de herontwikkeling van het Victoriapark is afgerond zal hij door de gemeente Eindhoven daar worden geplaatst. Een betekenisvolle locatie vlakbij zijn eerste fabriek. Maar ook een plek waar de intrinsieke artistieke waarde van het kunstwerk een belangrijke bijdrage levert aan de omgevingskwaliteit van het centrum én een verbindende rol speelt tussen de binnenstad en Strijp-S.
Op die manier zal hij ook voor toekomstige generaties een inspiratie zijn voor innovatie en ondernemerschap op een maatschappelijk betrokken manier.
Sylvia van Es, President Philips Nederland
BEZOEK ONZE SHOWROOM OF MAAK EEN AFSPRAAK OP WWW.DE-KLERK.NL!
DE RUN 4236 5503 LL VELDHOVEN
T: 040 244 11 22 F: 040 244 48 89 SALES@DE-KLERK.NL WWW.DE-KLERK.NL
De vijver; een oceaan aan rust, een plek van leven en een plek van samenkomst! Ook in de winter is een vijver een ware toevoeging voor uw tuin. Denk aan betoverende vijververlichting of een eigen wellness met een heerlijke privé sauna naast de zwemvijver. Kom langs en ontdek de mogelijkheden!
’t Laar 3 | 5688 HH | Oirschot | Tel.: 0499 - 57 79 80 | www.descheper.nl
Wie was Gerard Philips? Wat deed hij, en wat was zijn betekenis? Gerard Philips (1858-1942) wist waar hij aan begon toen hij gloeilampen ging produceren in een leegstaande fabriek in Eindhoven. Tegenwoordig is hier het Philips Museum in gevestigd.
Het Philips Museum in het centrum van Eindhoven heeft ter gelegenheid van haar tienjarig bestaan en de komst van het zeven meter hoge kunstwerk, gemaakt door Andreas Hetfeld, een tentoonstelling gemaakt over Gerard Philips.
De expositie biedt een inkijkje in het denken en doen van de oprichter van Philips. Met oog voor techniek, ondernemerschap en medemens was Gerard een bijzondere man die meer dan 130 jaar geleden de basis legde voor het internationale bedrijf dat uitgegroeide tot wereldwijd concern. Tot op de dag van vandaag blijft Gerards’ passie voor innovatie en ondernemerschap een bron van inspiratie.
Uniek in de tentoonstelling is het notitieboekje van Gerard uit 1893. Je kunt er digitaal doorheen bladeren en
komt als bezoeker dichter bij de gedachtewereld en de experimenten van Gerard. Zijn notitieboekje is één van de weinige fysieke objecten dat goed bewaard is gebleven, want veel van zijn fysieke objecten zijn verwoest tijdens bombardementen in de Tweede Wereldoorlog. Het is dan ook zeer bijzonder dat dit notitieboekje nu voor iedereen is in te zien.
Koop je kaartje online of aan de balie van het Philips Museum: www.philips-museum.com
Een ticket kost € 11,- (18+) of € 6,- (5 tot en met 17 jaar). Kinderen tot en met 4 jaar hebben gratis toegang. Een audiotour is inbegrepen in de prijs. Expositie Gerard Philips is te zien t/m 9 oktober 2023.
Wie op zoek gaat naar de oorsprong van Brainport komt uit in 1891, het jaar waarin Gerard Philips in Eindhoven een gloeilampenfabriek vestigde. En daarmee dringt zich onvermijdelijk de vraag op wat zonder hem van Eindhoven zou zijn geworden.
TEKST: CHRIS PAULUSSEN | FOTO: KONINKLIJKE PHILIPS NV/COMPANY ARCHIVES
Niet dat de oprichting van een gloeilampenfabriek zo bijzonder was. De uitvinding van het elektrisch licht - een innovatie die de wereld zou veranderen - leidde alom tot nieuwe bedrijvigheid. In Nederland gingen vier fabrikanten Philips voor, wereldwijd vele tientallen. Wat Philips uitzonderlijk maakte, was dat het in de moordende concurrentie de afvalrace overleefde.
Oppervlakkig gezien begon het succes van Philips nadat Gerards jongere broer Anton in 1895 naar Eindhoven was gehaald als verkoper. Maar zonder het voorbereidende werk van Gerard had zelfs een koopman als Anton - hoe getalenteerd ook - met lege handen gestaan.
Het is nu misschien moeilijk voorstelbaar, maar rond 1900 was de gloeilamp een staaltje van hoogwaardige technologie - net zo hightech als een halfgeleider nu. De gloeilamp was een combinatie van vacuümtechniek, glas- en metaaltechniek, chemie, fotometrie en instrumentkunde. In Gerards woorden: „De hele fysica in een notendop."
De jonge ingenieur begon klein,
bijna wetenschappelijk. Hij nam de tijd om het fabricageproces tot in de finesses te doorgronden, de fabriek in te richten en personeel op te leiden. In 1895 produceerde Philips voor het eerst het streefaantal van vijfhonderd lampen per dag. „Wij schenen wel zo wat uitgepokt en
Halske. Op de kooldraadlamp volgden de gespoten metaaldraadlamp, de getrokken metaaldraadlamp en de halfwattlamp, die telkens nieuwe en hogere eisen stelden aan het productieproces.
uitgemazeld", aldus Gerard. Daarmee was zijn werk niet af. Terwijl andere producenten sneuvelden in de prijzenoorlog, groeide Philips juist doordat Gerard zijn kostprijs voortdurend wist te verlagen door uitbreiding en rationalisering van de productie. In de technologie-wedloop hield hij op zijn minst gelijke tred met grote concurrenten als General Electric, AEG en Siemens &
Gerard was geen uitvinder, maar als onderzoeker en constructeur had hij een scherp oog voor ontwikkelingen die elders plaatsvonden en wist hij zich die snel eigen te maken - soms op slinkse wijze en geholpen door het ontbreken van patentwetgeving. Moeilijkheden waren om te overwinnen, eindeloos piekerend en experimenterend, soms nachtenlang doorhalend. Eerst in zijn eentje, gaandeweg met een groeiende technische staf, een eigen chemisch laboratorium en een eigen machinefabriek. Met zijn formidabele prestaties op technisch vlak zorgde Gerard als fabrikant ervoor dat Anton als koopman nooit ‘nee’ hoefde te verkopen.
Toen Gerard besefte dat hij tegen zijn grenzen aanliep, richtte hij in 1914 het Natuurkundig Laboratorium op. Wetenschappelijk onderzoek in het Natlab moest leiden tot betere lampen, maar het gaf ook de aanzet
In 1895 produceerde Philips voor het eerst het streefaantal van vijfhonderd lampen per dag
tot nieuwe activiteiten zoals röntgenbuizen en radiolampen.
Toen Gerard in 1922 met pensioen ging en naar Parijs verhuisde, had de hightech in Eindhoven definitief wortel geschoten. Hij had een boom geplant die zich bijna eindeloos zou vertakken.
Na zijn overlijden in 1942 stelden leden van zijn technische staf dat Gerards geest het bedrijf was blijven beheersen. En zonder overdrijven, wat de regio Eindhoven nu tot Brainport maakt - tot motor van de nationale economie - is rechtstreeks daarnaar terug te voeren: door technologie gedreven vooruitgang.
Alleen al door zijn volharding kan Gerard nog altijd een bron van in-
spiratie zijn voor technici van wereldspelers als NXP (halfgeleiders), Thermo Fisher (elektronenmicro-
scopen), ASML (chipmachines), Signify (verlichting), Philips (medische technologie) en toeleveranciers als VDL, NTS, Neways en Prodrive. Ze zijn hem in elk geval schatplichtig voor de hightech die hij naar Eindhoven heeft gebracht.
In 1891 was Eindhoven een stadje met 4.500 inwoners die de kost verdienden met de productie van sigaren, textiel en lucifers. Bedrijfstakken die in de afgelopen eeuw verschrompelden, terwijl de hightech tot ongekende bloei kwam. Rest de vraag: wat zou zonder Gerard Philips van Eindhoven zijn geworden? In elk geval geen Brainport.
Een gedroomde ontmoeting met Gerard Philips. Voormalig ED-redacteur Chris Paulussen, die jarenlang voor de krant Philips volgde en qua kennis als een autoriteit mag worden beschouwd, verplaatste zich op ons verzoek in Gerard Philips. De vraag was wat voor een interview het zou opleveren als hij de 'founder' in deze tijd zou spreken...
TEKST: CHRIS PAULUSSEN | FOTO'S: EDDIE MOL
”U zegt het”, zegt hij en staat op. „Nu moet ik opstappen, anders ben ik niet op tijd terug.” Ik blijf in gedachten verzonken achter.
Er is een klein uur verstreken sinds ik hem voorbij zag schuifelen. Hij liep er wat verloren bij - alsof hij zichzelf en de weg kwijt was. Op mijn vraag of het wel goed met hem ging, antwoordde hij bevestigend. „Ik ben alleen wat overweldigd. Alle drukte komt hard binnen sinds ik door de poort van tachtig heen ben gerold.”
Zijn taalgebruik is al net zo gedateerd als zijn kostuum - gesoigneerd maar al een eeuwigheid uit de mode. Van mijn uitnodiging om even te gaan zitten en wat te drinken om bij te komen maakt hij dankbaar gebruik.
Ik neem hem nog eens goed op en zie een opmerkelijke gelijkenis. Hij doet me denken aan Gerard Philips - dé Gerard Philips, die ik van foto’s ken - en dat zeg ik ook tegen hem.
„U bent de eerste die mij herkent. Ach, zo wonderlijk is dat niet aangezien ik al lang weg ben uit Eindhoven. Vroeger was dat wel anders. Maar dan hebben we het over meer dan een mensenleven geleden.”
misschien wat hovaardig. Laat ik het liever mijn levenswerk noemen.”
Maar…
„U wil weten hoe dat mogelijk is. Het is mij niet gepermitteerd om daarover uit te weiden.”
Maar…
„Ja, ik weet het, ik heb al jaren geleden het tijdelijke voor het eeuwige verwisseld. Maar bij hoge uitzondering mag ik even terugkeren om van dichtbij te aanschouwen wat van mijn schepping geworden is. Al klinkt ‘schepping’ in deze context
Iets anders dan. Toen u op 1 april 1922 met pensioen ging, keerde u Eindhoven rigoureus de rug toe. Veel mensen schrokken daarvan. „Het was een complex van factoren dat mij daartoe deed besluiten. Ik was 63 jaar oud en besefte dat mijn rol hier grotendeels was uitgespeeld. Mijn kennis raakte verouderd en mijn energie begon na te laten. Vergeet niet dat ik jaren had geploeterd om steeds weer betere gloeilampen te fabriceren tegen een lagere kostprijs. Dat vereiste continue uitbreiding en modernisering van het productieproces. En in het begin stond ik daar nagenoeg alleen voor. Gaandeweg kon ik de technische staf versterken met ingenieurs en onderzoekers wier kennis de mijne zeker op hun
‘U bent de eerste die mij herkent. Ach, zo wonderlijk is dat niet aangezien ik al lang weg ben’
specifieke deelterreinen overtrof. Ik kon mijn pensionering aankondigen in de geruststellende overtuiging dat mijn kant van de firma, de fabrieken en het Natuurkundig Laboratorium, in meer dan bekwame handen was. Wat het overige betrof, trok mijn broer Anton steeds meer zaken naar zich toe. Hij was zestien jaar jonger en barstte nog van de energie en de ambitie. Ik moet toegeven dat ik me weleens door hem gepasseerd voelde. Misschien kwam dat niet alleen door zijn dominante karakter, maar ook doordat ik zijn tempo niet meer kon bijhouden.”
aan de oplossing van technische vraagstukken. Na mijn pensionering ben ik nog tot 1939 bij de onderneming betrokken geweest als commissaris. En met mensen van mijn technische staf ben ik steeds blijven corresponderen. Dat laat onverlet dat van het misverstand - vooral in de wereld geholpen door prof. Bouman, de eerste biograaf van Anton - altijd wel iets is blijven hangen. Het zij zo.”
Na uw overlijden begin 1942 was het gedaan met de correspondentie. „Daaraan viel niet te ontkomen. Maar laat ik dan toch een tipje van de sluier oplichten. Er sijpelt wel eens wat nieuws door naar gene zijde en als dat Philips of Eindhoven betreft ben ik daar buitengewoon alert op.”
U weet dat de regio Eindhoven tegenwoordig bekend staat als Brainport en voor een schaalsprong staat?
In de jaren twintig was er opnieuw een schaalsprong. De groei werd toen vooral aangewakkerd door de leidende rol van onze firma op radiogebied. En na de Tweede Wereldoorlog herhaalde de geschiedenis zich met de televisie als drijvende kracht.”
Er waren meer redenen om uit Eindhoven te vertrekken?
„Wij vertrokken omdat ik Ton niet als gepensioneerde voor de voeten wilde lopen. Maar dat was niet het enige. Mijn vrouw Johanna en ik waren kinderloos gebleven. In plaats van voort te akkeren in Eindhoven besloten we voorrang te geven aan andere interesses. Dansles nemen, uitgaan en verre reizen maken. We verkochten onze villa Vijverhof aan de Vestdijk inclusief alle huisraad en kunst en vestigden ons in Parijs en vervolgens Cannes. Terug in Nederland kozen wij domicilie in Den Haag.”
Later is de suggestie gewekt dat u na uw vertrek nauwelijks nog interesse toonde in de onderneming. „Dat was een misvatting waaraan ik zelf ook wel enigszins debet was. Ton was als koopman de man van de publiciteit en de grote verhalen. Ik werkte liever op de achtergrond
„Dat is mij inderdaad niet ontgaan. Het is overigens niet voor het eerst dat Eindhoven voor een schaalsprong staat met alle bijkomende complicaties. Toen de omvang van onze onderneming begin vorige eeuw in enkele jaren vervijfvoudigde tot meer dan tweeduizend werknemers, had dat ook grote consequenties voor de Eindhovense samenleving. Wij trokken massaal werklieden en beambten aan uit andere delen van het land en die brachten hun eigen cultuur mee. Wij bouwden zelf woningen en zorgden voor andere zaken waarin de gemeente niet kon voorzien. We riepen een ziekenkas in het leven en een pensioenvoorziening en steunden de oprichting van ontspanningsverenigingen. Zelf kwamen wij ook van buitenaf, uit Zaltbommel, en onze progressiefliberale opvattingen werden door de gevestigde orde van conservatieve katholieken niet zonder slag of stoot geaccepteerd. Ik werd zelfs ‘roze Gerard’ genoemd.
Hoe keek u daar tegenaan?
„Met verbazing en bewondering. Zo’n wereldconcern uit de grond stampen is waarlijk geen sinecure. Als ingenieur spraken mij natuurlijk vooral de technische hoogstandjes aan. Van de bedrieglijke eenvoud van het scheerapparaat met roterende koppen tot de complexiteit van de compact disc, de elektronenmicroscopen en de chipmachines van ASML. En dat zijn maar een paar voorbeelden, die mij zo te binnen schieten.
Ik heb ook meer dan eens mijn hart vastgehouden bij de ongebreidelde groei. Vooral neef Frits - ik zie zijn standbeeld daar staan - dacht dat Philips alles kon en was niet af te remmen. Een goede jongen, hart op de juiste plaats, maar ook soms te positief wat zijn geloof in het kunnen van de onderneming betrof. Met als gevolg dat Philips
‘Ik werd zelfs ‘roze Gerard’ genoemd’
‘Wij vertrokken omdat ik Ton niet als gepensioneerde voor de voeten wilde lopen’
‘Ik heb ook meer dan eens mijn hart vastgehouden bij de ongebreidelde groei’
op te veel borden tegelijk moest schaken: consumentenelektronica, verlichting, halfgeleiders, telecommunicatie, computers, medische systemen, industriële elektronica. Dat was qua financiën en mankracht niet op te brengen.”
Het ging ook mis.
„Ja, sinds de jaren tachtig is sprake van een voortdurende worsteling waarbij de firma alleen kan voortbestaan door opnieuw focus aan te brengen. Ik wil mijn verre opvolgers, zowel van binnen als van buiten de familie, daar niet te hard over vallen. Natuurlijk, sommige besluiten doen pijn. Zoals de opheffing van het Philips-Van der Willigenfonds, waarvoor mijn echtgenote en ik bij gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de onderneming het startkapitaal fourneerden. Ontelbare kinderen van Philips-werknemers hebben daaruit een bijdrage ontvangen om hun studie te bekostigen. Ook in de steeds verdergaande verschuiving van het fundamentele onderzoek van het NatLab naar toegepast onderzoek in het bedrijf zou ik graag meer balans zien. En was maar wat beter gehoor gegeven aan mijn waarschuwingen om wat prudenter te zijn met overnames. Dan waren de firma wellicht veel problemen bespaard gebleven - ik denk daarbij ook aan de actuele sores met apneu-apparaten. Maar nu klink ik als een mopperpot vanuit de coulissen en dat is een rol die mij niet past. Iedere ontwikkeling moet in haar eigen tijdsgewricht worden beoordeeld. En elke generatie heeft het recht om haar eigen fouten te maken.”
Dat laatste klinkt wel heel mild. „Van nature ben ik een optimistisch mens en zie ik ook de positieve kant. Uit Philips is Brainport voortgekomen, een hightech regio met een veelbelovende toekomst. En met uw welnemen wil ik toch nog even teruggrijpen naar het verleden. Met
financiële bijstand van mijn vader heb ik in 1891 Philips & Co opgezet als ‘spezialfabrik’ in gloeilampen. Door ons volledig te concentreren op de massafabricage van gloeilampen konden wij de concurrentie van machtige ondernemingen als General Electric, AEG en Siemens & Halske het hoofd bieden. Die grote concerns beschikten weliswaar over veel meer kapitaal maar moesten hun aandacht ook over veel meer
Bent u daar trots op?
„Ik wil niet pochen, maar ik overdrijf denk ik niet als ik stel dat het fundament van Brainport is gelegd in de eerste decennia van het bestaan van Philips. Met technologie - niet met koopmanschap. En ik meen in alle bescheidenheid dat ik daaraan een aardige bijdrage heb geleverd.”
Het is voortgekomen uit uw levenswerk.
„U zegt het...”
'Nog een biertje meneer?' Ik kijk de ober wat verdwaasd aan.
'U was ver weg', constateert hij, 'ik zal maar niet vragen waar'. Ik antwoord: „Ergens tussen droom en werkelijkheid.”
werkterreinen verdelen. Wij hadden wat heden ten dage ‘focus’ wordt genoemd. Je zou kunnen stellen dat Philips uiteen is gegaan in een aantal ‘spezialfabriken’: ASML, NXP, Signify en Philips zelf natuurlijk. Daaromheen is een ecosysteem - ik neem die modieuze term overontstaan met kennisinstellingen en toeleverende bedrijven waarvan een aantal uit de Philips-stal komt. Zo zie ik met grote voldoening dat de machinefabriek die ik in 1909 oprichtte nog steeds bestaat als VDL ETG en een substantieel aandeel heeft in de machines van ASML. En dan is de regio ook nog een vruchtbare bodem voor jonge entrepreneurs op technisch vlak.”
‘Uit Philips is Brainport voortgekomen, een hightechregio met een veelbelovende toekomst’
‘Wij hadden wat heden ten dage ‘focus’ wordt genoemd’
Overgrootvader Nelis was in 1891 de eerste werknemer
Nelis Wijnen was de allereerste werknemer bij Philips. Als leerling koperslager was hij vanaf het begin betrokken bij het bedrijf dat al snel uitgroeide tot een multinational. Kleinzoon Cor en achterkleinzoon Jan traden in zijn voetsporen.
Jan Wijnen (1963) doet de voordeur open. „Treed binnen”, roept hij hartelijk. Achter de deur bevindt zich een walhalla voor Philips aficionado’s: één van de allereerste radio’s uit 1924, een rijtje draagbare transistorradio’s van het eerste uur… „Wat nog ontbreekt”, grapt Jan, „is een wc-bril. Ja, op een goed moment maakte Philips ook wc-brillen.” Zijn vader
Cor (1932) valt in: „De fabriek waar plastic onderdelen werden gemaakt, had een flinke overcapaciteit. Dus wat doe je dan? Dan ga je andere producten maken. Eerst voor je eigen gebouwen, maar later ook voor de markt.” Cor en Jan zijn echte Philipsmannen uit een familie die al vier generaties lang bij het Eindhovense bedrijf
betrokken is. Het is een erfenis die zij met liefde koesteren. Hun (over)grootvader Nelis Wijnen (18741948) was de eerste werknemer van de op 15 mei 1891 opgerichte firma Philips & Co die kooldraadgloeilampen ‘en andere elektrotechnische artikelen’ ging maken.
EERSTE WERKNEMER
„Een week na de oprichting van Philips & Co trad mijn grootvader als eerste in dienst”, aldus Cor. „Philips vestigde zich in Brabant omdat daar de lonen heel laag waren. Het is tekenend dat hij mijn grootvader aannam in plaats van een meester koperslager of een dure ingenieur. Mijn grootvader was amper zes-
tien, maar hij was handig met machines en niet te beroerd om de werkplaats aan te vegen.” Philips nam de jongen een aantal keren mee naar Oostenrijk, waar hij machines voor de productie van gloeilampen kocht. Aan de Emmasingel assisteerde Nelis dan bij het installeren van de machines. Cor laat een foto uit 1892 zien, toen de productie al redelijk op gang was: een groepsportret van alle 28 werknemers. „Kijk, dat is mijn grootvader. Hij is duidelijk de jongste, de enige die bewogen op de foto staat - hij kon niet zolang stil zitten!” Ook twee zussen van Nelis staan op de foto; zij werkten als lampenmaaksters in de fabriek.
Nadat Anton Philips, de jongere broer van Gerard, tot Philips & Co was toegetreden, maakte het bedrijf een stormachtige groei door. „Anton sleepte orders binnen in het buitenland. De grootste order kwam in 1898 uit Petersburg, toen de Tsaar 50.000 gloeilampen bestelde voor het Winterpaleis. Toen de bestelling doorkwam, telegrafeerde Gerard terug dat Anton zich zeker een paar nullen vergist had. Anton bevestigde nogmaals dat het écht om 50.000 lampen ging.” Deze enorme order betekende de doorbraak van Philips als speler op de wereldmarkt. Nelis werd al snel hoofd van de technische dienst bij de lichtdivisie. Zijn beide zoons gingen bij Philips werken, bij dezelfde technische dienst. „Maar mijn vader, Jan, hield het snel voor gezien”, zegt Cor. „Als hij iets fout had gedaan, kreeg hij van zijn vader, die zijn baas was, op zijn donder. En thuis werd hij er nóg eens op aangesproken: Nelis vond dat zijn zoons een voorbeeldfunctie hadden. Mijn vader is toen vertrokken en bij Baekers & Raaijmakers, de textielfabriek, gaan werken. Mijn oom en een paar tantes zijn wel bij Philips blijven werken.” In 1939 was Nelis Wijnen de eerste die een Philipspensioen kreeg. „Mevrouw Philips was bij die eerste uitkering aanwezig - mijn grootvader vond dat een hele eer. Naderhand werd Nelis nog regelmatig opgehaald als er iets met de machines was. Die oude machines zijn heel lang voor bijzondere klussen in gebruik gebleven. Anton Philips liet dan zijn auto met chauffeur voorrijden aan de Lijmbeekstraat, waar mijn grootvader woonde.”
Cor vertelt met gusto over Philips. Zelf is hij in 1953 bij Philips in dienst getreden. „Ik had geen technische opleiding: na de HBS ben ik in dienst gegaan, daarna wilde ik werken. Ik kwam op de afdeling Fabricagevoorschriften Licht terecht. Philips had ondertussen heel wat fabrieken, en die moesten geïnformeerd worden over hoe nieuwe producten gemaakt moesten worden. Liet je dat iemand van de ontwerpafdeling doen, dan was ‘ie met een paar woorden klaar, maar voor de mensen die er in de fabriek mee aan de slag moesten, was het onbegrijpelijk. Daarom was er een afdeling om begrijpelijke handleidingen te schrijven. Wij moesten dan de ontwerper interviewen over alle details, en een verhaaltje schrijven.” Al met al heeft Cor dit werk tot zijn pensioen in 1989 gedaan. Hij was betrokken bij het standaardiseren en implementeren van codes voor onderdelen. „De verschillende fabrieken ontwikkelden ook zelf producten, maar hanteerden daarbij vaak hun eigen codes. Dat die codes regelmatig gestandaardiseerd werden en dat daar een coherent systeem voor ontwikkeld werd, was hard nodig.” Cor bleef ook na zijn pensioen bij Philips betrokken. Al snel werd er een beroep gedaan op zijn kennis van oude apparatuur toen besloten werd de oude lampenfabriek voor het eeuwfeest na te bouwen. Maar gloeilampen zijn sinds het verbod uit 2012 geschiedenis, de opstelling maakt nu deel uit van het Philips Museum dat in 2013 zijn deuren opende in de eerste Philipsfabriek aan de Emmasingel.
SPIN-OFF
Ook Jan heeft veel aan Philips te danken. Hij heeft gebruik gemaakt van het studiefonds Philips-Van der Willigen. Jan: „Ik heb aan de hts gestudeerd en ben na wat omzwervingen bij Philips Digital & Computational Pathology gaan werken. Met het Philips Incubator Program ondersteunt Philips al jaren kleine startups binnen het bedrijf en bevordert zo productinnovatie. Dat is heel slim: vaak zie je dat in een bedrijf met de omvang van Philips, nieuwe ideeën vermorzeld worden in de bureaucratie. Met het incubatieprogramma worden startups op de rails gezet, zonder in zwaar weer te komen als iets niet meteen lukt of een commercieel succes is.” Jan maakt sinds 2021 deel uit van de directie van Xyall. De spin-off van Philips Healthcare heeft met behulp van het incubatieprogramma een vliegende start gemaakt en is nu één van de leidende bedrijven voor apparatuur ten behoeve van weefselonderzoek voor diagnostische doeleinden. Jan: „En zo is wat mij betreft de cirkel rond. Mijn overgrootvader begon in 1891 bij Philips met een groot avontuur, en met Xyall ben ik aan eenzelfde soort avontuur begonnen: een startup waar wetenschappelijk innovatie een kans krijgt.”
‘Toen de be stelling doorkw am, telegrafeerde Gerard terug dat Anton zich zeker een paar nullen v ergist had’
Huurders helpen door meer regie te voeren op de huurprijzen, dat is een mooi streven van minister Hugo de Jonge. Het is alleen jammer dat hij de huurders met zijn concrete maatregelen van de wal in de sloot helpt. En dat zijn eigen doelstelling - een miljoen huizen bouwen in tien jaar tijd - opnieuw verder uit het zicht raakt.
Wat is het geval? De Jonge gaat de huurwoningen in het middensegment (dus de categorie tussen sociale huur en vrije sector) reguleren door ze onder puntensysteem te brengen. Het kabinet verwacht dat de maandelijkse huurprijs van zo’n 300.000 woningen daardoor met gemiddeld 190 euro omlaag gaat. Goed nieuws voor de huurders, lijkt het, maar dat is slechts schijn. Door de stijgende rente is de financiering van vastgoed toch al duurder geworden en nemen de marges voor de verhuurders af. Als ze dan ook nog geconfronteerd worden met lagere huuropbrengsten, zullen ze er eerder voor kiezen de huurwoning te verkopen als het huurcontract afloopt. Waardoor er dus per saldo minder huur woningen beschikbaar zullen zijn, ook voor mensen die deze huren nu wel kunnen betalen.
Voor de nieuwbouw die in ontwikkeling is, zijn er eveneens grote gevolgen. Veel gemeenten - ook Eindhovenhebben er de afgelopen jaren bij projectontwikkelaars op aan gedrongen een fors percen tage middenhuurwoningen op te nemen in hun plan nen. Daar staat het te ver wachten rendement net zo goed al sterk
onder druk door de stijgende bouwprijzen, de hogere rente en de strengere regelgeving. Wanneer dan ook lagere huuropbrengsten te verwachten zijn - of onzekerheid daarover toeneemt - valt de financiële basis onder hun projecten weg. Uit- of afstel van investeringen in bouwplannen zal het gevolg zijn. Het tegendeel dus van wat Hugo wil bereiken.
Ook een onverdachte bron als Frank Kalshoven, ouddirecteur van De Argumentenfabriek, heeft in een al even onverdacht medium als De Volkskrant al afgerekend met het beleid van De Jonge. Ik citeer maar even: 'Wat doet De Jonge nu, naar het voorkomt zelfs systematisch? Verhuurders afschrikken, wegjagen, kopschuw mqken'. En: 'Zelden zullen doelstelling en voorgestelde maatregelen zo met elkaar in tegenspraak zijn geweest als in het bouwbeleid van Hugo de Jonge. De bouwproductie gaat eerder omlaag dan omhoog de komende jaren. Simpelweg omdat investeerders afhaken'.
Eerlijkheidshalve moet ik er even bijzeggen dat Kalshoven de doelstelling - een miljoen huizen in tien jaar - niet onderschrijft, maar daar staat hij dan toch redelijk alleen in, zo is mijn inschatting. En de kans op het realiseren van die doelstelling was al niet groot, maar wordt - mede door Hugo’s huurbeleid - alleen maar kleiner. Zo wordt de huurder niet geholpen, maar de dupe.
EEN BEELD VOOR GERARD:
Anton en Frits Philips hebben beiden een beeld in Eindhoven. Gerard Philips, de grondlegger van het Philipsconcern, moest het tot voor kort doen met een bescheiden plaquette in het Philips Museum. Hoog tijd om hier na ruim 130 jaar verandering in te brengen, vond men bij Philips. Het concern pakte uit met een reusachtig beeld van de ‘Grote vriendelijke Gerard’. Kunstenaar Andreas Hetfeld werkte er ruim negen maanden aan.
In het Gloeilampplantsoen op Strijp-T in Eindhoven is onlangs de buste van Gerard Philips (1858-1942) onthuld. En niet zomaar een buste: het beeld is zo’n zeven meter hoog, acht meter breed en weegt 22 ton. Het is opgetrokken uit cortenstaal, met een doorgang van spiegelend roestvrij staal in het midden. Dit is ‘Poort naar de toekomst/Gateway to the Future’, het portret van Gerard Philips, dat onlangs vanuit Millingen aan de Rijn op een ponton en later per vrachtwagen hierheen vervoerd is, een spectaculaire tocht met een feestelijke tussenstop in Zaltbommel, de geboorteplaats van Gerard Philips. En nu staat het in Eindhoven: een groots eerbetoon aan de man zonder wie het Philipsconcern er nooit was geweest, zonder wie Eindhoven en omgeving nooit zouden zijn uitgegroeid tot Brainportregio.
Voorstel
In de loods van Shipyard Millingen, waar dit indrukwekkende beeld het levenslicht zag, vertelt een bevlogen
Andreas Hetfeld hoe het tot stand kwam. Hij werd door Philips gekozen uit een shortlist van drie gerenommeerde kunstenaars, samengesteld
door Kunstloc Brabant. „Philips wilde een eigentijds beeld, maar Gerard Philips moest wel herkenbaar zijn. Het moest anders worden dan de beelden van broer Anton en neef Frits; het moest verder gaan dan een klassiek beeld op een sokkel”, aldus Hetfeld. Zijn voorstel voor een
enorm uitvergroot en letterlijk toegankelijk portret met een doorgang bracht volgens de selectiecommissie de menselijkheid en toekomstgerichtheid van de grondlegger van het Philipsconcern, en daarmee de kernwaarden van het huidige Philips, het beste tot uiting. „Ik maak vaker portretten en dan probeer ik het karakter van de persoon te vangen”, licht Hetfeld toe. „Maar tot nog toe waren dit altijd levende modellen en werkte ik nauwelijks naar foto’s. Ik trek meestal een tijdje op met de mensen die ik ga portretteren, knoop een gesprek aan… Met iemand die tachtig jaar geleden is overleden, kan dat natuurlijk niet. Toch wilde ik Gerard Philips leren kennen en zijn karakter doorgronden om hem een gezicht te kunnen geven. Dus wat doe je dan? Veel lezen en zoveel mogelijk informatie vergaren. Een paar persoonlijkheidskenmerken sprongen er
‘Gerard Philips moest wel herkenbaar zijn’
voor mij echt uit: zijn menselijkheid, zijn wetenschappelijke nieuwsgierigheid en zijn blik op de toekomst. Hij komt uit de verhalen naar voren als een vriendelijke en bescheiden man. Dát zijn eigenschappen die ik wil benadrukken.”
Buste
Na zijn onderzoek besloot Hetfeld om Gerard op een traditionele manier en met behulp van foto´s te boetseren en zó letterlijk uit de klei te trekken. „Op een gegeven moment begon de buste te leven en kon ik hem in de ogen kijken. Hij was een oude wijze man geworden met wie ik in dialoog kon gaan. Toen werd me duidelijk dat het een groot toch ingetogen beeld moest worden, een vriendelijk en benaderbaar beeld dat ontspruit uit de aarde, zonder sokkel of plint. Zo ben ik uiteindelijk uitgekomen bij deze vorm: een buste van cortenstaal van zo’n zeven meter hoog en acht meter breed, met een doorgang van gepolijst roestvrijstaal met de contour van een gloeilamp”, legt Hetfeld uit. „In die doorgang wordt de omgeving weerspiegeld, mensen kunnen er doorheen lopen. Gerard is op die manier letterlijk benaderbaar, toegankelijk. Niet voor niets heet het officieel ‘Poort naar de toekomst / Gateway to the Future‘. Het gaat niet alleen over Gerard Philips, maar ook over transitie. De transitie die we op het moment als maatschappij doormaken. Die doorgang van spiegelend rvs symboliseert dat.”
„Ik heb gekozen voor cortenstaal vanwege de mooie warme kleurGerard Philips waardig. Bij de presentatie van mijn plannen, echter, werd ik door landschapsarchitect Adriaan Geuze gewezen op het gevaar van spleetcorrosie... Spleetcorrosie? Ik had geen idee wat dat was. Blijkt dat, wanneer twee metalen zodanig op elkaar rusten dat daartussen een nauwe spleet aanwezig is, deze spleet zich bij buitentoepas-
sing of in een vochtige omgeving snel zal vullen met vocht. Water aan de buitenzijde van de spleet wordt door capillaire werking snel naar binnen gezogen. Dit leidt tot een versneld verweringsproces waardoor de platen in een mum van tijd doorroesten. Daar moest een oplossing voor gevonden worden. Toen ben ik gaan experimenteren. In mijn achtertuin heb ik, met de gieter in de hand, proeven genomen met allerlei in elkaar gelaste schaalmodellenik voelde op dat moment een grote verwantschap met Gerard Philips en zijn experimenten met gloeidraden.” Na overleg met corrosie-experts en enkele proeven, bleek dat een tussenruimte van zo’n vier millimeter tussen de platen voldoende was om doorroesten te voorkomen.
Hetfeld en zijn team van vijf à zes ervaren vaklui negen maanden bezig geweest met het vervaardigen van de kolos. Hetfeld legt uit hoe in een eerder stadium een 3D-scan en 3D-computermodellen van de buste gemaakt werden. Deze vormden de basis voor sterkteberekeningen en snijtekeningen van alle 4.659 te verwerken onderdelen. Ook werd berekend hoe zoveel mogelijk onderdelen uit één plaat gesneden en aan elkaar gelast konden worden. De ruim vijfhonderd lagen zijn met een plasmasnijder uit achttien grote platen cortenstaal gesneden; iedere laag bestaat uit circa tien stukken die ook allemaal genummerd zijn. „Ik begon dus heel traditioneel met een beeld van klei, en toen is er heel veel techniek bijgekomen. Ik vond dat proces heel spannend. Blijft het gevoel dat je oorspronkelijk had bij het beeld gehandhaafd als je zoveel techniek toepast? Het spanningsveld tussen emotie, ambacht, handwerk en modernste technologieën met het uiteindelijk zeer hoogtechnische beeld dat daaruit voortkomt, vind ik heel interessant. Het resultaat komt heel dicht bij wat ik zoek, de emotie bleef overeind.”
Cadeau
„Uiteindelijk heb ik besloten om het beeld op te bouwen uit zo’n vijfhonderd lagen cortenstaal van elk één centimeter dik, die steeds met een tussenruimte van vier millimeter gestapeld worden. Tussen de lagen zijn ongeveer 50.000 afstandshouders gelast. Om die ruimten tussen de platen mooi gelijkmatig te krijgen, hebben we zelf een soort gemodificeerde lijmklemmen ontwikkeld, zodat we tijdens het lassen alles goed konden fixeren.” De aanpassingen brachten heel wat extra werk met zich mee: uiteindelijk zijn
De aanpassing heeft het kunstwerk een nieuwe dimensie gegeven. „Door die ventilatiespleten is het werk heel transparant geworden”, zegt Hetfeld daarover. „Het geeft een soort lichtheid en dynamiek, die ik niet voorzien had - heel mooi. Een onverwacht groot cadeau! En je kunt er een verwijzing in zien naar het huidige Philips, met zijn accent op medische apparatuur: door de lagen doet het ook denken aan een MRI-scan.” Zo is een beeld ontstaan met onverwacht veel lagen en betekenissen. Hetfeld wil uitdrukkelijk aandacht vestigen op de volledige naam van het beeld: ‘Poort naar de toekomst/ Gateway to the Future, Monument voor menselijkheid en innovatie’. „In die volgorde: menselijkheid en innovatie, dat is mijn boodschap
‘Ik begon heel traditioneel met een beeld van klei, en toen is er heel veel techniek bijgekomen. Ik vond dat proces heel spannend'
De in Reutlingen (D) geboren Andreas Hetfeld (1965) heeft naam gemaakt met portretten en monumentale kunst voor de openbare ruimte. Voordat hij in 1989 naar Nederland kwam, had Hetfeld al diverse technische studies afgerond en de nodige ervaring opgedaan met metaalbewerking. In Nederland vestigde hij zich in Nijmegen. Hier kreeg zijn belang-
voor de wereld. Gerard Philips is daarvan voor mij de verpersoonlijking: in alles wat ik over hem gelezen heb, komt hij naar voren als een hele vriendelijke man, die goed was voor zijn personeel, en die gedreven werd door innovatie.”
Hij refereert aan de geschiedenis van het Philipsconcern: hoe Gerard begon met een gloeilampenfabriek in 1891, die pas een commercieel succes werd toen zijn broer Anton in 1895 toetrad tot de firma. Hoe de techneut Gerard stug bleef doorwerken aan verbeteringen van ‘zijn’ gloeilamp, wat leidde tot een lamp met een stabiele metalen gloeidraad
stelling voor kunst een grote impuls. Hij ging studeren aan onder andere ArtEZ University of the Arts in Arnhem en was vervolgens artist in residence in respectievelijk Bedburg Hau (D) en Wachau (D). In 2019 maakte hij furore met ´het gezicht van Nijmegen´, het zes meter hoge masker, dat sinds 2019 over de Waal bij Nijmegen uitkijkt.
die op industriële schaal geproduceerd kon worden. In 1907 werd een fabriek geopend voor de productie van dit nieuwe type gloeilampen.
„Dat innovatie Gerard na aan het hart lag, blijkt ook uit de opening van het Natuurkundig Laboratorium in 1914, waar hij het initiatief voor nam”, aldus Hetfeld, „maar de grote sociale betrokkenheid van Gerard spreekt mij nog het meest aan: hij zette zich in voor goede arbeidsomstandigheden en huisvesting voor het Philipspersoneel. En de oprichting van het naar zijn echtgenote vernoemde Philips-van der Willigen Studiefonds, dat tussen 1916 en 2015
vele kinderen van Philipsmedewerkers een financiële ondersteuning verstrekte voor het volgen van een opleiding, was natuurlijk een fantastische investering in de toekomst.” En zo is het niet verwonderlijk dat Gerard Philips wordt geëerd met een ‘poort naar de toekomst’. Met zijn ‘Grote Vriendelijke Gerard’ heeft Hetfeld een beeld geschapen dat over veel meer gaat dan over het Philipsconcern en zijn grondlegger. „Het gaat over nieuwsgierigheid, inspiratie, humanitaire waarden… Het gaat over de toekomst van ons allemaal! Het is een beeld dat thuishoort in Eindhoven”, besluit Hetfeld.
EEN EERBETOON DAT EMOTIE OPROEPT, EEN VERHAAL VERTELT ÉN INSPIREERT
Het nieuw te ontwikkelen park in het Emmasingelkwadrant wordt als groen pareltje een nieuwe hotspot in het centrum van Eindhoven. In twee hectare groen komen bewoners en bezoekers samen om de drukte van de stad even aan zich voorbij laten gaan. En het wordt de thuisplek van het nieuwe kunstwerk van Gerard Philips. We spraken Netty van de Kamp en Adriaan Geuze over de artistieke waarde van dit kunstwerk en de bijdrage die het levert aan de omgevingskwaliteit van deze bijzondere locatie.
TEKST: MICHIEL DE RUIJTER | FOTO'S: FRANK VAN BEEK
Roy Jakobs, CEO van Philips, overhandigde het kunstwerk op 15 mei aan burgemeester Jeroen Dijsselbloem. De stad is daarmee officieel eigenaar van Gerard. Het kunstwerk staat tijdelijk in het Gloeilampplantsoen op Strijp-T. Het blijft hier staan tot het verhuist naar het nieuwe Victoriapark in Eindhoven. De verwachting is dat Gerard in 2025 verhuist naar zijn nieuwe thuis.
Kunstenaar Andreas Hetfeld heeft negen maanden aan het kunstwerk gewerkt. Gerard Philips, toch vooral bekend als de briljante technische man op de achtergrond, treedt daarmee nu ook op de voorgrond en krijgt letterlijk weer een gezicht in de stad Eindhoven. Eindelijk. De enige fysieke herinnering aan de oprichter van Philips was tot voor kort te vinden bij zijn eerste gloeilampenfabriek op de Emmasingel, het Philips Museum
Over de redenen waarom Gerard minder populair lijkt dan zijn familieleden, lopen de meningen uiteen. Er wordt algemeen verondersteld dat Gerard een technicus was en daarmee rustig en bescheiden, zijn broer was de extraverte verkoper die graag op de voorgrond stond. Gerard was ook zestien jaar ouder dan Anton en ging in 1922 met pensioen. Anton pensioneerde in 1949, toen Gerard al zeven jaar was overleden. Gerard en zijn vrouw hadden geen directe nakomelingen om de familieverhalen uit eerste hand levendig te houden. Daarnaast zijn de foto’s, notities en werken van Gerard grotendeels verloren gegaan tijdens het Sinterklaas-bombardement door de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Deze optelsom maakt van Gerard een relatieve onbekende en daar moest verandering in komen, vond men in de stad en bij Philips. En dus schonk ‘zijn’ bedrijf twee jaar geleden dit kunstwerk aan de stad en haar inwoners. Het nieuwe kunstwerk is niet zomaar een standbeeld. Het is een eerbetoon aan de man die de regio Eindhoven heeft gevormd tot wat die nu is: een innovatieve en
De behoefte betrof een kunstwerk dat recht deed aan de persoon Gerard, maar daar bleef het niet bij. Het was snel duidelijk dat het resultaat vooral een eerbetoon moest worden aan Gerard als ingenieur, fabrikant én als mens en aan zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de regio. Het kunstwerk is vooral bedoeld om emoties op te roepen, een verhaal te vertellen én te inspireren. Het is een artistieke erkenning aan de bijdrage aan de creatieve en innovatieve ontwikkeling van de regio.
creatieve broedplaats. De historische betekenis van Gerard voor de regio Eindhoven kan niet genoeg worden benadrukt. Hij begon de eerste hightech startup in Eindhoven en legde daarmee de basis voor de regio Brainport zoals we die vandaag de dag kennen.
„De persoon, de verhalen, de betekenis, het verleden en de toekomst zijn gevangen in dit kunstwerk. De kracht van dit beeld zit in de gelaagdheid. Zelfs als je geen band hebt met de persoon Gerard Philips, of het bedrijf, dan nog kun je enorm van dit kunstwerk genieten”, zegt Netty van de Kamp. Zij kreeg als adviseur Kunst & Ruimte bij Kunstloc Brabant het verzoek van Philips om mee te denken over een passend kunstwerk in de openbare ruimte. Ook nam ze deel aan de kunstselectiecommissie, een brede groep vertegenwoordigers vanuit Philips, de gemeente en de culturele sector.
„De ambachtelijke manier waarop de kunstenaar dit werk heeft gemaakt, het materiaal dat hij heeft gebruikt
OPROEPEN UIT DE STAD
Al in 2019 startte Eindhovenaar Rick Vermulst een petitie op petitie. nl. Hij en 145 anderen vonden dat een standbeeld van Gerard Philips ontbrak in de stad. Volgens de petitie verdiende Gerard als grondlegger van Philips en als technicus aan de basis van Brainport een eigen standbeeld. In 2020 verscheen een artikel op Indebuurt.nl waarin werd opgeroepen een standbeeld voor Gerard op te richten.
‘Het is een artistieke erkenning aan de bijdrage aan de creatieve en innovatieve ontwikkeling van de regio’
en de gelaagdheid die hij erin heeft weten te verwerken geven het kunstwerk een intrinsieke artistieke waarde. Ondanks het gewicht en de omvang straalt ‘Gerard’ een enorme lichtheid en vriendelijkheid uit. Dat is echt heel bijzonder.” Het kunstwerk is net zo gelaagd als het bedrijf zelf. Het verbindt de geschiedenis met het heden en de toekomst, het verbindt mensen en verschillende delen van de stad met elkaar. „Ik vind het resultaat echt magnifiek. Andreas heeft goed geluisterd en de opdracht heel goed begrepen”, zegt ze.
Het kunstwerk is bijvoorbeeld opgebouwd uit 496 lagen cortenstaal. Deze lagen staan symbool voor de lagen van een CT-scan. Met een hypermoderne plasmasnijder werden de ringen op maat gesneden. Van de Kamp: „Het is echt een eigentijds beeld, gemaakt met de technieken die nu beschikbaar zijn. Dit had een aantal jaren geleden niet gekund. Daar komt het innovatieve karakter van Philips dus weer duidelijk naar voren.”
De kracht van het kunstwerk is volgens Van de Kamp de optelsom van drie waarden. De eerste waarde is economisch van aard. „Het gaat niet zozeer over Gerard als persoon, maar over hoe hij aan de basis stond van een innovatief bedrijf dat uitgroeide tot een wereldspeler.”
Gerard zorgde met zijn voortdurende innovaties voor een bedrijf dat veel werkgelegenheid bood in en rondom Eindhoven. Vanuit Philips ontstonden weer allerlei andere bedrijven, waardoor de regio Brainport
ADRIAAN GEUZE
inmiddels bekend staat als de slimste van Europa.
De tweede waarde van het beeld heeft te maken met die werkgelegenheid. Hoewel Philips uitgroeide tot mondiale speler had Gerard altijd oog voor de mensen in zijn bedrijf. Denk aan de sociale voorzieningen zoals het studiefonds of de bouw van Philipsdorp. Gerard zorgde goed voor zijn mensen. Dat sociaal-maatschappelijke aspect komt terug in dit beeld, omdat het een cadeau is aan de stad. Iedereen kan er straks van genieten en er een mening over hebben. Het is iconisch en zeer fotogeniek, maar dat laatste is vooral een leuke bijkomstigheid”, grapt Van de Kamp.
en de Torenallee verbinden het centrum met Landgoed de Wielewaal en Oirschot.
Het sluitstuk van de ontwikkeling bevindt zich in het Emmasingelkwadrant. Hier wordt meanderende kabbelende beek de Gender geherintroduceerd. Het Gerard Philipsmonument wordt gesitueerd aan deze beek. Geuze ontwierp de nieuwe invulling en gaf het park een duidelijke functie in de binnenstad. Het park, met de Gender die er bovengronds komt en Gerard als trekpleisters, moet de verbinding worden tussen de binnenstad en Strijp-S.
De derde waarde zit in het stedenbouwkundige aspect. Dat is vooral het vakgebied van Adriaan Geuze. Sinds lange tijd is Geuze de stedenbouwkundige en supervisor van de herontwikkeling van de Philipsfabrieken langs de West Corridor: Strijp-S en -T, Stadionbuurt, Hartje Eindhoven, stadion en Emmasingelkwadrant. Een belangrijk deel van de Philips-legacy is hier te vinden. Het gebied heeft zich ontwikkeld tot een vitale, multifunctionele stad. Voor Eindhoven is het gebied van onschatbare waarde. De groenstructuur
Landschapsarchitect en oprichter/eigenaar van West 8, een bedrijf met kantoren in New York en Brussel. Hij ontving meerdere prijzen voor zijn werken, werd benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft en was gastdocent aan Harvard University. Een belangrijk thema voor West 8 is het bijdragen aan oplossingen tegen de afname van natuur- en recreatiegebieden door de toenemende verstedelijking.
„Het leuke aan dit deel van Eindhoven is dat de geschiedenis en het heden mooi samenkomen”, vertelt Geuze. „Het is voor Nederland uniek gebied met sterke identiteit en duizend verhalen.” De landschapsarchitect heeft goed nagedacht over de herontwikkeling van dit gebied in het centrum. „Er was behoefte aan een plek waar mensen naartoe kunnen komen. Het beekdal vormt samen met de tweehonderd bomen een oase aan groen in een stenen omgeving. Daar horen Gerard en het terugbrengen van de Gender natuurlijk bij.”
Geuze is ontzettend onder de indruk van het eindresultaat. „Andreas is wonderbaarlijk geslaagd in de opdracht.” Het kunstwerk is volgens hem treffend bij de verhalen over Gerards karakter. „Het is een vriendelijk beeld geworden, waarmee je oogcontact kunt maken. En dat je kunt aanraken.” De poort onder het
‘Het resultaat is magnifiek. Het is een eigentijds beeld’
kunstwerk speelt daarin een belangrijke rol, want het pad van het centrum naar Strijp-S loopt door het kunstwerk heen. Het kunstwerk verbindt daarmee letterlijk diverse hotspots van de binnenstad en creëert een landmark.
Volgens Geuze is het kunstwerk perfect voor deze locatie in het centrum. „Hij krijgt een plek in een park, waar mensen samenkomen. Precies zoals hij vroeger van zijn mensen hield.” De aard-tonen passen volgens Geuze goed in het groen en het beeld gaat op in de natuur. „Daarnaast is de afmeting perfect in deze context. Het gaat om de juiste schaal. Er wordt hoog gebouwd en
Adviseur Kunst & Ruimte bij Kunstloc Brabant. Als kunsthistorica heeft ze geleerd door kunst op een andere manier naar de werkelijkheid te kijken. Als adviseur kijkt ze vooral naar duurzaamheid en circulariteit bij objecten in de openbare ruimte. Ze betrekt vanuit haar rol kunstenaars bij gebiedsontwikkeling en andere ruimtelijke vraagstukken.
er komen bomen van vijftien meter. Dan heb je een groot beeld nodig”,
Strijp. Geuze: „Het kijkt naar de toekomst. Zo leggen we de verbinding tussen oud en nieuw.”
zegt hij. Het kunstwerk kijkt naar het westen toe, vanuit de stad naar
Hoe je ook kijkt naar het kunstwerk, het geeft het park in de binnenstad een extra dimensie. Het brengt mensen samen en creëert zo een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid. Het zorgt daarmee voor verbinding in de stad. Het laat zien waar we vandaan komen en inspireert om na te denken over de toekomst. Het kan dienen als motivatie om nieuwe ideeën te ontwikkelen en om te streven naar innovatie en vooruitgang, net zoals Gerard Philips dat altijd heeft gedaan.
Afmeting: 8 meter breed, 7 meter hoog
Aantal maanden aan gewerkt: 9
Gewicht: 23 ton
Aantal lagen: 496
Aantal ring-onderdelen: 4.659
Aantal verbindingstukjes: 50.000 (met de land geknipt en tweezijdig gelast)
‘Hij krijgt een plek in een park, waar mensen samenkomen, zoals hij van zijn mensen hield’
(L) TON BORSBOOM EN DICK RUTTEN
In het Gloeilampplantsoen op Strijp-T staat sinds kort een gigantische buste van Gerard Philips, zeven meter hoog en acht meter breed. Het enorme beeld is een geschenk van Philips aan de gemeente Eindhoven. Met het beeld wil het concern zijn grondlegger eren en tegelijkertijd een brug slaan naar de toekomst. LED-licht gigant Signify leverde een opmerkelijke bijdrage. De voormalige lichtdivisie van Philips heeft het kunstwerk al eerbetoon aan Gerard in de spotlight van deze tijd gezet en hiermee de sterke band die Eindhoven heeft met licht verder bekrachtigd.
”In het najaar van 2022 zijn wij dankzij de warme contacten tussen de bestuurders van Philips en Signify betrokken geraakt bij het enorme beeld voor Gerard Philips ter ere van het 130-jarig bestaan van het Philipsconcern”, aldus Ton Borsboom, Head Design bij Signify. “In oktober 2022 was het definitieve ontwerp zover uitgewerkt dat de vraag aan de orde was hoe het zou worden verlicht in de donkere uren. Want licht mag natuurlijk niet ontbreken!” “Zonder Gerard Philips en zijn grote belangstelling voor elektrisch licht, had er geen Philips, en ook geen Signify bestaan. Net als onze grondlegger Gerard Philips is Signify pionier op het gebied van verlichting, en dat gaat verder dan alleen lampen. Sinds 2018 dragen we de naam Signify, afkomstig van de manier waarop licht een intelligente taal is geworden die data kan verzamelen om informatie over te brengen. Het beeld wordt nu aangelicht met producten die hun oorsprong vinden bij de oervader van alle Philipsproducten!”
Nadat kunstenaar Andreas Hetfeld die voor deze eervolle opdracht van het beeld was geselecteerd, zijn voorstel had doorontwikkeld tot het eindontwerp, legde Borsboom contact. En toen de eerste delen van het beeld van cortenstaal in november 2022 gereed waren, reisde hij af naar Shipyard Millingen waar Hetfeld in een gigantische loods
aan het kolossale kunstwerk werkte. “Andreas en zijn team legden net de laatste hand aan de schouderpartij van zo’n drie meter hoog. Het cortenstaal, dat toen nog niet met zijn kenmerkende laag roest bedekt was, schitterde in de middagzon toen Andreas de deuren van de loods even opendeed. Interessant en spannend, zo’n beeld dat is opgebouwd uit horizontale lagen met steeds een ruimte ertussen alsof het een soort lamellen zijn – uniek!” Borsboom nam een serie foto’s en keerde terug naar Eindhoven, waar hij contact opnam met Dick Rutten, één van de ervaren lichtontwerpers van Signify. Rutten heeft naam gemaakt met lichtontwerpen voor onder andere kerken, snelwegen en beelden, maar ook met samenhangende lichtvisies voor een hele binnenstad, zoals onlangs voor Deventer en Zwolle. Ook Rutten was meteen enthousiast over de plannen van Hetfeld: “Dit beeld is heel anders dan een gewoon beeld waar je te maken hebt met een gesloten oppervlak. Dit is echt een uitdaging!”
De samenwerking met Hetfeld verliep voorbeeldig. Rutten: “We spreken dezelfde taal, al gebruiken we andere gereedschappen. Voor mij staat altijd voorop dat de kunstenaar het laatste woord heeft: het beeld is zijn creatie. Dat neemt niet weg dat wij suggesties kunnen doen, het is immers een ‘work in progress’..” Rutten en Hetfeld be-
‘Dit is heel iets anders dan een gewoon beeld, waarbij je te maken hebt met een gesloten oppervlak.Dit is echt een uitdaging!’
sluiten dat het beeld zowel van buiten, als van binnenuit verlicht zal worden. En dan kan Rutten aan het werk. Hij maakt een plan en in februari wordt geëxperimenteerd met de eerste proefopstelling. Rutten: “Dat we het beeld van binnenuit kunnen verlichten, komt doordat de constructie deze transparantie nodig had, maar het is een groot cadeau! Bij de proefopstelling bleek dat het de beste oplossing is om zowel van binnen als van buiten aan te lichten. Dat is altijd een kwestie van experimenteren: je hebt bij een beeld vaak effecten die je niet had kunnen voorzien. Bijvoorbeeld schaduwpartijen die er van een afstand heel anders uitzien dan je had verwacht. Het doel van de buitenverlichting is om het geheel een wat zachtere uitstraling te geven.” Hetfeld maakt aan de binnenkant van het beeld een aantal bevestigingspunten voor de armaturen en Rutten experimenteert met grondspots bij de schouderpartij van het beeld. Ook voor de tunnel die door het beeld loopt, wordt een speciaal plan gemaakt. “Van buitenaf lijkt het een donkere tunnel, maar als je erin staat, is ‘ie heel licht. Hiermee benadrukken we de officiële naam van het beeld: ‘Poort naar de toekomst/Gateway to the Future, Monument voor menselijkheid en innovatie’. Het is een dynamisch ontwerp: als je het beeld nadert, zie je steeds meer details en wordt het spannender. Het gaat echt om beleving! Daarom werken we bij dit project ook samen met een Signify gecertificeerde partner; Livingprojects., gespecialiseerd in het creëren en installeren van belevingen met o.a. dynamisch licht en audioviuele technieken en in dit geval zorgdraagt voor het integratie en realisatie van het lichtbeeld.”
Wit, roze, oranje ,blauw en groen
“Voor nu is de belichting subtiel wit licht, en nog geen verdere kleuren”, verduidelijkt Rutten. “Per slot van rekening gaat het om een portret, en daar moet je respectvol mee omspringen. Uiteraard heeft Andreas als ontwer-
per van het kunstwerk hierin een belangrijke stem.” Tegelijkertijd wil Rutten iets unieks neerzetten: het lichteffect is sprankelend en levendig. “Het lichteffect kan tot in de details worden bijgestuurd want alle verlichting is dynamisch te regelen. De basissferen worden zacht van sfeer, wat past bij het warme cortenstaal, maar op gezette tijden op een avond willen we het kort laten sprankelen.” Zo heeft hij een plan voor het verlichtingsschema geïnspireerd op de verschillende historische kleuren van de golflijnen en sterren uit het Philips beeldmerk en uit reclame-uitingen. Rutten: “Wist je dat een van de eerste sterren in een verpakking voor de mini watt lamp uit 1926 oranje en paars waren? Heel anders dan het blauw waar Philips later bekend mee is geworden! Ik wil graag per seizoen een andere tint laten zien; een tint die past bij beeld en ook bij de beleving van het park waar het beeld uiteindelijk komt te staan. Maar dat is voor later.”
Wat ook voor later is, zijn de plannen voor de plaatsing van het beeld in het nog aan te leggen Victoriapark achter het voormalige Philips Lighting-kantoor aan de Mathildelaan. “In de nabije toekomst zal het daar naartoe verplaatst worden”, aldus Rutten. “Ik heb daar met mijn lichtontwerp rekening mee gehouden: als het zover is, kan het heel makkelijk worden aangepast aan de eisen van de verschillende stakeholders. Bij het Victoriapark, dat dicht bij het centrum komt te liggen, zijn meer omwonenden en dat bepaalt natuurlijk ook hoe je met de belichting omgaat.”
Voorlopig staat ‘Poort naar de toekomst/Gateway to the Future, Monument voor menselijkheid en innovatie’ op het Gloeilampplantsoen op Strijp-T in Eindhoven, mooi in de as van de Philitelaan, waar Gerard welwillend uitkijkt over de oude gloeilampenfabrieken die nu huisvesting bieden aan jong creatief talent, de toekomst van de Brainport Regio.
SIGNIFY: GERARD PHILIPS ALS INSPIRATIE VOOR DE TOEKOMST
VAN INNOVATIE EN ONDERNEMERSCHAP
“Bij al onze innovaties is duurzaamheid een gegeven. Zoals 3D-geprinte lampen voor consumenten en bedrijven. Een circulaire vorm van innovatie, waarbij bijvoorbeeld afgedankte visnetten, een afvalmateriaal dat de oceanen vervuilt, wordt vermalen tot korrels en geschikt voor 3D-printers. Innovaties die er werkelijk toe doen”, Hellen van der Plas CEO Signify Benelux
“Met dezelfde passie en drijfveer als onze grondlegger Gerard Philips wordt licht keer op keer opnieuw uitgevonden.”
‘Ook voor de tunnel die door het beeld loopt is een speciaal plan gemaakt’
NXP: GERARD PHILIPS ALS INSPIRATIE VOOR DE TOEKOMST VAN INNOVATIE EN ONDERNEMERSCHAP OP EEN MAATSCHAPPELIJK BETROKKEN MANIER
“Geheel in de geest van Gerard Philips loopt NXP voorop met technologische oplossingen die hun stempel op de samenleving drukken. En net zoals Gerard predikte, wordt een sterke focus op kernactiviteiten gelegd en staan elementen als bedrijfsreputatie, innovativiteit, evenwichtige aandacht voor alle stakeholders, en motivatie en productiviteit van medewerkers centraal”, aldus Jean Schreurs, Directeur NXP Semiconductors Nederland.
“Met aandacht voor de maatschappij rondom ons heen waarbij ook medewerkers – gesteund en/of gefaciliteerd door NXP – zich inzetten voor maatschappelijke organisaties.”
TU/E: GERARD PHILIPS, INSPIRATIEBRON VOOR STUDENTEN, TERECHT OP EEN VOETSTUK
“Gerard Philips, het technologische brein van het bedrijf. De ingenieur die plannen maakte, producten ontwikkelde, kansen zag en ze verzilverde. Dat we hem nu op een voetstuk plaatsen en in het licht te zetten, heeft hij dubbel en dwars verdiend”, Robert-Jan Smits, Voorzitter College van Bestuur TU/e
“Gerard Philips heeft laten zien hoe ver je kunt komen als je een open en nieuwsgierige houding hebt, sociaal en ambitieus bent en over doorzettingsvermogen beschikt. Hij is een enorme bron van inspiratie voor onze studenten.”
BRAINPORT DEVELOPMENT: GERARD PHILIPS LEGDE DE BASIS VOOR HIGH TECH MET EEN ZACHTE G
“Ik mag graag aan de regio Brainport Eindhoven denken als een groot en gezamenlijk familiebedrijf. Niemand is de baas, maar iedereen heeft een rol. Terwijl de wereld naar ons kijkt, lopen we gewoon nog achterom binnen bij elkaar. High tech met de zachte g”, aldus Paul van Nunen, directeur Brainport Development.
“Samen zorgen we, met publieke en private partners, als een familiebedrijf voor de langere termijn toekomst van onze regio, niet voor de kick van de korte termijn. Dat levert welvaart en welzijn op voor heel veel inwoners in onze regio.”
GEMEENTE EINDHOVEN: GERARD IS DE VADER VAN HET HEDENDAAGSE EINDHOVEN ALS KLOPPEND HART VAN DE BRAINPORT-REGIO
“Het is moeilijk voorstelbaar hoe Eindhoven zich zonder Gerard zou hebben ontwikkeld. Gerard Philips had geen kinderen, maar wel een grote nalatenschap. Eén van innoveren, ondernemen en samenwerken. Die erfenis staat nog steeds elke dag aan de basis van wie wij zijn en wat we doen. Gerard heeft een steen verlegd. Een steen zó groot, dat er een hele stad op gebouwd kon worden. Die stad is hem daar nog steeds dankbaar voor”, aldus Jeroen Dijsselbloem, burgemeester Eindhoven.
Je zou hem de Steve Jobs van zijn generatie kunnen noemen. Gerard Philips was een visionair die altijd zocht naar nieuwe manieren om het leven van mensen te verbeteren. Hij was niet zozeer een uitvinder, maar wist wel hoe hij bestaande technologieën kon verbeteren en opschalen om deze succesvol op de markt te brengen. Dit zijn vier redenen waarom we Gerard een echte innovator kunnen noemen.
Door zich te richten op innovatie, kwaliteit, schaalbaarheid en de behoeften van de klant groeide Philips uit tot één van de grootste en meest succesvolle elektronicabedrijven ter wereld. De aanpak van Gerard zit diep verankerd in het DNA van het bedrijf, ook nu Philips zich focust op gezondheidstechnologie. We illustreren dat aan de hand van drie moderne voorbeelden: Azurion, BlueSeal en de OneBlade.
MARIJKE VAN VLIMMEREN
TEKST: MICHIEL DE RUIJTER | FOTO'S: KEES MARTENS/DCI MEDIA, RUUD BALK
Gerard was een ingenieur in hart en nieren. Hij wilde altijd weten hoe producten werken en hoe hij dat kon verbeteren. Gerard begreep ook als een van de eersten wat een product succesvol maakt. Hij richtte zich op het ontwikkelen van producten die technisch geavanceerd waren, maar ook aantrekkelijk en toegankelijk voor de massa. In andere woorden: het product moest ook mooi en gebruiksvriendelijk zijn. Gerard had oog voor de wensen van de gebruikers van zijn producten.
Zijn focus op het verbeteren van de gloeilamp (zie kader) was niet alleen gericht op het verbeteren van de technologie zelf, maar ook op het creëren van een betere kwaliteit van leven voor mensen door middel van betere verlichting. De gloeilamp zorgde voor een revolutie in veel huishoudens en bedrijven, waar tot op dat moment werd vertrouwd op onveilige en ongezonde lampen op basis van olie, petroleum of gas.
Gerard begreep dat de kwaliteit van producten essentieel was voor het opbouwen van een goede reputatie en het winnen van het vertrouwen van klanten. Kwantiteit volgt altijd op kwaliteit. Dat adagium stond aan de basis van veel innovaties bij Philips in de afgelopen 132 jaar. Hij streefde altijd naar de hoogst mogelijke kwaliteit bij de ontwikkeling en productie van producten. Ieder product werd zorgvuldig geïnspecteerd, voordat het de fabriek verliet, om te zorgen dat het voldeed aan de hoge normen.
Massaproductie was essentieel om producten betaalbaar te maken voor de hele wereld. Gerard investeerde veel in het verbeteren van productieprocessen om de kosten te verlagen. Door processen te verbeteren en te optimaliseren, was hij in staat innovaties succesvol door te voeren in de markt en zo een voorsprong te behouden op concurrenten.
Chirurgen in ziekenhuizen hebben vaak te maken met complexe procedures, waarbij meerdere apparaten en hulpmiddelen nodig zijn voor een diagnose en behandeling. En ieder specialisme heeft weer behoefte aan een andere opstelling van scan-apparaten of softwarepakketten.
Bij operaties aan herseninfarcten vraagt de chirurg wat anders van het systeem dan bij de behandeling van tumoren of hart- en vaatziekten. Philips bedacht de oplossing: Azurion.
Azurion is een geavanceerd medisch beeldvormings- en behandelingsplatform dat data uit verschillende bronnen combineert, zodat artsen beter en sneller kunnen opereren. De oplossing is een verzamelnaam voor verschillende beeldtechnieken in één product. Azurion bevat innovatieve beeldvormingstechnologieën, zoals 3D-beeldvorming en real-time röntgenbeelden, waarmee artsen een beter beeld krijgen van de anatomie van patiënten en nauwkeurigere diagnoses kunnen stellen.
„Het systeem is gebruiksvriendelijk en intuïtief, zodat de chirurg zijn aandacht en tijd aan zijn patiënt kan geven”, zegt Marijke van Vlimmeren, Senior Clinical Scientist
Neurovascular bij Philips. „Het is gemakkelijk te leren en je kunt aan de operatietafel alles zien, zodat je niet naar de controlekamer hoeft om de beelden te bewerken. Dit vergroot de efficiëntie, waardoor meer patiënten per dag kunnen worden behandeld. En met de ClarityIQ-technologie is minder straling nodig, terwijl de beeldkwaliteit van hoog niveau is. Dat is ook weer beter voor patiënten.” Het verhaal van Azurion begon in 2016. Het doel was om een geïntegreerd platform te ontwikkelen dat alle beno-
digde technologieën en hulpmiddelen voor procedures zou combineren om de behandeling van patiënten te verbeteren. Artsen over de hele wereld werden in hun dagelijkse werkzaamheden gevolgd om te kijken hoe het proces kon worden verbeterd, zodat het een beter resultaat zou opleveren.
Één van de nieuwste innovaties voor Azurion betreft een verbetering voor de behandeling van herseninfarcten. Van Vlimmeren: „Met onze nieuwste innovatieve 3D-scan kunnen we de CT-scan overslaan en de patiënt met een bloeding of infarct direct naar angiokamer brengen om daar in één keer de diagnose en de behandeling uit te voeren. Dat scheelt veel tijd en snelheid is belangrijk, want iedere minuut dat het stolsel de bloedtoevoer blokkeert, verliest de patiënt vele neuronen en wordt minder functioneel.”
Het platform is dus een verzameling van oplossingen en technieken van Philips voor een beter eindresultaat. Het wordt daarnaast continu verbeterd en aangevuld om aan te blijven sluiten bij de wensen van de klant. En daar zit de vergelijking met de werkwijze van Gerard die ook altijd zocht naar manieren om te verbeteren.
De gezondheidszorg is 's werelds grootste verbruiker van helium, goed voor ongeveer dertig procent van het wereldwijde verbruik. De gemiddelde MRI-machine heeft ongeveer 1.500 liter vloeibaar helium nodig, die regelmatig moet worden bijgevuld. En dat terwijl de voorraad aan helium in de wereld eindig is. BlueSeal-magneten voor MRI-scanners van Philips zijn de innovatieve oplossing voor deze uitdaging.
Het probleem bij traditionele MRI-scanners is duidelijk. Ze verbruiken veel kostbaar helium om de magneten te koelen. Bij een klassieke magneet moeten lange ontluchtingspijpen worden geïnstalleerd om aan de veiligheidseisen te voldoen. En dat maakt het plaatsen in sommige ziekenhuizen ook uitdagend, waardoor niet iedereen toegang heeft tot de beste zorg.
Al in 2018 realiseerde Philips dat verkwistende gebruik van helium in MRI-scanners onhoudbaar was. Geheel in het gedachtegoed van Gerard bedacht het bedrijf een baanbrekende oplossing door de noodzaak van vloeibaar helium te elimineren. Met deze BlueSeal-technologie zette Philips in 2018 een technologische sprong die de trend zette. Er is geen vergelijkbaar product op de markt voor heliumvrije operaties.
De Philips BlueSeal-technologie maakt gebruik van een nieuwe, zeer efficiënte microkoel-technologie die slechts zeven liter vloeibaar helium nodig heeft voor koeling, in plaats van de 1.500 liter die conventionele magneten gebruiken. Deze kleine hoeveelheid vloeibaar helium wordt in de magneet geplaatst en tijdens de fabricage volledig verzegeld. Deze helium kan niet ontsnappen en hoeft nooit te worden bijgevuld.
De ingenieurs bij Philips verbeterden het product door de behoefte aan helium te minimaliseren, terwijl het resultaat van de scans optimaal bleef. De vernieuwde scanners zijn 900 kilo lichter dan de traditionele scanners, waardoor ze op meer plekken kunnen worden geplaatst. Deze oplossing is daarom beter voor ziekenhuizen en patiënten wereldwijd.
Philips richt zich als gezondheidstechnologie op het verbe teren van het leven van mensen door betekenisvolle. In 2013 introduceerde Philips daarom een nieuwe merkpositionering met de tagline ‘Innovation and you’. De zin staat symbool voor het ontwikkelen van innovaties die persoonlijk en effectief zijn.
Philips richt zich als gezondheidstechnologie op het verbeteren van het leven van mensen door betekenisvolle. In 2013 introduceerde Philips daarom een nieuwe merkpositionering met de tagline ‘Innovation and you’. De zin staat symbool voor het ontwikkelen van innovaties die persoonlijk en effectief zijn.
Een van de belangrijkste innovaties van Philips was de gloeilamp. Gerard zag de potentie ervan toen hij in Glasgow werd geconfronteerd met de mogelijkheden van elektrisch licht. Maar toen hij de lamp zelf begon te produceren, was de kwaliteit van de gloeidraad niet zo goed als hij wilde. Gerard zag dat het grootste probleem bij de productie van gloeilampen was dat ze snel kapotgingen en dat de levensduur van de gloeidraad te kort was.
Hij besloot om zelf een betere gloeidraad te ontwikke len en besteedde veel tijd en energie aan het per fectioneren ervan. Het antwoord was een techniek om koolstofvezel te maken en deze te gebruiken als gloeidraad in de gloeilamp. Hij experimenteerde met verschillende gloeidraden en materialen, maar had ook oog voor het verbeteren van volledige productieproces. De oven waarmee toen werd gewerkt, bereikte geen constante temperatuur en dat beïnvloedde de kwaliteit van de lamp.
Gerard bedacht voor elke uitdaging een oplossing, perfectioneerde het productieproces en schaalde vervolgens de productie op. Hij richtte de fabriek in Eindhoven op en implementeerde een productielijn om de productie van gloeilampen te standaardiseren en te automatiseren. Zo kreeg hij een kwalitatief hoogwaardig product tegen een zo laag mogelijke prijs, zodat de gloeilamp voor iedereen betaalbaar zou zijn.
In de jaren vijftig van de vorige eeuw liep bijna iedere man gladgeschoren rond, tegenwoordig zie je gezichtsbeharing in meerdere vormen. Als producent wil je het product blijven verbeteren om aan te blijven sluiten bij de wensen van de klant. Philips zoekt constant naar manieren om levens van mensen te verbeteren. Een goed voorbeeld daarvan is de Philips OneBlade, een innovatief apparaat waarmee je kunt scheren, stylen en trimmen.
Het apparaat wordt ontwikkeld op productie- en innovatielocatie van Philips Drachten. Hier vindt al sinds de vijftigerjaren van de vorige eeuw een deel van de wereldwijde productie van scheerapparaten plaats.
De OneBlade werd in korte tijd zeer populair en dat had een duidelijke reden. „We zagen dat veel mensen een apparaat gebruikten voor scheren en weer een ander apparaat voor trimmen of stylen”, zegt Onno Hoitinga, Development Leader Grooming & Beauty bij Philips: „Dat is veel ‘gedoe’. We bedachten één apparaat waarmee je recht kunt stylen en gladder kunt scheren dan met een trimmer. Zo sloten we perfect aan op de wensen van de gebruikers.”
Voor hem zit de werkelijke innovatie op het kruispunt van het maken van betere producten en het zoeken naar manieren om klanten blijer te maken. Het is essentieel om daarbij de gebruiker centraal te stellen. Hoitinga: „We denken na over alle verzorgingsroutines en de bijbehorende apparaten. We zoeken binnen die segmenten constant naar zichtbare en onzichtbare behoeftes en bedenken oplossingen om mensen blij te maken met onze producten. Bijvoorbeeld door nog gladder te kunnen scheren, ook als we tegen de grens zitten van wat technisch mogelijk is.”
Net als de zoektocht van Gerard naar het ideale productieproces van de gloeilamp (zie kader), bleek de productie bij de OneBlade ook een uitdaging. De OneBlade is uiteindelijk een combinatie van verschillende technie-
ken en materialen die bij Philips op meerdere locaties wereldwijd worden ontwikkeld. „We bouwden voort op de kennis die we hadden en door onderdelen slim te combineren, konden we een betaalbaar element bouwen dat onze concurrenten niet hebben”, zegt Hoitin ga. „De OneBlade werd daardoor aan trekkelijk in functies en in prijs voor deze doelgroep.”
INNOVATIE EN ONDERNEMERSCHAP OP EEN MAATSCHAPPELIJK BETROKKEN MANIER
Gerard was zijn tijd ver vooruit als het gaat om sociaal en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Toen hij Philips oprichtte in 1891 waren bedrijven vooral gericht op winstmaximalisatie en arbeidsomstandigheden waren ronduit slecht. Werknemers van jong tot oud maakten lange dagen om het schamele gezinsinkomen aan te vullen. Vaak onder zware omstandigheden en met weinig rechten. Ze mochten blij zijn dat ze überhaupt een betaalde baan hadden, was de heersende gedachte.
Gerard deed het anders. Hij zag de waarde van zijn medewerkers en besefte dat hun welzijn en ontwikkeling het succes van het bedrijf op de lange termijn kon bepalen. In zijn ogen verhoogde een positieve en gezonde werkomgeving de productiviteit en betrokkenheid van zijn werknemers. En dat daarmee ook de kwaliteit van de producten zou toenemen, wat uiteindelijk weer zou resulteren in de winstgevendheid van het bedrijf.
Gerard groeide op in een sociaal betrokken familie die veel deed aan armoedebestrijding. Het zat in de familietraditie om goed voor een ander te zorgen. Het bedrijf voelde zich geroepen om een aantal taken van de nationale en lokale overheid op zich te nemen, omdat het daar niet of niet snel genoeg van kwam. Binnen zijn eigen bedrijf ontwikkelde hij daarom verschillende initiatieven om de levensomstandigheden te verbeteren, zodat het bedrijf daar ook van zou profiteren.
Gerard geloofde bijvoorbeeld dat goede huisvesting essentieel was voor het welzijn van zijn werknemers. Het bedrijf bood zijn werknemers uitgebreide medische zorg aan, inclusief een eigen ziekenhuis en tandartspraktijk. Hij realiseerde dat kennis en ontwikkeling een belangrijke katalysator konden vormen voor vooruitgang en innovatie. Gerard wilde dat zijn medewerkers zichzelf konden blijven ontwikkelen en groeien.
Een voorbeeld is de oprichting van het Natuurkundig Laboratorium (Natlab). In dit wetenschappelijk onderzoeks-
centrum zouden werknemers continu worden uitgedaagd hun creativiteit en talenten te ontwikkelen, waar uiteindelijk het bedrijf weer van kon profiteren. Andere voorbeelden zijn het Philips-Van der Willigen Fonds als een soort private studiebeurs en het opzetten van interne opleidingen. „Een goede opleiding is een zegen voor zowel mens als bedrijf”, aldus Gerard.
Vanaf de jaren zestig speelde de overheid uiteindelijk steeds beter -en sneller- ook zelf in op maatschappelijke vraagstukken. De behoefte aan een paternalistische rol vanuit de werkgever werd minder en minder. En ook door andere sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen nam die behoefte af. Medewerkers wilden zich zelfstandiger en onafhankelijk van hun werkgevers opstellen door het emancipatieproces. Op veel plekken ontstonden doublures; bij het ‘Philips-Van der Willigen’-studiefonds ontvingen kinderen van de latere generaties een toelage boven op de studiebeurs vanuit de overheid.
Het was ook Gerard die al in 1898 een van de initiatiefnemers was van de Vereniging Eindhoven Vooruit met als doelstelling onder andere 'volkswelstand, volksgezondheid en volksontspanning'. Dat Philips als groot bedrijf de maatschappelijke verantwoordelijkheid nam, was dus nagenoeg vanzelfsprekend. Dat is tot op de dag van vandaag het uitgangspunt voor het bedrijf. Gerard legde de basis voor de cultuur van Philips én droeg bij aan de ontwikkeling van de moderne bedrijfscultuur.
Binnen zijn eigen bedrijf ontwikkelde hij verschillende initiatieven om de levensomstandigheden te verbeterenHET WERKGELEGENHEIDSPLAN VAN PHILIPS BESTAAT 40 JAAR
Duurzaamheid zit sinds de oprichting in het DNA van het bedrijf en is een onlosmakelijk onderdeel van de strategie om het leven van mensen beter te maken. Philips heeft geen duurzaamheidsstrategie, maar een duurzame strategie. Het bedrijf opereert volgens hoge normen op het gebied van milieu, sociale zaken en governance (ESG).
Duurzaamheid zit sinds de oprichting in het DNA van het bedrijf en is een onlosmakelijk onderdeel van de strategie om het leven van mensen beter te maken. Philips heeft geen duurzaamheidsstrategie, maar een duurzame strategie. Het bedrijf opereert volgens hoge normen op het gebied van milieu, sociale zaken en governance (ESG).
Een voorbeeld van het nemen de sociale verantwoordelijkheid is de inzet voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit komt ten uiting in het Philips Werkgelegenheidsplan (WGP) dat veertig jaar geleden ontstond in de geest van Gerard. Het WGP werd opgericht als reactie op de arbeidsduurverkorting ingesteld door de overheid door middel van het Wassenaar akkoord (1982) om meer banen te creëren in tijden van hoge werkloosheid. In plaats van deze arbeidsduurverkorting te volgen, creëerde Philips ongeveer 650 werkervaringsplaatsen voor jongeren en later werden ook andere groepen (langdurig) werklozen in het program-
ma opgenomen.
Het werkgelegenheidsplan heeft in de afgelopen veertig jaar veel maatschappelijke waarde gecreëerd. Uit het recente jaarverslag van het WGP blijkt dat sinds de start in 1983 zo’n 13.365 mensen deelnamen aan het programma. In 2022 stroomde éénenzeventig procent van de deelnemers uit naar betaald werk, de afgelopen drie jaar ligt dat gemiddelde op zeventig procent.
Uit het promotieonderzoek van Roy Peijen aan de Universiteit van Tilburg blijkt dat het Philips Werkgelegenheidsplan (WGP) ook op de langere termijn de kansen op een baan vergroot. Oud-deelnemers hebben bijvoorbeeld op de lange termijn gemiddeld 8 procent méér werkzekerheid dan vergelijkbare werklozen die via publieke activeringskanalen zoals het UWV en de gemeente de arbeidsmarkt instromen. Eerder onderzoek wees al uit dat de baankans voor deelnemers aan het ontwikkelprogramma met 18 procent wordt vergroot.
‘
Veel mensen hebben dankzij het plan werkervaring op kunnen doen en zijn doorgegroeid naar betaald werk. Een van hen is Yaman. Hij werkt als operator bij Philips nadat hij moest vluchten. Yaman: „Ik werkt als ingenieur veel buiten, totdat het te veel bommen begon te regenen in Syrië.” Zijn diploma uit Syrië bleek niet voldoende om zijn oude beroep hier op te pakken. Hij werkte tijdelijk als CNC-operator toen hij hoorde over de kas om bij philips een keerwerktraject in het WGP te starten. „Sinds ik naar Nederland kwam, was het mijn droom om te werken voor Philips”, zegt hij.
Yaman twijfelde geen moment en greep in 2021 deze kans met beide handen vast. De basiskennis had hij al, maar leert nu ook letten op de details en hij leert ook meteen goed Nederlands. „Het is heel fijn dat ik mijn nieuwe kennis meteen in de praktijk kan gebruiken, want zo kan ik het makkelijker onthouden.” Daarnaast vindt hij de aandacht voor details belangrijk. „Dat is waar Philips sterk in is; de kleine dingen goed doen.”
Na het afronden van zijn opleiding en de WGP-periode hoopt Yaman te kunnen blijven werken in zijn huidige functie. „Maar ik wil me vooral blijven ontwikkelen. Ik wil graag iets doen met mijn ervaring in de werktuigbouwkunde en ICT, in combinatie met mijn nieuwe kennis als operator. Het liefst wil ik werken als programmeur, dat lijkt me geweldig. De opleiding tot operator is een eerste stap, maar ik heb ook al andere cursussen gedaan. Als je motivatie hebt, kun je veel dingen bereiken.”
Ook voor Anne (49) bleek het werkgelegenheidsplan een duw in de juiste richting. Ze was werkloos, maar ze vond zichzelf te jong om thuis te zitten. In 2019 begon ze in een re-integratietraject, maar dat bleek niet succesvol. Anne: „Het duurde en duurde, ik solliciteerde meerdere keren, maar er kwam niets.” Via het UWV kwam ze in contact met het werkgelegenheidsplan van Philips en kon ze snel beginnen.
Ze kwam terecht bij een afdeling waar ze kisten inpakte en gereedschap controleerde. Door corona konden de technici niet naar ziekenhuizen om te installeren, waardoor er eigenlijk geen werk meer was. „Ik zat daar maar en begon maar het wassen van de ramen en dat soort klusjes. Zo kon ik toch nog een beetje bezig blijven”, vertelt ze.
Anne deed goed haar best, maar zat niet op de juiste plek. Dat was de conclusie na haar eerste jaar bij Philips. Ze was een doener en daar viel op dat moment weinig te doen. Ze maakte de overstap binnen Philips naar MR Components in Best en dat bleek een gouden zet.
Ze werkte er een half jaar en kreeg meteen een vast contract. Nu werkt ze met veel plezier aan het bouwen van kabinetten.
Anne: „Het is best een technische baan voor iemand zonder technische achtergrond. Ik leer vooral door het te doen, niet uit de boekjes. We lezen de werkinstructies, kijken het na en bouwen het. Dat bevalt me goed en het is leuk om te doen.”
Het is moeilijk om niet in de ban te raken van de sympathieke Roy Pasman. Deze vriendelijke beer is medewerker catering bij Ergon, werk dat hij met veel liefde en plezier uitvoert. Roy staat positief in het leven. Heeft weer een fijne toekomst voor de boeg. Lange tijd was dat anders. Hij doorliep een zware leerschool. Die deed hem uiteindelijk inzien dat hij meer in zijn mars heeft dan hij jarenlang dacht.
De nu 35-jarige Roy, de namen van zijn dochters in zwierige letters op de onderarmen, praat zonder schroom over wat hem is overkomen. Over hoe hij op jonge leeftijd door allerlei omstandigheden in een leefgroep, en later van de wal in de sloot belandde. Maar hoe bijzonder: luister je naar Roy, dan overheerst het positieve. „Mijn verhaal is hoopvol”, zegt hij. „Het was niet altijd leuk, maar ik heb nare ervaringen weten om te buigen naar iets goeds. Ik geniet nu weer van het leven. Dat heb ik aan mezelf te danken, en aan Ergon. Zij hebben altijd in mij geloofd, en mij gesteund.”
Vaak onder invloed
Misschien was het de combinatie van gebeurtenissen die leidden tot Roys keuzes. Bijvoorbeeld dat hij zijn lieve peetoom Carlos verloor bij een zwemongeluk, of dat hij zijn oma verloor aan kanker. Zo waren er nog wat dingen. Zoals zijn jarenlange alcohol- en drugsgebruik, waarbij hij zijn vriendin en zichzelf verloor, en op een haar na ook zijn drie dochters uit zijn leven verdwenen. Want tja, daar was die verslavingsgevoeligheid. „Ik voelde altijd een leegte”, zegt Roy, „en de alcohol en drugs vulden die op. Ze maakten dat ik geen verdriet en pijn meer voelde. Althans, dat dacht ik. Tot ik erachter kwam dat ik
niet meer zonder kon. Ik leefde van weekend naar weekend en was ook doordeweeks vaak onder invloed. Ik wist dat ik daar zelf verantwoordelijk voor was. Maar ik kon er niet van loskomen, hoe graag ik dat ook wilde."
Zo rond oud en nieuw 2020 had Roy voor zijn gevoel de bodem bereikt. Een opname in een verslavingskliniek, gevolgd door een periode van intensieve begeleiding, bleek de start voor een nieuwe toekomst. Die lacht Roy nu toe. „Ik had niet gedacht dat het na achttien jaar verdoving nog zou goedkomen. Maar het is echt zo. Niet meer liegen, niet meer
manipuleren maar mensen voortaan recht in de ogen kijken. Ik heb co-ouderschap en mijn kinderen zijn om de week de hele week bij mij. Ik heb een nieuwe vriendin die ook twee kinderen heeft. Wat een heerlijke drukte! Thuis zijn betekent nu genieten. Ik vind het fijn om te koken en om samen op mooie dagen te barbecueën. In september gaan we zelfs trouwen.”
„Ik ben een mooi en positief persoon”, besluit Roy. „Ik geniet van mijn werk bij Ergon. Dat geeft mij structuur en houvast, en een vast inkomen natuurlijk. Buiten het werk om spreek ik nu als ervaringsdeskundige groepen jongeren toe in klinieken. Misschien ligt daar mijn toekomst. Als ik met mijn verhaal al één persoon kan bereiken, ben ik tevreden. Daarom ben ik zo open over wat mij is overkomen. Want weet je, het gaat niet om de ellende die je hebt meegemaakt. Het gaat erom dat er altijd een uitweg naar de toekomst is, hoeveel shit je ook hebt meegemaakt. Dat is mijn verhaal.”
FRITS staat bol van de succesverhalen. Daar doen wij nu een schepje bovenop. Samen met Ergon laten wij in deze rubriek talentvolle mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het woord. Zij praten over hun uitdagingen en overwinningen. Over het talent dat zij samen met Ergon ontdekten en dat hun uiteindelijk die ene, fijne baan bracht. Hun boodschap? ‘Ik kan meer dan iedereen denkt’.
‘Nooit gedacht dat het na achttien jaar verdoving nog goed zou komen’
Als geboren Amsterdammer heeft Eindhoven als designstad mij altijd enorm aangetrokken. Het is één van de redenen waarom ik ruim negen jaar geleden met mijn gezin ben verhuisd naar de regio. Een andere belangrijke reden is dat ik mijn eigen toekomstige generatie, twee in Friesland geboren pre-pubers, meer toekomstmogelijkheden wilde meegeven. In Friesland ervaarde ik een meer regionaal gerichte economie en ik wilde mijn kinderen een bredere blik meegeven.
Eindhoven is voor mij een stad die zichzelf steeds weer opnieuw uit weet te vinden. Ik dacht dat ontwerpgericht denken in alle haarvaten van de stad was geïntegreerd. Toekomstgericht ontwerpen zit voor mij in het DNA van de stad. Het ontstaan van Philips en daarna ASML heeft de stad een enorme economische boost gegeven. Bij beleidsontwikkeling zie ik dat nog wat minder terug. Voor optimale toekomstige ontwikkeling van de stad is het belangrijk dat stad en regio zich ook op sociaalmaatschappelijk en ecologisch vlak doorontwikkelen. Een toekomststoel zou daarbij kunnen helpen. Deze stoel vertaalt het perspectief van een inwoner uit de toekomst. Wat zou een toekomstige bewoner vinden van de beslissingen die op dit moment worden genomen voor de doorontwikkeling van de stad? Wat zijn de effecten van de beslissingen op de sociaal- maatschappelijke en ecologische aspecten van de maatschappij in de toekomst? Kunnen we toekomstige generaties en burgers de ruimte geven om echt mee te denken?
Eindhoven is wat mij betreft een unieke stad, die als geen ander toekomstgerichtheid en ontwerpkracht in
haar DNA heeft verankerd. Hoe zou het zijn als we niet alleen qua technologische innovatie de top van Nederland zijn, maar juist vanuit sociaal-maatschappelijk en ecologisch perspectief? Zoals Philips maatschappelijk veel voor de stad heeft betekend, door onder meer het ontstaan van Etos en PSV?
Ik zou het enorm toejuichen als in Eindhoven een toekomstgericht kader wordt gebruikt voor beleidsontwikkeling, waarbij economische, sociaal-maatschappelijke en ecologische perspectieven tegen elkaar worden afgewogen. Met ruimte voor ontwerpgerichte experimenten, op grote en kleine schaal. Want waar in Nederland kan dat beter dan in Eindhoven? Parels zijn er al, zoals bijvoorbeeld het Symbiocene Forest (BioArt Laboratories), Philips Landgoed De Wielewaal en het Evoluon. De Dutch Design Week geeft ieder jaar weer hoe de toekomst er uit zou kunnen zien. En er zijn vast nog veel meer voorbeelden.
Wat zou het gaaf zijn om met de aanwezige ontwerpkracht in de stad dit een slag verder te brengen, en krachten te bundelen?
CindyRas Minister van de Toekomst Brainport Eindhoven
De naam Loomans Keukens is al ruim vijftig jaar een begrip in de regio Eindhoven. En daar zijn ze bij Loomans trots op. Vandaag de dag heet tweede generatie Nicole Loomans je samen met haar man Enrico Fleuren nog steeds van harte welkom in de prachtige showroom aan de Aalsterweg in Eindhoven, met nog echte Brabantse gezelligheid.
TEKST: MARLÈNE VAN KUYK I FOTO: EDDIE MOL
Nicole’s vader begon het familiebedrijf op exact diezelfde plek, destijds als doe-het-zelfzaak onder naam ‘Houtshop Loomans’: „Mijn opa runde een bouwbedrijf en dat maakte het plaatje compleet. Gaandeweg breidden we het assortiment uit en zetten we de stap naar steeds meer complete keukens met inbouwapparatuur en luxere bladen.”
Er volgende verschillende verbouwingen van de showroom, waaronder die in 1978. Jos Loomans: „We waren in één klap vijf keer zo groot geworden, dat was gigantisch voor die tijd. Showrooms vol luxe keukens zoals toen bij ons, waren er destijds nog niet veel. Er werd veel gepromoot in de krant, waardoor iedereen ontzettend nieuwsgierig was.”
Begin jaren negentig kwam Nicole in de zaak werken en rolde zo langzaam het keukenvak in. Een aantal jaren later kwam ook Enrico een kijkje nemen bij Loomans. Hij bleek zich er al snel als een vis in het water te voelen. In 2007 droeg de vader van Nicole het stokje over aan haar en Enrico: „We begonnen met een frisse start; we wilden Loomans Keukens onze eigen stijl geven. Daarom hebben we in datzelfde jaar weer alles verbouwd en een grote opening gehad."
Loomans Keukens levert maatwerk keukens in allerlei stijlen. Naast de traditionele keukenstijlen zoals klassieke, landelijke, moderne, tijdloze en design keukens, kun je ook kiezen voor specifieke trendy keukenstijlen als een industriële, Scandinavische of minimalistische keukenstijl: „Wij kunnen alles voor onze klanten verzorgen: het gehele traject van ontwerp tot en met het plaatsen
van de nieuwe keuken. Als één van de weinigen in de regio doen wij ook het bouwkundig stuk. Het eruit halen van de oude keuken, de vloer en het stucwerk, alles wat er bouwkundig om de keuken heen nodig is. Dat doen we met gerenommeerde en betrouwbare partijen, specialisten waar wij al jaren mee samenwerken. We zijn pas écht tevreden als jij dat ook honderd procent bent!”
Miele apparatuur met de Loomans kwaliteit Ook al jarenlang werken Nicole en Enrico samen met Miele en dat is niet zonder reden: „Miele is ons hoofdmerk, voor ons de perfecte partner voor kwaliteit en voor de communicatie. Een relatie werkt van twee kanten wat ons betreft en dat is bij Miele uitstekend. (Enrico lacht) Ze noemen mij ook wel eens ‘mr. Miele’. Vol trots zijn we al jaren MKEP-dealer: Miele Kitchen Experience Partner. Miele is de enige die zijn apparaten test op twintig jaar gebruiksgemak, daarin is het merk absoluut uniek. De kwaliteit ligt ver boven andere merken. Met de klant stellen we samen welk keukenmerk het beste bij de klant past. Wat apparatuur betreft zullen we meestal Miele adviseren, omdat we daar honderd procent achterstaan en dat bij het dna van ons bedrijf past. En natuurlijk moeten we de keukenbladen niet vergeten, daar is ook enorm veel keuze in.”
Loomans Keukens is een echt Brabants familiebedrijf. Jos Loomans is na vele jaren nu echt gestopt met zijn bedrijf en geniet van zijn vrije tijd. Nicole en Enrico doen alles samen: „We staan samen in de winkel en doen alles zelf. We zijn klein gebleven en creëren een warme sfeer waar de koffie klaarstaat, je vrijblijvend een kijkje kunt komen nemen. Waar mensen zich thuis voelen.”
KOSTA TASI VAN POPULAIRE LA DOLCE VITA EINDHOVEN:
‘Het best bewaarde geheim van Brabant,’ zeiden wij ooit over La Dolce Vita, het Italiaanse restaurant van Kosta Tasi aan het kanaal in Son. Er kwamen veel bekende horecamensen uit Eindhoven na hun dienst een smakelijke pasta proeven en een goed glas wijn. En toen zat de zaak ineens in Eindhoven… Volg ons naar de Dommelstraat.
Patron-gastheer Kosta Tasi (52) komt uit Albanië, de armste hoek van het communistische imperium van weleer. Om die reden vertrok hij naar Griekenland waar hij in een Frans restaurant in Athene de geheimen van de horeca onder de knie kreeg. Ook werkte hij in Italië, en later in Nederland waar hij met hulp van een bevriende ondernemer werk vond als maître in La Dolce Vita in Son en Breugel. Na enkele jaren kon hij de zaak overnemen waarna zijn opmars in de Nederlandse gastronomie begon. In 2019 verplaatste hij de hele zaak naar Eindhoven.
„Ik werd geholpen,” zegt hij nu. „Twee grootindustriëlen uit Eindhoven zeiden: ‘Dit restaurant verdient een internationaler podium'. In Eindhoven dus. Het werd de plek waar we nu zitten. Interieurarchitect Hans Kuijten richtte het in, een orthodoxe priester wijdde het in en het Eindhovense publiek sloot me in de armen. De industriële top wilde een goed Italiaans restaurant in
de buurt en dat heb ik hen gegeven. Doordeweeks is het hier een walhalla voor laptops, als je begrijpt wat ik bedoel: zakenmensen dus. En in het weekend komen de gewone mensen, de passanten en de dagjesmensen. Allemaal houden ze van witgedekte tafels, van kristal, van vers gebakken brood en een bruschetta van het huis. Daar vraag ik een vergoeding van een paar euro voor, en er is niémand die dat een probleem vindt: mensen houden van niveau.”
VAKANTIELIEFDE
Chef-kok Floriant Kaso (31) is geboren in Albanië maar opgegroeid in Griekenland. Hij werkte als kok in een hotel-restaurant in Athene toen hij de vakantievierende Brabantse Zoë ontmoette. Hij volgde haar naar haar woonplaats Beek en Donk, trouwde met haar en vond werk in een Grieks restaurant in Eindhoven. Hij kookte ook nog een tijdje in de sterrenkeuken van Boreas in Heeze maar begon toen zijn plannen op een rijtje te zetten. Hij wilde ánders koken,
‘Doordeweeks is het hier een walhalla voor laptops, en in het weekend komen de gewone mensen’
‘Geen poespas op het bord. Ik wilde koken zoals dat vroeger gebeurde’
niet ingewikkeld maar met het accent op volle smaken. „Geen poespas op het bord”, zegt hij nu. „Ik wilde koken zoals dat vroeger gebeurde.”
Uitgerekend tóen ontmoete hij Kosta Tasi die zo ongeveer dezelfde filosofie belijdt en hem vroeg bij hem te komen koken. Dat was zeven jaar geleden en Floriant is er niet meer weg gegaan. „Eerst nog samen in Son, nu hier in Eindhoven. Ik heb het naar mijn zin en ben gelukkig met mijn vrouw en twee kinderen in Beek en Donk.”
Zijn menu begint met octopus. Gemakkelijk te bereiden volgens de chef, maar ook gevaarlijk: even te lang garen en het wordt ‘elastiek’. Dat is nu zeker niet het geval want het vlees dat in een kring op het bord ligt, is na veertig minuten sous vide gegaard te zijn met olijfolie, rode wijn, uitjes en citroen (en meteen afgekoeld in ijswater om dat gaarproces te stoppen) zacht en mals. Na her-opwarmen met zout, peterselie en olijfolie op de grill is het opgediend met groenteratatouille plus crème van gepureerde witte bonen met wat citroen. Een heerlijke, verrassende combinatie van smaken en texturen.
Sommelier Alessandro Costa schenkt er Falanghina bij uit Campania (San Salvatore 2021), fris en rond. Gevolgd door linguine scoglio, platronde pasta met schelpdieren. Gemaakt met kalfsbouillon die à la minute met knoflook, Spaanse peper, basilicum en pomodori is ingekookt tot een bisque. Daarin zijn de
coquilles, mosselen, vongole, gamba’s en mootjes zeebaars gegaard, afgeblust met witte wijn en wat visbouillon. De pasta erop („die neemt meteen de smaak van de saus op”) en loeiheet en romig opgediend. In het glas: een onvermoed goed combinerende sauvignon blanc uit Friuli (Corvatis, 2020).
SALIE
Het hoofdgerecht is een bekende: saltimbocca à la romana, op de manier van het huis. Met kalfslende die, gemarineerd en gepaneerd, is gebakken in olijfolie met salie, afgeblust met witte wijn en verder gegaard in kalfsglace, getrokken van de botten, en door gastvrouw Adriana Moccia geserveerd met dungesneden parmaham. Lekker hartig, en mooi doortrokken van die typische salie-smaak. Er wordt nu rode wijn bij geschonken, de topper van Italië nog wel: Barolo van Giacomo Fenocchio (2018). Geconcentreerd en complex: een prachtcombinatie. En tot slot mousse van passievrucht met een glaasje Passito uit Calabrië (Bristace, 2016). Wat een feest!
La Dolce Vita
Dommelstraat 24, 5611 CL Eindhoven, 040 - 209 28 88, www.ladolcevita-eindhoven.nl Zondag gesloten, rest van de week geopend vanaf 17.00 uur. Parkeren in de buurt.
Dit jaar viert Bang & Olufsen Henri Tibosch zijn veertigjarig bestaan. Met roots die teruggaan naar Philips en het boerenleven, komt de geschiedenis bij elkaar in de prachtige B&O Flagshipstore. Gebouwd in boerderijschuur-woningstijl geeft Tibosch met dit moderne pand een knipoog naar het verleden. Gelegen op ‘De Heines’, langs de A2 in Den Bosch, slechts op een steenworp afstand van de plek waar Henri’s vader landbouwgrond had.
TEKST: FRANK VAN DER LINDEN | FOTO'S: EDDIE MOL
Voordat Henri met twinkelende oogjes zijn verhaal over de oorsprong van zijn bedrijf vertelt, wil hij als eerste gezegd hebben dat alles wat ze bereikt hebben een echte teamprestatie is. Het is wijd en zijd bekend dat zijn bedrijf geroemd wordt vanwege zijn engineering. Tibosch: „Vanuit Den Bosch werkt ons team aan oplossingen om klanten de beste kijk- en luisterbeleving te geven, vooral door naar het totaalplaatje te kijken, voor het meeste woon- of werkgenot. Dus voor ons is het niet meer dan logisch dat we de volledige installatie altijd zelf doen. Dat doen we met ons team natuurlijk ook voor onze win-
kels in Tilburg en Eindhoven. Dat we sinds een jaar ook in de Lichtstad zitten; daar ben ik heel blij mee. Een lang gekoesterde wens waarmee de
cirkel rond is, want dan komen we op het verhaal van Philips.” Hiermee doelt Henri Tibosch op zijn eerste baan bij het Eindhovense bedrijf. Hij was de techneut thuis, de handige
handjes. Dus ging hij een technische opleiding volgen, liep stage bij Philips, waarna hij aan de slag ging bij de serviceafdeling reparatie Audio & Video in Den Bosch. Tibosch: „In die tijd had Philips nog in iedere grote stad zo’n afdeling. Collega’s noemden me trouwens toen ‘de varkensboer’, want ’s ochtends vroeg, vóórdat ik naar kantoor ging, zorgde ik thuis voor de varkens op de boerderij van mijn ouders. Dit kwam omdat destijds binnen een paar jaar zowel mijn vader, mijn moeder én mijn broer betrokken waren bij verschillende zware verkeersongelukken. Je kunt wel stellen dat die jaren mij enorm gevormd hebben.”
‘Dat we ook in de Lichtstad zitten, daar ben ik heel blij mee’
Na zijn tijd bij Philips werd Tibosch, op aanraden van zijn vader, eerst hoofd technische dienst bij Smolders in Helvoirt, waar hij in aanraking kwam met B&O. Nog geen jaar later begon het ondernemersbloed te kriebelen en koos hij ervoor om samen met een compagnon een winkel te starten, Tibosch & Van Hattum, met wit- en bruingoed. Tibosch had het meeste met de laatste categorie en voerde de merken Loewe, Marantz en B&O. „Ik heb altijd een eigen visie gehad en was al vroeg overtuigd dat we voor kwaliteit moesten gaan. Bovendien kende ik die merken uit mijn Philips-verleden. Je moet niet vergeten dat B&O zijn tijd ver vooruit was en overal de beste technieken vandaan haalde. Zo kochten zij hun beeldbuizen en cd-loopwerken bij Philips.” Dat Tibosch op
zijn eigen wijze verder wilde gaan, werd een paar jaar later duidelijk en hij nam het B&O dealerschap mee. „Die winkel in Berlicum was eerst echt een dorpszaak met tv’s, radio’s, huishoudelijke apparatuur en we hadden zelfs tijdelijk een stomerij. Maar ik nam vrij snel de beslissing om te gaan focussen op alleen B&O. Die gewaagde keuze deed ik een beetje op buikgevoel, maar ook door jarenlange ervaring, noem het ‘vak-idioterie’. De rest is geschiedenis, met een verhuizing naar onze droomlocatie in Den Bosch en mooie winkels in Tilburg en Eindhoven.” Deze laatste wordt trouwens gerund door zoon Maarten, dus de opvolging staat klaar. Zover is het zeker nog niet volgens Henri’s vrouw Iris: „Henri doet het nog veel te graag. Het houdt hem jong en hij is kind aan huis bij alle klanten, en die maken ons bedrijf tot wat het is.”
Flagshipstore:
Bang & Olufsen
Henri Tibosch
Reitscheweg 65 ’s-Hertogenbosch
Citystore:
Bang & Olufsen
Henri Tibosch Eindhoven
Hooghuisstraat 31 Eindhoven
Store-in-store:
Bang & Olufsen
Henri Tibosch Tilburg
Ringbaan Zuid 251
Tilburg
info@henritibosch.nl
www.henritibosch.nl
Hoe kijken kolonel Peter Kemna (1965) en kolonel buiten dienst Rob Sondag (1955) naar de rol van de krijgsmacht in een tijd waarin oorlog geen ver-van-mijn-bed-show meer is? Hoe staat onze landmacht er voor? En wat doet een militair bestaan met een mens?
TEKST: ANEMOON LANGENHOFF | FOTO'S: RENÉ MANDERS/DCI MEDIA
Opgehaald bij de slagbomen volgen Rob Sondag, de fotograaf en ik in optocht over de Generaal Majoor de Ruyter van Steveninckkazerne in Oirschot de auto die ons naar het gebouw leidt waar Plaatsvervangend Commandant van de 13 Lichte Brigade, tevens Regionaal Militair Commandant Zuid Peter Kemna ons opwacht met koffie en thee. In de gang een indrukwekkende galerij portretfoto’s van de generaals uit de 75 jaar dat deze grootste kazerne van Nederland bestaat. Allemaal mannen. „Echte kerels”, zegt Peter. Bevroeg ik in eerdere dubbelinterviews singersong-writers, schrijvers, gemeenteraadsleden en architecten met enig gevoel voor hun vak, de wereld van militairen is mij volkomen onbekend. ‘Maak het leger leger’ stond er op de button die ik als puber in de jaren ’80 droeg. In de jaren na de val van de Berlijnse muur in 1989 gebeurde dat ook, de eeuwige vrede leek uitgebroken voor het Westen. Op Defensie werd ronde na ronde bezuinigd, ‘het vredesdividend werd geïncasseerd’. Kazernes en eenheden werden opgedoekt, materieel verkocht. Dienstplicht maakte plaats voor een beroepsleger. Van de bijna 1.000 tanks in de jaren ’70 had Nederland er in 2010 nog slechts 60 in gebruik, en op dit moment maar 18 in een gezamenlijke pool met Duitsland.
Rob: „De inval in Oekraïne is een wake-upcall voor het hele Westen, we plukken nu de wrange vruchten van dertig jaar bezuinigen op defensie. Na Kosovo was er het idee dat moderne oorlogen niet meer op de grond worden uitgevochten maar in de lucht. Dat blijkt in Oekraïne niet waar te zijn. Uiteindelijk gaat het om het bezetten van een stuk grond en daarvoor moet je militairen ter plaatse hebben.” Ze
die daar toezicht moet gaan houden. Het is de vraag welke organisatie aanvaardbaar is voor beide partijen.” Peter: „Je hoeft een militair niet te overtuigen van de nutteloosheid van oorlog, wij zijn de eersten die aan de beurt zijn. Voor de Oekraïners is het natuurlijk gewoon het behoud van hun land, daarom zijn die lui ook zo gemotiveerd om door te vechten. Onvoorstelbaar wat ze daar voor elkaar krijgen.” Rob: „Wereldwijd zijn miljoenen militairen getraind om geweld te gebruiken, tegenover enkele duizenden diplomaten die moeten onderhandelen over vrede. Een hele verkeerde verhouding. Waarom doen we niet veel meer preventief, voorafgaand aan een conflict? In Macedonië is in 1995 de United Nations Preventive Diplomacy Deployment Force (UNPREDEP) geweest om te voorkomen dat er een conflict zou komen, heel succesvol. Daarna is er nooit meer een preventieve missie geweest.”
voorspellen dat noch Oekraïne noch Rusland in staat zal zijn een overtuigende zege te bewerkstelligen, waardoor het vroeg of laat zal eindigen in een frozen conflict, waarbij een stuk land betwist gebied is waarover onderhandeld gaat worden. Rob: „Het Westen gaat daar vroeg of laat op aansturen, die kunnen de steun aan Oekraïne niet volhouden. Dan krijg je een missie
Peter: „Mensen leren natuurlijk nergens iets van. Ons laagje civilisering is heel dun, als je kijkt naar wat er in Bosnië gebeurd is, waar binnen families mensen uitgemoord zijn, hoe is het mogelijk? Wij krijgen ook een bepaald vijandsbeeld aangepraat. We horen voortdurend negatieve verhalen over Rusland en over China. Het is moeilijk daar doorheen te kijken. Is
Ze voorspellen dat noch Oekraïne noch Rusland in staat zal zijn een overtuigende zege te bewerkstelligen.
'In times of war and not before, God and the soldier we adore. But in times of peace and all things righted, God is forgotten and the soldier slighted.'
RUDYARD KIPLING
iemand een terrorist of een vrijheidsstrijder, de activiteiten zijn precies hetzelfde, het taalgebruik bepaalt hoe je daar in gaat staan.” Rob: „Niet-westerse landen en Rusland kijken heel anders tegen de NAVO aan dan wij. De NAVO heeft, zonder mandaat van de Veiligheidsraad, in 1999 in Servië gebombardeerd. De NAVO heeft gezegd, toen het Warschaupact uiteen viel, dat ze de grenzen niet zou gaan opschuiven, wat wel gebeurde. In 2011 heeft de NAVO Kadhafi afgezet in Libië, terwijl het mandaat ging over het beschermen van burgers. Dus een heleboel niet-westerse landen zeggen ‘wat is dat voor een organisatie?’” Peter: „Ik denk dat we
blokken gaan krijgen. Rusland richt zich naar het oosten, India en Pakistan hebben geldingsdrang, de
India, China en Zuid-Afrika), proberen een blok te vormen tegen het Westen. Nu voornamelijk op economisch gebied, maar misschien gaat dat ook ooit wel tot een militaire samenwerking leiden.”
Een Europees leger ziet Peter er niet van komen: „Dan zou je ook een gezamenlijke buitenlandse politiek moeten hebben, en die hebben we niet. De vraag is, als je een Europees leger zou vormen: waar gaat dat dan naartoe, wat gaan ze daar doen en wie bepaalt dat en legt achteraf verantwoording af?”
Chinezen richten zich op de grondstoffen in Afrika.” Rob: „De BRICS landen (Brazilië, Rusland,
Rob: „Het is prima dat we eindelijk meer budget krijgen, de voorraden kunnen aanvullen, nieuwe wapensystemen kopen, de brigades weer
‘Niet-westerse landen en Rusland kijken heel anders tegen de NAVO aan dan wij’PETER KEMNA
kunnen optuigen, maar volgens mij gaat dat niet ver genoeg. Straks hebben wij al onze militaire middelen aan de oostkant staan, bijvoorbeeld bij de Baltische staten. Wat gaan wij dan in Nederland doen aan de beveiliging van havens, vliegvelden, van energiebronnen? Daar hebben we nu de Nationale Reserve (NATRES) voor, drieduizend man, dat is absoluut onvoldoende. Tot 1992 hadden wij het Korps Mobiele Colonnes. Als er ergens een ramp was als gevolg van bijvoorbeeld een raketaanval, dan gingen zij mensen uit gebouwen halen, gewonden helpen; zoiets zou je weer moeten optuigen.” Peter: „Daar wordt aan gewerkt. De minister heeft in een brief aangekondigd dat er een soort Nationaal
Defensieplan komt, waarbij ze gaan bekijken wat de huidige situatie voor het optreden in Nederland betekent.” Rob: „In de Scandinavische landen doen ze aan civiele weerbaarheid. Misschien moeten er onder nieuwe gebouwen wel verplicht schuilkelders komen. In de Koude Oorlog konden we als Defensie tegen bepaalde bedrijven zeggen: ’We gaan jouw auto’s vorderen om munitie te transporteren naar het front’. Bij rampenbestrijding moet je kunnen zeggen tegen een bedrijf dat grondwerkmachines heeft: ‘Jouw machines met chauffeur worden nu ingezet’.” Peter: „Er wordt gesproken over Total Defense, waarbij Defensie niet alleen een militaire aangelegenheid is, maar ook de bevolking zich bewust moet
zijn van het feit dat verdediging een maatschappijbreed concept is. Als de druk maar hoog genoeg wordt, dan lukt dat vanzelf wel. We zien nu wat er aan de grenzen van ons Europa gebeurt.” Rob: „In dienst leer je: het gaat niet om jou als individu, het gaat om het groepsbelang. Het gaat er uiteindelijk om dat je ook in risicovolle omstandigheden kunt vertrouwen op de man of vrouw die links of rechts naast jou staat. Militairen vechten niet voor een ideologie of voor een land, maar voor het maatje. Dat is de belangrijkste drijfveer.” Peter: „Je hebt mensen die met gevaar voor eigen leven een collega hebben gered. Als je tijdens een uitzending extreme dingen met elkaar hebt meegemaakt, dan blijft zo’n groep
heel hecht, ook als die mensen niet meer samen op dezelfde kazerne werken.” Rob: „Ook heel typerend voor het werken bij Defensie is dat de opdracht boven de persoonlijke veiligheid gaat, dat komt bijna nergens voor. Een militair voert de opdracht uit van de politiek. Als dat dan op politiek niveau omstreden is, so be it, daar kan ik toch geen invloed op uitoefenen. Ik kijk naar wat ik heb kunnen doen voor de militairen daar, of de bevolking daar, dat is voor mij de meerwaarde. Het is een beetje naïef als westers land te denken dat wat wij hebben het beste is en dat we dat dan projecteren op dat land, of dat land nou Joegoslavië heet, of Irak of Afghanistan; dat werkt in hun cultuur niet.”
Hij voelt zich gevormd door de ervaringen die hij opdeed tijdens zijn uitzendingen: „Ik weet hoe goed wij het hier hebben, we moeten niet zo klagen over futiliteiten.”
Voor de foto’s rijden we gevieren door de uitgestrekte stad naast de Oirschotse hei, langs legeringsgebouwen voor soldaten en werkgebouwen, naar het Historisch Eiland met z’n verzameling oude voertuigen. Plan is de oude gebouwen toegankelijk te maken voor burgers. Ook de Safety en Securitycampus, een brede regionale samenwerking van diverse partijen rondom veiligheid, wordt hier gehuisvest. Peter en Rob bespreken waar ze zijn opgeleid, waar ze gediend hebben, wie ze kennen. Ze poseren bij een YP-408. Rob: „Daar heb ik heel wat uurtjes in doorgebracht in Nederland, Duitsland en Libanon, daar sliep je ook in. Totaal niet comfortabel.” Peter: „Toen was er nog helemaal geen Arbowetgeving. Dat is pas in zwang geraakt toen we een beroepsleger zijn geworden. Voor die tijd moest je gewoon niet zeuren. Iedereen heeft gehoorklachten, of last van de knieën, van de rug. Dat hoorde er allemaal bij toen.” Om de hoek is het herdenkingsmonument van de Limburgse Jagers, een stukje Limburgs grondgebied in Brabant. Peter: „Militairen weten: als
je gestorven bent in het gevecht dan word je nooit achtergelaten en men blijft je altijd herdenken. In Afghanistan zijn 25 mensen overleden. Op de ruim 30.000 militairen die op uitzending zijn vertrokken klinkt dat niet als veel, maar het heeft een grote impact gehad op de krijgsmacht, vooral ook omdat we dat niet meer gewend waren.” Ook zelfdoding na een missie komt voor. Aandacht voor Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS) en nazorg kwamen pas na de missie in Joegoslavië. Peter: „Belangrijk voor het verwerken van impactvolle gebeurtenissen is dat je als groep daarover kan praten met elkaar. Militairen zeggen vaak ‘ik kan er wel met een burgerarts over praten, maar die snapt dat niet, die weet niet wat wij meegemaakt hebben’.” Rob: „Veteranen praten het makkelijkst met andere veteranen, die weten wat het betekent om lang van huis te zijn, om werkzaam te zijn in een oorlogsgebied. Om burgers, vrouwen en kinderen te zien lijden. Dat kun je thuis wel vertellen, maar mijn vrouw voelt niet wat ik voel. Hier in Eindhoven is sinds vijftien jaar een veteraneninloophuis, De Treffer, gesubsidieerd door de gemeente Eindhoven, dat pakt dat heel goed op. We hebben het project veteraan in de klas. Scholieren van nu weten helemaal niet wat oorlog is, dat hebben hun ouders niet meegemaakt, daar worden ze door de veteraan in de klas voor het eerst mee geconfronteerd.” Peter: „Omdat de opkomstplicht is afgeschaft en wij niet meer in uniform reizen sinds
de aanslagen op Charlie Hebdo, is de zichtbaarheid van Defensie een stuk minder geworden in de maatschappij. Nederland is geen militair land. In Amerika is Defensie een verlengstuk van de buitenlandse politiek, dat zien alle Amerikanen zo. Dat kennen wij niet." Rob: „Als ik in Amerika in mijn Nederlandse uniform in de trein zat zeiden mensen tegen me ‘Thank you for your service’. Dat heb ik in Nederland nog nooit gehoord.” Peter: „Ik vind dat ik als militair een andere positie in de maatschappij heb dan een gewone burger. Ik vind dat ik meer integriteit moet laten zien, dat ik me verantwoordelijker moet voelen voor de maatschappij. Militairen of ex-militairen zijn vaak een drijvende kracht in het verenigingsleven. En ik kan heel slecht tegen overheidsfunctionarissen die corrupt zijn of die misbruik maken van hun positie.”
Rob: „Ik denk dat met name burgers op een hele typische manier kijken naar militairen: kortaf, lomp, kunnen alleen maar bevelen geven en hard schreeuwen. Dat dachten de vriendjes van mijn kinderen ook, en dan ontdekten ze dat dat niet zo is.”
Peter: „Mensen weten niet meer wat het leger ook voor jou in je ontwikkeling als mens kan betekenen. Het heeft heel veel carrièremogelijkheden, en de ervaringen die je opdoet en alle mogelijkheden die je hebt als militair maken je een rijker mens.”
Rob: „We praten nu weer over herinvoering van de dienstplicht, maar misschien moeten we het gaan hebben over een dienplicht, dat jongelui verplicht iets te gaan betekenen voor de maatschappij, dat kan ook in de zorg, het onderwijs of de rampenbestrijding. Het zou goed zijn de jeugd weer bij te brengen dat je ook iets terug moet doen voor de maatschappij, dat het niet alleen maar om jouzelf gaat.” Peter: „Dat is een uitvloeisel van het individualisme, het hele gevoel van collectief ergens voor staan en collectief iets doen is bij ons veel minder.” Rob: „Vrijheid is zo vanzelfsprekend dat we niet anders weten, we zijn verwend.”
‘Militairen weten: als je gestorven bent in het gevecht dan word je nooit achtergelaten en men blijft je altijd herdenken’
het adres voor: In lijstingen
Schi lderijen
Gra ek
Wanddecoraties
Posters
Spiegels
Kunstkaarten
Kunstpuzzels
Rouwverwerking
Lijstenmakerij Kunsthandel van Antwerpen Lange Voren 35 5521 DC Eersel Tel.0497-530150
info@lijstenmakerijvanantwerpen.nl www.lijstenmakerijvanantwerpen.nl
De Proeftuin
Voor al uw vergaderingen, workshops, kinderfeestjes, speurtochten, picknicken, wandelingen, pannenkoeken, cadeaupakketten en dagelijkse boodschappen uit de streek
www.philipsfruittuin.nl
Oirschotsedijk 14a, 5651GC Eindhoven 040-2621453 info@philipsfruittuin.nl
Bijeenkomst Pit
Vervelen doe je nooit bij
Pannenkoekenhuis
Landwinkel Philips Fruittuin
Recent was ik in New York. Een schitterende stad; hoge gebouwen, indrukwekkende uitzichten, er waaide een heerlijke lentebries door Central Park en ik werd gegrepen door de snelheid van deze metropool. Tegelijkertijd verbaasde het mij hoe een wereldstad als deze zo weinig kan doen aan verduurzaming en hoe het ontbreekt aan samenwerking om bijvoorbeeld afval op straat te voorkomen. Ter illustratie: de stapels vuilniszakken zijn er torenhoog, er rijden veelal dikke auto’s met louter benzinemotoren en het ongedierte profiteert gewillig van de immense troep in bepaalde wijken. De ondernemers daar lijken - nog traditioneel volgens Noord-Amerikaanse ideologie - vooral bezig met making profit. Terugkerend in Brabant realiseer je je hoe duurzaamheid gestaag zijn intrede doet in onze samenleving. Inmiddels is in ons land een kwart van de nieuw verkochte auto’s elektrisch, een derde van de koopwoningen heeft zonnepanelen en het stroomnetwerk loopt vast vanwege elektrificatie van de industrie. Niet alles gaat goed, maar Nederland is op dit gebied echt meters aan het maken. Wat betreft Brabant is het project ‘De Grote Oogst’ een voorbeeld bij uitstek dat, wanneer diverse partijen de handen ineenslaan, er cruciale stappen kunnen worden gemaakt. Met ‘De Grote Oogst’ wil de provincie Noord-Brabant op dertien grote bedrijventerreinen een flinke verduurzamingsslag maken. Een publiek-private samenwerking waar Nederland om geroemd mag worden. Duurzame bedrijventerreinen kunnen namelijk bijdragen aan een toekomstbestendige economie en daarnaast complexe uitdagingen aanpakken zoals de energietransitie,
circulariteit en een efficiënter, gedeeld stroomgebruik tussen bedrijven onderling realiseren. Een van deze bedrijventerreinen aan de vooravond van verandering is het welbekende industriepark De Hurk in Eindhoven. New York kan nog heel wat leren van een knap staaltje Eindhovense samenwerking. Concreet is er recent een gezamenlijk Plan van Aanpak ondertekend en beklonken met onder andere de provincie Brabant, gemeente Eindhoven, VNO-NCW Brabant Zeeland en ondernemersvereniging OK De Hurk. In het verlengde daarvan steken vastgoedeigenaren tijd, geld en effort in het veiliger maken en optimaliseren van hun industriepark door middel van een zogeheten Bedrijven Investerings Zone (BIZ). Het gezamenlijk opgesteld actieplan fungeert hierin als leidraad. Dit creëert een constructieve houding tussen bedrijven en overheden en een mindset: ‘alleen samen kunnen we de wereld een stukje duurzamer maken’.
Naast dit vooruitstrevende project is De Hurk aangewezen als apart ‘missieproject’ waar mogelijk een klimaatcontract voor wordt afgesloten. In de Europese ‘Klimaatmissie Europa’ werken de gemeenten Helmond en Eindhoven samen onder het credo: wat als het ons lukt? Deze wisselwerking als duo-stad moet bijdragen aan de ambitie om klimaatneutraal te zijn in 2030. Dit contract willen de gemeenten voor de zomer van 2023 hebben gemaakt met partners in de regio. Op deze manier etaleren deze twee Brabantse groeibriljanten hun mooie voorbeeldfunctie naar andere wereldsteden en laten zij zien hoe het ook kan.
‘
Rockmed bestaat bijna veertig jaar. Het Oirschotse bedrijf is sinds 1985 actief in de medisch oogheelkundige zorg. Het bedrijf groeide flink, en transformeerde van distributiebedrijf van lensimplantaten en chirurgie-attributen naar een internationaal georiënteerde onderneming in innovatieve medische producten. Met CEO Bas Rockx aan het roer werden én worden zorgvuldig groeistappen gezet.
Rockmed opereert in een dynamische markt, waarin niets hetzelfde blijft. „Wil je hier voorop blijven lopen dan moet je iets met de ontwikkelingen die hier gaande zijn”, zegt Bas. „De markt wordt internationaler en er is sprake van schaalvergroting. Onze klanten, voornamelijk ziekenhuizen en zelfstandige oogklinieken, willen de verticale keten zo kort mogelijk houden. Hiermee bedoel ik het productieproces tot en met het afleveren. Via machtige inkoopcombinaties beïnvloeden zij de prijzen. De groothandelsfunctie van de distributeur, waar wij overigens ook aan leveren, zien zij steeds vaker als overbodig. Ze nemen producten liever rechtstreeks af van de producent, zoals wij.”
Schaalvergroting is een goede ontwikkeling, maar heeft een prijs. Bas: „De oogheelkundige zorg wordt er uiteindelijk beter en efficiënter van. Maar wil je onafhankelijk blijven, dan moet je mee met de vraag. Dus zetten wij in op innovatie. Maar innoveren betekent risico’s nemen en tijd en geduld hebben. Je hebt een organisatie nodig die de vraag uit de markt kent. Die veel kennis heeft van medische oogheelkunde en deze weet te vertalen naar gewilde producten. Dan is er nog de kwestie van geld. Productontwikkeling is vaak een langlopend, kostbaar traject waarvoor extra kapitaal nodig is. Daarvoor kun je terecht bij externe financiers, zoals in ons geval Rabobank en investeringsmaatschappijen. Maar innoveren blijft risicovol, en de kosten gaan voor de baten uit. Je hoopt op succes, maar de uitkomst is uiterst onzeker.”
Bij Rockmed werken knappe koppen. Het bedrijf bracht al prachtige innovaties op de markt. Denk aan geneesmiddelen voor oogklachten zoals hoge oogdruk, droge ogen en oogontstekingen. De ideeën ontstaan uit eigen koker, maar die zou niet gevuld zijn zonder intensief voe-
ling te houden met wat internationaal op het gebied van oogheelkunde speelt. „Daarvoor bezoeken onze mensen dagelijks over de hele wereld operatiekamers, symposia en congressen. Ze komen op alle plekken waar je professionals en wetenschappers in de oogheelkunde tegenkomt. Zo onderhouden zij hun netwerk. Dit zorgt voor flinke input. Daar pikken wij de ideeën op waarmee wij vervolgens aan de slag gaan.”
Bas is gefascineerd door medische innovatie. „Ons lichaam is erop toegerust om veel langer mee te gaan dan nu het geval is”, zegt hij. „Invloeden van buitenaf dragen bij aan sneller verval. Dat heeft te maken met onze leefstijl: ons eet- en drinkpatroon, weinig beweging maar bijvoorbeeld ook langdurig naar een klein schermpje turen. Mensen gaan al op jonge leeftijd hun ogen op een andere manier gebruiken. Ander kijkgedrag kan leiden tot bijvoorbeeld bijziendheid. Medische innovaties dragen bij aan de kwaliteit van leven, door manieren te bedenken om kwalen te voorkomen en te behandelen.”
Implantaatlens
Bijzonder trots is Bas op de maatgemaakte implantaatlenzen die nu hun weg vinden naar de patiënt. Om precies te zijn: naar de voorste oogkamer, het plekje tussen het hoornvlies en de iris. „Het bijzondere is dat elke implantaatlens op maat wordt gemaakt. Elk oog is immers weer anders. Ze variëren dus niet alleen in sterkte. Ook de vorm en omvang zijn bij elke lens anders. Wij hebben de lens zelf ontwikkeld, en maken hem in onze fabriek in Duitsland. Wij leveren ze internationaal via goed bereikbare klinieken. Patiënten kunnen hier voor het hele traject terecht, van de eerste meting tot en met het implanteren en de nazorg. Het plaatsen zelf gaat snel en is niet erg ingrijpend. Na een paar uur kun je alweer goed zien.” De implantaatlenzen van Rockmed dragen bij aan de
kwaliteit van leven en zijn bezig aan een stevige opmars. „Typisch aan deze tijd is dat mensen zo lang mogelijk willen genieten van hun vrije tijd, en zich niet belemmerd willen voelen, bijvoorbeeld bij het uitoefenen van een hobby of bij het sporten. Er zijn veel activiteiten waar een bril of lenzen op het oog onhandig zijn, ga zelf maar na. Maar met deze lenzen hoef je je daarover geen zorgen meer te maken. Het is een permanente oplossing. De lens corrigeert het zicht en je ogen blijven weer heel lang goed.”
Een andere innovatie van Rockmed is een apparaat waarmee ooginjecties voortaan heel precies kunnen worden afgevuld. „Je moet weten dat er in Nederland elk jaar 550.000 ooginjecties worden uitgevoerd. Eén druppeltje van dat medicijn kost maar liefst 800 euro, en per injectie is maar een kwart van een druppeltje nodig. Wij hebben nu een vulapparaat en een nieuw type injectiespuit ontwikkeld, zodat voortaan alle injectievloeistof tot het allerlaatste restje wordt gebruikt, en geen residu meer in de spuit achterblijft. Hoewel relatief eenvoudig, is dit ook een voorbeeld van een prachtige innovatie. Ze betekent een enorme stap vooruit, waar de oogheelkundige wereld en de patiënt echt baat bij hebben.”
Het zijn twee voorbeelden van succesvolle innovaties. Ze dragen ook nog eens bij aan het beeld van Rockmed als innovatief internationaal koploper, een positief beeld dat ervoor zorgt dat weer nieuwe deuren opengaan en er nieuwe kansen op het pad komen. Maar terugkijken is makkelijk, en Bas weet: innoveren is risicovol, en is op de eerste plaats een kwestie van geld. „Met marktonderzoek, bedenken, ontwikkelen en octrooi aanvragen ben je al snel miljoenen euro’s verder. Die halen wij niet zomaar even van onze rekening. Daarom betrekken wij kapitaal via twee externe kanalen. Rabobank denkt goed mee over bedrijfsfinancieringen. Hierdoor zijn wij in staat onze solvabiliteit optimaal te houden. Dit zorgt voor een goede cashflow, die financieel ruimte biedt aan innovaties.”
Dan maakt Rockmed nog gebruik van een tweede financieringskanaal: Private Equity. „Via dit kanaal trekken wij, als niet-beursgenoteerd bedrijf, risicodragend vermogen aan van nationale of internationale investeerders of investeerdersmaatschappijen. Zij helpen bedrij-
ven zoals Rockmed te laten groeien. Het bedrijf wordt hierdoor meer waard. In ruil voor kapitaal krijgen zij medezeggenschap en profiteren van de waardestijging bij verkoop van de aandelen.”
Financieel advies: zakelijk én privé Rabobank is al jaren Rockmeds solide huisbankier, waarbij private banker Stijn van Helvoirt het aanspreekpunt is voor Bas. Ook Stijn is ervan overtuigd dat innoveren, hoewel kostbaar, ook gewoon nodig is om voorop te blijven lopen. „Het is de enige manier om te kunnen blijven groeien”, zegt hij, „en daarom kijken wij als Rabobank verder dan alleen naar bancaire financiering.” Daarnaast adviseert Stijn Bas over het inzetten van opgebouwd of op te bouwen privévermogen. Stijn: „Vaak ontmoeten wij ondernemers die dit nog niet goed hebben geregeld. Begrijpelijk, want als ondernemer ben je op de eerste plaats bezig met je bedrijf. Met een persoonlijk advies op maat halen we het beste uit zakelijk en privévermogen. Wij helpen met de juiste oplossingen die aansluiten bij de persoonlijke situatie en levensfase. Ook hier zijn wij als Rabobank innovatief, en bekijken het hele palet aan kansen en mogelijkheden.”
‘Innoveren blijft risicovol. Je hoopt op succes, maar de uitkomst is uiterst onzeker’BAS ROCKX & STIJN VAN HELVOIRT
Rabobank een informal investing platform heeft? Het betreft Money Meets Ideas. Dit platform richt zich op start- en scale-up ondernemers die op zoek zijn naar risicodragend vermogen én expertise. Ik ben trots op dit platform van Rabobank dat bijdraagt aan innovatie en economische groei in onze Brainportregio. We organiseren bijeenkomsten waarbij we ondernemers in contact brengen met onze Private Banking klanten. Veelal (oud-)ondernemers die naast kapitaal hun (levens-)ervaring en netwerk beschikbaar stellen in ruil voor, veelal, een aandelenbelang in een jonge, expanderende onderneming. Geïnteresseerd als ondernemer of als investeerder? Bezoek de website www.moneymeetsideas.nl of neem contact met me op.
Neem voor meer info contact met ons op via privatebanking@rabobank.nl of kijk op rabobank.nl/privatebanking
Mirjam Giesbers, Directeur Private Banking Oost-Brabant
Ik kom uit Limburg en daar wordt alles met bergen eten gevierd. Sinds 2013 eet ik hoofdzakelijk vegetarisch. Héél soms eet ik vis, bij mijn ouders. Ik merkte dat mensen mijn vegetarisme zagen als het niet goedkeuren van hun gedrag, terwijl iedereen moet doen wat zij zelf willen. Dat is zo geworteld, zoiets persoonlijks. Je zou denken dat degenen die niet vegetarisch zijn daarop aangesproken moeten worden, niet andersom.
Op de middelbare school wist ik niet wat ik wilde. Als ik toen had geweten dat er een opleiding is voor het maken van props voor scifi-films; fantastisch! Ik kon best makkelijk leren en was vijf dagen per week met wedstrijdzwemmen bezig. Wat ik leuk vond én waar ik goed in was: kunst en biologie. Ik vroeg me steeds af wat de bedoeling en toepassing zijn van natuurkunde en wiskunde; zo’n gedwongen manier van leren die niet bij me paste. Ik wilde eigenlijk naar de kunstacademie, maar dat vonden mijn ouders ‘zonde’. Ik kwam terecht bij industrieel ontwerp op de TU/e, dat vonden ze prima; toch universiteit, creatief en iets technisch. Per toeval kwam in mijn tweede jaar door een project over kweekvlees alles bij elkaar voor mij; wetenschap, voedsel, kunnen speculeren en nadenken over de toekomst vanuit nieuwe technologie.
Toen ik cum laude slaagde voor Industrial Design aan de TU/e kon ik geen master gaan doen, ook niet in Delft. Ik wilde alleen maar iets met voedsel doen en dat was toentertijd eigenlijk niet de bedoeling. Ik woonde op een goedkope zolderkamer in een studentenhuis op de Kleine Berg dus ik dacht: ‘Ik begin gewoon mijn eigen studio en zie wel waar het schip strandt’. Ik kreeg een
talentontwikkelingsbeurs van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Die gaf me de ruimte om te onderzoeken hoe ik technologie, wetenschap en kunst kon combineren rondom maatschappelijke voedselvraagstukken.
Twee jaar geleden belandde ik toch weer op de TU/e, als studentencoach van het nieuwe thema Novel Food Systems bij Industrial Design. Ook was ik curator en creatief leider van Embassy of Food, een van de designambassades van de Dutch Design Foundation. Ik merkte dat de meeste studenten het thema toekomstvoedsel moeilijk vonden. Voedsel is een onderwerp waar iedereen een mening over en ideeën en referentiekaders bij heeft. Mensen uit Italië, Frankrijk en Azië hebben veel meer een gewortelde eetcultuur. Het is een hele uitdaging om met hen radicaal anders naar voedsel en voedselsystemen te kijken. Het is zo’n emotioneel onderwerp. Bovendien, de TU/e heeft vrijwel geen kooken experimenteerfaciliteiten, en alles wat novel food isdenk aan algen, insecten, cellen - mag al haast niet. Het is dus best een ingewikkeld thema om aan te werken.
Tijdens mijn afstudeerwerk in 2014 bij TNO was 3D-printen een hype. Ik vond de nieuwe technologie interessant maar wat was het punt op de horizon waar we naartoe werken? Ik bedacht Edible Growth, een concept voor een 3D-geprint eetbaar ecosysteempje met voedingsbodem, zaadjes en sporen dat bij de consument zelf kon uitgroeien tot een volwaardig gerecht. Dat zette TNO aan het denken maar eigenlijk te vroeg; de printers waren nog volop in ontwikkeling. Het project was wel - om het zo maar te noemen - het startpunt van mijn carrière. Omdat het zo anders was, werd ik direct na mijn afstuderen gevraagd voor TEDx Calgary en daarna als
spreker op de Global Innovator Conference in Beijing. Doodeng. Ik verdiende er niks mee, puur mijn onkosten werden betaald. Maar ik kwam op allerlei gave plekken en kon mijn netwerk opbouwen. Ik zat altijd over de hele wereld. De tijden zijn echt veranderd, je kijkt nu anders naar vliegen. Werk je veel rond duurzaamheidsthematieken en zit je om de maand in een ander land; ja, dat is raar. Dat doe ik niet meer maar mis het soms wel.
In 2018 verscheen mijn boek Food Futures; how design and technology can reshape our food system. Hetzelfde jaar erop vroeg wetenschapsmuseum NEMO me voor de eerste volwassenententoonstelling, Food of Tomorrow. Dat was mijn eerste werk als curator. Ik had wel genoeg van toekomstprojecten die nooit af zijn. Ze waren voor mijn gevoel nooit af omdat ik me beperkt voelde door mijn maak-skills. Ik wil mezelf
vegan gestudeerd; veganistisch eten zonder koken, bakken of grillen. Dan leer je veel over ingrediënten maar ik vond het niet per se gezond. In Nederland zou dat super niet-duurzaam zijn en de hoeveelheid vet, van onder meer cacao, kokosolie, noten en avocado’s, is groot; ik kwam in een maand vier kilo aan. Maar leerzaam was het wel; je leert beter kijken naar hoe een ingrediënt reageert. Daaruit kwam mijn project voort van stroopwafels uit reststromen van de groente-industrie. Zo word ik weer geprikkeld door een ander perspectief.
altijd verbeteren, heel frustrerend, en ik val overal tussenin; ik ben niet kunstenaar, ontwerper en wetenschapper genoeg voor deze vakgebieden. Iedereen vindt de projecten geweldig en fantastisch en wil die laten zien, maar niemand wilde ervoor betalen. Niemand had het vertrouwen; ‘we vragen Chloé om hier een idee of oplossing voor te bedenken’ omdat ze het spannend vonden of vinden. Nu is dat anders maar het was moeilijk. Daarom ben ik eerst dat boek gaan schrijven, om voor mezelf iets te kunnen afronden. Dat had ik nodig; ‘waar doe ik het eigenlijk voor?’.
Van jongs af aan maakte ik al veel dingen. Op de TU/e kregen we geen nieuwe technieken daarvoor; logisch, het is geen kunstacademie. Dat doe ik nu, met opleidingen in prosthetics en FX make-up, werken met siliconen, technische mallen maken, om op hoogwaardig niveau prototypes te kunnen maken. Nu ben ik bezig met een opleiding taxidermie. Ik eet de beestjes niet op maar zet ze op. Daarbij leer ik veel over anatomie, inwendige structuren. Alles komt daarin samen; ik vind dieren en spijsverteringssystemen boeiend. Ik ben ook niet meer puur met voedsel bezig, maar met grotere systemen, ook de menselijke spijsvertering.
Ik heb elke drie jaar een periode dat ik me begin te vervelen en dan wil ik weer wat nieuws leren. Zo heb ik in India een maand ayurveda en in New England raw
Dat gebeurde ook bij de Future Food Formula-installatie, samen met Universiteit Utrecht, Next Nature Network en Organism Studios. Alle omgevingsfactoren - lichtspectrum en -intensiteit, water, pH - beïnvloeden de smaak, vorm, voedingswaarde en kleur van onze gewassen. In vertical farms kunnen we die factoren nu sturen. De installatie laat mensen zelf een groeirecept maken waarbij ze direct op het touchscreen kunnen zien hoe de aanpassingen een tomatenplant beïnvloeden. De universiteit deelde hun onderzoeksdata; zij zien beren op de weg omdat zij zoveel kennis hebben. De clou is om genoeg inhoudelijk te leren om op niveau met hen te kunnen praten maar genoeg afstand te hebben om outside the box na te denken over andere toepassingen. De installatie is gebaseerd op onderzoek, maar met een laagje speculatie en creatieve vrijheid, anders wordt het te complex. Op dit moment werk ik aan een nieuwe installatie, Cellular Alchemy* (werktitel) voor Lowlands Science in opdracht van NWA. Het gaat over cellulaire landbouw, waarbij we bezoekers in vier stappen meenemen door het productieproces van celbasis tot aan het eindproduct. Doel is laagdrempelige wetenschapscommunicatie met de hoofdrol voor de maakbaarheid en enorme potentie voor culinaire creativiteit. Er is veel weerstand tegen biotech en high tech voedsel, maar wat mij betreft komt dat deels doordat er zo slecht gecommuniceerd wordt over wat het is en hoe het werkt.
Ik merk nu dat alles bij elkaar komt. Nu focus ik weer op het maken van nieuw werk rondom bredere maatschappelijke voedselvraagstukken en systemen. Zodra ik me dan leeg voel, zoek ik weer nieuwe voeding. Mijn doel is om mensen op een hele andere manier na te laten denken over voedsel en de toekomst van voedsel. Na tien jaar krijg ik nu opdrachten waar ik vanaf de start van mijn studio van droomde: creatieve wetenschapscombinatie waarin kunst, ontwerp, biologie en technologie samenkomen en ik kan onderzoeken, speculeren en dromen en mijn makerschap ontwikkelen.
* Na Lowlands komt Cellular Alchemy - Exploring the future of cell-based foodin het Evoluon, in de expo over space farming.
‘Food Futures: how design and technology can reshape our food system'
WARMTE- EN KOUDELEVERANCIER ETECK SLAAT VLEUGELS VERDER UIT, OOK IN BRABANT
MERIJN BROUWER (L) EN BART
SCHELLEKENS
Met een hoogte van ruim honderd meter staat de BunkerToren stoer en onverzettelijk aan de Kennedylaan in Eindhoven. Maar zo hoog als het gebouw uittorent boven zijn omgeving, bijna zo diep gaat het ook ondergronds om warmte en koude uit de bodem duurzaam in te zetten. „We hebben voor de BunkerToren twee bronnen op ongeveer tachtig meter diepte aangeboord, een warme en een koude bron. Daaruit pompen we water op dat – in combinatie met warmtepompen en warmtewisselaars – zorgt voor een duurzame levering van warmte en koeling in de 212 Bunker-appartementen en op de 4.000 vierkante meter kantoorvloer”, zegt Merijn Brouwer, directeur nieuwbouw van energieleverancier Eteck.
De WKO-installatie (Warmte Koude Opslag) in de BunkerToren is een mooie illustratie van de groei die Eteck in de regio Zuidoost-Brabant realiseert. Ook worden door Eteck 450 grondgebonden woningen in Oud-Woensel van warmte en koude voorzien en is Eteck in verregaand gesprek over de overname van de exploitatie van de WKO-installatie voor de iconische Lichttoren. Hier betreft het systemen die door het bedrijf worden overgenomen van andere marktpartijen.
Brouwer: „De installatie voor de BunkerToren hebben we zelf ontworpen, in opdracht van de ontwikkelaars Being Development en RED Company. Ze hebben in 2018 al bewust voor een WKO-installatie gekozen, omdat ze het gebouw all-electric wilden realiseren, hoewel dat toen nog niet verplicht was. Dat is een bewuste keuze voor duurzaamheid geweest, want wij leveren warmte en koeling vier tot vijf keer efficiënter dan een traditionele cv-ketel als je kijkt naar het gebruik van fossiele brandstoffen. Omdat we alle benodigde elektriciteit – voor de warmtepompen - groen inkopen of in sommige projecten zelf opwekken met zonnepanelen, zijn de projecten in feite energieneutraal.”
Het systeem in de BunkerToren noem je een ‘lokale energie-oplossing’. „En Eteck is in Nederland met ruim 250 projecten de grootste warmteleverancier van dit soort lokale, collectieve oplossingen. Wij kijken altijd naar de mogelijkheden om warmte uit de directe omgeving te halen. Dat zorgt voor optimale duurzaamheid en daarmee zijn gebouweigenaren direct klaar
voor de toekomst. We investeren flink in die systemen en maken daarmee een versnelling van de energietransitie mogelijk. We verdienen onze investeringen terug over een periode van 30 jaar door betrouwbaar warmte en koeling leveren aan eindgebruikers”, legt Brouwer uit.
Het bedrijf heeft de afgelopen twintig jaar een brede kennis en expertise opgebouwd die het graag met projectontwikkelaars en gemeenten wil delen. „Waar vroeger de techniek onbekend was, zie je nu de trend dat partijen steeds meer gaan samenwerken. Door de koppeling van projecten in grotere ontwikkelingsgebieden kunnen we de WKO-systemen beter uitbalanceren en nog rendabeler maken. Daarmee ontstaat voor onze opdrachtgevers dus winst op zowel energetisch als financieel vlak.” Zo is Eteck in Amsterdam betrokken bij het megaproject The Pulse aan de Zuidas. Brouwer: „We ontwikkelen daar voor projectontwikkelaars VORM en EDGE een WKO voor een project van circa 40.000 vierkante meter kantoren en commerciële functies en ruim 200 woningen. We hoeven die installatie nauwelijks groter te maken om er ook nog eens 216 sociale huurwoningen van woningcorporatie Lieven de Key op aan te sluiten.” Zo levert het bedrijf een bijdrage aan de energietransitie in grotere gebiedsontwikkelingen. Cartesiusdriehoek in Utrecht en HydePark in Hoofddorp zijn andere grote ontwikkelingen waarbij Eteck als warmteleverancier betrokken is.
Ook in Eindhoven kan dat gaan werken, vertelt Brouwer. „Er is een hoge dichtheid aan projecten. Samenwerken kan ook hier leiden tot voordeel voor de individuele partijen. We zijn zeer verheugd dat we inmiddels ook hier onze ervaring voor kunnen inzetten.”
Eteck kijkt uiteraard met meer dan gemiddelde belangstelling naar de ontwikkeling van Brainportregio Eindhoven en heeft Bart Schellekens, oud-directeur InsingerGilissen, onlangs aangetrokken als kwartiermaker. Brouwer: „Het is onze missie om te gaan voor maximale
impact op de verduurzaming van de Nederlandse warmte- en koudevraag. Met alles wat er in Eindhoven en omgeving gebeurt, zien we ook kansen om hier impact te maken. Dan is het mooi dat Bart de regio goed kent en weet wat er speelt.”
Elders in Brabant is Eteck al actief in onder andere ’s Hertogenbosch, Goirle, Breda en Dongen en recent heeft het concurrent ReDo in Limburg overgenomen. Eteck is meer dan 120 jaar geleden begonnen als Haags familiebedrijf. De afgelopen 25 jaar heeft Eteck ervaring opgedaan met in eerste instantie bronboringen en op een bepaald moment zijn enkele WKO’s gerealiseerd voor andere marktpartijen, onder andere Eneco. In 2010/2011 zijn alle traditionele activiteiten verkocht om als duurzame warmteleverancier verder te gaan en volledig te kunnen focussen op de levering van warmte en koude. Brouwer: „We hadden toen zo’n 700 aansluitingen en zijn heel snel gegroeid door overnames van portefeuilles van systemen van onder andere Eneco, Essent en Vattenfall.” Dat leidde tot een sterk toenemende kapitaalbehoefte, ook al omdat de kostbare investeringen over een langere periode terugverdiend worden. Sinds 2017 is er nieuwe, grote aandeelhouder (InfraCapital) en in 2021 is de financiële positie van Eteck versterkt via een financieringsovereenkomst met de vier grote banken van Nederland, voor een bedrag van totaal 225 miljoen euro.
„We leveren nu duurzame energie aan circa 45.000 woningen of woningequivalenten, waarbij honderd vierkante meter kantoorvloer het equivalent is voor één woning. Maar we hebben inmiddels al meer dan 100.000 aansluitingen onder contract, dus er zijn nog 55.000 woningen of woningequivalenten in voorbereiding”, somt Brouwer op. De groei van circa 15.000 woningequivalenten per jaar heeft ook wel eens tot groeistuipen geleid, waardoor onze bereikbaarheid tijdelijk niet aan de eisen van zowel Eteck als eindgebruikers voldeed. Mede daardoor was Eteck recent onderwerp in het programma
‘Eteck is in Nederland met ruim 250 projecten de grootste warmteleverancier van dit soort lokale, collectieve oplossingen’THE PULSE
Radar. Brouwer: „Als je hard groeit en je hebt te maken met een krappe arbeidsmarkt zoals nu ook het geval is, dan is het even alle hens aan dek om de drukte aan te kunnen. Je ziet daarin dat we als organisatie ook enorm flexibel zijn. Bedrijfsprocessen worden vlot aangepast en de bereikbaarheid geoptimaliseerd. Dat is ook hoe Eteck werkt: we gaan geen uitdaging uit de weg, schouders eronder en gaan.”
Zorgeloze klantrelatie
Zo is Eteck dit jaar gestart om bij oplevering van woningen fysiek aanwezig te zijn met een zogenoemd Welkom Thuis Team. „We zijn dan direct bij oplevering beschikbaar voor vragen en kunnen met eindgebruikers meelopen naar hun warmte-installatie in de woning. We merken dat het enorm helpt om het systeem te begrijpen en er correct mee om te gaan. Daarnaast hebben ze meteen een gezicht bij Eteck en je merkt dat dat ook zeer positief werkt. Wij nemen dus onze verantwoordelijkheid in de versnelling van de energietransitie. Naast het continu investeren in onze dienstverlening, hebben we re-
cent een enorm bedrag vrijgemaakt om te investeren in het oplossen van hardnekkige technische problemen in bestaande, overgenomen projecten. Voor alle nieuwe projecten die we zelf realiseren werken we min of meer met standaard systemen van zeer hoge kwaliteit. Daar ondervinden we dan ook nauwelijks klachten tijdens de exploitatie. Ons doel is dat we met de eindgebruikers een zorgeloze klantrelatie opbouwen met betrouwbare warmte en koude levering en betaalbare en voorspelbare energielasten. Dat kun je van ons verwachten. Eteck is met meer dan 25 jaar ervaring een volwassen warmtebedrijf. We ervaren – ook in de zakelijke markt – veel vertrouwen. Opdrachtgevers kunnen bouwen op onze expertise.”
‘Als je hard groeit en je hebt te maken met een krappe arbeidsmarkt is het even alle hens aan dek’Wil je weten hoe een WKOinstallatie precies werkt? Bekijk hier een animatie van Eteck
NIEUWE BRANDING FC EINDHOVEN:
Al sinds de oprichting in 1909 vaart FC Eindhoven zijn eigen koers. FC Eindhoven is een club van het volk, voor het volk. Wij zijn liefhebbers van voetbal, doorzetters en volhouders, en laten als vereniging niet los tot voetbal echt van iedereen is.
FOTO'S: JOHAN MANDERS
Want ook al is onze eerstedivisieclub de grootste publiekstrekker, we hebben nog veel meer in huis om toe te juichen. Zoals een van Nederlands beste Futsalteams, ruim duizend amateurs die onze sportvelden bevolken, vrouwenteams die hun mannetje staan, een Academy voor eigen talent, duurzame en innovatieve partnerships in de regio, wat we terugdoen voor de samenleving vanuit de FCE Foundation en de gezelligste businessclub van Eindhoven. Hierin zijn wij best wel bijzonder. Bijzonder genoeg om te erkennen dat voetbal niet alleen om statistieken draait. Om
percentages, cijfers en lijstjes. Het draait om verbinding. Voor elkaar willen vechten. Kansen zien en het juiste doen. Om zo samen het verschil te maken. Voor elkaar en vooral voor een ander. Want alleen door samen het juiste te doen, zullen wij wezen, zullen wij zijn. Want samen kom je verder. En daarmee zijn wij de club voor iedereen die daar iets goeds mee wil doen. Voetbal verbindt, verbroedert en verenigt. Maar niet vanzelfsprekend voor iedereen. Met een prachtige sport als bindmiddel toont FC Eindhoven de ware kleur van voetbal. Voor elkaar, voor de regio en voor morgen.
GÜNTHER PEETERS - Algemeen directeur FCE Profs
„Samen het verschil maken. Dat is de kracht van FC Eindhoven. Elke entiteit vervult een belangrijke rol in het geheel. Recent hebben we een convenant getekend waarin concreet naar voren komt op welke vlakken we onderling meer gaan samenwerken. Daarbij drukt de sociale pijler binnen FC Eindhoven een zwaardere stempel op sportief en zakelijk dan andersom. Hiermee kunnen wij op sympathieke wijze het verschil maken en daad bij het woord voegen.”
ANIL BADLOE - Algemeen directeur FCE Futsal
„Vanuit FCE Futsal zijn wij overtuigd dat wij samen met de andere entiteiten de vruchten kunnen plukken om in de top van het zaalvoetbal te spelen en daarmee ook voor de stad betekenisvol zijn. Strijden in Eredivisie, in de top van Nederland geeft ons mogelijkheden om de club en de stad Eindhoven te profileren op het Europese podium. Bij FC Eindhoven hebben we sinds de herstart van de jeugdopleiding een visie ontwikkeld waarin veldvoetbal en zaalvoetbal de ontwikkeling van de individuele jeugdspeler stimuleren. Door de jaren heen hebben al ruim twintig spelers hun debuut gemaakt in de zaal of op het veld.”
PASCAL MAAS - Hoofd jeugdopleiding FCE Academy
„Samenwerken doen wij hier op het veld en daarbuiten. Dat geef ik spelers en trainers vanuit mijn functie bij de Academy mee. Je moet het samen doen in het voetbal. Zo werken wij vanuit ons scoutingsapparaat veel samen met FCE Amateurs en proberen wij steeds meer jeugdspelers bij het eerste elftal van de Profs en Futsal te krijgen. De onderlinge chemie tussen de Blauwwitte entiteiten zorgt ervoor dat wij onze eigen regionale talenten steeds beter kunnen voorbereiden op het echte werk. De juiste combinatie tussen plezier en presteren bij FCE in combinatie met school is een belangrijk streven.”
SANDRA SWINKELS - Coördinator FCE Vrouwen
„Vrouwenvoetbal is één van de snelst groeiende sporten in Nederland en met ruim 250 meisjes en vrouwen speelt FCE een belangrijke rol in het vrouwenvoetbal in de regio. Met onze club leiden wij jonge talentvolle meisjes op tot dragende speelsters in ons eerste elftal voor het hoogste niveau onder de vrouwen Eredivisie. Vanuit de onderlinge samenwerking binnen FC Eindhoven delen we onze kennis en kunde om zo samen het verschil te maken.”
WILLEM VAN DULLEMEN - Voorzitter FCE Amateurs
„Wekelijks worden onze sportvelden aan de Velddoornweg bevolkt door honderden amateurvoetballers. Rond de duizend leden: mini’s, pupillen, jeugd, mannen en vrouwen, met en zonder beperking, arm of rijk, uit Eindhoven en de omgeving, maar ook uit andere landen en andere culturen. FC Eindhoven heeft een maatschappelijke functie en verantwoordelijkheid die we met alle entiteiten met beide handen pakken. Dit is een voetbalclub waar je graag bij wilt horen, waarvan je deel wilt uitmaken. En die drempel, die is laag. Samen ontwikkelen en presteren met plezier!”
Van ultiem ontspannen heeft SUNS haar levenswerk gemaakt. De perfecte balans tussen vorm en functie. Ons credo is maximalism: een mindset, een attitude die draait om veelzijdigheid, persoonlijkheid en fun. Leef je uit met kleur, patronen, designs, materialen en decoratie. Laat je zien en creëer jouw ideale buitenruimte met SUNS.
Ontdek de SUNS collectie 2023
Bij SUNS vind je alles wat je nodig hebt voor een comfortabele outdoor lifestyle. Van stijlvolle lounge- en diningsets, overkappingen en daybeds, tot sfeermakers zoals vloerkleden, kussens, vazen en verlichting.
BY SUNS
Qua leeftijd is Gebr. Van den Eijnden een krasse grijsaard die de eerbiedwaardige leeftijd van 125 jaar bereikt heeft. Wat dadendrang en ambities betreft is het Eindhovense familiebedrijf springlevend met de blik vol op de toekomst gericht. Natuurlijk is er sinds de start in 1898 veel veranderd in de branches waarin het bedrijf actief is. Volgens huidig directeur en eigenaar Peter Lauret zijn de belangrijkste bouwstenen nog steeds prominent aanwezig: „Kwaliteit leveren met vakbekwame mensen zit in de genen van het bedrijf.”
TEKST: ANDRÉ DRIESSEN
FOTO: KEES MARTENS/DCI MEDIA
PETER LAURET
Gebr. Van den Eijnden is vanaf het prille begin drie generaties op rij een echt familiebedrijf geweest. „In 1898 startte grondlegger Henricus van den Eijnden met een stalhouderij in de Tramstraat in Eindhoven”, duikt Peter Lauret in de bedrijfsgeschiedenis. „Met deze stap stond hij aan de wieg van het bedrijf waaraan ik nu al zestien jaar leiding geef. Rond 2007 was ik uitgekeken op mijn consultancywerkzaamheden. Ik zocht een bedrijf met een tastbaar product. Ik raakte in gesprek met Ad en Frans van den Eijnden. Vervolgens heb ik de knoop doorgehakt en het bedrijf overgenomen. Vooral de hightech transporten en de kunstactiviteiten gaven hierbij de doorslag.”
Als specialist in verhuizingen, meubelopslag en transport groeit Gebr. Van den Eijnden uit tot een sterke speler in de regio Zuidoost Brabant en ver daarbuiten. „Mijn voorgangers en ik hebben de roots van het bedrijf nooit verloochend”, vervolgt Peter Lauret zijn verhaal. „Met keihard werken en beide benen op de grond zijn we gestaag verder gegroeid. Sinds ik aan het roer sta, is het geen echt familiebedrijf meer. De familiewaarden geborgenheid, veiligheid en integriteit zijn wel intact gebleven. Ook is het belangrijk dat medewerkers plezier in hun werk hebben en dat ze hun verantwoordelijkheid durven nemen.”
Wie vanuit Veldhoven richting Eindhoven Airport of de snelweg rijdt, passeert aan zijn of haar rechterkant de huidige bedrijfslocatie van Gebr. Van den Eijnden op Flight Forum. In gele letters staat vijf keer de bedrijfsnaam op het rood geschilderde pand. Het is las-
tig om deze blikvanger niet te zien. „Of het nu om klanten, leveranciers of buurtbewoners gaat: iedereen is nieuwsgierig wat er achter deze gevel schuilgaat”, zegt Peter Lauret lachend. „Op deze plek beschikken we over een opslagloods voor maar liefst driehonderd 20ft containers. Dankzij overnames van Antoon van Daal (2013) en Versfelt Verhuizingen (2017) zijn we uitgegroeid tot het grootste verhuisbedrijf in Eindhoven. Tegenwoordig zijn we veel meer dan een verhuisbedrijf alleen: we halen onze omzet ook uit transport, opslag en warehousing voor interieurklanten, kinderopvang en zorginstellingen.”
Hightech transport
Philips is altijd een trouwe klant geweest van Gebr. Van den Eijnden. Midden jaren tachtig van de vorige eeuw kreeg startup ASM Lithography (het huidige ASML) zijn eigen locatie in Veldhoven. „Dit eerste transport vormde de basis voor een jarenlange samenwerking”, gaat Peter Lauret verder. „37 jaar later vervoeren we nog steeds de hightech machines van ASML. Als je die geavanceerde,
geconditioneerde vrachtwagens vergelijkt met de paarden met wagens uit de beginperiode of de eerste verhuiswagen uit 1927, dan is dat een wereld van verschil. Heel mooi om te zien dat we ons ook in niche markten zo goed ontwikkeld hebben.”
Met 55 medewerkers verzorgt Gebr. Van den Eijnden plusminus 1.750 verhuizingen per jaar. Sommige zijn niet alledaags. Denk aan verhuizingen van PSV-spelers die naar een buitenlandse club verkassen, de apparatuur van Pete Townshend van The Who, ziekenhuisbedden van het Catharina Ziekenhuis of kunst voor musea als het Van Abbe of Du Pont. „De markt verandert met rasse schreden”, stelt Peter Lauret tot slot vast. „Het is belangrijk om onze service en facilitaire dienstverlening daarop af te stemmen. Zo leveren we tijdens vakanties bijvoorbeeld huismeesters en conciërges aan onderwijs- en zorginstellingen. Dat is onze kracht: de kwaliteit waarborgen en continu inhaken op nieuwe trends.”
In de lange rij bij een bakker in Rabat vraag ik aan een moeder en haar dochter of de koekjes die deze bakker verkoopt ook echt het wachten waard zijn. Wij raken in gesprek en nog voordat ik mijn brood gekocht heb, heb ik een uitnodiging op zak om moeder en dochter te bezoeken in Casablanca en natuurlijk moet ik dan ook blijven slapen.
Zomaar een ontmoeting op straat in de hoofdstad van Marokko. Ik heb mij in Rabat ondergedompeld en gedurende mijn sabbatical probeer ik zoveel mogelijk van de stad te zien, de verschillende wijken te beleven en natuurlijk probeer ik de mensen te leren kennen.
De kelners van café Cosy weten dat ik ‘s ochtends kom ontbijten. Ze maken een praatje en er wordt veel gelachen. Tegelijkertijd maak ik mee dat een moeder met haar kindje vraagt of ik iets te drinken voor hen wil kopen. Ik zet hen aan het ontbijt en bedenk dat dit toch net even beter voelt dan gewoon geld geven. Het blijft niettemin dubbel. Ondanks mijn Marokkaanse afkomst en mijn pogingen om op te gaan in de stad, ben ik de toerist. Een toerist die niet de ellende kent van te moeten zwerven en bedelen. Ik voel me behoorlijk machteloos maar denk toch het goede te doen door op een ontbijt te trakteren.
Het valt mij op dat de mensen in Rabat in de regel goed voor elkaar zorgen en behulpzaam zijn. Er is een gezonde sociale controle. Zoals die keer dat ik ‘s avonds naar mijn appartement loop en de bewaker van de naastgelegen parkeer-
plaats zorgt dat ik veilig binnenkom en een groepje opgeschoten jongens vermanend wegstuurt.
Ik leer leuke mensen kennen. We eten, drinken en praten over van alles en in het bijzonder over het leven in Marokko. Totaal onverwacht zit ik aan tafel bij vluchtelingen uit landen ten zuiden van de Sahara die op een beter leven hopen in Europa, maar in Marokko zijn gestrand. De verhalen zijn hartverscheurend. Even onverwacht en weer geheel anders zijn de vele hippe restaurants en beachclubs.
Ik zwiep van de ene belevenis in de andere en moet mezelf manen dat ik mijn sabbatical ook moet gebruiken om uit te rusten en energie te tanken. Dat doe ik uiteindelijk het meest tijdens de ramadan, bij mijn familie in het noorden van Marokko. Nou ja, uitrusten, het komt voor dat ik ‘s nachts om 3.00 uur nog bij de kapper zit of nog heel laat op (familie)bezoek ga. Dat is normaal in de ramadan. Ook bijzonder om mee te maken.
Ik ging naar Rabat om de Arabische taal te leren lezen en spreken, maar ik krijg zoveel meer. Ervaringen, vriendschappen, inzichten, veel mooie momenten. Eigenlijk had ik het bijna te druk om te studeren en mijn huiswerk te maken. En de leraar die mij voor de klas riep schudde zijn hoofd meewarig, sprak mijn naam drie keer uit en leek het op te geven. Ik was weer even het meisje op de middelbare school. Mijn sabbatical heeft mij verrijkt en veranderd, maar sommige dingen veranderen nooit.
Eerder gaf Jan Dubach al eens college over vermogensopbouw. De kern van de toenmalige boodschap: 'We sparen onszelf arm en lenen ons rijk'. FRITS keerde voor deze editie even terug in de schoolbanken bij Crowe Foederer op kantoor en kreeg privéles over de diepere gronden van wat Jan ‘De Spaarparadox’ noemt. Deze les deelt hij in twee seminars gedurende het voorjaar van 2023.
„Er is iets bijzonders aan de hand maar het beklijft nog niet bij iedereen”, begint Dubach. „Terwijl de reële rente zwaar negatief is, blijven we toch stug doorsparen. Met ongeveer 421 miljard euro op onze spaarrekeningen en een inflatie van tien procent maar nul procent rente op het spaartegoed, is er vorig jaar toch zo’n slordige veertig miljard aan koopkracht in rook opgegaan. De Nederlandse grootbanken brengen de spaarrente nu voorzichtig naar een niveau van 0,75 procent. De vooruitzichten dat de inflatie snel zal dalen zijn onzeker.”
Over ‘De Spaarparadox’: het risico van oppotten
In zijn boek ‘Keerpunt 1971’ schrijft Edin Mujagic (hoofdeconoom bij OHV vermogensbeheer) het volgende: 'Het grote publiek wordt al decennialang verteld dat deflatie dodelijk is voor economische voorspoed. Wanneer prijzen voortdurend dalen, stelt de consument zijn aankopen uit. Na verloop van tijd is alles immers goedkoper geworden. Maar je zou het uitstellen van aankopen ook als sparen kunnen zien.
Je kunt een euro immers uitgeven òf bewaren oftewel sparen. Het is dus een rationele keuze dat men gaat sparen wanneer prijzen dalen. Maar: de prijzen dalen helemaal niet! Ze stijgen daarentegen al decennialang. Dus heeft uitstel van aankoop bij inflatie geen zin.
Immers, alles wordt juist duurder. Ons huidige gedrag zou uiterst effectief zijn in een deflatoire economie. Maar die hebben we momenteel niet en derhalve gedragen we ons contraproductief'.
Dobberen op een windstille oceaan van spaargeld: drijven maar niet vooruit komen Zelfs voor doelen in de verre toekomst zoals pensioen, een woning of een studiepotje voor de kleinkinderen, sparen wij er driftig op los terwijl we gestaag wegdrijven van ons doel.
Dubach: „Veel mensen denken dat ze door te gaan sparen geen risico lopen maar het tegendeel is waar. Het verlies van koopkracht is namelijk immens. Het ontbreken van
‘Succesvoller financiële doelstellingen realiseren, daar ga ik voor’
een financieel inzicht en een rationele strategie is in feite pas echt riskant, omdat onze intuïtie neigt naar behoud van de euro’s die we hebben gespaard en die we letterlijk op onze spaarrekening kunnen zien. Maar het concrete doel voor dit bedrag en wat we ermee kunnen kopen (de eigen woning is het beste voorbeeld), stijgt vele malen harder in waarde. De waarde van de woning loopt al decennialang, keihard op het saldo van je spaarrekening vooruit! Maar: mensen hebben verliesaversie en overzien de lange termijn vaak niet. Voila, je ziet de spaarvarkens al gewillig aan komen denderen.”
In de seminars ‘Slim omgaan met vermogen’, marineert Dubach de gegadigden in alle succesbepalende factoren die financieel eigendom fortuinlijk kunnen laten groeien. Hij toont dat sparen een oplossing kan zijn, maar niet voordat het hele plaatje in beeld is gebracht. Dubach neemt het publiek mee naar een rationele kijk op inflatie versus schulden. Inflatie is namelijk de grootste vriend van alles en iedereen met schulden. Ook komen het loskoppelen van de US Dollar aan goud in 1971 aan bod en de betekenis van de mondiale schuldenberg in relatie tot de voorspelbaarheid van rentebewegingen. Die berg is inmiddels al vier keer zo hoog als de mondiale economie. Is er werkelijk nog iemand die verwacht dat de rente in
de toekomst naar een hoog niveau zal stijgen?
Koers bepalen met het financieel navigatiesysteem
Dubach: „Ik gun iedereen een financiële planning waarbij mensen bewust nagedacht hebben over de levensstandaard die zij in de toekomst voor zich zien”, zegt Dubach. „Het valt mij op dat de impact van inflatie flink wordt onderschat. Ook door ondernemers en academisch opgeleide vakspecialisten. Het gaat dus om bewustwording en een rationele kijk op de feiten die jouw persoonlijke financiële toekomst bepalen. Einstein vond de impact van stijging op stijging (compound interest) op de lange termijn zo alles overtreffend dat hij dit fenomeen als het Achtste Wereldwonder beschouwde.”
Als financieel planner en vermogensregisseur gaat Dubach letterlijk naast zijn cliënten staan. Hij brengt daarbij in beeld hoe lang men kan ‘genieten’ van bijvoorbeeld de verkoop en opbrengst van een bedrijf.
,,Op je 55e stoppen met het risico om 95 te worden, dan heb je toch een slordige 40 jaar te overbruggen. Dan kun je maar beter rekening houden met een stijging van je jaarlijkse uitgaven (lees: inflatie). Of wat de optimale effecten zijn bij schenken en het goed verzorgd achterlaten van nabestaanden.” Daarnaast beoordeelt hij als onafhankelijke deskundige de investerings- of beleggingsadviezen die cliënten van
banken of vermogensbeheerders hebben ontvangen.
Koers bepalen geeft inzicht
Tot slot zegt Dubach: „Ik besef dat hulp vragen niet makkelijk is. Vaak hebben mensen die een vermogen opgebouwd hebben, een redelijk vastomlijnd beeld van hoe ze hiermee om willen gaan. Een persoonlijk financieel plan, gebaseerd op de individuele wensen en doelstellingen van onze relaties, vormt bij CroweFoederer bij voorkeur het uitgangspunt voor de strategie die we gaan uitstippelen. Denk aan de kosten van de huidige levensstandaard en of je die in de toekomst op hetzelfde niveau zou willen houden. Wat moet jouw vermogen en/of bedrijf op (blijven) brengen om jouw levensstandaard te financieren? Dit zijn soms confronterende maar altijd inzichtbrengende ontmoetingen die tot een duidelijke focus op een persoonlijk doel leiden.”
„Tegen de wind in fietsen, in financieel opzicht dan… wat zal ik zeggen. Het is vooral hard trappen en niet al te veel meters maken. Niet zo effectief en niet mijn ding. Zo kan het uitstellen van beleggen zijn als het vergeten te zaaien in de lente: je mist de kans om te oogsten in de herfst. Dat is dus de aard die dit beestje drijft; zorgen voor de wind in de rug, zo ver mogelijk vooruit kijken en aankomen op de gewenste tijd en plaats. Ik weet zeker dat veel van mijn klanten deze geneugten met mij delen.”
‘Op Planet Finance moet je slim navigeren: concrete doelen stellen en de dynamiek van de elementen in je voordeel laten werken. Want anders is het dobberen op de Grote Oceaan…’
„Ik woon momenteel in Maarheeze, maar ken Eindhoven goed. Ik ben in deze regio opgegroeid en zat hier op de middelbare school, het Augustinianum. In mijn jeugd ging ik hier al winkelen, naar het Parktheater en de bioscoop. Uiteraard heb ik goede herinneringen aan stappen op het Stratumseind en aan mijn eindexamengala in - toen nog - Danssalon. Ik heb in Utrecht gestudeerd, Bachelor biologie en Master of Science sustainable development. En ik heb een minor aan Universiteit Florida in Amerika behaald. Vijfeneenhalf jaar ben ik docent en onderzoeker geweest aan het Copernicus Instituut van de Universiteit Utrecht. Daarna wilde ik iets toegepasts doen met al die kennis en ben ik bij een NGO gaan werken: de Dierenbescherming. Toen was het hoofdkantoor van de regio Brabant, Zeeland en Limburg nog gevestigd bij Dierenopvangcentrum de Doornakker in Eindhoven.
Zo kwam ik weer in Eindhoven terecht. Ik was manager Public Affairs en lobbyist, en hierdoor is het politieke bloed een beetje gaan stromen. In 2019 ben ik Provinciale Statenlid geworden in Brabant voor D66 en heb ik de woordvoering voor landbouw, natuur, milieu en water gedaan. Toen in Eindhoven de kans zich voordeed om als stadsgezant aan de slag te gaan met de portefeuilles Brainport voor elkaar en inwonersparticipatie was ik meteen enthousiast. Ik heb een warm hart voor Eindhoven. Na wat jaren in de Randstad te hebben gewerkt zie ik hoe de stad veranderd is en zich ontwikkeld heeft. Maar Eindhoven is nog steeds ook ons-kent-ons en Brabantse gezelligheid. Dit is voor mij gewoon thuiskomen.
Het pionieren in deze functie is een superleuke uitdaging. Het is bestuurlijke vernieuwing in levenden lijve. Als stadsgezant ben ik namens het college de aanjager, de trekker voor Brainport voor elkaar. Mijn rol laat zich
het best vergelijken met de rol van een staatssecretaris, maar dan op gemeentelijk niveau. Het is onder meer mijn opdracht om bedrijven en organisaties te verbinden om samen te komen tot een breed gedragen sociale Brainport-agenda met waardevolle programma’s en projecten. Omdat ik als stadsgezant bestuurlijk verantwoordelijk ben kan ik me met volle focus inzetten om juist een doorbraak te realiseren en resultaten te boeken. De thema's waarvoor ik verantwoordelijk ben zijn portefeuilleoverstijgend, waardoor ik met diverse wethouders en soms de burgemeester afstem. Ik ben voor iedereen aanspreekbaar: ik kan me makkelijk bewegen in de gemeentelijke organisatie en daarbuiten in de stad en de regio. Ik word erbij gehaald om zaken te versnellen en mee te denken hoe het anders kan.
We zijn Brainport voor elkaar met zes partijen begonnen: Impact040, Samen voor Eindhoven, Brainport Development, Partnerfonds Brainport Eindhoven en de gemeenten Helmond en Eindhoven. In mijn eerste maanden heb ik er hard aan getrokken en me flink ingezet om deze partners te verbinden en de start mogelijk te maken. We hebben een programmabureau opgericht waaraan we allemaal capaciteit leveren. Dit is sinds 1 april up and running en er is volop commitment. Wij zijn enthousiast. Het doel van Brainport voor elkaar is om samen een regionale sociale Brainport-agenda te ontwikkelen. Een agenda die gedragen wordt door zowel de bedrijven als overheden, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen. Een agenda die aansluit bij wat onze inwoners belangrijk vinden. Bij hun leefwereld en hoe zij hun dagelijks leven in Eindhoven en in de regio ervaren. Daar zie ik bij uitstek een rol voor mij als stadsgezant, om te waarborgen dat de stem van inwoners goed is vertegenwoordigd in deze regionale samenwerking en
sociale Brainport-agenda. Maar ook juist de betrokkenheid van maatschappelijke organisaties die dagelijks contact hebben met inwoners is daarin essentieel. Zo kunnen we samen kijken waar kansen liggen, waar bedrijven, kennisinstellingen met maatschappelijke organisaties en overheden het verschil kunnen maken op het gebied van de sociaal-maatschappelijke problematiek. Samen dingen oppakken waar inwoners echt de toegevoegde waarde van gaan ervaren. Ik ben een idealist die de wereld altijd een stukje mooier en beter wil maken. Ik heb een hekel aan onrechtvaardigheid en een sterke motivatie om me in te zetten voor kansengelijkheid op een manier die aansluit bij het dagelijkse leven van inwoners. Inmiddels heb ik veel kennismakingsgesprekken gevoerd in de stad. Ik zie dat bedrijven en organisaties echt betrokken zijn bij wat er in de samenleving speelt. En ook sterk het gevoel hebben dat we elkaar nodig hebben om echt iets te bereiken.
Eindhoven is enorm in ontwikkeling, de Brainportregio is uitermate succesvol. Tegelijkertijd zien we daarvan een keerzijde ontstaan. De verwachte groei in inwonersaantal en banen heeft nu al effect op het aantal beschikbare woningen. Het is steeds moeilijker te voldoen aan de toenemende vraag naar personeel, de bereikbaarheid en maatschappelijke voorzieningen staan onder druk. Dat geldt ook voor het samenleven in de wijken, waar de samenstelling van inwoners verandert omdat nieuwe bewoners uit alle windstreken instromen. Dat brengt ook uitdagingen met zich mee. Verschillen tussen inwoners die wel en niet meeprofiteren van het economische succes van de regio worden groter. Ook de oorlog in Oekraïne en alle prijsstijgingen dragen daaraan bij. Er is steeds meer urgentie om te komen tot een sociale Brainport-agenda. Dat voelen bedrijven ook. Het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om te zorgen dat alle inwoners kunnen meedelen in het economisch succes van de regio. Dat ze voelen dat ook zij deel uitmaken van dat succes. Vanuit die gedachte is Brainport voor elkaar ontstaan. We zijn begonnen met de bestaande partijen en willen de organisatie verder uitbouwen. Ik hoop dat veel overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen
zich aansluiten. Tegelijkertijd gebeurt er nu al veel, we beginnen niet vanaf nul. Er lopen al prachtige waardevolle initiatieven. Die willen we graag versterken, verder uitbouwen en zorgen dat we regionaal mensen bereiken. Neem bijvoorbeeld het Financieel Fit programma van het Partnerfonds. Met Brainport voor elkaar gaan we ervoor zorgen dat zoveel mogelijk bedrijven en werkgevers in de regio hieraan mee gaan doen. Het programma zorgt ervoor dat werkgevers financiële problemen bij hun werknemers eerder leren herkennen. Het geeft handvatten om hun medewerkers te helpen uit de financiële problemen te komen en erger te voorkomen. Het bespreekbaar maken van schuldenproblematiek en armoede is ook het centrale thema van de nieuwe publiekscampagne van het PSV Partnership. Het doorbreken van het taboe op armoede en schulden is belangrijk om mensen goed te kunnen helpen. Omdat PSV hierbij betrokken is, bereik je een hele brede doelgroep. Dat gaan we ook linken aan Brainport voor elkaar.
Niet iedereen heeft dezelfde startpositie, dezelfde kansen. Dat stoort mij enorm. Voor mij als persoon is het idee dat iedereen mee moet kunnen doen heel belangrijk. Uit mijn nabije omgeving weet ik dat, als je niet helemaal meekunt en je bijvoorbeeld wat meer begeleiding en ondersteuning nodig hebt, je al snelt buiten de boot valt. Gelijke kansen en oog hebben voor elkaar, dat is voor mij de kern. Door geen oog te hebben voor mensen die wat extra hulp en ondersteuning kunnen gebruiken, missen we als samenleving ook echt kansen. Neem bijvoorbeeld het grote tekort aan arbeidskrachten. We kunnen het verschil maken als we ook buiten de gebaande paden gaan en bijvoorbeeld kijken hoe we mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt voor onze bedrijven en organisaties kunnen inzetten. Hoe we dit kunnen realiseren? Als het ergens zou moeten lukken, dan is het hier in Eindhoven. Daar ben ik van overtuigd. Er zit zoveel energie in de stad en in de regio. Bij de ondernemers, maar ook in de wijken. Het is fascinerend om te zien wat er allemaal al gebeurt. Hoeveel samenwerkingsnetwerken er zijn. Ik probeer dat allemaal aan elkaar te knopen. Er zijn zoveel thema’s die onze aandacht verdienen. Uiteraard kunnen we niet alles doen. We moeten
‘Ik heb een hekel aan onrechtvaardigheid en een sterke motivatie om me in te zetten voor kansengelijkheid op een manier die aansluit bij het dagelijkse leven van inwoners’
prioriteiten stellen en keuzes maken en de goede balans vinden tussen quick-wins en lange termijnprojecten. Ik denk bijvoorbeeld aan het vergroten van kansengelijkheid voor kinderen en jongeren, het versterken van digitale basisvaardigheden en de aanpak van laaggeletterdheid in onze regio.
Maar ook het bieden van kansen voor nu nog onbenut arbeidspotentieel bijvoorbeeld. Veel bedrijven zitten te springen om personeel. Tegelijkertijd zijn er in onze regio ook nog mensen die geen kans krijgen op de arbeidsmarkt. Zo zou ik graag jongeren met een beperking makkelijker aan een stageplek en uiteindelijk passende baan willen helpen. Brainport voor elkaar kan mensen en bedrijven bij elkaar brengen.
hun werkgever daarvoor de ruimte geeft. Samen voor Eindhoven heeft veel ervaring met het inzetten van bedrijfsvrijwilligers in sociaal-maatschappelijke initiatieven. Deze ervaring brengen zij mee in Brainport voor elkaar. Ook met bijvoorbeeld het Brainport voor elkaar-diner, voorheen bekend als het MO040-diner. Daar komen concrete hulpvragen op tafel en bedrijven bieden ter plekke hun hulp aan. Heel praktisch en effectief.
Ik ben blij met het grote enthousiasme bij veel bedrijven en organisaties in de stad en de regio die zich al hebben aangemeld bij Brainport voor elkaar om mee te doen. We zien dat steeds meer partners zich verbinden aan dit nieuwe initiatief. Voor mij een bevestiging van een gezamenlijk gevoelde verantwoordelijkheid voor
Projecten als Impower en Buddy Werkt van Impact040 zijn mooie voorbeelden van hoe goed dat werkt. Ook kunnen we samen werken aan sociale samenhang en verbinding. Ik merk in de gesprekken die ik voer in de stad dat heel veel bedrijven en organisaties graag bereid zijn om hun medewerkers in te zetten om waardevolle sociaal-maatschappelijke initiatieven te ondersteunen met kennis, kunde, expertise en capaciteit. En ik hoor van medewerkers – onder andere ook in mijn eigen organisatie – dat zij het ook erg waarderen als
welvaart én welzijn in onze regio. Ik hoop dat over twee jaar de samenwerking in Brainport voor elkaar op volle toeren draait. Dat een groot aantal bedrijven en organisaties meedoet en vooral dat heel veel inwoners in onze regio de effecten daadwerkelijk merken en voelen. Mijn ambitie is dat welvaart en welzijn hand in hand gaan, en inwoners aan het einde van deze bestuursperiode herkennen dat Brainport voor elkaar écht verschil maakt. Het moet voor iedereen een voordeel zijn om in deze economisch succesvolle regio te wonen.˝
Brainport voor elkaar is in januari aangekondigd door Eindhovens burgemeester Jeroen Dijsselbloem Zes organisaties - Partnerfonds Brainport Eindhoven, Impact040, gemeente Eindhoven, gemeente Helmond, Samen voor Eindhoven en Brainport Development – hebben de handen ineengeslagen en een platform in het leven geroepen voor sociaal-maatschappelijke programma’s en projecten die ervoor zorgen dat iedereen zich onderdeel van het succes van Brainport voelt. De deelnemers nodigen overheden, kennisinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties in de regio uit om mee te doen. Zie voor meer info brainportvoorelkaar.nl
‘Heel veel bedrijven en organisaties zijn graag bereid om hun medewerkers in te zetten om waardevolle sociaal-maatschappelijke initiatieven te ondersteunen met kennis, kunde, expertise en capaciteit’
De Bordeauxwijnen behoorden tot de bestverkopende, maar nu is er onrust. Bordeaux kent niet alleen de bekende Grand Cru-wijnen van chateaus Haut-Brion, Latour, Margaux, Mouton-Rothschild en Lafite Rothschild. Zij vertegenwoordigen slechts enkele procenten van de totale wijnproductie, maar er zijn nog vele anderen. Volgens experts kampen de gewone AOC Bordeaux wijnen met een oubollig imago.
De wijnboeren in de streek blijven momenteel zitten met miljoenen liters wijn. Men wil zelfs wijngaarden vernietigen - men denkt aan 15.000 hectare, dat is dertien procent van het totaal. Alles heeft te maken met de klimaatveranderingen; te veel zon in de zomer en te weinig water in de winter. De belangrijkste druiven die worden gebruikt om de officiële AOC Bordeaux keuring te doorstaan zijn Merlot, Cabernet Franc, Cabernet-Sauvignon en Petit Verdot. Deze zijn echter niet zo hittebestendig maar bepalen wel de unieke smaak. Vooral de oogst van de Merlot is onder de huidige omstandigheden moeilijk in te plannen. Te snel rijp, heeft dan vaak teveel suikers waardoor er meer alcohol ontstaat wat nadelig is voor het eindproduct. Afgelopen jaar was de oogst een maand eerder dan voorheen. Ook de andere druiven
Nico en Sonja Boreas verhuisden met hun restaurant Sabero vanuit Roermond centrum naar de rand van Leende en zijn sinds half maart daar gevestigd op Zevenhuizen 6. Een klein huiskamerrestaurant met slechts zeven tafels, geopend drie dagen per week op donderdag, vrijdag en zaterdag. Lunch alleen op zaterdag. Reserveren is een must. Er zijn veel geïnteresseerde klanten uit hun Boreas-tijdperk in Heeze. Grandcafé Eindhoven (voorheen Usine) in de Lichttoren is wederom geopend door Good Vibes Horeca, een initiatief van vijf Eindhovense horecaondernemers. Met 300 zitplaat-
die gebruikt worden hebben problemen. Men is te laat gestart met het planten van nieuwe druivensoorten, waaronder Carmenère en Malbec, die beter bestand zijn tegen de huidige omstandigheden. Er zijn momenteel zes nieuwe druivenrassen toegestaan door het AOC. Op deze wijze gaan de karakteristieke donker gelaagde bijzondere AOC Bordeauxwijnen wellicht voorgoed verloren, echter zeker veranderen. Na onderzoek in de Gironde, de regio rond Bordeaux, is geconstateerd dat meer dan 1.300 wijnboeren problemen hebben. Een kwart van de wijnboeren wil helemaal stoppen met het verbouwen van wijn. De belangrijkste afzetmarkt is Frankrijk waar ongeveer zestig procent wordt verkocht. Vijftig jaar geleden dronken de Fransen nog 100 liter wijn per persoon per jaar, dat is gezakt naar 40 liter. De verkoop van rode wijn via supermarkten daalde met vijf-
sen en een groot kindvriendelijk terras een aanwinst voor de stad. Op het Ketelhuisplein op Strijp-S start de Biergarten een kopie van een gelijksoortige garten in Rotterdam. De gebroeders Goyvaerts zijn verhuisd van het Stratumseind naar DOMUSDELA aan de Kanaalstraat te Eindhoven. Na een grondige verbouwing is De Refter een sfeervol restaurant met 58 couverts. Ook hier tijdig reserveren. Chef-kok Shiran Mieras, oud souschef van Sergio Hermans die een succesvol restaurant was gestart op de Stratumsedijk 23f te Eindhoven is door privé omstandigheden helaas genoodzaakt om per direct te stoppen.
tien procent. Men verwacht voor de komende tien jaar een verdere daling. Ondertussen is er beduidend minder export naar China door corona, de inflatie en hoge Amerikaanse belastingen. Volgens experts schieten de wijnboeren zelf tekort, er is te weinig gemoderniseerd. Op de nieuwe wijnlanden als Chili, Zuid-Afrika, Argentinië en Australië is niet goed ingespeeld. Voor biologische wijnen is weinig tot geen interesse. De huidige generatie wijnliefhebbers is nieuwsgierig en durft wijnen te drinken uit de nieuwe wijnlanden. Ze zijn niet meer zo gebonden aan één wijnstreek of land.
De Nederlandse wijnboeren hadden in 2022 een recordhoeveelheid druiven, een kwart meer dan het jaar daarvoor. Totaal is er bijna 10.000 hectoliter geoogst oftewel 1.3 miljoen flessen waarvan driekwart witte wijn. Er zijn momenteel 165 wijngaarden in Nederland met 275 hectare wijnranken. Door de klimaatverandering gaat het hier steeds beter. In de Champagnestreek kent men andere proble-
men dan in de Bordeaux. De laatste jaren is de opbrengst beduidend lager, er is geen extra grond beschikbaar voor uitbreiding en vroege vorst in het voorjaar vernietigde de vruchtvorming waardoor minder oogst. Diverse Franse Champagnehuizen, waaronder Taittinger, Veuve Clicquot en Vranken-Pommery, zijn mede daardoor enkele jaren geleden gestart met aanplanten van wijngaarden in het zuiden van Engeland. De krijtbodem is in beide landen gelijk. De eerste mousserende wijn werd overigens gemaakt door de Engelsman Christopher Merret en geregistreerd in 1662 bij de Royal Society in Londen. Dat is zes jaar eerder dan de Franse monnik Dom Pérignon (1668) in de Abdij van Hautvillers, momenteel de gelijknamige Cuvée de Prestige van champagnehuis Moët & Chandon. De kwaliteit van de Engelse sparkling wines is verrassend goed en prijstechnisch zijn deze mousserende wijnen zeer concurrerend. Bij een blinde wijnproeverij dit jaar waren enkele Engelse mousserende wijnen zelfs beter dan die uit de Champagnestreek. De Engelse bubbels zitten duidelijk in de lift.
Op 14 juni is de Nieuwe Haring er weer. De haring is minstens drie jaar oud en wordt zes weken in mei en juni gevangen in de buurt van Denemarken. Het vetpercentage is minimaal 16%. De haring wordt direct na de vangst via een uniek procedé gekaakt, in de pekel gelegd en twee maal 24 uur ingevroren op -40 graden, zodat de kern van de emmers -30 graden is. Bij de grossier worden ze bewaard op -18 tot -22 graden. De vishandel koopt zijn jaarpartij in juni en stalt deze bij de grossier. De overgebleven maatjesharing wordt nog voor de nieuwe vangst in 2023 doorverkocht aan het buitenland. Vanaf 14 juni tot 30 september noemt men ze 'Nieuwe Haring', daarna maatjesharing.
RECEPT GEBR. GOYVAERTS
Restaurant Goyvaerts in De Refter van DOMUSDELA Eindhoven
Recept voor 4 personen
Ingrediënten:
• 1 eetlepel mosterd
• 1 citroen
• gehakte dille
• gemalen koriander
• 1 eetlepel zure room
• 80 gr. Japanse hamachi (geelvinmakreel)
• 80 gr. gekookte asperge
Bereidingswijze:
Schil de witte asperges en breng een ruim waterbad aan de kook met een snufje zout en een klont roomboter. Als het water kookt de asperges voorzichtig in de pan leggen, aan de kook brengen en zes minuten zacht laten koken. Daarna uit de pan en af laten koelen. Snijd intussen de hamachi in superdunne plakjes. De hamachi in een kom met de mosterd, dille, citroen, gemalen koriander en zure room.
Snijd de afgekoelde asperges z in dunne plakjes en toevoegen in de schaal met hamachi, op smaak brengen met peper en zout.
Nori tuille:
Meng 250 gr. bloem, 150 gr. eiwit, 350 gr. suiker en 50 gr. gemalen nori, smelt 200 gr. boter en voeg alles al roerend samen.
Laat het geheel een uur koelen in de koelkast. Smeer het daarna in een gewenste vorm in een mal of op een bakmatje. Bak dit in de oven 6 minuten op 170 graden.
Vinaigrette dille:
Blancheer 3 bosjes dille kort, wring het vocht eruit. In de blender met 2 dl olie, 10 minuten blenderen en daarna zeven. Meng de olie met 80 ml sushiazijn en wat citroenrasp.
De schijfjes asperges en hamachi in ronde vorm midden op het bord plaatsen, daarop de tuille. De vinaigrette sprenkelen rondom de asperges, hamachi en tuille. Voilà!
Onlangs werd in Nuenen het vernieuwde Van Gogh Village Museum geopend. Het museum vertelt het verhaal van de beroemde schilder Vincent van Gogh in de periode dat hij in Nuenen woonde. Het voormalige Vincentre bevindt zich in het oude raadhuis van Nuenen en heeft een unieke uitbreiding gekregen met een nieuwe vleugel, die onder andere extra tentoonstellingsruimtes, een filmzaal, café, kantoren en het ASML Lichtlab bevat.
TEKST: MARLÈNE VAN KUYK I FOTO'S: HENRI RIJNEN
Deze aanbouw is een uniek ontwerp van Architectenbureau Diederendirrix uit Eindhoven en gebouwd onder leiding van het Nuenens bedrijf BanBouw. Dusol Vastgoedonderhoud uit Helmond heeft gezorgd voor het schilderwerk en de fraai gekaleide muren en plafonds in warm roodbruin en zachtgeel in deze nieuwe vleugel.
Kalei: een eeuwenoude verftechniek
Directeur Frans Dusol vertelt trots over het project: „We hebben de wanden en plafonds voorzien van kalei, een eeuwenoude verftechniek op basis van kalkpoeder. Kalei is niks anders dan een kaleimortel op basis van kalk, een beetje cement en vezels. Hiervan maak je met water een papje en deze cementpap smeer je dik op de ondergrond, met toevoeging van een kleurstof in de gewenste kleur. We hebben dit op twee manieren decoratief verwerkt op de wanden in het museum. In de grote tentoonstellingsruimte hebben we met kamstreken voor reliëf gezorgd. In de overige ruimtes hebben we de kalei opgebracht met borstelkwasten voor een fijnere structuur en meer streepeffect. Daarna hebben we het afgewerkt met een vernislaag om het sterker te maken. De keuze voor kalei was specifiek, omdat dit de indruk geeft van een schilderij zoals Van Gogh schilderde. Kunst op de muren.”
Bijzondere samenwerking
tussen BanBouw en Dusol
Dusol heeft dit werk voor BanBouw mogen uitvoeren vanuit een onderhandse aanbesteding. Het is niet de
eerste keer dat de bedrijven samenwerken. Zo hebben ze eerder samengewerkt aan de Lidl in het Karregat in Eindhoven, waarbij Dusol de oorspronkelijke jaren zeventig kleuren heeft geschilderd. Frans: „BanBouw merkte voor de opdracht in het museum dat schilders werden afgeschrikt door de natuurlijke verfverwerking. Er waren meerdere partijen genodigd, maar niet iedereen kon die afwerking realiseren. Wij konden dat wel en kregen het werk gegund. We hebben vaklieden die dat leuk vinden en er een uitdaging in zien om zich daarin te verdiepen. Kaleien is heel arbeidsintensief en luistert zeer nauw. Bovendien waren de oppervlaktes erg groot en hoog. Zes van onze mensen zijn er ruim drie maanden mee bezig geweest. We hebben wel echt een bijzondere waarde toegevoegd aan het museum en dat is natuurlijk heel leuk.“
Al 125 jaar schilderwerk
Het Helmonds schilder- en onderhoudsbedrijf Dusol is een familiebedrijf dat in 1898 werd opgericht door de overgrootvader van de huidige directeur Frans Dusol. Vandaag de dag staat er een sterk, toekomstgericht bedrijf in schilderwerk en onderhoudswerkzaamheden aan vastgoed, waar ongeveer 75 mensen werken. Dusol werkt voor zowel de particuliere als de zakelijke markt, zoals woningcorporaties, aannemers en gemeenten. Maar ook zorg- en onderwijsinstellingen, vastgoedbeheerders en VvE’s mag het bedrijf tot zijn klanten rekenen: „We zijn heel breed georiënteerd, maar deze opdracht in het Van Gogh Village Museum was een leuk specialisme."
‘We hebben wel echt een bijzondere waarde toegevoegd aan het museum’
IN EINDHOVEN Wat is er te doen in Eindhoven? Uit in Eindhoven presenteert je het complete overzicht met evenementen, theater, film, muziek, literatuur, expo’s en uitgaan met kinderen. Ook op het gebied van vrije tijd en sport vind je er van alles. Blijf aan, ga uit! www.uitineindhoven.nl
Het Eindhoven Innovation Café is een wekelijkse informele mix en match-bijeenkomst met de Eindhovense TDK community. In Kazerne Home of Design trakteren ze je op bijzondere gasten en inspirerende breakouts.
WO 7 T/M ZA 10 JUNI
MARK RIETMAN, TAMAR VAN DEN DOP, JORIS SMIT, SOUMAYA AHOUAOUI MET REGIE ERIC DE VROEDT LAAGLAND DOOR HET NATIONAAL THEATER
Als de plaatselijke recreatieplas wordt aangewezen als bestemming voor klimaatneutrale waterwoningen is het gedaan met de rust in Langwetering. De drijvende woonwijk is ontwikkeld door tech-ondernemer Hugo. Tijdens een ‘keukentafelgesprek’ op het gemeentehuis blijkt echter dat de lokale bewoners niets moeten hebben van Hugo’s goede bedoelingen.
ZA 10 JUNI
PENNINGS FOUNDATION • FOTOGRAFIE
GROEPSEXPOSITIE T/M ZA 24 JUNI HARRY PENNINGSPRIJS
De Pennings Foundation organiseert haar eerste Harry Penningsprijs; een jury- en publieksrijs verbonden aan de naam van de oprichter van een van de eerste fotogaleries van Nederland. Op 10 juni horen de genomineerden wie de winnaars zijn. Hun fotografieprojecten zijn te zien op de groepsexpositie.
ZA 10 JUNI
PRIDE MAAND PRIDE WALK
EINDHOVEN • QUEER
Dit jaar viert Eindhoven voor de eerste keer Pride Maand Juni. Queer 040 en COC Eindhoven en Regio organiseren veel LHBTIQA+ gerelateerde evenementen, met als bekroning de Pride Walk op zaterdag 10 juni.
ZA 10, ZO 11 JUNI
EMOVES FESTIVAL
WE. ARE. BACK.
Met experimentele cross-overs van house dance, spoken word, art, film en music tijdens de UC Theatre Night, crew battles en hip-hop showcases op het Ketelhuisplein en skateboarding, BMX, freerunning en calisthenics komen vrijwel alle urban disciplines aan bod op het 2-daags Urban Culture & Sports festival EMOVES. Het festival wordt afgesloten met de afterparty House The Vibe.
KAZERNE HOME OF DESIGN • CULTUUR+/ LEZING DO 1 JUNI TDK PARKTHEATER EINDHOVEN • THEATER‘Go Your Own Way’, ‘Dreams’, ‘Tusk’ en ‘Rhiannon’; in hun thuisland Amerika is tributeband Rumours razend popular. Maar wat wil je ook als je de legendarische muziek van Fleetwood Mac zo goed weet te vertolken?
DO 15 JUNI
CABARESTAFETTE
PARKTHEATER EINDHOVEN • CABARET
Elke avond betreden drie nieuwe aanstormende talenten het podium, elk met hun eigen stijl. Vaak zijn de deelnemers winnaars van verschillende cabaretfestivals. De Cabarestafette geeft hen de kans om voor een groot publiek te spelen, podiumervaring op te doen en hun spel te verfijnen. Wil je jong, bruisend cabarettalent ontdekken? Ga dan naar de Cabarestafette.
DO 15 JUNI
MUZIEKGEBOUW EINDHOVEN • MUZIEK
FROM THRONES TO THE LORD OF THE RINGS
Van de melodieuze akkoorden van de strijkers tot de bijna duivelse slagkracht van de uitzonderlijke percussie: dit epische klank- en lichtspel sleept je mee van de eerste tot de laatste minuut! Soundtracks van recente films en series en muziek uit klassiekere filmwerken, geïnterpreteerd door de ‘Grand Symphonique’ en het koor van de nationale opera van Oekraïne.
DO 22 JUNI
STEF BOS BITTERLIEF
PARKTHEATER EINDHOVEN • THEATERCONCERT
Nieuwe songs van een oude ziel die op avontuur ging met een paar muzikale kornuiten. Met alleen een piano, gitaar en zijn stem dook Stef Bos de studio in. Op die fundamenten werd gebouwd. Met woorden over de tijd. De liefde. De vechtlust. De schoonheid. De weemoed. De verlichting. Niet zoekend naar waarheid. Maar iets dat daar op lijkt. Waarachtigheid.
ZO 25 JUNI
MUZIEKGEBOUW EINDHOVEN • DANS
WORLD BREAKING CLASSIC
Een dag van tevoren gaat World Breaking Classic van start met de danskwalificatierondes die ook voor publiek enorm de moeite waard zijn om te gaan bekijken in het Klokgebouw op Strijp-S. Als je daar dan toch bent, pik gelijk wat goede deuntjes mee tijdens het gratis Jams & Gems Festival.
VR 23 JUNI T/M ZO 2 JULI
PARADE EINDHOVEN
NAAST PARKTHEATER EINDHOVEN • THEATERFESTIVAL
Deze zomer opent de Parade haar poorten weer en reist de Parade via Eindhoven naar Den Haag, Utrecht en Amsterdam. De tentjestheaters en de nostalgische zweefmolen strijken voor tien dagen weer neer naast het Parktheater. Grote namen in de line-up en een uitgebreide KinderParade.
ZA 1 JULI T/M ZO 3 SEPTEMBER
ZOMERVAKANTIE
IN HET PREHISTORISCH DORP
Houtbewerken, pottenbakken, smeden of weven; het eerste weekend van juli staat het preHistorisch Dorp in het teken van vele Ambachten van Vroeger. Ook de rest van de zomervakantie is er iedere dag iets nieuws te beleven. Een historisch en avontuurlijk uitje voor jong en oud.
MA 3 JULI
SUPPORT: DAVID FORD
ABE PARTRIDGE
MENEER FRITS • POP/ MUZIEK
Singer-songwriter Abe Partridge brengt zijn Americana/folk sound naar Meneer Frits! Partridge staat bekend om zijn ontroerende, gepassioneerde en soms komische optredens. Indie rock singer-songwriter/gitarist David Ford neemt de support voor zijn rekening. Na tours met Suzanne Vega, KT Tunstall, Elvis Costello en Ray LaMontagne ook niet de minste…
ABE PARTRIDGE NATLAB • FILM
VR 14 JULI T/M ZA 2 SEPTEMBER
NATLAB
BUITENFILM
In de zomer is het weer zo ver: de Natlab Buitenfilm gaat van start! Lekker last minute aanschuiven met je eigen stoel, sterren aan de hemel en een pakkende film om jouw avond te maken, dat alles gratis. Het programma wordt later bekend gemaakt, maar houd vast iedere vrijdag en zaterdag en vanaf augustus de donderdag vrij voor buitenfilm.
ZA 15 JULI
VAN DOORNE KIOSK • EXPOSITIE
NEEM JE DANSSCHOENEN MEE! ROCK’N ROLL MEETING
Vetkuiven en pettycoats verzamelen voor de Rock ’n Roll meeting bij de Van Doorne Kiosk. De oldtimer show voor auto’s en motoren, een markt, eten, drinken én muziekprogramma: wat is dit een mooie gelegenheid om elkaar te ontmoeten.
Foto van: Willem Wouterse
VR 4 AUGUSTUS
KARAOKE MET LIVE BAND YOUTRY
STAGE MUSIC CAFÉ • MUZIEK
Met op het podium een groot scherm waarop alle teksten van de uitgebreide songlist duidelijk weergegeven worden, zing je zeker de sterren van de hemel! Martin, Renko & Hans van Karaoke Band YouTry begeleiden ook verzoeknummers. Meld je aan en dien je favoriete liedje in.
ZA 26 AUGUSTUS
OUTDOOR HOUSE IN THE HIDDEN GARDEN
KARPENDONKSE PLAS • FESTIVAL
De Karpendonkse Plas vormt hét perfecte decor voor deepen techhouse, techno en progressive music in de buitenlucht. Dit outdoor festival laat je rollen door het gras, dansen tussen de bomen en uitkijken over het water op één van de mooiste en groenste plekken van Eindhoven.
GERARD PHILIPS
De tijdelijke expositie Gerard biedt een inkijkje in het denken en doen van de oprichter van Philips én in zijn handgeschreven notitieboekje uit 1893. Met oog voor techniek, ondernemerschap, innovatie en medemens was Gerard een bijzondere man die meer dan 130 jaar geleden de basis legde voor het wereldwijd concern.
Het waren Niels van der In T/M ZO 3 SEPTEMBER
In het futuristische Evoluon worden bezoekers meegenomen in de belevingswereld van toekomstdenkers, dromers en kunstenaars met design, kunst, wetenschap en film. Tijdelijke expositie in het kader van Next Nature.
RegioRadar Eindhoven biedt een online etalage met culturele, vrijetijds- en sportuitjes in Brainport Regio Eindhoven. Lokaal aanbod dat ook aantrekkelijk is voor wie zich vaker buiten de gemeentegrens wil oriënteren. Ga je mee de regio in?
Muziek ZA 3 juni Massada Jubileum Tour Cacaofabriek Helmond
Massada heeft een bijzondere plaats in de Nederlandse muziekwereld. Oprichter Johnny Manuhutu legde in de 70’er jaren samen met Molukse muzikanten de basis van de band. Tour in het kader van 50 jaar Massada.
VR 16 t/m ZO 18 juni Zinderend Oirschot Oirschot
Dans je voeten onder je lijf vandaan, zing uit volle borst mee, ervaar de unieke muzikale sfeer; de Zinderende zomer wordt gevierd met de beste artiesten, (cover)bands en dj’s.
ZO 25 juni Terrastheater Reusel
Zeven theatergroepjes gaan van terras naar terras en voorzien hun toeschouwers van plezierige acts. Een middag genieten op het puntje van je terrasstoel!
VR 30 juni t/m MA 3 juli KommuS Kasteelfestival Geldrop
Het KommuS Kasteelfestival vindt dit jaar voor de zevende keer plaats in de Kasteeltuin van Geldrop. Met optredens van te gekke (inter)nationale top tribute bands is dit hét zomerse evenement in Geldrop!
VR 25 T/M ZO 27 augustus Nacht Van Het Witte Doek Deurne
Driedaags gratis filmfestival in en om het centrum van Deurne. Op de Markt in Deurne, in de tuinen van Museum De Wieger en de Ossenbeemd en op het plein bij Restaurant Het Dinghuis/kasteel worden weer films vertoond.
Je kunt grasduinen in een altijd verse stroom programma, zoeken via de ‘Vind voor mij’-button of op de kaart. Via inspirerende themapagina’s wordt overzicht geboden. Over wandelen of fietsen bijvoorbeeld, waar de musea en kastelen zijn of wat je kunt gaan doen tijdens de vakantie. RegioRadar Eindhoven heeft een slim design en is bij uitstek geschikt voor mobiel gebruik. Ontdek het complete aanbod via RegioRadarEindhoven.nl
Vollenbroek is al ruim een eeuw een bekende naam in de regio Eindhoven voor de aan- en verkoop van luxe woningen en appartementen. De oprichter mijnheer Vollenbroek was een excentriek figuur die heel goed was in dure huizen verkopen. In 2014 nam Mathijs Metselaars in Nuenen de naam over en behield dat specialisme. Een goede keuze, want het makelaarskantoor in villa’s, landhuizen en landgoederen is de afgelopen jaren enorm gegroeid. Het werd tijd voor een frisse wind.
Vanaf januari 2023 deelt hij het directeurschap van Vollenbroek met echtgenote Kim en inmiddels is er ook een nieuwe huisstijl: „We hebben goed nagedacht over welke dingen we wilden veranderen aan het bedrijf en wat we zeker in stand wilden houden. Als je een wildvreemde op straat vraagt iets over Vollenbroek te vertellen, is het antwoord vaak: 'Dat is die van de dure huizen en groene borden'. Bij het ontwerp van onze nieuwe huisstijl moest dat beeld dus blijven. En we blijven ons focussen op het exclusieve huizensegment. Je kunt zeggen dat we als oud bedrijf still going strong zijn en tegelijkertijd alive and kicking.”
We vullen elkaar goed aan
Kim is vanaf januari 2023 de nieuwe algemeen directeur bij Vollenbroek, maar werkt achter de schermen al ruim zeventien jaar mee in hun drie bv’s: „Toen de kinderen kleiner waren, werkte ik veel vanuit huis en deed onder meer de financiën. In de loop der jaren ben ik steeds meer gaan regelen, waaronder een stuk HRM. Met deze stap is mijn functie ook voor de buitenwereld duidelijk. Voordat ik hier begon, werkte ik vijftien jaar bij de Rabobank. Toen Mathijs zijn eerste makelaarskantoor overnam van zijn vader, waren daar al snel extra handjes nodig. We waren benieuwd of we ook konden samenwerken, dat is vanaf dag één heel goed gegaan. Mijn sterke kanten zijn het organiseren, regelen, plannen en het sociale stuk. Mathijs is een gedreven ondernemer, ongelooflijk goed in netwerken. We vullen elkaar heel goed aan.”
Dat Kim op kantoor van alles regelt geeft Mathijs meer ruimte voor het commerciële stuk en nieuwe dingen: „Je kunt wel plannen hebben, maar je moet ook de tijd
hebben ze uit te kunnen voeren. Daar zijn we nu volop mee bezig. Verder besteden wij nog steeds al onze tijd in de bovenkant van de huizenmarkt. Daar duren de processen veel langer en zijn de klanten vaak zelf ook ondernemers die echt wel weten wat ze willen, daar werk ik graag mee. Het mooie van dit werk is dat je onderhandelt tussen twee partijen die elk een ander belang hebben. Die bij elkaar brengen en iedereen aan het einde van de dag blij laten zijn, daar ga ik voor. Als het lastig wordt, vind ik het juist leuk.”
Klanten verwachten nét dat stapje extra
Steeds meer mensen vragen naar het energielabel van een woning, zeker onder invloed van de hoge energieprijzen afgelopen jaar. Bij Vollenbroek zijn ze flink bezig met verduurzamen: „Dat moet nu gaan gebeuren. Het is mooi als wij daar de regie over hebben en onze klanten daarin volledig kunnen ontzorgen. Wij laten voor de woning een energierapport opmaken dat helder inzicht geeft in wat verduurzaming gaat kosten en voorál wat het oplevert. Als we daarnaast ook direct een offerte en partijen voor de uitvoering kunnen leggen, dan helpen we een koper in het nemen van de beslissing en zijn daarmee dus ook voor een verkoper van toegevoegde waarde. We doen net dat stapje extra en dat wordt in dit segment ook van ons verwacht.”
Als je als echtgenoten dagelijks samenwerkt, gaat het dan aan de keukentafel ook nog over het werk? Kim lacht: „Vaak wel. Mathijs kan dat wel meer loslaten dan ik en we hebben natuurlijk ook nog drie kinderen. Maar als hij bijvoorbeeld nieuwe woningen is gaan bekijken, dan ben ik wel benieuwd.”
TEKST: MARLÈNE VAN KUYK | FOTO: EDDIE MOL
‘Alle tijd die we hebben investeren we in de bovenkant van de huizenmarkt’
HET GBBV (GEZOND BRAINPORTS BOEREN VERSTAND) VAN MARCEL EN LOTTE
De hele wereld komt naar Nederland voor land- en tuinbouwinnovatie en om de kunst van het boeren af te kijken. Vlak daarin de regionale Brainport niet uit. De slimme metropoolregio heeft tenslotte niet alleen de meeste patenten per vierkante meter, maar herbergt ook de meest efficiënte voedselproductie per vierkante meter. Daarom gaat FRITS met boerenclub ZLTO de boer op om het GBBV in de praktijk te peilen bij de boer en de nerd.
In Grubbenvorst staat de slimste kippenboerderij van Nederland, t(j)okvol hightech oplossingen van onder meer de Vencomatic Group in Eersel.
TEKST: MARIE-JOSÉ DEKKERS | FOTO’S: LÉ GIESEN, VENCOMATIC GROUP
VENCOMATIC GROUP werd in 1983 opgericht door Cor en Han van de Ven, ouders van huidig algemeen directeur Lotte. Basis van het familiebedrijf was Cor’s vinding voor pluimveehuisvesting: het automatische legnest. Op dat fundament werd verder gebouwd met eigen productontwikkeling voor kalkoenen, leghennen, eenden en vleeskuikens en met overnames van Prinzen (eierbehandeling), Agro Supply (klimaatoplossingen) en Van Gent (legnesten). Eivormig en superduurzaam hoofdkantoor is de Venco Campus in Eersel.
Marcel Kuijpers is die slimme kippenboer: „Nederland is wereldkampioen in gebouwgebonden hoogproductieve landbouw. In gebouwen kun je alles sturen; zo kun je juist optimaal rekening houden met emissies en klimaat. Bovendien is het voor veel dieren niet verkeerd om onder een dak te zitten. Wij zijn wel degelijk bezig met transitiedenken maar de maatschappij begrijpt het niet meer.”
Marcel is niet alleen boer maar ook een beetje nerd: „Ik geef elk jaar gastcolleges bij Wageningen University &
KLOEKE KIP in Grubbenvorst bij Venlo is het familieen pluimveebedrijf van Marcel Kuijpers, zijn oudste broer en diens twee zoons. Het wil de gehele keten - van moederhen tot bord - onder controle houden. De aanpak moet beter zijn voor milieu, dier en mens. De gasvrije stal wordt verwarmd door de diertjes zelf, mestverbranding, zonnepanelen en warmtewisselaars en is nagenoeg CO2-vrij. De ter plekke geboren kuikens groeien gemonitord op met natuurlijke voeding uit de regio. Door de slachterij aan de stal te bouwen, wil Kloeke Kip alle diertransporten elimineren.
Research. Een student vroeg me: ‘Marcel, dat is toch niet natuurlijk’. Een veel voorkomende vergissing; natuur en cultuur door elkaar halen. De samenleving vraagt ons om voeding te maken voor acht miljard mensen. Op een natuurlijke manier? Dat is een romantisch idee van buiten lopende dieren dat niet gebaseerd is op enige realiteit. Zolang meer dan de helft van de eiwitconsumptie in de wereld van dieren komt, kunnen we niet zeggen dat we stoppen met dierlijke eiwitten eten. Maar je moet die dieren wel duurzaam en diervriendelijk houden.”
‘Nederland is wereldkampioen in gebouwgebonden hoogproductieve landbouw’
Dat probeert hij ook in de praktijk te brengen, met het Kloeke Kip-concept. Hij schetst - letterlijk - de keten, inclusief de bloemetjes en de bijtjes: kuikens, opfokbedrijf, vermeerderingsbedrijf met hanen en hennen, bevruchte eieren naar de broedmachine, kuikentjes naar de vleeskuikenbedrijven, slachterij, verwerkingsbedrijf, supermarkten en consumenten. „Dat is de oude keten, met telkens weer diertransport. Wij zeiden 25 jaar geleden al: transport is klote. We willen zelf een keten maken zonder transporten; minder energie, minder tijd, minder kans op kruisbesmettingen, volledige traceerbaarheid van je product, geen verlies van dierwelzijn, kwantiteit en kwaliteit. Dat zijn we gaan ontwerpen: een keten zonder kruispunten waar grote botsingen kunnen gebeuren. Daarom besloten we zelf broedeieren te produceren – de vermeerdering in het moederdierenbedrijf staat even verderop - en die uit te broeden. We zijn onze eigen leverancier en onze eigen klant.” Of de slachterij er komt, de laatste stap, is de vraag. Daar moeten wel klanten voor zijn en de
maatschappij is er niet klaar voor, vindt hij: „Dus moeten onze kippen nog steeds op vrachtwagens, helaas.” Logisch en simpel; waarom had niemand anders dat al bedacht? „De keten was zo sterk geschakeld.” De oude keten is dus een hele zuil van leveranciers, afnemers en marges. CEO van het Eerselse agritechbedrijf Vencomatic Group Lotte van de Ven: „En van levende dieren, hé.” Dan zijn ze in die zuil niet blij met Marcel? „Vooren achterwaarts integreren in de keten is het meest risicovol en geeft heibel met leveranciers en afnemers. De weerstand is supergroot. We hebben vijftien jaar verloren met regelgeving en rechtszaken voor de vergunningen. Innovatie is altijd vervanging voor een bestaande situatie die daar moeite mee heeft. We doen het toch, omwille van de kwaliteit, dierwelzijn en lekker eten voor iederéén, omdat we medeverantwoordelijk zijn voor wat op een bord belandt.”
De nieuwe keten kwam tot stand in samenwerking met meerdere nerds maar de kiem werd gelegd met de
‘Innovatie is altijd vervanging voor een bestaande situatie die daar moeite mee heeft’
Vencomatic Group, vertelt Marcel: „De samenwerking en band zijn hecht. Goed vertrouwen, makkelijk werken, creatieve geesten en écht ondernemerschap. Op z’n Brainports dus.” Ook andere partijen werden betrokken: „Voor warmte en verlichting, dus energie. En net zo bot als dat we geen diertransport meer wilden; geen fossiele brandstoffen meer. Groeiende kippen produceren warmte die normaal via ventilatie verdwijnt. We wilden bovendien géén emissies; stikstof, geur, fijnstof. We bedachten om de warmte van de luchtwasser naar het waswater te leiden. Daar halen we weer de warmte uit voor de broeierij en het kantoor. We hebben dan ook geen gasaansluiting. Maar die gaan we volgend jaar wel eentje aanleggen.” Huh? „In de te bouwen bio-energiecentrale gaan we alle reststromen verwerken. We gaan 1,4 miljoen kuub biogas produceren. Dan produceren we méér energie dan we gebruiken.”
Dan is hij - na al die jaren - wéér een stap dichter bij zijn einddoel: „Klimaatneutraal, geen diertransporten, beter leven voor de dieren. En toch, hoe de maatschappij daarop reageert; negatief. Je krijgt alleen maar weerstand als je iets met dieren doet.” Hij doelt daarmee op de ‘gewonnen’ Liegebeest-verkiezing van Wakker Dier – in hetzelfde jaar dat hij was genomineerd voor Agrarisch Ondernemer van het jaar: „Ik heb dierenbeschermers zo vaak gebeld om hier te komen kijken maar ze willen niet met me praten. Volgens mij reageerden we goed door transparant te zijn, en dat vonden onze klanten ook. Maar die liepen onder druk wel allemaal weg. Nu exporteren we onze duurzame kippen naar het VK. Een pyrrhusoverwinning,” wil hij erover kwijt. Lotte is het met hem eens: „Ik heb veel dierwelzijnsorganisaties in de stal rondgeleid, zo’n stapel onderzoeken laten zien van de effecten van het uit het ei komen van de kuikens in de stal. De reactie: ‘we denken dat het beter is maar krijgen het niet uitgelegd aan de achterban’. Feitelijk onderbouwen dat dit een stap voorwaarts is voor dieren, heeft dus geen zin. Ik denk dat de familie Kuijpers kringlooplandbouw realiteit maakt én tien jaar voorloopt op een komend verbod op transport van eendagskuikens maar daar worden ze niet voor beloond en gewaardeerd.”
Vencomatic Group-CEO Lotte werkt allang met de Kuijpersen samen: ,,In 2008 waren we aan het experimenteren met on farm hatching, en dat is hun idee. De kuikens komen daarbij uit het ei in de stal, niet in een broedmachine.”
Ze snapt Marcels’ frustratie: „Pluimveehouders zijn tientallen jaren ‘geconditioneerd’, dat ze broedmachines nodig hebben waarin eieren in 21 dagen worden uitgebroed op precies 100˚ Fahrenheit (37,8˚ Celsius - red.). Na zeven dagen gaat een broedei warmte produceren en nog een paar dagen later moet een broedmachine dan koelen. Bij oververhitting overleven de embryo’s het niet. Ik had vijf jaar gewerkt bij een broedmachinefabrikant en was opgeleid met vooral oog op die 37,8˚ Celsius. De Kuijpersen legden gewoon eieren in een stal waar ze hun warmte kwijt konden. En de kuikens kunnen uitkomen op het moment dat het hen schikt; daar hoef je niet op te sturen.”
GEBOORTES
Marcel: ,,Dus ging Lotte onderzoeken wat er gebeurt in het kuikentje, de fysiologie.” Lotte: „Tijdens mijn promotieonderzoek stond ik al met één been in het familiebedrijf en het andere in Wageningen. Uit het onderzoek bleek dat de kuikens het goed hebben; hoe minder je ingrijpt, hoe beter het voor de dieren is. Wij zijn ontwerper en producent van diervriendelijke en duurzame pluimvee-huisvestingssystemen. Daarvoor wegen wij alle argumenten mee: buitenuitloop, ja, is een belangrijk argument voor dierwelzijn, maar ook daglicht, transport, huisvesten op strooisel, contact met soortgenoten. Aan de ontwikkeling van het systeem voor de familie Kuijpers werkten we met heel ons hart mee, net zo goed als aan een eco-unit van een biologische leghennenhouder in Zeeland die stikstof uit de lucht haalt. Bij de Kloeke Kip drogen de kuikens na uitkomst ergens tussen dagen 18 en 21 op, vinden dan water, strooisel en soortgenoten. Diertransport, met prikkels, is overbodig geworden. Ze gaan zich ontwikkelen, in plaats van wachten tot al hun broertjes en zusjes uitgekomen zijn.” Marcel: „Dat is het mooiste moment in ons bedrijf; die explosie van geboortes.”
‘Ik heb dierenbeschermers zo vaak gebeld om hier te komen kijken maar ze willen niet met me praten’
‘Uit het onderzoek bleek dat de kuikens het goed hebben’
Stufkens Optiek is al ruim negentig jaar een begrip in het stadshart van Eindhoven. Het familiebedrijf is uitgegroeid tot een toonaangevende zaak in oogzorg voor jong en oud. In al die jaren heeft de bril een metamorfose ondergaan van praktisch hulpmiddel om te zien tot iconisch modeaccessoire. „Met onze in het oog springende collectie high-end fashion brands lopen we voorop in deze ontwikkeling”, vertelt opticiën Kelly Storimans. Samen met manager en contactlenzenspecialist Stefan Bukkems richt zij de blik op comfortabel kijken.
TEKST: ANDRÉ DRIESSEN | FOTO: KEES MARTENS/DCI MEDIA
Momenteel runt met Jules Stufkens de derde generatie het familiebedrijf dat in 1932 het levenslicht zag. In dat jaar opende Dinand Stufkens - opa van de huidige eigenaar - in Gorinchem de deuren van een gecombineerde opticiën en drogisterij. Vandaag de dag heeft de optiekzaak drie vestigingen. Behalve in de Hermanus Boexstraat zijn er winkels in Tiel en Venlo. „In 2019 is de winkel in Eindhoven volledig verbouwd”, vult Stefan Bukkems aan. „Dankzij de glazen pui is de aanblik veel opener geworden en de drempel om binnen te komen veel lager.”
Trendwatchers
Met opticiëns, contactlensspecialisten en optometristen bestaat het team van Stufkens Optiek uit ervaren, goed opgeleide vakmensen. Dagelijks staan ze klaar om klanten te helpen met de zorg voor ogen. „Elke medewerker heeft eigen taken en verantwoordelijkheden”, vervolgt Kelly Storimans haar verhaal. „Zelf heb ik negen jaar ervaring als opticiën en ik werk nu een jaar met veel plezier in deze winkel. Het is mijn taak om de collectie up to date te houden. Samen met Stefan ben ik continu bezig om trends te volgen en te bepalen hoe het modebeeld eruit komt te zien. We bezoeken bijvoorbeeld beurzen en sparren met vertegenwoordigers. Kwalitatief moet de bril heel goed zijn. Elke bril die we verkopen hebben we zelf vastgehad.”
De collectie van Stufkens Optiek bestaat uit diverse bekende merken, waarmee brildragers gegarandeerd hoge ogen gooien. Denk hierbij aan het bekende modemerk Chanel, Cartier dat met gekleurde glazen op de jeugd focust, Anne & Valentin dat opvalt met kleurrijke designs en het Nederlandse merk Dick Moby dat met de hand
duurzame monturen maakt van gerecycled metaal en kunststof. „Onze collectie is niet alleen high-end, maar ook toegankelijk voor elke beurs”, stelt Kelly Storimans vast. „We dagen onze klanten uit om in kleur, materiaal of design een gedurfdere keuze te maken. Verder proberen we ook de jeugd binnen te halen. In beide doelstellingen slagen we steeds beter.”
Contactlenzenspecialist
Stufkens Optiek heeft ook een uitstekende naam opgebouwd met contactlenzen als comfortabele kijkoplossing. Of je nu kiest voor standaard lenzen, je bril afwisselt met lenzen of over bijzondere ogen beschikt: voor elke behoefte, elk oogtype of elke lifestyle zijn er op maat gesneden oplossingen in huis. „Als gediplomeerd contactlensspecialist geef ik samen met Hans Scherders onze klanten graag een persoonlijk, goed onderbouw advies”, vertelt Stefan Bukkems. „Vanzelfsprekend ligt een oogmeting met geavanceerde apparatuur ten grondslag aan de adviezen die we geven.”
Nachtlenzen: goed bekeken
Of je nu voor het eerst lenzen draagt of een ervaringsdeskundige bent: Stufkens Optiek helpt je op weg. Er is zelfs een speciaal LensPlan in het leven geroepen om het bestellen van lenzen gemakkelijker te maken. Als het gaat om innovaties en technologieën op het gebied van contactlenzen lopen de drie optiekzaken ook voorop. „Wat veel mensen niet weten, is dat we ook gespecialiseerd zijn in nachtlenzen”, gaat Stefan Bukkems verder. „Dit type lenzen draag je alleen ’s nachts. Ze zijn ideaal als je droge ogen hebt of overdag worstelt met daglenzen. Ik nodig lensdragers van harte uit om deze oplossing - die al twintig jaar bestaat - uit te proberen.”
PIEN BEKKER
Toen hij in 1997 het roer overnam, telde het personeelsbestand van bouwbedrijf Bulsink twee timmermannen en twee metselaars (‘onder wie mijn neef en mijn broer’). Met zijn broer Marcel werkt hij nog steeds nauw samen: „Hij is in het familiebedrijf verantwoordelijk voor de kwaliteit op projecten. Ondertussen groeide de totale ‘Bulsink family’ uit tot zo’n honderd medewerkers, alleen al op kantoor. Ter gelegenheid van het 95-jarig bestaan blikt eigenaar en CEO Antoine Bulsink terug op enkele sleutelmomenten. Samen met zijn zoon Ruben, die zichzelf ooit op de stoel van zijn vader ziet zitten.
De office manager die een praatje met je aanknoopt nadat ze je jas heeft aangenomen. Verse espresso. Worstenbroodje erbij. En dat alles in een setting die meer weg heeft van een lobby in een vijfsterrenhotel dan de receptie van een bouwbedrijf. De gastvrijheid is geen gimmick. Zo doen ze het hier. Bij Bulsink zijn ze zich bewust van de kracht van beleving. Niet zo vreemd als je dagelijks om tafel zit met merken als Rituals en Basic-Fit.
Rigoureuze keuzes
„De economische crisis van 2008 is bepalend geweest voor de richting die wij zijn ingeslagen”, blikt eigenaar en CEO Antoine Bulsink terug.
„Voor die tijd namen we alles aan. Een dakkapelletje, de aanbouw van een woning, een winkel, een kantoor. Maar als gewoon bouwbedrijf heb je alleen al in je eigen dorp honderd concurrenten. Gedwongen door de crisis zijn we gaan focussen: waar maken we het verschil?” Dat ging gepaard met rigoureuze keuzes. „Geen particuliere projec-
ten meer, alleen nog de focus op b-to-b met terugkerende opdrachtgevers. Eerst vooral in de retail en al snel in allerlei andere branches waar concepten en branding een rol spelen.”
Naast de retail richtte Bulsink zijn vizier op de hospitality-, leisure-, office- en care-sectoren. Door deze strategie van specialisatie en differentiatie wist het bedrijf snelgroeiende ketens aan zich te binden en prestigieuze opdrachten binnen te halen, zoals recent nog de ombouw van het American Hotel in Amsterdam tot Hard Rock Hotel.
„De laatste jaren is differentiatie juist weer wat minder belangrijk geworden en gaat het ons meer om projecten die passen bij onze manier van werken”, vervolgt Antoine. Daarmee is hij aanbeland bij een tweede succesfactor voor de groei van zijn bedrijf: slim bouwen.
„Als wij projecten in een partnership met de klant op onze manier kunnen aanpakken, en als general contractor het voortouw kunnen nemen,
dan kunnen wij supersnel bouwen. Digitalisering speelt daarbij een belangrijke rol. Wij hebben daar altijd al vol op ingezet, maar tijdens de coronacrisis kwam dat in een stroomversnelling.”
Bulsink maakt in de aanloop naar bouwprojecten onder meer gebruik van 3D-designs, Virtual Reality en Augmented Reality. Daardoor krijgen klanten een realistische indruk van het eindresultaat, wat de communicatie over een project makkelijker maakt, de besluitvorming bevordert en onnodige fouten tijdens de bouw voorkomt.
De afgelopen tien jaar is Bulsink steeds meer bedrijven gaan bedienen die vanuit Nederland Europa willen veroveren. „Dat is lang een reizend circus geweest. In de beginjaren ging ik nog met de baas van Rituals naar Parijs om daar een winkelpand te bekijken. Maar ondertussen zijn onze opdrachtgevers zo groot geworden dat ze zelf een kantoor in Frankrijk hebben, met Frans personeel. Die zitten niet te
wachten op een bedrijf uit Eindhoven dat ze vertelt hoe ze het daar moeten aanpakken. Die schakelen liever met Bulsink France.”
Behalve in Parijs heeft Bulsink vestigingen in Barcelona en Keulen; een kantoor in Berlijn staat op het verlanglijstje. Als het gaat om de Europese uitrol van retail- en hospitalityformules, geldt Bulsink inmiddels als een autoriteit. „Grote Nederlandse opdrachtgevers bij wie wij voorheen moeite moesten doen om binnen te komen, bellen ons nu zelf op omdat ze naar Frankrijk willen.”
Een recente ontwikkeling is de vorming van een directieteam. Een commercial director met veel saleservaring, die ook weet wat het is om een merk te bouwen. Twee operational directors, die de bouwwereld door en door kennen. En een financial director met een achtergrond in vastgoed en projectontwikkeling. „Een vierkoppig directieteam met een enorme drive. De verschillende achtergronden, leiderschapsstijlen en kennis in
verschillende disciplines zorgen ervoor dat zij als team complementair aan elkaar zijn. Want Bulsink moet geen onemanshow zijn, maar zelfstandig kunnen draaien.”
Voor Antoine betekent dat: minder fysiek aanwezig zijn. „Ik heb nooit gevonden dat ik als eerste op kantoor zou moeten zijn en als laatste
heel simpel. Maken we de ambities waar die we naar elkaar hebben uitgesproken? Draaien we genoeg omzet, maken we een mooie winst? Zijn de klanten tevreden? Is het team tevreden? De medewerkers maken echt het verschil binnen de Bulsink family; het is van groot belang dat wij hen erkennen en waarderen. We investeren in de Bulsink family, want investeren in hun ontwikkeling en welzijn leidt tot grote prestaties en succes voor de organisatie als geheel.”
weer weg, maar nu al helemaal niet meer. Als je niet uitkijkt, loop je jezelf toch weer overal tegenaan te bemoeien. De directie spreekt mij daar ook op aan. Die vragen mij: wat moeten wij doen om jou van ons af te houden?”
Nou, wat moet de directie daarvoor doen? „Mij comfort geven. Het is
Door de dagelijkse leiding over te laten aan het directieteam, heeft Antoine zijn handen vrij voor nieuwe ontwikkelingen. „Het is mijn doelstelling om op termijn een kwart van onze omzet vanuit eigen initiatieven en partnerships te genereren. Bijvoorbeeld door te participeren in bouwprojecten of initiatieven van anderen te financieren.”
En over vijf jaar, als het bedrijf honderd jaar bestaat? Waar staat Bulsink dan? „Dan zijn we nog
‘Dan hoop ik dat het een keer uit mijn handen getrokken wordt. Zo van 'hé ouwe, aan de kant'’ANTOINE (L) & RUBEN BULSINK
1. Specialisatie en differentiatie
Tijdens de economische crisis van 2008 besloot Bulsink zich te richten op partnerships met terugkerende opdrachtgevers. Eerst in de retail, later volgden de hospitality-, leisure-, office- en care-sectoren.
2. Slim bouwen
Het project- en procesmanagement is verregaand gedigitaliseerd. Tijdens het ontwerpproces maakt Bulsink onder meer gebruik van 3D-designs, Virtual Reality en Augmented Reality.
3. Internationalisering
Sinds 2014 helpt Bulsink Nederlandse ketens bij de Europese uitrol van hospitality- en leisure-formules.
4. Vorming directieteam
De dagelijkse leiding is nu in handen van een vierkoppige directie. Hierdoor heeft eigenaar Antoine Bulsink zijn handen vrij voor nieuwe ontwikkelingen: „Het is mijn doelstelling om een kwart van onze omzet vanuit eigen initiatieven en partnerships te genereren”.
stabieler aanwezig in Frankrijk, Spanje en Duitsland. Dan vind ik dat we de grens van honderd miljoen euro omzet gepasseerd moeten zijn. En dan glipt het bedrijf steeds meer uit mijn handen richting de volgende generatie. Herstel, dan hoop ik dat het een keer uit mijn handen getrokken wordt. Zo van ‘hé ouwe, aan de kant’.”
Antoine knipoogt naar zijn zoon Ruben, die tijdens het gesprek aan-
dachtig heeft meegeluisterd. Ruben studeert Construction Management & Engineering aan de TU Eindhoven en loopt regelmatig een dag met zijn vader mee. Zelf ooit het familiebedrijf runnen, hoe denkt hij daarover?
„Ik heb wel de ambitie om ooit op die stoel te zitten. Ik vind het heerlijk om hier mee te kijken, mee te lopen en dingen te leren die je niet op
de uni leert. Maar eerst maar eens mijn studie afmaken. Misschien wil ik dan nog bij een ander bedrijf stage lopen of werken; daarna zie ik mezelf hier wel terecht komen. Over vijf jaar? Dan is het reëel dat ik bij Bulsink werk; dat zou ik ook mooi vinden. Maar hoeveel verantwoordelijkheid ik dan heb, weet ik niet. Er lopen hier veel capabele mensen rond, van wie ik nog van alles kan leren.”
Sneller dan verwacht overleed eind maart PSV’s perschef Thijs Slegers (46) aan de gevolgen van leukemie. Maar niet voordat hij een indrukwekkende erfenis had nagelaten in de vorm van duizenden nieuwe bloed- en stamceldonoren. Zelden zal een persoonlijke oproep zoveel maatschappelijke impact hebben gehad als die van de voormalig voetbaljournalist.
TEKST: HANS MATHEEUWSEN I FOTO’S: RENÉ MANDERS/DCI MEDIA
Aanvang februari maakte geboren Geldroppenaar Thijs Slegers het slechte nieuws wereldkundig: de afstotingsziekte die hem al maanden dwars zat, was geen halt toe te roepen. 'Na een eerder geslaagde stamceltransplantatie zullen de naweeën me uiteindelijke fataal worden. De medici kunnen niets meer voor me doen. Ons rest niets anders dan het noodlot te accepteren en er mee te dealen'. Het was vooral ook een moedige stap maar geheel conform zijn professie om de buitenwereld via het bericht op de hoogte te stellen van de onheilstijding. Compleet voorzien van zijn eigen, droge humor: 'Hoe lang nog? Dat weten we nu niet en dat blijft ongewis. Tips voor goeie series enz. zijn welkom'. Opvallend was de volgende oproep: 'Maar als jullie ons echt blij willen maken: schrijf je via Matchis in als stamceldonor en/of via de Philips x PSV x Sanquin-campagne in als bloeddonor. Ik ben niet meer te helpen, maar anderen wel!'
De rest is geschiedenis. Er kwam een golf aan sympathie en actie op gang die zowel Matchis als Sanquin duizenden donoren opleverde, en de - internationale - voetbalwereld veel goodwill. Blijkbaar kan een gezamenlijk geformuleerd goed doel nog steeds zowel emotioneren als verbinden. Het was vanzelfsprekend
en wonderbaarlijk tegelijkertijd. Thijs had de juiste snaar geraakt. Voetballers, bestuurders en supporters bleken over een klein hartje te beschikken. Het liep storm bij Matchis en Sanquin.
PSV-WATCHER
En zo werd een voormalige fanatiek nieuwsjager inspirator van velen. Nooit had de jeugdvoetballer van RKSV Heeze kunnen dromen dat
ooit een volle Kuip voor hem zou applaudisseren, schreef de Telegraaf. Thijs Slegers laat een boodschap voor de eeuwigheid achter, kopte het Eindhovens Dagblad. Thijs woonde in Veldhoven, ik kwam hem bij gelegenheid van mijn eigen voetballende zoon tegen bij Marvilde. Thijs groeide op in Heeze. Zijn vader runde daar een bakkerij en bezorgde ook brood aan huis. Na de Academie voor de Journalistiek in Tilburg volgde hij vanaf 1999 voor voetbalweekblad Voetbal International Ajax. Om dat in 2008 te verruilen voor een journalistieke job als PSV-watcher bij de Telegraaf. De 24/7-hectiek van de dagproductie was moeilijk te combineren met zijn gezinsleven zodat hij alweer in 2010 inging op het aanbod van hoofdredacteur Johan Derksen om als PSV-watcher terug te keren bij VI. Ondertussen schreef hij de biografiën van Andy van der Meyde en Luc Nilis. Zijn gemoedelijke, Brabantse inborst en onbevangen gevatheid maakten van hem een netwerker pur sang die zelfs in
‘Als jullie ons echt blij willen maken, schrijf je in als donor'
een omgeving als die van Ajax een wereldster als Zlatan Ibrahimovic aan zijn vriendenkring toevoegde.
‘ANDERE KANT’
Maar pas echt opmerkelijk was zijn binnenlandse transfer in 2015
naar PSV, waar hij op verzoek van directeur Toon Gerbrands de communicatie hervormde en manager perszaken werd. Thijs verhuisde naar de ‘andere kant’, zoals de achterblijvers in het journalistieke métier dat doorgaans schijnen te voelen en beleven. Het is nog net geen verraad aan het vak maar wie levert er nou vrijwillig zijn creatieve vrijheid in ten behoeve van een meester wiens woord men spreekt omdat men diens brood eet?
Het was weliswaar een sprong in het diepe, zoals Thijs het zelf noemde, maar hij voelde zich onmiddellijk thuis bij PSV. Hij bewoog soepel tussen de voetbalsterren, de bobo’s én de buitenwereld. Sterker nog, hij werd al gauw ‘one of the guys’ op de Herdgang en in het Philips Stadion, én van de rest van voetballend Nederland. „Veel journalisten die een hoge positie bekleden binnen een medium missen het vermogen om commercieel te denken. Je moet soms samenwerking zoeken. Er is geen enkele Ajax- of Roda JC-supporter die op onze site een interview bekijkt met Luuk de Jong. Maar als VI datzelfde interview aankoopt, klikken ze het wel aan. Dat is weer interessant voor onze hoofdsponsor Energiedirect.nl of oprichter Philips.”
SPIL
Na een paar jaar werd hij getroffen door een herseninfarct. Dat was
al behoorlijk schrikken. Vijf jaar geleden interviewden we Thijs voor FRITS. Hij bleek onverminderd gedreven en ambitieus. Hij vertelde toen ook al open over hetgeen hem was overkomen, en de impact dat dit had op zijn leven, maar vooral op zijn gezin. „Twee kleine kinderen, je vrouw, je familie, de verbouwing van onze boerderij en een superactief leven, ik dacht: dit is het dan, je mag blij zijn als je niet op vier wieltjes naar buiten gaat.” En uit zijn ervaringen toen bleek al de gunfactor en de mate waarin Thijs vooral ook familieman was, ondanks zijn drukke baan binnen het voetbedrijf. Hij vertelde: „Er waren ongetwijfeld genoeg supporters die mij als journalist van Voetbal International best wel vervelend vonden. Als je een kampioensbijlage maakt, vindt iedereen je geweldig, maar als je uitlegt waar het slecht gaat, dan ben je een klootzak en snap je er niks van. Dan verwacht je niet dat ze een spandoek voor je gaan ophangen
staan. Hij werd na enkele maanden fit verklaard. „Ik heb puur geluk gehad. We gingen die week met PSV naar Osijek en naar Augsburg. Krijg je zoiets op tien kilometer hoogte dan had ik het niet geweten. Ik ben binnenste buiten gekeerd, maar er is niets gevonden. Twee pillen per dag moeten herhaling voorkomen. Daar valt prima mee te leven”, vond hij. En het ging ook over de toekomst. Zijn toekomst. „Ik ben nu 41 jaar en dit werk bevalt me heel erg goed. Maar tot nu toe heb ik elke acht, negen jaar wel een prikkel nodig gehad, dus dan is het niet logisch als ik de rest van mijn arbeidzaam leven perschef van PSV blijf. Of misschien vind ik hier wel de rust, kan ook.”
als je zoiets overkomt. Er stonden op een gegeven moment veertig bossen bloemen in ons huis. En honderden kaarten. Al die blijken van medeleven en de steun van mijn vrouw hebben me er doorheen gesleept. Zonder Syl had ik niet gestaan waar ik nu sta. Bij ons thuis draait bijna alles om mij en mijn werk, maar Syl is de spil van ons gezin. Een geweldige vrouw en moeder voor onze twee kinderen.”
Thijs had geluk, zoals hij zich ook terdege realiseerde, de schade viel mee. Hij besloot te knokken voor zijn volledig herstel, voor zijn be-
Begin maart hadden we het laatste mailcontact, waarin ik hem kandideerde voor de Zilveren Tulp: ‘De Tulp wordt uitgereikt aan mensen (uit het vak) die Eindhoven positief in het nieuws hebben gebracht. Nou, dat behoeft verder geen betoog in jouw geval’. Zijn antwoord volgde haast per omgaande: 'Bedankt voor je mail en mooie woorden. Dat doet me goed. En vanzelfsprekend is het een prachtige eer om de Zilveren Tulp te mogen ontvangen. Praktisch is het voor mij een pittige uitdaging. Ik moet zeer zuinig omgaan met mijn energie. Ieder bezoek buitenshuis moet strak en qua logistiek gepland worden. Anders kan ik het niet volhouden. Daarnaast weet ik letterlijk niet hoe lang ons nog gegund is. Het kunnen weken of maanden zijn. Dus plannen is lastig. Heb jij een idee hoe we dit in kunnen richten?
Wellicht wel. Ik hoor graag van je'. We hebben nog gebeld met elkaar. Thijs is overleed onverwacht snel op 27 maart van dit jaar. En Thijs, mijn antwoord heeft je vrouw Sylvia op 17 mei ontvangen. Zij nam jouw Zilveren Tulp in ontvangst, dankbaar voor alles wat jij betekende, voor haar, je gezin, en alle mensen om je heen. Thijs vond zijn rust. Hij is altijd perschef van PSV gebleven.
‘Ik dacht: dit is het dan, je mag blij zijn als je niet op vier wieltjes naar buiten gaat’
‘Het is niet logisch dat ik de rest van mijn leven perschef van PSV blijf’
Cartoonist Mat Rijnders (74) moest dik een jaar geleden zeer tegen zijn zin in afscheid nemen van zijn werk: spotprenten tekenen voor het Eindhovens Dagblad. Een herseninfarct maakte van de ene op de andere dag hem het tekenen onmogelijk. En na 48 jaar frustreert Mat dat tot op de dag van vandaag enorm. „Ik had nooit kunnen dromen dat ik zo mijn carrière zou afsluiten. Ik had graag de vijftig jaar volgemaakt bij de krant en mijn moment van afscheid zelf bepaald.”
Het moest zeker geen klaagzang worden maar een gesprek lang kan Mat zijn verbijstering over zijn lot niet onderdrukken. Zijn vrouw José luistert mee, montert hem op, bemoedigt hem. Het gaat langzaam de goede kant op. Hij kan steeds meer. Desondanks vindt hij het vooral uitermate lullig voor zichzelf. De tekenaar, ex-collega van mij bij het ED, stak nooit zijn ongezouten mening onder stoelen of banken, sterker nog: het was bijna een halve eeuw zijn broodwinning, het vertalen van zijn commentaar op de ontwikkelingen in de wereld naar tekeningen op papier.
Maar zijn tekenarm laat zich niet meer sturen. Er gebeurt gewoon niets, zegt Mat tot zijn eigen ontsteltenis. „Ik kijk ernaar alsof ik water zie branden. Het heeft niks meer met mij te maken. Als ik mijn hand naar het papier breng, dan blijft hij gewoon stilliggen. Er gebeurt niks. Het is gewoon dood. Er is niemand thuis! Ik kan de vorm verzinnen in
mijn hoofd, maar daar blijft hij dan zitten. Het is weg hier, helemaal weg”, wijst hij naar zijn hoofd. Het infarct kreeg hij eind februari 2022, het gebeurde tijdens het afwassen, vertelt hij een jaar later aan ED-redacteur Mario Bouwmans. De krant nam afgelopen februari met een fraaie bijlage, waarin veel teke-
zou hij moeten leren leven. En nu rest Mat niets anders dan zijn lot te accepteren. „Ik heb het afgelopen jaar gebruikt om aan het idee te wennen dat het gedaan is”, reageert hij. „Het is echt gedaan. Ik kan je mijn laatste tekening laten zien die ik heb gemaakt. Jammer dat het een moderne tekening is, hahaha. Ik ben naar de kloten gegaan in het afgelopen jaar, maar ik heb me voorgenomen om de situatie te accepteren.”
ningen van zijn hand, afscheid van de cartoonist die 48 jaar mede het beeld bepaalde. Zijn arm functioneerde ineens niet meer, hij liet van alles uit zijn handen vallen. Even hoopte Mat dat het vanzelf zou overgaan: 'Wat vanzelf komt, gaat misschien ook weer vanzelf weg'. Maar de neuroloog concludeerde anders. Hij had uitval en daarmee
Mat startte zijn carièrre als illustrator en politiek tekenaar in 1974. Daarvoor werkte hij bij een reclamebureau waar hij het grafische vak leerde. In 1976 richtte Mat met een aantal collega’s de studio Art Groep Eindhoven op, die in 1998 fuseerde met de Commilfo Artgroep. Mat werkte nauw samen met de latere ED-hoofdredacteur Cas van Houtert, die hem als hoofd opinie en commentator van de krant begeleidde bij zijn
‘Ik heb me voorgenomen aan de situatie te gaan wennen’
eerste schreden in de kolommen. Cas schreef ook het voorwoord in de uitgave die in 1999 verscheen ter ere van Mat’s 25-jarig jubileum, vol met cartoons. Scherpzinnig noemde Cas Marijn, zoals zijn pseudoniem luidde. 'Zelfs in de journalistiek kom je niet vaak mensen tegen die zo snel een ingewikkelde situatie kunnen doorgronden. En die vervolgens de kunst verstaan de essentie zó raak te verbeelden. Met een paar hoofdlijnen'. Mat leverde zijn tekeningen doorgaans binnen een halve dag aan, zo wil de overlevering. Cas noemde Mat bescheiden, en een man van weinig woorden, die niet voldeed aan het clichébeeld van een cartoonist. 'Ik ken politieke tekenaars met het uiterlijk van een vriendelijke bierdrinker, een plooivaste ambtenaar en een naïeve onderwijzer. Ik ken er maar één met het uiterlijk van een politieke tekenaar: Mat Rijnders'. Zijn indruk van de kunstenaar bleek een misvatting, want het overleg
over zijn bijdrage aan de krant van die dag had over het algemeen een hoog entertainmentgehalte, constateerde Cas. En door de jaren heen zag hij de tekenaar groeien in zijn rol. Mat nam een hoge vlucht, aldus Cas: 'Van goed via beter naar uitstekend. Net als bij grote kunstenaars voltrok de
Cas onthult tevens de bijzondere werkwijze van Mat. Alle tekeningen worden in de definitieve versie gespiegeld. Met andere woorden: hij tekent het spiegelbeeld van wat hij beoogt. Waarom? ‘Omdat de lijnen gespiegeld aan snelheid winnen’, citeert hij de cartoonist. ‘Voor mij zijn de tekeningen op die manier pas af. Al ben ik de enige die het ziet, toch moet het zo’. Voor wie het onverhoopt niet begrijpt, die heeft pech gehad. Mat praat niet over zijn kunst.
MEESTE ZORGEN
ontwikkeling zich van complexiteit naar eenvoud en van uiterlijkheden naar de essentie. Een enkel beeld vervangt uiteindelijk een lang en ingewikkeld betoog. Het schaamrood op de kaken van het Vrijheidsbeeld legt de gevoelens van een heel volk over zijn president bloot'.
Terug naar het heden en 6.500 spotprenten verder… Drie keer per week gaf Mat Rijnders via zijn tekeningen commentaar op de actualiteiten in het nieuws, 48 jaar lang. Dat getuigt niet alleen van creativiteit maar vooral ook van discipline, standvastigheid, verantwoordelijkheidsgevoel, drive en uithoudingsvermogen. Nou niet allemaal kwaliteiten die automatisch worden toegedicht aan een creatieveling.
‘Ik ben een bemoeial die commentaar levert’
Hij leest nog steeds de krant, maar veel minder dan vroeger, zegt hij. Het interesseert hem ook niet meer. En daar maakt hij zich de meeste zorgen over. „Dat ik mijn interesse kwijt ben. Interesse in de wereld, in de mensen… Het boeit me niet! Mijn reden van werkzaam bestaan is weg. Dat is verrekte confronterend. Ik heb mijn werk niet kunnen afmaken. En het valt nog tegen hoor, om te accepteren dat het finito is.”
Als hem dit vijf jaar geleden was overkomen, dan was hij hartstikke gek geworden, verklaart Mat. „Ik had ook van een ladder kunnen vallen en in een stoel terecht
kunnen komen. Bij mij is mijn hoofd van de ladder afgeflikkerd. Ik wil niet dat het een klaagzang wordt want er zijn genoeg mensen die er nog veel beroerder aan toe zijn en daar vreselijk mee tobben. Ik voel nou ook hoe lullig dat kan zijn.”
'In de tekeningen kon ik alles kwijt', vertelt hij aan Mario Bouwmans.
'De ergotherapeut in het ziekenhuis wilde met mij samen, thuis achter de computer, proberen het tekenen te oefenen. Hartstikke lief, maar nee hoor. Dat zou niet werken. Verder kan ik nog alles. Cryptogrammen oplossen, woordpuzzels. Cijfers is wat lastiger'.
BEMOEIAL
Zijn gevoel voor humor heeft Mat in elk geval niet verloren. „Ik kan naar andere mensen redelijk cru zijn in mijn grappen. Als dit een politicus zou overkomen, dan zou ik het wel weten, maar nou overkomt het mij”, schertst hij. „Ik kan je nog steeds ondersteboven lullen, maar als ik moet performen dan is het weg.”
Terwijl hij dat nog steeds zo graag wil. Het woord dwangmatig valt.
„De drive is er. Nog altijd. Het zit in mijn aard; ik ben een bemoeial die commentaar levert op zijn omgeving en situaties.” Tegen
Mario zegt hij hierover: 'De functie van een prent is de lezer raken'.
Vervolgens valt het woord loslaten. Mat: „Ik kan gewoon geen commentaar meer leveren. Dat kan in mijn geval namelijk maar op één manier en dat is met een tekening. En als je niks anders kunt…, nergens voor geleerd hebt... Ik ben uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel. We hebben het goed. Het is zoals het is.” Zijn carrière is evident. Zijn maatschappelijke betekenis als politiek tekenaar evenzeer. Even is hij bang dat zijn herseninfarct en gedwongen afscheid de ontvangst van een Zilveren Tulp in de weg staan. Het gesprek was ook al niet wat ik er als journalist misschien van verwachtte, oppert Mat: „Daar zit je dan met je goede fatsoen!”
Ik kom er wel uit, beloof ik hem: ‘Je hoeft met mij geen medelijden te hebben’. Waarop Mat riposteert: „Dat heb ik ook niet, haha.” Zo kennen we hem. Hij tekent weliswaar niet meer maar de oude Mat is er nog steeds.
Philips en PSV zijn al bijna 110 jaar jaar onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het Eindhovense bedrijf richtte in 1913 ten behoeve van zijn werknemers de Philips Sport Vereniging op: sporten zou tenslotte zorgen voor fittere en betere medewerkers. Alhoewel de rol van Philips in de loop der jaren is veranderd, blijft zeker de maatschappelijke betrokkenheid van het gezondheidstechnologiebedrijf na 110 jaar nog steeds regelrecht overeind staan.
TEKST: EDDY JANSEN | FOTO’S: KEES MARTENS/DCI MEDIA
”Philips en PSV zijn niet los van elkaar te zien”, zegt Guus Pennings, Head Brand & Sponsorships van Philips. „Philips is Eindhoven en omgekeerd. Van de 11.000 medewerkers in Nederland werkt het merendeel op de productie- en innovatielocaties in Best en Eindhoven.”
In 2021 sloten Philips en PSV een nieuw tienjarig contract. „Dat lijkt heel vanzelfsprekend, want Philips en PSV hóren bij elkaar. Ik denk dat Philips in financiële zin ook nu nog steeds de grootste sponsor van PSV is. Alleen is onze rol nu anders: van sponsor zijn wij strategisch partner geworden. Philips is onderdeel van het Brainportpartnership. Daarnaast staat ons shield als badge op het shirt. En het stadion blijft gewoon Philips Stadion heten.”
De multinational is de laatste jaren enorm veranderd. Philips was een breed georiënteerd elektronicaconcern, maar anno 2023 is het een bedrijf dat zich helemaal richt op de gezondheidstechnologie. Pennings: „In de samenwerking met PSV zet Philips een tweetal dingen centraal: heel belangrijk is dat wij onze nieuwe positie als leider in
de gezondheidstechnologie willen onderstrepen. Denk daarbij dat wij al onze nieuwe ontwikkelingen ter beschikking stellen aan PSV, om beter, fitter en vitaler te worden en uiteindelijk beter te presteren.”
Pennings noemt een voorbeeld. „Clubarts Wart van Zoest gebruikt de Lumify. Dat is een door Philips ontwikkeld mobiel echoapparaat, waarmee Wart al tijdens een wedstrijd of direct erna in de kleedkamer een echo kan maken van een blessure, waardoor de speler niet eerst naar het ziekenhuis moet. Daarmee kan dus essentiële tijdwinst geboekt worden. Voor Philips is het belangrijk dat juist de clubarts van PSV dat apparaat gebruikt en daar ook een enthousiaste ambassadeur van is.”
Zo speelde Philips tijdens de corona-pandemie ook een rol in het leveren van speciale mondkapjes met een ventilatieroostertje, een fresh air mask. „Dat maakte het voor de spelers wat gemakkelijker om zo’n mondkapje in de bus en bij diverse stadionprotocols te dragen”, zegt Pennings.
Philips en PSV werken bij de ontwikkeling van nieuwe medische technologieën nauw samen met het Anna Ziekenhuis en het daaraan gekoppelde TopSupport. „Daar vinden vaak pilots plaats, die in een later stadium uitgerold worden naar PSV.”
bank Sanquin. Een campagne die extra in de belangstelling kwam door de ziekte en het overlijden van PSV-perschef Thijs Slegers.
Een heel tastbaar voorbeeld komt volgens Pennings uit de personal care. „Neem de SoniCare tandenborstel. Dat is een vinding van Philips. We weten dat veel blessures, ontstekingen en andere zaken die presteren belemmeren, in je mond beginnen. Samen met PSV geeft Philips in de PSV-jeugdopleiding workshops over het belang van een gezond gebit en mondhygiëne. In feite is de rol van Philips niet eens zo heel veel anders dan 110 jaar geleden. PSV is tenslotte opgericht om het welzijn van de medewerkers van Philips en hun gezinnen te bevorderen. Jaren geleden prijsde Philips via PSV televisietoestellen aan. Of zonnebanken. Of strijkijzers. Nu zijn dat onze producten uit de gezondheidstechnologie. Allemaal met als uitgangspunt om het welzijn en dus de prestaties van de spelers van PSV zo optimaal mogelijk te maken. Hoe mooi is het als je daar een wezenlijke bijdrage kunt leveren. Dát is de essentie van ons partnership.
De tweede pijler is dat Philips in 2030 jaarlijks het leven van 2,5 miljard mensen op de wereld beter wil maken. Daar leveren alle 74.000 mensen die bij Philips werken in meer dan honderd landen een bijdrage aan. Ik weet, wij kunnen niet iedereen beter maken, maar we kunnen hen wel van een impuls voorzien, een zetje in de rug geven om het even wat aangenamer te maken. Dat klinkt mooi, maar hoe doen we dat dan? Toen PSV vorig jaar de beker won, zijn spelers met die beker naar ziekenhuizen in de regio gegaan. Op bezoek bij kinderen, die allemaal een goodie kregen in de vorm van een bekerbadjas. Dát faciliteert Philips allemaal. Ook in de coronatijd hebben spelers van de PSV-legends, Berry van Aerle, Luc Nilis, Jan Heintze, de broers Van de Kerkhof, op hoogwerkers bejaarde mensen in verzorgingstehuizen bezocht, mét de in 1988 gewonnen Europa Cup 1 natuurlijk! Of je het leven van die mensen beter maakt, weet ik niet. Maar hun dag in elk geval wel.”
Het meest recente aansprekende voorbeeld is de campagne die Philips en PSV hebben opgezet met bloed -
Pennings: „De campagne werd gelanceerd in de fase dat iedereen in de veronderstelling was dat Thijs beter zou worden. Toen bleek dat dit niet zo was en Thijs de persoonlijke oproep deed om donor te worden, nam de campagne een enorme vlucht. We hebben toen onze aanpak ook direct bijgesteld. Philips wilde Thijs’ oproep faciliteren en we stelden ons budget, onze kanalen en onze collega’s ter beschikking om duizenden nieuwe donoren te vinden. Zo droeg Philips bij aan de bestickering van de truck, aan de speciale ESPN tv-uitzending die vanuit De Verlenging kwam, uitingen in de stad en op de High Tech Campus.”
Het gaf de samenwerking tussen Philips en PSV een heel andere dimensie. Pennings: „We riepen mensen op om te geven. Voor een ander. Maar ook geven om elkaar. We leven in een tijd dat er veel bloed nodig is in de zorg. Philips en PSV hebben een bloedband, het PSV-bloed stroomt door onze aderen: er waren heel wat redenen voorhanden om deze actie met Sanquin tot een succes te maken.
De inzet van Thijs voor deze campagne was geweldig. Hij heeft zijn netwerk ingezet en heeft enorm veel betekend voor het welslagen van de campagne. Dit succes, en de levens die daardoor worden gered, is echt een onderdeel van zijn nalatenschap.
We hadden ons als doel gesteld om 1.913 nieuwe donoren te werven, een aantal naar het oprichtingsjaar van PSV. Sanquin hoopte in de regio op een aantal van 2.000 om de komende jaren voldoende aanwas te hebben. De mededeling van Thijs op 2 februari van dit jaar dat de doktoren niets meer voor hem konden doen, liet de donoractie door het dak gaan. Uiteindelijk heeft de campagne meer dan 4.500 nieuwe bloeddonoren opgeleverd, een fantastisch resultaat! Thijs heeft wat dat betreft heel wat teweeggebracht. Thijs en deze campagne kunnen daarom nooit meer los van elkaar gezien worden.”
‘PSV is opgericht om het welzijn van de medewerkers van Philips en hun gezinnen te bevorderen’
‘Uiteindelijk heeft de campagne meer dan 4.500 nieuwe bloeddonoren opgeleverd, een fantastisch resultaat!’
Als je de atelierwinkel in de Hoogstraat binnengaat en linksaf de werkplaats inloopt, dan maak je meteen vrienden. Dat overkwam mij toen ik me meldde voor het maken van dit verhaal. Michel, een van de kunstenaars schudde mij de hand, gaf een knuffel en een smakkerd op mijn wang. „Welkom bij ons”, aldus Michel. Dit jaar jubileert Kunst & Ko met een feestelijke expoweek in juni.
TEKST: WIM RAAIJMAKERS | FOTO’S: EDDIE MOL
De vrije expressie die gastheer Michel kenmerkt is ook karakteristiek voor de kunstwerken die hij en zijn collega-kunstenaars vervaardigen. De mensen die hier hun dagbesteding doen, mogen dan verstandelijke beperkingen hebben. Maar wat zij met verf, papier-maché en keramiek maken, straalt een vrijheid en vrolijkheid uit die rechtstreeks je hart binnenkomt. Deze sprankelende kunst decoreert via de kunstuitleen nogal wat huiskamers en ruimtes bij ondernemingen.
Waldie van Wetten (60) is een van de begeleiders van het eerste uur. Samen met een team van vijf activiteitenbegeleiders zorgt ze hier voor het reilen en zeilen. Ze vertelt over de oorsprong van Kunst & Ko. „We zijn ooit begonnen op een locatie waar we creatieve dagbesteding gaven. De schalen die we maakten, verkochten we wel eens op markten. Later bleek dat winkelondernemers deze kochten en hier goed aan verdienden. Ik bedacht hoe leuk het zou zijn als cliënten zelf hun spullen konden verkopen. Ik had de overtuiging dat dit commercieel levensvatbaar is. Onze leidinggevenden daagden ons uit om een projectplan te schrijven en daarmee was het spel op de wagen. Ons enthousiasme was zo sterk dat we binnen een mum van tijd drie locaties in het oog kregen en dit pand selecteerden. De prachtige boogramen aan de straatkant en de sfeervolle inrit. We zagen het gewoon meteen voor ons."
Walther Vastgoed is eigenaar van de opstal en Lunet huurt het. Het pand zit Kunst & Ko inderdaad als gegoten. Via de inrit bereik je de hoofdingang en kom je in een hal van waaruit je door de verbrede deuropeningen het atelier en de kunstenaars aan het werk kunt zien. De kans is groot dat Wendy Khodabaks aan een administratief klusje werkt terwijl ze jou binnen ziet komen. En als je rechtsaf in de winkel wilt zijn dan zorgt Wendy dat een begeleider je komt helpen.
„De Lage Landen zijn al lange tijd vrienden met Kunst & Ko. Dat begon ooit met een veiling van ons werk op een vrijwilligersdag. Vanaf het moment dat Jan, de contactpersoon van DLL, eenmaal hier is komen kijken heeft hij zijn hart aan ons verpand.”
En dat is ook de ervaring die de Eindhovense burgemeesters, buurtbewoners en klanten steeds
hebben wanneer ze in contact komen met de pure en spontane artiesten van Kunst & Ko. Van Wetten over de cliënten: „Wij denken hier vooral in mogelijkheden. De verstandelijke kwaliteiten van onze mensen mogen dan wel beperkt zijn maar als ze zichzelf kunnen zijn, ervaar je de authentieke blijmoedigheid, sociale gevoeligheid, eerlijkheid en onvoorwaardelijke liefde. In deze talenten zijn zij de uitblinkers en dat geeft de kenmerkende uitstraling aan hun kunstwerken.
We krijgen vanuit Lunet de ruimte om te denken als ondernemers, dus in kansen. De Kunstuitleen en verkoop dragen voor een belangrijk deel bij in de kosten van het geheel. Hierdoor kunnen we al 25 jaar op deze mooie locatie werken. Dat betekent ook dat de creaties verkoopbaar moeten zijn. Al vanaf 35 euro per jaar heb je een echte Kunst & Ko in huis. Als een klant een werk koopt van een cliënt die op dat moment aanwezig is dan halen we hem of haar er even bij. De trots bij onze kunstenaar en de vrolijkheid die je dan op alle gezichten ziet...dat maakt Kunst & Ko tot de vrolijkste winkel van Eindhoven."
Atelier en winkel: Hoogstraat 69, 5615 PA Eindhoven www.kunstenko-eindhoven.nl
KUNST & KO is een dagbestedingsatelier onder de vlag van Lunet. Mensen met een verstandelijke beperking maken hier expressieve kunst. Kunst & Ko viert haar 25-jarig jubileum met een expositie van 3 t/m 7 juni in Galerie de Kruisruimte, Generaal Bothastraat 7e te Eindhoven.
‘Buurtbewoners en ondernemers surften mee op de golven van onze bevlogenheid’
Emilie houdt ook veel van de dieren op de boerderij in Heeze waar ze drie dagen per week werkt. Op maandag begint ze haar week bij Kunst & Ko en op vrijdag sluit ze die af. In de 12,5 jaar die Emilie schildert, ontwikkelde ze als specialiteit reliëf paints: met verf rechtstreeks uit de tube accentueert ze uiterst gedetailleerd de eerder geschilderde vormen. Emilie rijdt paard, tennist en maakt gedichten. Ze schreef ‘Ode aan Eindhoven’ dat prijkt tussen de uitgaven van artistieke stadsgenoten. De slotzin: ,,Ik ben blij dat ik in deze stad woon. Eindhoven Retteketet.”
Tom raakt in een flow door het draaien van bolletjes klei. Deze verwerkt hij in keramiek schalen en vazen. Verder weet hij alles van papier-maché en het maken van fantasievogels. Grote ballonnen worden buiken die smaakvol gedecoreerd worden door Tom. Thuis op zijn kamer heeft Tom gezelschap van een zwarte Vlaamse Gaai.
Hij heeft het meedoen en het samenwerken van zijn vader geleerd. Als knecht mocht hij de timmerman meehelpen met sjouwen en netjes opstapelen van bouwmaterialen. ,,Samenwerken is fijn. Want dan ben je sneller klaar.”
Nina houdt ontzettend veel van de kleur blauw. Maar op oranje is ze pas echt dol. Ook vindt ze dierenprints op modestoffen erg interessant en combineert ze graag met kledingstukken. Hier bij Kunst & Ko, staan vazen en schilderijen in haar favoriete kleuren en prints. Als je naar de winkel komt laat ze die graag persoonlijk aan je zien.
Nina werkt ook nog twee dagen in lunchroom en ontmoetingspunt ‘Bij Merel’ in Oirschot. Familie is super belangrijk. En meisjes. ,,Ik val namelijk op meisjes…Yep!”
‘Als ik dans dan kan ik
Muziek inspireert Gaby tot het schilderen van de meest markante en treffende portretten. Ze hoort een nummer of een songtekst en heeft het daar dan over met haar begeleider Sandra. Van hieruit komen de beelden en de kleuren die tot bijzondere schilderijen uitgroeien.
In Eindhoven vind je bij een podotherapeut een grote vrolijke voet. Bij een tandarts een reuzenkies van papier-maché. Onmiskenbaar creaties van Gaby. En voor haar opa die in de verzorging bij Vitalis zat, regelde zij een expositie. Zodat hij het werk van Gaby nog kon bewonderen. Ze houdt van zingen en deejayen bij Radio Lunet.
Meng traditionele Deutsche Gründlichkeit met bourgondische gastvrijheid en dan staat het innovatieve Miele Experience Center in Eindhoven op precies de juiste plek. Midden in het stadscentrum maakt het Miele Experience Center prominent deel uit van de Nieuwe Emmasingel. Helemaal thuis in pionierend Brabant gaat het verhaal van Miele verder…
Een verhaal dat in 1899 begon met de fabricage van botermachines en melkcentrifuges. Het Duitse bedrijf produceerde in de vorige eeuw - en dat weten niet veel mensen - ook een tijdlang auto’s en veel verkochte brom- en motorfietsen. Die tref je nu alleen nog in musea, want vanaf 1960 ligt de focus van Miele uitsluitend op de productie van slimme huishoudelijke apparatuur.
Het familiebedrijf wordt geleid volgens drie onwrikbare principes: continu alert op kwaliteit en hoogwaardige service vanwege de stellige overtuiging dat alles altijd beter kan. Streven naar de allerhoogste graad van consumententevredenheid, want hoge gebruikerswaarderingen zijn de krachtigste aanbevelingen. En natuurlijk het unieke design. Voorbeeld? Koken in een stoomoven van Miele moet net zo’n lust voor het oog zijn als het voor de smaakpapillen is.
„We maken al bijna 125 jaar kwalitatief hoogwaardige apparaten die lang meegaan. Deze lange levensduur is de ultieme bron van duurzaamheid en daarin blijven wij ons positief onderscheiden.”
Ondertussen bouwen de nazaten van de oprichters gestaag verder aan het bedrijf. Daarbij altijd de lange termijn voor ogen houdend: bij Miele denken ze namelijk niet in kwartaalcijfers maar in generaties. Op diverse locaties in Nederland kunnen particulieren en ondernemers zich inmiddels onderdompelen in de wereld van Miele. Er zijn was-, woon- en kookwerelden in Experience centra in Vianen, Amsterdam, Leidschendam en sinds kort dus ook in de bruisende Eindhoven binnenstad. Met dit ‘Home of Miele’ is het Experience Center dé huiskamer van innovatief, ondernemend en toekomstbestendig
Eindhoven. Daarbij gaat het Miele om méér dan de verkoop van inductiekookplaten, wijnklimaatkasten, koffiemachines en stoomovens. Tijdens verschillende productpresentaties geeft Miele-chef Machiel van der Graaf kookdemonstraties, workshops en andere thematische events voor thuiskoks en patrons. Dat doet Machiel elke vrijdagavond én op speciaal verzoek van bijvoorbeeld ondernemersnetwerken, expatclubs en verenigingen van eigenaars. Machiel: „Eigenlijk hoef jij, als keukenprins(es), niet eens te kunnen koken. Onze slimme ovens doen dat voor jou. Het enige dat jij doet is het aantikken van touchscreens. En zelfs dat kan via een app op jouw telefoon.” Een oven die met je meedenkt: ze bestaan dus echt. Je zou bijna even liefkozend over het strakke design willen aaien. Bijna.
Samen met lokale ondernemers ontwikkelt team Eindhoven, dat naast de chefkok bestaat uit een viertal Miele-adviseurs met kennis tot op detailniveau, evenementen en activiteiten voor productgerelateerde partijen in de Brainportregio. Deze kunnen hun eigen besloten event met achterban of doelgroep ín het Miele Experience Center organiseren. Het is de bedoeling constructieve samenwerkingsverbanden aan te gaan: „Wij willen het eigen merk laten groeien en gaan graag in zee met witgoedverkopers, designstudio’s en interieurbouwers. Samen staan we sterker. Ons ‘Home of Miele’ wil bekend zijn in en met de buurt én een goede buur zijn.”
Het Experience Center is een winkel waar iedereen voor oriëntatie en advies terecht kan. Dompel je gerust eens onder in de wereld van Miele en kom kijken, luisteren, proeven, aaien…
huiskamer van innovatief, ondernemend en toekomstbestendig Eindhoven
Wie A Jansen bv googelt, leest dat het bedrijf oplossingen biedt op het gebied van infra, recycling en beton: ‘Alle oplossingen onder één groen dak: klantgericht, effectief en snel’. Maar de meeste mensen zullen Jansen kennen van de milieuprocedures en heibel met de omgeving. Eigenaar Toon Jansen weet het. Hij voelt zich niet altijd even goed begrepen. Vergroening is al zo’n dertig jaar zijn doel.
„Ze zien alleen maar de vrachtauto’s rijden, en dat er gesloopt en beton geleverd wordt, maar wij zijn met veel meer bezig”, reageert Toon min of meer verongelijkt. „Ook met de omgeving. Wij proberen echt groen bezig te zijn. Dat hebben we van huis uit, dat doe ik al heel lang. Ik volg de ontwikkelingen vanaf het begin. Ik heb de wereld zien veranderen. Van storten naar verbranden en recyclen. Dat heb ik allemaal meegemaakt en doorgemaakt, en daar heb ik op ingespeeld.”
Achter de ronkende tekst van A Jansen bv op de site gaat een gepassioneerde ondernemer schuil. Die al meer dan vijftig jaar actief is in de bouw. In 1971 begon hij als eenmanszaak vanuit huis in Gerwen, met de aankoop van een tweedehands laadschop. Een jaar later breidde hij al fors uit, naast het huis moest een loods worden geplaatst. In 1981 startte hij met het recyclen van puin in Helmond, in 1984 verhuisde zijn bedrijf naar industrieterrein Eeneind in Nuenen. In 1985 verwierf Toon een grote opdracht van de Razob: vervoer van 600.000 ton afval per jaar naar vuilnisstortplaats Gulbergen. Hier verrees met een hoogte van 62,3 meter het ‘dak van Brabant’ inclusief een fraai natuurgebied met golfbaan. Eind 2004 vestigde het hoofdkantoor zich aan de Kanaaldijk Zuid in Son. Hier staat ook de betoncentrale vlakbij. Inmiddels is Jansen internationaal actief en telt de onderneming 400 werknemers verdeeld over vestigingen in Eindhoven, Helmond, Amsterdam, Moerdijk, Breda en Meissen (Duitsland) en Son. Hij verwerkt op jaarbasis één miljoen ton minerale afvalstoffen tot grondstoffen. Per jaar wordt er 350.000 ton beton geproduceerd. Hij heeft 120 vrachtwagens op de weg. De omzet is honderd miljoen euro per jaar, waardoor Jansen een grote speler is op de markt. De multifunctionele Legioblocken dragen hier voor twintig procent toe bij. Ze worden in heel Europa verkocht, 200.000 per jaar. Waaronder aan Defensie.
Zuinig
De cyclus was tot voorheen afval verzamelen, opslaan„Een berg maken”, aldus Toon - en ergens nieuwe gaten maken voor de verwerving van grondstoffen om een en ander te verwerken. „Dat moet eens afgelopen zijn!”, betoogt hij. „Ik ben hierin voorloper en krijg toch kritiek. Terwijl wij pure grondstof willen produceren. Niemand heeft last van mij. Maar via procedures tegen de berg hier heb ik vier jaar vertraging opgelopen. Vier jaar! Ondertussen beschik ik over alle benodigde vergunningen. We kun-
nen probleemloos draaien.”
Circulariteit geldt ook voor de verwerking van puin, beton, asfalt en andere materialen zoals metalen. Neem opnieuw de Thermische Reinigingsinstallatie… „Die hebben we gebouwd om teerhoudend afval te recyclen. Hieruit komt zand en grind en dat kan ik weer hergebruiken in mijn beton en legioblocken. Waardoor we minder hoeven af te graven in Limburg. Want dat kan ook niet tot in het oneindige hè? We zijn zuinig met onze grondstoffen. Niet alles weggooien, hebben we geleerd. Alles hergebruiken, en dat doen we op grote schaal. Neem de groene beton. Daarin zijn wij echt voorloper. Op veel gebieden trouwens. Dat roep ik hard. Groen beton bestaat voor zeventig procent uit gerecycelde grondstoffen.”
Dat de buitenwereld vaak een verkeerd beeld heeft van zijn bedrijf kan hem wel eens frustreren, bekent hij. Toon wil zelf-voorzienend zijn. Maar het beeld wordt gedomineerd door de berg puin die al jaren op zijn terrein ligt. Terwijl circulariteit decennia deel uitmaakt van zijn beleid. De grootste innovator is Toon zelf. Altijd op zoek naar oplossingen die kunnen bijdragen aan een beter milieu. „Ik ben daar zelf heel creatief in. Wij zetten snel stappen. Daar hou ik van. Dingen snel oppakken. Dat wil niet zeggen dat alles lukt, maar we moeten het wel blijven proberen.”
De laatste, grote innovatie is de Thermische Reinigingsinstallatie op het terrein in Son voor de verwerking van grote hoeveelheden teerhoudend asfalt. Daar is op jaarbasis 3,5 miljoen kuub aardgas voor nodig. Toon wil zelf biogas gaan produceren waarop de installatie kan draaien. En dat is een prettige bijkomstigheid gelet op de aardgasprijzen. Hij hoopt binnenkort een proeflocatie voor de gasproductie te openen en over een paar jaar zover te zijn.
Elektrisch
De volgende stap is om ook zelf elektriciteit op te wekken. Zodat het bedrijf helemaal van ‘het net’ af kan. Sterker nog; ook de omgeving van energie kan gaan voorzien. Gedacht wordt aan wijken en gebieden in Eindhoven. Hij noemt Woensel en Strijp-T als voorbeelden. „Ik ben daar al jaren mee bezig”, verklaart Toon, „zelf gas en stroom maken. We zijn in gesprek met warmtenet Ennatuurlijk over de levering van warmte aan in eerste instantie twintigduizend woningen en in tweede instantie dertigduizend.”
‘Ik heb de wereld zien veranderen. Van storten naar verbranden en recyclen. Daar heb ik op ingespeeld’
Ook zijn wagenpark, bestaande uit de opvallende geel-rode vrachtwagens, ontkomt niet aan verduurzaming. „Elektrisch zal wel de toekomst zijn. Of anders waterstof. Dat is een betere brandstof voor ons. Dan blijf je beter op krachten en heb je een minder grote batterij nodig. Dat past beter bij de vrachtwagen. Overigens niet als je door de stad gaat. Dan is elektrisch prima. Maar voor het internationale vervoer is waterstof beter. Het kan zijn dat wij beton elektrisch gaan bezorgen. En de elektriciteit maken wij hier dan zelf.”
Lijn
Toon is inmiddels ruim pensioengerechtigd. Wordt het niet eens langzaam tijd om van de bestaande natuur te gaan genieten in plaats van dubbele werkweken draaien om het bedrijf te vergroenen? Hij heeft twee dochters in de zaak werken. Maar het is niet vanzelfsprekend dat ze hun vader opvolgen, zegt Toon. „Ik moet ze daarmee niet belasten”, vindt hij. „Ze moeten vrij kunnen kiezen.
Ze zullen altijd blijven ondernemen, dat zit bij ons in het bloed, maar ze maken hun eigen keuzes, volgen hun eigen weg.”
Dus heeft Toon bedacht nog zeker vijf jaar werkzaam te blijven in zijn eigen onderneming. Niet per se als directeur overigens. „Ik heb voor mijzelf de lijn uitgezet. Ik wil in de komende jaren blijven ontwikkelen en vernieuwen. Dat vind ik leuk.
We hebben in Moerdijk een super mooi recyclingbedrijf waarin we metaal terugwinnen: aluminium, koper en roestvrij staal”, schakelt hij in zijn enthousiasme naadloos over op een aansprekend voorbeeld van innovatie. „Dat komt uit auto’s en elektronica. Dat was vroeger allemaal afval. Ik denk op jaarbasis zo’n 1.500 ton koper, en 500 ton aluminium. Heel apart. We hebben dat bedrijf overgenomen en doorgestart. We recyclen die troep helemaal automatisch. Twintig uur per dag.
Mijn streven is om binnen die vijf jaar als eerste helemaal zelf-voorzienend zijn. Dat zou ik mooi vinden.”
‘Ik heb voor mijzelf de lijn uitgezet. Ik wil in de komende jaren blijven ontwikkelen en vernieuwen. Dat vind ik leuk’
MAIKEL STAPS, DIRECTEUR STAM + DE KONING BOUW:
„Je zou kunnen zeggen dat Stam + De Koning Bouw is meegegroeid met de stad Eindhoven en de regio. Toen ik er in 2000 begon, waren we echt nog een stuk kleiner. We bouwden vooral grondgebonden woningen aan de randen van de stad en mijn eerste project was een bedrijfsverzamelgebouw in Deurne. Nu realiseren we vooral complexe binnenstedelijke projecten, vaak hoogbouw. En als projectdirecteur gaf ik de laatste jaren leiding aan de realisering van Brainport Industries Campus, een gecompliceerd project waar heel veel verschillende partijen bij betrokken zijn.”
TEKST: PETER BLEES | FOTO: CHARLOTTE GRIPS
Maikel Staps vertelt het met enige bescheidenheid. Hij is nu bijna drie jaar directeur van Stam + De Koning Bouw, een van de 130 ondernemingen van bouwgigant VolkerWessels. Zoals het bouwbedrijf is meegegroeid met Eindhoven, zo is Staps meegegroeid met het bouwbedrijf. Begonnen als uitvoerder in een tijd dat grondlegger Toon de Koning nog actief was in het bedrijf, stond hij letterlijk met zijn voeten in de klei. Hij heeft ook enige tijd werkvoorbereiding gedaan en groeide in tien jaar tijd uit tot een ervaren zelfstandig projectleider. Ook dat deed hij weer zo’n tien jaar en in de laatste twee jaar van die periode was Staps tevens projectdirecteur voor Brainport Industries Campus, een ontwikkeling van zusterbedrijf SDK Vastgoed. „In die tijd kreeg ik de kans om samen met Arno van Tilburg de directie van het bouwbedrijf te voeren, waarbij ik vooral leiding gaf aan de operatie. Toen Arno vertrok om regiodirecteur West van VolkerWessels te worden, heb ik de mogelijkheid gekregen als directeur meer
de commerciële kant op te gaan. Daarbij hoort ook het acquireren van bouwprojecten, de samenstelling van de bouwteams, de prijsvorming en dergelijke.”
Ben je een ander type directeur omdat je echt van de bouwplaats afkomstig bent?
„Ik vind het wel prettig dat ik de inhoud en de mensen in het bedrijf ken, dat is een voordeel. Ik kan snel de relatie leggen van plan naar uitvoering. We doen woningbouw, utilitaire woningbouw (meer complexe appartementengebouwen) en utiliteitsbouw. Ik heb als projectleider veel transformaties mogen doen in de tijd dat die opkwamen. Bijvoorbeeld de transformatie van de gebouwen van Philips Lighting aan de Emmasingel, dat was toen de grootste van Nederland. In mijn nieuwe rol gaat het er ook om de juiste mensen bij de klanten te kennen en te verbinden. Aan de andere kant is het fijn als je een echte bouwer bent, die ook snel de kansen en risico’s in de uitvoering van al die mooie plannen ziet en hiervoor passende en werkbare oplossingen kan aandragen.”
'Ik vind het prettig dat ik de inhoud en de mensen in het bedrijf ken, dat is een voordeel'
Hoe zit het met de digitalisering en automatisering in de bouwbranche en Stam +De Koning en leidt dit tot minder fouten op de bouwplaats?
„Wij hebben het proces sterk gedigitaliseerd en dat biedt enorm veel voordelen. Met BIM (Building Information Modelling, digitale bouwinformatiemodellen) lopen wij als Stam + De Koning mede voorop, dat horen wij echt uit de markt terug. Al onze projecten werken we in 3D uit, vaak al in 4D, dan is de factor tijd ook meegenomen. Maar bouwen blijft mensenwerk en in de informatieoverdracht gaat soms kennis verloren. Goede communicatie is belangrijk en ook hierin speelt automatisering een belangrijke rol. We laten ons soms ook meeslepen in complexe architectuur en dan zoek je in de detaillering soms de grenzen op en daar kunnen ook fouten ontstaan. Onze toegevoegde waarde is die kritische punten te benoemen en uit te filteren in het ontwerptraject. Maar wij lopen echt voorop in innovatie. We hebben bijvoorbeeld sinds kort een eigen dronepiloot die is opgeleid en gecertifi-
ceerd om in Eindhoven te mogen vliegen. Daar kunnen we onder andere gevelinspecties mee uitvoeren.”
Waar is Stam + De Koning Bouw nu druk mee bezig?
„We werken hard aan een aantal complexe projecten in Eindhoven. Nieuw-Bergen, met 237 woningen in verschillende segmenten, is van start gegaan. Dat is een zeer uitdagende ontwikkeling van SDK Vastgoed, een complexe locatie met een heel bijzondere architectuur. En de markt is nu best moeilijk met de gestegen prijzen. We zijn ook begonnen met Eurostaete, totaal 479 appartementen naast het Philips Stadion. Dat is een project van Interesting Vastgoed en Van Deursen Groep. Op de aangrenzende bouwplaats zijn we ook druk met Hartje 2.0 van SDK Vastgoed. Op Strijp-S zoeken we de hoogte weer op met het project Lighthouse, dat heette eerst Toren Niko: 333 appartementen in een gebouw van meer dan 100 meter hoog. Aan de rand van de Wielewaal werken we aan project De Wiele, ingeklemd tussen Drents Dorp en de Wielewaal. Daar
‘We hebben bijvoorbeeld een eigen dronepiloot voor onder andere gevelinspecties’BRAINPORT INDUSTRIES CAMPUS (BIC)
bouwen we grondgebonden woningen en appartementen in de vrije sector en sociale huur. En we zijn nog steeds bezig met Brainport Industries Campus, de afronding van fase 1. Daarnaast hebben we een aantal projecten in voorbereiding voor de woningbouwcorporaties: voor Trudo op Strijp-S en voor Woonbedrijf.”
Een flinke portefeuille. Hebben jullie voldoende mankracht om dit allemaal uit te voeren of hebben jullie ook grote personeelstekorten?
„We hebben de personeelsbezetting redelijk onder controle. Gelukkig hebben we ook veel jonge mensen. We zijn een paar jaar geleden heel bewust begonnen met het binnenhalen van nieuw talent. Dat lukt ook, want onze bijzondere projecten in Eindhoven trekken echt wel studenten van mbo, hbo en universiteit aan. We hebben daarnaast speciale programma’s waarmee we afstudeerders en stagiaires aan ons binden. Aan vaklieden is nog moeilijk te komen. Bij ons onderhoudsbedrijf Van Asperdt lukt dat nog wel omdat er veel diversiteit in het werk zit.
Maar voor grote projecten blijft het moeilijk om bijvoorbeeld timmerlieden te vinden. Daar is een timmerman ook meer montagemedewerker. We proberen op ieder project eigen mensen te hebben, dat zijn toch de oren en de ogen van de uitvoerder, maar we werken ook veel met onderaannemers. Wij noemen dat liever partners, want wij geloven echt in samenwerking.”
Hoe is de leeftijdsopbouw van jullie personeelsbestand?
„Van de 150 collega’s zijn er zeker veertig onder de 35 jaar. We nemen ieder jaar nieuwe mensen aan, vers van de opleiding. We hebben ‘Jong Stam & De Koning’ voor onze medewerkers tot 35 jaar. Daar bieden we een programma met presentaties, trainingen en teambuilding. Bij de vaklieden is de gemiddelde leeftijd toch wel 50+, daar zoeken we echt naar verjonging. Maar we vinden de mix erg belangrijk: de ouderen hebben ervaring, die weten snel wat er speelt, en de jongeren zijn beter in automatisering en digitalisering. Ze kunnen zich dan echt aan elkaar optrekken, dus we proberen teams
‘De ouderen hebben veel ervaring & de jongeren zijn beter in digitalisering’
zodanig samen te stellen dat de leercurve omhoog gaat. We bieden daarnaast kansen aan mensen die een bepaalde afstand tot de arbeidsmarkt hebben, in samenwerking met onder andere Springplank040 en de Regionale Huismeesters. We zijn een echt Eindhovens bedrijf dat lokale en maatschappelijke betrokkenheid toont, bijvoorbeeld als mede-grondlegger van de Ontdekfabriek. En als onderdeel van VolkerWessels bieden we aan de andere kant schaalgrootte, landelijke dekking, financiële zekerheid en een hoog kennisniveau.”
Hoe zie je de toekomst voor de bouwsector in Eindhoven en wat kunnen jullie daaraan bijdragen?
„Op dit moment is de markt onvoorspelbaar door de gestegen bouwkosten en de regelgeving, bijvoorbeeld op het gebied van stikstof. Dat gaat wel wringen. Aan de andere kant is de woningbehoefte enorm en die
zal door de sterke ontwikkeling van de hightech sector verder toenemen. ASML blijft maar groeien en doorbouwen. Wij leveren daaraan ook een bijdrage. Ons zusterbedrijf SDK Vastgoed is sterk in grote gebiedsontwikkelingen, Stam + De Koning Bouw is niet alleen een bouwbedrijf, maar kan ook zelf kleinere plannen ontwikkelen of in bouwteams deelnemen. Ik hoop daar samen met mijn collega-directeur Tim van Zilt een mooie bijdrage aan te kunnen leveren. We hebben een aantal projecten binnengehaald: De Vierlander aan het Fellenoord (onderdeel van de Internationale Knoop XL) met VanWonen/Four-D als ontwikkelaar en het Stationsgebied in Best (ca. 600 appartementen), dat we nu samen met SDK Vastgoed gaan aanpakken. En we hebben de samenwerking met een aantal woningcorporaties versterkt, waardoor we hen ondersteunen in de voorbereidende ontwikkelingsactiviteiten. Zij kunnen dan met minder eigen mankracht toch een hoge productie realiseren. Juist door het toevoegen van die waarde vergroten wij onze bijdrage aan de regio.”
‘Op dit moment is de markt onvoorspelbaar door de gestegen bouwkosten en de regelgeving, bijvoorbeeld op het gebied van stikstof’
TRUDO TOREN
Tien jaar alweer zijn ze samen, Het Brabants Orkest (HBO) en het Limburgs Symfonie Orkest (LSO). En waar heel wat mensen dachten ‘die fusie gaat nooit lukken’ is het toch goed gekomen. Stefan Rosu, intendant van het orkest dat vanaf 2013 philharmonie zuidnederland heet, kijkt al met al tevreden terug op het afgelopen decennium.
Een half jaar na de fusie aangetreden viert hij dit j aar ook zijn eigen tienjarige verbond met het orkest. En nee, ze waren niet gemakkelijk, die eerste twee jaren. Het was zoeken en wennen op alle fronten. Van twee identiteiten één maken valt immers niet mee, hoe goed voorbereid ook. Het op en neer pendelen tussen Maastricht (vestigingsplaats van het LSO) en Eindhoven (HBO) was voor iedereen wennen. De culturele verschillen tussen Brabant en Limburg waren groot en het samenvoegen van twee verschillende speeltradities tot één klank ging niet gemakkelijk.
„Maar we hebben elkaar gelukkig vrij snel gevonden. Van bezoekers weet ik dat ze tijdens concerten nog jaren naar de ‘eigen’ musici hebben gezocht, maar dat is nu wel voorbij.” Bovenop de artistieke en logistieke kant kwam dan natuurlijk nog de zakelijke en administratieve rompslomp, om de vele handelingen achter de schermen maar even samen te vatten. „Als iemand me in een soortgelijke situatie nu zou vragen ‘zou je een fusie adviseren’ zou ik ‘nee’ zeggen. Philharmonie zuidnederland heeft het goed gedaan, maar het risico dat zo’n samenvoeging verkeerd gaat is groot.” Nee zeggen was tien jaar geleden voor het Brabantse en Limburgse orkest, opgericht in respectievelijk 1950 en 1883, overigens geen optie; de fusie werd afgedwongen door het rijk als bezuinigingsmaatregel op het budget voor cultuur. Als extraatje kreeg het nieuwe orkest de provincie Zeeland als speelgebied erbij.
Rosu (Osnabrück, 1960) trad aan toen de fusie een half jaar een feit was. Hij is zowel artistiek als zakelijk leider van philharmonie zuidnederland en dat is in het Nederlandse orkestlandschap niet gebruikelijk, daar doe je het een of het ander. Rosu, die onder meer cultureel management en musicologie studeerde, directeur was van het Mozarteumorchester Salzburg, manager bij het Radio Filharmonisch Orkest in Hilversum en de fusie van het Orchestre Philharmonique du Luxembourg met de concertzaal Philharmonie Luxembourg begeleidde, was thuis op beide terreinen.
„Ik heb die rol gekregen maar ik heb hem ook gepákt. De praktijk heeft uitgewezen dat het goed is dat overzicht en afweging bij één persoon liggen. En ook dat die
persoon als gezicht van het orkest naar buiten treedt om op belangrijke momenten het verhaal van het orkest te vertellen. We doen het natuurlijk samen, ik probeer dan ook de lof dáár neer te leggen waar die hoort.”
Competenties
De functie van een symfonieorkest lijkt duidelijk. Simpel gezegd: mooie muziek maken in liefst mooie zalen voor zoveel mogelijk mensen. Maar, zegt Rosu, „we zijn steeds meer ‘makers’ geworden. We stappen steeds vaker het podium af om met kleine inventieve en innovatieve producties muziek bij de mensen te brengen. Theater speelt daarbij een grote rol. We moeten wel, want voor onze subsidiegevers is maatschappelijke relevantie de laatste jaren net zo’n belangrijk criterium als artistieke kwaliteit.” Dit geeft aan de voorkant meer werk en heeft invloed op de organisatie, maar Rosu is daar niet rouwig om, hij ziet meer voor- dan nadelen.
„Mijn insteek is vanaf dag één geweest dat orkestmusici veel meer competenties hebben dan het bespelen van hun instrument in orkestverband. Meer ook dan ze van zichzelf weten. Door die competenties aan te spreken houden ze voor zichzelf hun vak levendig en bieden we als orkest onze bezoekers een bredere en gevarieerdere muzikale beleving. Mooie muziek in mooie zalen blijven we natuurlijk maken, dat is onze kerntaak, maar het concept van ‘concertmachine’, van één of twee weken werken aan een bepaald programma, een paar concerten geven en óp naar het volgende project, hebben we losgelaten. Door zelf actief op zoek te gaan naar verbinding, ook, en misschien wel júist met jonge mensen, houden we onszelf fris en actueel. Educatie is een van onze speerpunten, daar hebben we een naam in opgebouwd. Andere professionele orkesten komen bij ons kijken hoe we onze veelzijdige educatie-
‘Als iemand me nu in een soortgelijke situatie zou vragen ‘zou je een fusie adviseren’, zeg ik ‘nee’’
programma’s ontwikkelen. We gaan naar scholen toe, of scholen zoeken ons op, de kinderen maken kennis met de musici - die ook mensen blijken te zijn, maar wel mensen die iets speciaals doen - en krijgen een kijkje achter de schermen. Muziek brengt plezier, oogst verwondering, geeft ook troost waar nodig en spreekt de creativiteit aan. Muziek drukt uit waar we - en zeker kinderen - geen woorden voor kunnen vinden.” In het educatieproject ‘Hoor je mij’ komen vragen van kinderen aan bod. Kun je varen in een contrabas, was zo’n vraag. „Dat hebben wij uitgezocht! En nee, het kan niet!” Voor die educatieprojecten werken stafleden en musici van het orkest samen met tal van creatievelingen van al dan niet culturele disciplines, denk aan theater en dans.
Hij is booming, er zijn veel kapers op de kust. Ik ben dan ook heel blij dat we zijn contract onlangs hebben kunnen verlengen tot zomer 2026.”
Opus 9
Verbinding, beleving, het zijn woorden waarmee je om je oren wordt geslagen in deze tijd. Maar dat is niet voor niets weet Rosu, live meemaken draagt daartoe bij. „De bureaus Berenschot en Blueyare hebben in opdracht van de Nederlandse Orkesten onderzocht of het bijwonen van concerten inderdaad verbindend werkt. En ja, wat wij al wisten: ‘Concertbezoek draagt aantoonbaar bij aan gevoelens van verbondenheid’. Daarmee stellen de bureaus wat mij betreft vast dat de orkesten niet alleen binnen het culturele, maar ook op het sociale domein van betekenis zijn. Bij een goed concert worden muziek, musici en luisteraar één, ontstaat er iets dat boven de noten uitstijgt en dat een sterk gevoel van verbondenheid geeft, zeker in een zaal met twaalfhonderdvijftig mensen zoals in Muziekgebouw Eindhoven. Daar deel van te mogen uitmaken ervaar ik na al die jaren nog steeds als een voorrecht.” Die beleving is met de komst van de jonge en energieke Duncan Ward (33) toegenomen bij jong en oud. „Duncan is een topdirigent. Met zijn innemende en toegankelijke persoonlijkheid weet hij iedereen voor zich te winnen en het beste in de musici aan te spreken.
Behalve door het rijk wordt philharmonie zuidnederland financieel gesteund door de provincies Limburg en Noord-Brabant. Limburg is met een subsidie van twee miljoen euro guller dan Brabant, dat anderhalf miljoen voor het orkest uittrekt. Dit terwijl het speelgebied van het orkest voor twee derde in Brabant ligt. „Willen we de brede maatschappelijk functie kunnen blijven vervullen die men van ons verwacht, dan zou Brabant met minimaal een half miljoen meer over de brug moeten komen”, zegt Rosu. Liefst zag hij dat de provincie de subsidie optrok naar twee punt zes miljoen én indexatie toepast. Is het om die reden dat het orkest steeds meer domicilie in Maastricht kiest? „Nee, dat heeft te maken met de goede huisvestingsvoorwaarden die Maastricht biedt. Tot voor kort repeteerden wij in de grote zaal van Theater aan het Vrijthof, maar vanwege verbouwingsplannen en de beschikbaarheid van de theaterzaal zaten we daar min of meer in de weg. Begin van dit jaar zijn we, met ondersteuning van de gemeente Maastricht, verhuisd naar een eigen ruimte in de voormalige Theresiakerk, die is verbouwd en aangepast aan de eisen van een modern symfonieorkest. In Opus 9, zoals we de verbouwde kerk hebben genoemd, is ook plek voor kantoren. Het is niet nodig om op twee locaties volledige kantoren te hebben.” En voor de goede orde: de orkestrepetities blijven gelijkelijk verdeeld over Eindhoven en Maastricht. De brochure van seizoen 2023-2024 is uit, de kaartverkoop is gestart, de achterstand die corona de kunstenwereld toebracht wordt langzaam maar zeker ingelopen. Een hoogtepunt noemen voor het komende jaar? Nee dat kan hij niet, dat zijn er teveel! Nou, vooruit, één dan: „Ik verheug me erg op de uitvoeringen van onze eigen productie van Lord of the Rings in september, in Den Bosch en Rotterdam. Met deze film met livemuziek in een gigantische bezetting gaan we twintigduizend bezoekers gelukkig maken!”
‘Duncan is een topdirigent. Hij is booming, er zijn veel kapers op de kust. Ik ben dan ook heel blij dat we zijn contract onlangs hebben kunnen verlengen’
CARLO VAN KEMENADE ALS CEO WEER THUIS BIJ DLL
Carlo van Kemenade is bijna anderhalf jaar chief executive officer van DLL. De Eindhovenaar keerde vorig jaar op Valentijnsdag terug bij zijn tweede liefde, zoals hij de financiële dienstverlener noemt. Wat hem betreft gaat DLL (voorheen De Lage Landen) weer een rol van betekenis spelen in zijn stad, zowel bedrijfsmatig als maatschappelijk. ,,We willen zeer actief meedraaien. Ik ben trots op de mensen hier en die moeten vooral een podium krijgen.”
TEKST: HANS MATHEEUWSEN | FOTO’S: EDDIE MOL
Carlo van Kemenade barst van de energie. Gedurende het gesprek over zijn terugkeer, zijn persoonlijke ambities en de doelen van DLL wipt hij voortdurend op zijn stoel. De lunch slaat hij over, met een hint naar zijn sportieve figuur, maar hij heeft ook geen tijd om te eten. Met een zekere gretigheid maakt hij duidelijk dat DLL onder zijn voorganger, de Amerikaan Bill Stephenson, wat uit beeld verdwenen is in Eindhoven en dat dit weer gaat veranderen, als het aan hem ligt. Het hoofdkantoor staat in Eindhoven, tegenover Hotel Cocagne en de Paterskerk, zijn sociale leven speelt zich af in de stad; hij is er geboren en getogen - in Acht, ging er naar school. DLL is een bedrijf van verbinding en verbinden zegt de CEO, en dat is precies wat hij voorstaat, wat hemzelf betreft én alle medewerkers. Dat zijn er 6.500 wereldwijd, van wie 900 in Eindhoven. „Er is genoeg te doen. En wij krijgen alle ruimte. Wij hebben het hier naar ons zin. Met name wat betreft de sociale ontwikkeling van de stad hebben we nog een been bij te trekken. Daar wil ik mij ook persoonlijk sterk voor maken.” Wat die ruimte betreft: DLL is een volle dochter van Rabobank, een van de pijlers onder de coöperatie. De ambitie is om eind dit jaar uit te komen op een omzet van zestien miljard euro, rekent Carlo voor, en de winst op zo’n 500 miljoen. De internationale ‘vendor finance’ organisatie is dus een factor van betekenis, verklaart hij. DLL is een
bank - met een banklicentie - en financiert producten en technologiën. Philips is een grote klant, maar ook Cisco, Konika Minolta, Jungheinrich, Microsoft en AGCO, een wereldwijde fabrikant van landbouwapparatuur, om maar wat grote namen te noemen.
SAMEN STERK
Leasing is het bekendste product van DLL. De multinational biedt financieringsoplossingen in de sectoren agri, food, gezondheidszorg, clean technology, bouw, transport, industrie, kantoorapparatuur en hightech. Duurzaamheid staat hoog in het vaandel.
DLL is actief in 25 landen. Carlo is na zijn aanstelling als CEO de wereld rondgegaan om zich opnieuw voor te stellen en dit jaar heeft de nieuwe board op negen locaties in de wereld de nieuwe strategie gelanceerd en aan teambuilding gedaan. „We zijn door het aanwezige personeel met enthousiasme ontvangen”, aldus Carlo. „Samen zijn we sterk”, voegt hij toe. „De negen kick-offs waren super gaaf om te doen. De successen vieren met elkaar maar ook laten zien wat onze toekomst is. Dat geldt voor DLL wereldwijd. Hoe krijgen we iedereen mee? We werken aan een nieuwe topstructuur die eenvoudiger is en tot meer effectiviteit leidt. Alles in het belang van de klant. Verdere digitalisering is een uitgangspunt van beleid. Ten behoeve van een betere
‘Wellicht zijn wij in Eindhoven een goed bewaard geheim’
‘De successen vieren met elkaar maar ook laten zien wat onze toekomst is’
dienstverlening. We willen commercieel doorgroeien. We hebben aandacht voor het klimaat en de energietransitie.”
De cijfers van het eerste kwartaal zijn goed. DLL loopt voor op de targets, medewerkers- en klanttevredenheidsonderzoeken noteren alleen maar hoge scores. „Niet normaal! Terwijl we midden in de reis zitten, zitten we al aan de goede kant. Dát had ik nog niet verwacht. Goede scores zijn het doel maar pas aan het einde van de reis en wanneer iedereen op zijn plek zou zitten, was mijn inschatting. Het eerste kwartaal is zowel commercieel als financieel super goed.”
DORP
Hij had zich geen betere start kunnen wensen. En dat doet de gedreven CEO goed. Hij is mede gevormd door DLL, en heeft moeten knokken om überhaupt bij de financiële dienstverlener aan de slag te kunnen. Carlo is de jongste van een drieling, in een gezin met vijf kinderen. Zijn vader was de middelste van een groot gezin met vijftien kinderen in Acht - de bekende familie Van Kemenade - en zijn moeder was één van elf kinderen van een gezin in Son. Beide families hadden een boerenachtergrond en zo ontmoetten zijn ouders elkaar. Carlo groeide op in Acht, voetbalde bij de VV - waar hij nog steeds een bestuursfunctie vervult, ging er naar school. Hij volgde de havo op het Bisschop Bekkerscollege in Eindhoven. Ging daarna naar de meao, slaagde met vlag en wimpel, en studeerde in de avonduren MBA Boekhouden. Zijn vader was actief in de dorpspolitiek en daarom was het logisch dat Carlo bij de gemeente Eindhoven ging werken. Het werd centraal woningbeheer bij de Technische Dienst. Ondertussen haalde hij in de avonduren een hbo-diploma. Kennissen maakten hem warm voor een baan bij DLL. Dankzij zijn vasthoudendheid werd zijn derde sollicitatie een succes. Het tekent zijn winnaarsmentaliteit. „Het is wel hoe ik in de wedstrijd zit: waar een wil is, is een weg. Ik was binnen. En twee jaar later kwam ik in een talentenklasje terecht.” Hij wist toen al, 31 jaar geleden, dat hij de top van het bedrijf wilde bereiken. „Ik had een gesprek met toenmalig CEO Ton Toebosch. Hij zei: ‘Eerst het dorp uit de man, en dan de man uit het dorp’.”
Carlo ging vervolgens in diverse managementfuncties de halve wereld over. Werkte jaren in het buitenland, waaronder de Verenigde Staten. Om in aanmerking te komen voor een topfunctie studeerde hij, wederom in de avonduren, met succes voor een dubbele masters (Executive MBA en International Management) aan de Nyenrode Business University. In 2013 werd hij lid van de executive board van DLL als chief operational officer. In
2018 vertrok hij naar Heerlen om daar CEO en voorzitter van de raad van bestuur te worden van Obvion Hypotheken, een andere dochter van de Rabobank.
„DLL is een bedrijf dat onder de huid gaat zitten”, motiveert hij zijn drive. „Op een positieve manier. Het voelt nooit als werk. Wij noemen onze mensen ook geen employees maar members. Members van de DLL-family. Waarbij DLL een familie is die weliswaar resultaatgedreven is, maar waar mensen ook fouten mogen maken. Werknemers blijven hier gemiddeld veel jaren. Ik ben daar zelf het beste voorbeeld van. Dat kan goed zijn, en soms moeten we meer en beter doorselecteren. Continu bezig zijn met de volgende stap. Zelf wilde ik in de board, linksom of rechtsom. Dat is me gelukt.”
En hij is blij dat hij weer om de hoek werkt, bijna op loopafstand. „Het voelde als thuiskomen”, grijnst Carlo. „Ik ben hier groot gegroeid en heb hier veel meegemaakt, veel mooie dingen. Door de oude banden met Impact040 wil ik ook daar weer instappen. Marathonlopen was een grote passie van mij, ik loop nog drie keer in de week. De Marathon Eindhoven willen we ook weer dichter naar ons toe halen. Daar zijn we vorig jaar al mee begonnen via interne activatie. Wij hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Overal waar we zijn, zijn we maatschappelijk actief en hier doen we daar een schep bovenop. De banden worden aangehaald, bijvoorbeeld met Samen voor Eindhoven, en we stappen graag in nieuwe partnerschappen waaronder met Brainport voor elkaar. Ik ben commissaris bij Eindhoven Airport namens de gemeente Eindhoven, voor zover een commissaris mag vertegenwoordigen. Alle mensen bij DLL krijgen al jarenlang twee dagen in het jaar betaald verlof om vrijwilligerswerk te doen. Dat geeft voldoening, en werkt als een sneeuwbal in de organisatie. In Eindhoven maakte afgelopen jaar 57 procent volledig gebruik van de mogelijkheid om iets terug te doen voor de regio.”
En welke rol denkt DLL binnen Brainport te gaan spelen?
„Dat is een goede. Ik ben op bezoek geweest bij directeur Paul van Nunen van Brainport Development. We zijn in gesprek. Ik denk dat wij een rol kunnen spelen op het gebied van elektrificatie. Wat dat vraagt van een energienetwerk. Hebben we hier nog genoeg energie voor de komende jaren, of niet? Hebben we een uitdaging en zo ja, hoe gaan we dat oplossen? Is die financierbaar? We richten ons op climate and energy, één van onze groeipilaren in de toekomst. Commercieel kunnen we daarin best veel betekenen, maar we willen ook goed
‘Overal zijn we maatschappelijk actief en hier doen we er een schep bovenop’
doen in de wereld en zeker in deze regio. Dus kijken we naar onze positionering binnen Brainport, ja. Maar we willen onszelf niet een te grote broek aanmeten. We kennen onze plek, we willen bescheiden blijven. We snappen het succes van ASML en VDL, maar wellicht blijken wij in Eindhoven een goed bewaard geheim... Aan de andere kant worden de verschillen in de stad steeds groter. Eindhoven kent achterstandswijken, op sociaal-economisch gebied. Als bedrijven hebben wij de verantwoordelijkheid om daar wat aan te doen. Wij hebben veel kennis over financiën. Ik denk dat wij via Brainport voor elkaar een bijdrage kunnen leveren. Door mensen met financiële problemen te helpen. Armoedebestrijding, hulpverlening, maar ook leerachterstanden; dit zijn thema’s die we als stad moeten beetpakken, samen met de gemeente en andere instanties en dan kijken hoe we een vuist kunnen maken én het verschil kunnen maken.”
Carlo werkt graag met en voor mensen. Hij is een people manager, beaamt hij. Een aantal coaches is van invloed geweest op zijn mindset. „Ont-moeten is cruciaal. Je bepaalt als mens zelf wat je ‘moet’. Die coaches hebben mij wel geleerd het fanatisme vast te houden, maar er ‘moet’ niks. Omdat je niet moet, wordt wie je bent en waar je voor staat herkenbaarder. Het heeft ook te maken met
opvoeding. De jongste van vijf zijn en de jongste van een drieling, thuis opgevoed met ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’, ‘je bent goed voor de omgeving, je hoeft voor niemand uit te blinken’ en dienstbaar zijn. Ik heb geleerd interesse te hebben in de mensen om mij heen. De club verwacht leiderschap, waar sta jij voor? Dat was in mijn ontwikkeling belangrijk. Ik wilde CEO worden van DLL, maar als het niet zo had mogen zijn, was ik niet een minder gelukkig persoon geweest. Dan zou er wel iets anders op mijn weg zijn gekomen. DLL is mijn tweede liefde, thuis is het dan weleens lastig want je wil het voor iedereen goed doen. Ik ben dertig jaar getrouwd en heb gelukkig iemand thuis die op enig moment zegt: ‘Tot hier en niet verder’. Dat heb ik af en toe nodig. Een medewerker achter de koffiecorner verloor een jaar of zeven geleden een zoon bij een ongeluk. Ik heb hem een dag later gebeld, dat vond hij fijn. De volgende dag zat ik bij hem in de keuken. Mijn agenda was niet relevant. Niet uit effectbejag, nooit over nagedacht, maar ik zat er wel. Toen ik vertrok naar Obvion huilde hij als een klein jong. Toen ik terugkeerde en hem weer ontmoette, huilde ík als een klein jong. Dat is een band..., die we nooit vergeten. Het is maar een voorbeeld. Als mensen vervelende dingen meemaken, zijn we er ook als board. Wij zijn zeker oprecht geïnteresseerd in mensen; het maakt niet uit wie.”
‘Ont-moeten is cruciaal. Je bepaalt als mens zelf wat je ‘moet’’
‘Ik heb geleerd interesse te hebben in de mensen om mij heen’
Ook al heeft ze geen rechtstreekse opvolger, Hoffmann Groep verkopen is onbespreekbaar voor Winny Hoffmann. De Helmondse toponderneemster wil dat al haar personeel ook na haar afscheid kan werken in de aantrekkelijke omgeving die het gewend is. Daarom leidt ze jong talent op. Dat moet op termijn het bedrijf kunnen runnen zoals ze het zelf altijd gedaan heeft.
„Als ik goede mensen op de juiste plek heb zitten, is dat goed voor iedereen.”
TEKST: ERWIN BLATTER | FOTO'S: RENÉ MANDERS/DCI MEDIA
Laten we één ding vooropstellen: Winny neemt voorlopig nog geen afscheid. Ook al is ze al veertig jaar directeur van haar bedrijf in grondkerende constructies. Wel probeert ze het iets rustiger aan te doen. Wat niet altijd meevalt, trouwens. Klantcontacten, netwerken, regie voeren over de financiën, leidinggeven, ze doet het allemaal nog. En dan wil ze ook nog haar Young Management Team (YMT) opleiden. Daarin heeft ze de jonge talenten
van haar bedrijf ondergebracht. Op dit moment bestaat de groep uit negen medewerkers. De jongste is 24, de oudste 38. Ze hoopt dat er zeven overblijven die op termijn haar bedrijf gaan runnen. „Wat ik deed, kan nooit iemand alleen. Als je in één keer iets moet overnemen dat al veertig jaar staat, wordt dat heel moeilijk voor één persoon”, legt ze uit in haar kantoor in Beek en Donk. Daar zijn alle negen leden van het YMT aangeschoven rond een lange tafel.
Dat ze het YMT heeft gecreëerd, komt omdat haar beide kinderen de zaak niet zullen overnemen. Haar dochter Reggy runt een spring- en dressuurstal in Stiphout, bijgestaan door haar broer Deany. Ze heeft er daarom heus weleens aan gedacht haar bedrijf te verkopen. Maar dan wel op haar voorwaarden. „Mijn medewerkers komen op de eerste plaats. Als er een bedrijf was gekomen waarvan ik dacht: daar passen we bij, daardoor worden we als be-
drijf beter, en mijn medewerkers ook, dan wil ik erover nadenken. Zo’n bedrijf is nooit gekomen.”
Anno 2023 draait Hoffmann Groep beter dan ooit. Het bedrijf groeit, het heeft zo’n negentig medewerkers en bestaat uit vijf gezonde BV’s: W-dam, Winmix, Krings, Spring- en Dressuurstal Hoffmann en Winny Hoffmann Keukenstudio. Winny heeft dan ook alle vertrouwen in de toekomst. „We zitten in een nichemarkt en zijn niet afhankelijk van andere bedrijven voor de bedrijfsvoering. Er is geen
ander bedrijf in Europa dat al onze producten onder één dak heeft.”
In die constellatie probeert haar YMT zich te bewijzen. Er onderdeel van zijn is stap één. Daarna moeten ze al-
lemaal hun talent waarmaken. „Winny kijkt met het hele proces mee. Dan vraagt ze: heb je je onderzoek gedaan? Wat denk je, wat verwacht je”, zegt Koen van Hoesel (25), technisch adviseur bij Krings. „Zelf denk je dan al vooruit. Hoe kan ik mijn idee brengen? Wat betekent het voor het perspectief van het bedrijf?”
Winny: „Alle onderdelen heb ik op papier gezet en daar heb ik mensen in het YMT voor nodig. Tekenen, calculeren, instructies kunnen geven, opdrachten binnenhalen. Ze moeten
‘Er is geen ander bedrijf in Europa dat al onze producten onder één dak heeft’KOEN VAN HOESEL, WILLEM WIJFFELAARS, MICHAEL GRONDIJS, MICHAEL FENTEN, JOEP EERDEN, JORDI DERKS EN DONNA BENNENBROEK (VLNR) MET WINNY HOFFMANN OP DE VOORGROND
het allemaal kunnen. Ik denk dat ik nu met het team al een heel eind op weg ben.”
Eenheid kweken
Mooi natuurlijk, maar werknemers kunnen op elk moment vertrekken. Omdat ze ergens anders een betere baan hebben gevonden, bijvoorbeeld. Winny is zich daarvan terdege bewust. „Daarom probeer ik een eenheid te kweken”, zegt ze. „Het moet een team zijn, dan kun je succes hebben. Ik heb ook geen groot verloop. Samen proberen we er iets van te maken.”
„Ze hebben een voorname plek in een bedrijf met veel toekomstper-
spectief”, zegt Michael Fenten, supervisor van Hoffmann Groep. Hij neemt het voortouw in het YMT en zet zijn kwaliteiten als verbinder in om die eenheid te creëren.
HR-manager Donna Bennenbroek (24), de benjamin en enige vrouw van het team, concludeert dat die eenheid er is. Ze heeft dan ook een goed gevoel over de huidige samenstelling. „Ik zou niet zonder deze jongens willen werken. Dat creëert Winny”, zegt ze. De leden van het YMT krijgen de mogelijkheid later in een managementpositie terecht te komen. Alle negen zijn daar op ‘voorgeselecteerd’. Als lid van het team ver-
langt Winny dat de teamleden alle facetten van het bedrijf leren kennen. Dus niet alleen in hun eigen BV werken, maar ook in de andere twee. En managementvaardigheden opdoen.
Dat verlangt wel van Winny dat ze zaken loslaat. Ze zegt daarmee geen moeite te hebben. „Ik kan goed loslaten als ik zeker weet dat het werk bij iemand terechtkomt die het kan oppakken zoals ik vind dat die het moet oppakken. Ik wil dat de lijn erin blijft zoals ik alles in het bedrijf heb opgezet. Dat is succesvol geworden. Zolang niemand mij iets laat zien dat beter is, gaan we op de oude weg door.”
Ze weet ook dat ze haar bedrijf, dat ze van nul opbouwde tot waar het nu is, nooit helemaal kan loslaten. „Als ik een stap terugdoe, wil ik in de raad van commissarissen gaan zitten en adviseer ik jullie”, zegt ze tegen haar team. „Als het financieel niet goed gaat, zal ik moeten ingrijpen. Maar de rest moeten ze zelf doen.”
Donna: „Als Winny mij maar genoeg vertrouwt, dan wil ze het wel aan mij afgeven. Daarin hebben wij als juniors een heel mooie uitdaging. Wij moeten ervoor zorgen dat de seniors ons genoeg vertrouwen. Zij moeten ervoor open willen staan dat een groentje hen komt vertellen hoe het
misschien anders of beter kan.” Daarom is het zaak dat de teamleden de komende jaren genoeg kennis en vaardigheden opdoen. Om dat te bereiken, fungeert Winny als een coach van haar negenkoppige team. Het
Koen: „Je wordt overal bij betrokken. Van inkoop tot uitvoer.” Michael Fenten: „Daarom doen we elke twee maanden een young managementmeeting. Dan regelt Winny lekker eten en drinken en dan worden er workshops gehouden.”
De samenwerking moet ervoor zorgen dat de teamleden elkaar naar een hoger niveau brengen en het bedrijf tot in detail leren kennen. Winny heeft daarin een actieve rol, en stuurt bij waar nodig. Op persoonlijk vlak, maar ook haar aanpak in het algemeen als dat nodig is.
is een rol die haar past, zegt ze. „Ik ben altijd een coach geweest. Voor de kinderen, voor mijn man, en voor mijn directeuren Martin en Peter.” Coachen kan ze het beste aan de hand van de praktijk. Die is in het geval van Hoffmann Groep veelomvattend. Zo neemt ze de leden van het juniormanagementteam mee naar klanten, netwerkbijeenkomsten, leveranciers, beurzen in het buitenland, projecten en ja, zelfs naar advocaten.
Winny: „Als er een project is waar iets verkeerd is gegaan, dan gaat een lid van het YMT mee naar mijn advocaat. Gelukkig is dat niet veel aan de hand. Maar als ik denk dat wij die zaak niet kunnen verliezen, dan ga ik ervoor. Dat zullen zij ook moeten leren. Hoe dat gaat, wat erbij komt kijken, ook al is het niet leuk. Als ik hen ergens bij kan betrekken, dan doe ik dat.”
Ook de groep als geheel coacht ze. „We hebben Juniortrainingen. Dan hoor ik hoe ze zich presenteren, wat ze weten en wat ze niet weten en help ik waar nodig. En ik wil dat ze luisteren naar wat de ander doet tijdens zo’n managementtraining. Ook stimuleer ik dat ze door de tijd met elkaar bezig zijn. Dan weten ze elkaar beter te vinden. Ik spoor hen aan om samen dingen te doen.”
„Ik hou me daarom nog steeds met iedereen bezig”, zegt ze. „Groeien de leden van het team naar het niveau waar ik hen in hun functie over een aantal jaren wil hebben? Soms moet je het stramien bijwerken. Tijden veranderen en ik probeer het bedrijf daarop aan te passen.”
Michael Grondijs (35), technisch adviseur van W-dam en Winmix, vaart wel bij de aanpak van Winny, zegt hij: „Door de vrijheid die we krijgen, leren we heel snel.” Kevin Leunisse (38), technisch adviseur van Krings: „Iedereen is nu goed op elkaar ingespeeld. We vullen elkaar goed aan op alle vlakken. Daardoor weten we dat we voor de toekomst een goed team kunnen blijven. Dat is voor mij meer waard dan bij een ander bedrijf misschien net iets meer kunnen verdienen.”
Er is nog een ander element dat essentieel is. „Je moet ondernemen om de bedrijvigheid erin te houden”, weet proces-analist Joep van den Boogaard (29). „Daardoor voel je je extra betrokken bij het succes van het bedrijf.”
Daar gaat het uiteraard in hoofdlijnen om. Toch stelt Winny dat een goed functionerend juniormanagement zeker ook in hun eigen belang is. „Als ik goede mensen op de juiste plek heb zitten, is dat goed voor iedereen. En daar gaat het om.”
‘We hebben juniortrainingen. Dan hoor ik hoe ze zich presenteren, en help ik waar nodig'
In Eindhoven en omstreken is De Olienoot al jaren een begrip. Maar ook klanten buiten onze stad kunnen we verblijden met verse noten, mixen, zoutjes, superfoods, chocolade, delicatessen en gedroogde vruchten. Zie onze website voor online bestellen. Zo bereiken Arie en André Slagboom en hun team zo veel mogelijk liefhebbers. “Men kan te allen tijde een bestelling plaatsen en thuis laten bezorgen. Natuurlijk altijd net zo vers als op de markt.”
Wanneer: Woensdag 15 maart 2023
Wat: Presentatie eerste FRITS van het jaar in de feestzaal van Restaurant Quatre Bras in Best met onder anderen fotograaf Paul Raats en Kathleen Goense (ZLTO) als gasten
Door wie: FRITS Media & Restaurant Quatre Bras
Wie: Relaties & gasten
Waardering:
Foto’s: Ruud Balk
Wanneer: Dinsdag 28 maart 2023
Wat: Jaarlijkse nieuwjaarsbijeenkomst van de Dutch Design Foundation oftewel de kick-off van het nieuwe designjaar in Keukenconfessies in het
Klokgebouw op Strijp-S
Door wie: Dutch Design Foundation
Wie: Designcommunity, samenwerkingspartners & andere waardevolle relaties
Waardering:
Foto’s: Maxi Meissner
“Mensen die bijdragen aan economische groei door innovatie, daar geniet ik van. Bent u de innoverende ondernemer, of de investeerder die innovaties mogelijk maakt? Graag breng ik jullie in contact om de mens achter het vermogen te ontdekken. Komt u op de koffie?”
— Mirjam Giesbers Directeur Rabobank Private Banking www.linkedin.com/in/mirjamgiesbers
Wanneer: Donderdag 30 maart 2023
Wat: Mini-symposium - onder de titel ‘Voorbij polarisatie & tweedeling, een wenkend perspectief’ - & afscheidsborrel van algemeen directeur Ingrid de Boer in DOMUSDELA
Door wie: Raad van commissarissen Woonbedrijf
Wie: Samenwerkingspartners
Waardering:
Foto’s: Freekje Groenemans
Vanvergaderingenoptopniveautotvolledig verzorgdesterrendiners.Vanthemafeesten tothetvierenvanjubilea.Envaneen inspirerendmerkeventtothetlancerenvan eennieuwekoers.
DeLegendsLoungeinhetPhilipsStadion biedteenuniekecombinatievanfaciliteiten ineenexclusievesetting.
Uwgastenimponerenmeteenonvergetelijke ervaring?Vraagmeerinformatieaanvia info@legendslounge.nlofkijkop legendslounge.nl.
Wanneer: Donderdag 13 april 2023
Wat: Openingsborrel van Goodhabitz in BunkerToren na verhuizing vanuit het pand in de Willemstraat, inclusief onthulling kunstwerk de Brutalistische Aap
Door wie: GoodHabitz
Wie: Relaties, gasten, familie, vrienden & bekenden
Waardering:
Foto’s: Ruud Balk
Bianca Bergmans, Sabine Cox & Floor Billekens (vlnr)
Wanneer: Dinsdag 18 april 2023
Wat: Afscheid van founder & directeur Esther Hofstede in de High Tech Campus Boerderij
Door wie: Stichting Samen voor Eindhoven
Wie: Betrokkenen bij Samen voor Eindhoven
Waardering:
Foto’s: Ruud Balk
Dit zijn robuuste keramische baden, die kleurvast zijn en bestand tegen osmose. Sinds 1981 hebben we wereldwijd al zo’n 70.000 baden geplaatst en wat we zeker niet moeten vergeten, ook zeer tevreden klanten. We gaan niet voor kwantiteit maar voor kwaliteit, en dat de baden kwalitatief hoog zijn, dat weten we doordat we al drie decennia’s op de markt zijn.
Dit zijn robuuste keramische baden, die kleurvast zijn en bestand tegen osmose. Sinds 1981 hebben we wereldwijd al zo’n 70.000 baden geplaatst en wat we zeker niet moeten vergeten, ook zeer tevreden klanten. We gaan niet voor kwantiteit maar voor kwaliteit, en dat de baden kwalitatief hoog zijn, dat weten we doordat we al drie decennia’s op de markt zijn.
Dit zwembadtype bestaat uit één stuk, dus geen naden. Deze gladde bekleding voelt zacht aan en is veel makkelijker te onderhouden. Het is ook zeker milieuvriendelijker, doordat er geen tegelvoegen of kantjes zijn, hebben bacterien geen mogelijkheid om zich te hechten. Het verbruik van chemicaliën is daardoor ook verminderd. Omdat prefab zwembaden uit één stuk bestaan, kunnen we ze ook snel plaatsen. Op één dag zit je zwembad al in de grond, daarna is het alleen nog aansluiten en afwerken. Compass Pools begeleidt je van aankoop tot eerste duik, en mocht er daarna nog iets voorkomen dan weet je ons te vinden.
Dit zwembadtype bestaat uit één stuk, dus geen naden. Deze gladde bekleding voelt zacht aan en is veel makkelijker te onderhouden. Het is ook zeker milieuvriendelijker, doordat er geen tegelvoegen of kantjes zijn, hebben bacterien geen mogelijkheid om zich te hechten. Het verbruik van chemicaliën is daardoor ook verminderd. Omdat prefab zwembaden uit één stuk bestaan, kunnen we ze ook snel plaatsen. Op één dag zit je zwembad al in de grond, daarna is het alleen nog aansluiten en afwerken. Compass Pools begeleidt je van aankoop tot eerste duik, en mocht er daarna nog iets voorkomen dan weet je ons te vinden.
Dankzij het gladde oppervlak van onze Compass baden, heb je minder onderhoud in vergelijking met andere type baden. Zie je het slepen met bodemzuigers helemaal niet zitten? Dan kies je voor een VANTAGE-systeem. Dit is een zelfreinigend systeem, waardoor je nog meer tijd hebt om te genieten van je zwembad. Kom eens langs en laat je inspireren door één van onze medewerkers.
Dankzij het gladde oppervlak van onze Compass baden, heb je minder onderhoud in vergelijking met andere type baden. Zie je het slepen met bodemzuigers helemaal niet zitten? Dan kies je voor een VANTAGE-systeem. Dit is een zelfreinigend systeem, waardoor je nog meer tijd hebt om te genieten van je zwembad. Kom eens langs en laat je inspireren door één van onze medewerkers.
