Volg de bemanning en het vliegtuig dat de atoombom op Hiroshima gooide. Dit is het verloop van uur tot uur – van het moment dat het vliegtuig opstijgt tot de verwoesting van Hiroshima.
We geven ook antwoord op de vele vragen die zich opdringen over de gevolgen van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki.
Inhoud
- Feiten over Little Boy
- Feiten over Enola Gay
- Zo werkte de atoombom op Hiroshima
- Atoombom wordt geprepareerd in het vliegtuig
- Waarom werden Hiroshima en Nagasaki gekozen als doelwitten?
- De atoombom wordt op Hiroshima gegooid
- Gedachten achteraf van de bemanning over de atoombom
- Hoeveel doden vielen er door de atoombom op Hiroshima?
- Kun je nu in Hiroshima wonen?
- Voor of tegen de atoombom op Hiroshima
Het vliegtuig stijgt op vanaf een basis in de Stille Oceaan
2.45 uur: Hiroshima is het hoofdoelwit
In de cockpit is de spanning te snijden als piloot Paul Tibbets de gashendels van de speciaal gebouwde B-29 opentrekt.
Het vliegtuig weegt maar liefst 12 ton meer dan normaal. Als het niet snel van de grond komt, zullen de bommenwerper en zijn angstaanjagende lading aan het eind van de startbaan in zee storten.
4,5 van de 12 ton bevindt zich in het voorste bommenruim. Daar ligt de kernbom Little Boy. Vandaag, 6 augustus 1945, zal voor de eerste keer een atoomwapen in de strijd worden ingezet.
Slechte sfeer in het vliegtuig
De extra brandstof voor de meer dan 2500 kilometer lange vlucht naar de Japanse zuidkust draagt bij aan het gewicht: het vliegtuig moet ook nog terug naar het eiland Tinian in de Stille Oceaan.
Naast Tibbets zit Robert Lewis in de stoel van de copiloot.
Doorgaans voert hij het bevel over het vliegtuig, maar omdat er vandaag een geheel nieuwe, onbekende bom gegooid moet worden, heeft zijn meerdere – kolonel Tibbets – die taak zelf op zich genomen.
Lewis is er nog boos over. En om de vernedering compleet te maken staat op de zijkant van het vliegtuig in grote zwarte letters de naam van de moeder van Tibbets: Enola Gay.
Wellicht komt het door de gespannen sfeer dat Tibbets Lewis niet verteld heeft hoe hij van plan is het 65 ton zware vliegtuig de lucht in te krijgen: hij wil de hele startbaan gebruiken om zo veel mogelijk snelheid te maken voordat hij probeert op te stijgen.
De ervaren piloot doet zijn best om de neus van het toestel omlaag te houden terwijl de vier grote motoren op volle kracht draaien.
Als de Enola Gay bijna tweederde van de baan heeft afgelegd, roept Lewis: ‘Ze is veel te zwaar. Opstijgen, nu!’ Maar Tibbets negeert hem en houdt de wielen op de grond.
De instrumenten vertellen hem dat de propellers de 2550 omwentelingen per minuut nog niet bereikt hebben. Dat is volgens hem de grens om veilig op te kunnen stijgen.
Lewis grijpt in paniek zijn roer als het einde van de baan dichterbij komt. ‘Nee, niet doen!’ roept Tibbets.
Pas op het laatste moment, als Lewis opnieuw wil ingrijpen, trekt Tibbets zijn roer naar achteren, en langzaam komt het bakbeest los van de grond – vlak voor het eind van de startbaan.
Feiten over Little Boy
‘Alles ging goed tijdens de take-off. Geen bijzonderheden.’ Notitie in Lewis’ dagboek.
Bemanning kent doel van de missie niet
De Enola Gay is in de lucht. Over nog geen zes uur zal het toestel de eerste atoombom afwerpen. De bemanning kent weinig details over het wapen en de missie – ze weten alleen dat de bom topgeheim en zeer krachtig is.
Drie jaar en acht maanden geleden, op 7 december 1941, bombardeerden de Japanners de Amerikaanse vloot in Pearl Harbor, waardoor de VS bij de Tweede Wereldoorlog betrokken raakte.
Aanvankelijk leken de Japanners onoverwinnelijk, maar langzaam maar zeker verloren ze terrein in de Stille Oceaan. Om kleine eilandjes werd hevig gevochten. Maar om Japan te dwingen tot een onvoorwaardelijke overgave is een invasie van het land zelf nodig.
De bemanning van de Enola Gay kent het doelwit nog niet, dat moeten drie andere vliegtuigen aanwijzen. Die zijn onderweg naar de kuststeden Kokura, Hiroshima en Nagasaki.
Hiroshima heeft de voorkeur, maar als de bewolking te laag hangt, kan er naar een van de twee alternatieven uitgeweken worden.
Feiten over Enola Gay
De eerste atoombom ter wereld werd naar Japan gevlogen in het laadruim van de B-29 Enola Gay. De bommenwerper was naar de moeder van piloot Paul Tibbets genoemd.
3.00 uur: Een nieuw wapen verschijnt ten tonele
In de cockpit spreken Lewis en Tibbets nog steeds niet met elkaar, afgezien van wat routinecommando’s.
Dat Lewis bijna had ingegrepen bij het opstijgen, wordt doodgezwegen. In zijn logboek noteert Lewis: ‘Alles verliep goed tijdens de take-off. Geen bijzonderheden.’
De komende uren hebben de mannen aan boord weinig te doen. De route gaat eerst over het eiland Iwo Jima en dan richting Japan.
‘We weten niet precies wat er zal gebeuren als we de bom gooien. Het is nog nooit gedaan, maar we verwachten dat er een wolk met deze vorm zal ontstaan, en dat er een lichtflits komt die feller is dan het licht van de zon.’ William Parson, wapentechnicus van de Enola Gay.
Alleen wapentechnicus William Parsons kan niet rusten. Hij tikt Tibbets op zijn schouder en zegt: ‘Daar gaan we dan.’
‘De rechter is aan het werk,’ meldt Tibbets in codetaal aan de radiotoren op Tinian. Ondertussen kruipt Parsons het bommenruim in. Hij is de enige aan boord die ervan op de hoogte is dat Little Boy een atoombom is.
Twee dagen eerder moest hij de rest van de bemanning vertellen wat er in het laadruim zou zitten. Zonder het woord atoombom te noemen legde hij uit: ‘De bom die jullie gaan afwerpen is iets nieuws in de oorlogsgeschiedenis – het meest verwoestende wapen dat ooit is gemaakt.
We denken dat hij vrijwel alles binnen een straal van 4,8 kilometer zal wegvagen.’
Op een bord tekende Parsons een paddenstoelwolk, en hij vervolgde: ‘We weten niet precies wat er zal gebeuren als we de bom gooien.
Het is nog nooit gedaan, maar we gaan ervan uit dat er een wolk met deze vorm zal ontstaan, en dat er een lichtflits volgt die feller is dan het zonlicht.’
Het Manhattanproject
Little Boy is het resultaat van een enorme, geheimzinnige onderneming met de codenaam Manhattan Project. 130.000 wetenschappers en technici werkten 24 uur per dag aan de atoombom.
Vooraanstaande natuurkundigen van over de hele wereld, onder wie Albert Einstein en Niels Bohr, droegen bij aan het project. Een kleine maand eerder zagen deze onderzoekers hun theorieën bevestigd toen de eerste kernproef plaatsvond in een woestijn in het zuiden van de VS.
Atoombom is nog niet gevaarlijk
Little Boy is redelijk ongevaarlijk tijdens het eerste deel van de vlucht, naar het eiland Iwo Jima.
De bom staat nog niet op scherp, anders was er niets van de basis op Tinian overgebleven als de Enola Gay tijdens het opstijgen was verongelukt. William Parsons heeft nu de verantwoordelijke taak om de bom klaar te maken om af te werpen.
Parsons weet als enige dat de bom waar hij aan zit te sleutelen evenveel kost als een vliegdekschip. Als een automonteur staat de wapentechnicus over Little Boy gebogen.
Hij vloekt als hij zijn vingers openhaalt en zijn T-shirt scheurt aan de scherpe metalen platen. Hij krijgt hulp van zijn assistent Jeppson, die hem gereedschappen aangeeft en hem met een zaklantaarn bijlicht.
Zo werkte de atoombom op Hiroshima
Kruit bracht kettingreactie op gang
Om veiligheidsredenen was de hoeveelheid uranium in Little Boy klein genoeg om geen kettingreactie te veroorzaken bij een crash of een brand. Alleen door twee ladingen uranium in elkaar te schieten, ontstond de benodigde kritieke massa.
Achterin lag een 38,5 kilo zwaar projectiel met uranium. Met een kruitlading werd dit naar voren geschoten.
Het projectiel vloog door een stevige kanonloop met een doorsnede van 10 centimeter.
In de neus van gehard staal lag nog eens 25,5 kilo uranium. Bij de botsing met het projectiel kwam genoeg energie vrij voor een kettingreactie.
Atoombom wordt geprepareerd in het vliegtuig
3.10 uur: Wapentechnicus opent de atoombom
Parsons maakt de bom open en klimt in de kanonloop waar Little Boy omheen is gebouwd. Boven in de buis zit de splijtstof, een lading van instabiel uranium, in een omhulsel dat nog het meest op een blikje tomaten lijkt. Daarachter zit een lege ruimte, die Parsons vult met kruit en een elektrische ontsteker.
Als het kruit via een signaal aangestoken wordt, schiet de lading vanuranium de buis in, op een staaf met uranium af, waardoor er een kettingreactie op gang komt en de onmetelijke krachten van de atoombom vrijkomen.
Om 3.20 uur is Parsons klaar en kan hij de buitenste platen er weer op schroeven. De bom staat nu bijna op scherp. Drie verzegelde zekeringen moeten ervoor zorgen dat de elektrische ontsteker niet per ongeluk geactiveerd wordt.
Pas op het allerlaatste moment zullen de technici weer naar de bom gaan om de zekeringen te vervangen.
Een ongeluk had Amerikaanse luchtmachtbasis kunnen wegvagen
Om te voorkomen dat de bom te vroeg afging, was de stroomvoorziening van de ontsteker tot kort voor het afwerpen onderbroken.
De kruitkamer achter in de bom mocht pas gevuld worden als het toestel was opgestegen, anders kon de grootste Amerikaanse basis, op Tinian, verwoest worden.
4.25 uur: Op praten over het wapen staat de doodstraf
Een half uurtje voordat twee escortevliegtuigen zich boven Iwo Jima bij de Enola Gay zullen voegen, draagt Tibbets het bevel over aan Lewis en verlaat hij de cockpit.
De meeste bemanningsleden zitten te doezelen of te lezen. Tibbets kruipt door de lange tunnel boven de twee bommenruimen naar een ruimte achter in het toestel. Hij groet de twee mannen die niet slapen en probeert ze een hart onder de riem te steken.
Als hij bij staartschutter Bob Caron komt, zegt hij: ‘Bob, heb je enig idee wat we vandaag gaan doen?’ ‘Kolonel, ik wil niet tegen de muur gezet worden,’ zegt Caron. Hij verwijst naar de dreiging die iedereen in het kernprogramma boven het hoofd hangt.
Caron en alle andere betrokkenen bij de ontwikkeling en het transport van de atoombom weten dat ze de doodstraf krijgen als ze uit de school klappen over het project.
Zelfs vicepresident Truman wist van niets toen hij op 12 april 1945 president werd na het overlijden van Franklin D. Roosevelt.
‘Bob, we zijn nu op weg. Je mag best praten,’ zegt Tibbets met een lach.
‘Is het een scheikundige nachtmerrie die we bij ons hebben?’ vraagt Caron.
‘Nee, niet helemaal,’ zegt Tibbets.
‘Een natuurkundige nachtmerrie dan?’
‘Ja,’ antwoordt Tibbets.
‘Gaan we atomen splijten?’ vraagt Caron. De staartschutter begrijpt niet precies wat dat betekent, maar hij heeft iets over atoomsplijting gelezen in een wetenschappelijk tijdschrift.
Zes vliegtuigen brachten de missie succes
De B-29 kon 5230 kilometer vliegen en ruim 9 ton bommen gooien.
Zes vliegtuigen brachten de bom
Doorgaans bestookte de VS Japan met honderden zware bommenwerpers. Maar voor het afwerpen van de atoombom werden maar zes vliegtuigen ingezet, alle van het type B-29 Superfortress.
Drie daarvan vlogen vooruit om het weer in de mogelijke doelwitten Hiroshima, Kokura en Nagasaki te beoordelen.
De Enola Gay werd begeleid door The Great Artiste en No. 91.
Deze twee toestellen moesten gegevens verzamelen over de uitwerking van de bom. Ze wierpen meetapparatuur af en namen foto’s.
Atoombom moet levens redden
4.55: Op naar Hiroshima
Op het afgesproken tijdstip treffen de Enola Gay en de twee andere B-29’s elkaar boven Iwo Jima. Het begint licht te worden, en de horizon tekent zich roze af tegen de nachtelijke hemel.
Tibbets neemt het roer weer over en klimt tot een hoogte van zo’n 3 kilometer. De drie toestellen vliegen in een losse V-formatie met de Enola Gay voorop, en zetten koers naar Hiroshima, terwijl de zon opkomt.
President Truman had toegestemd in het gebruik van de atoomboom na de bloedige strijd om de Japanse eilanden Iwo Jima en Okinawa eerder dat jaar. De Japanners hadden zich hevig verzet toen de vijand voor het eerst hun eigen grondgebied was binnengevallen.
Uit analyses van de Amerikaanse verliezen op Iwo Jima en Okinawa was gebleken dat er wellicht wel 267.000 Amerikanen zouden omkomen bij een invasie van de Japanse hoofdeilanden.
En er konden een miljoen gewonden vallen. De atoombom moet dan ook vooral Amerikaanse levens redden.
De bemanning kreeg zonnebrillen die op lasbrillen leken. Die moesten hun ogen beschermen tegen de krachtige lichtflits die een nucleaire explosie veroorzaakt.
6.30 uur: De eerste atoombom is nog maar twee uur van Hiroshima
Het is nog twee uur naar Japan. Wapentechnicus Morris Jeppson kruipt naar het voorste bommenruim om de bom geheel klaar te maken.
Hij vervangt de drie groene verzegelde zekeringen door rode, zodat de stroom van de accu van de bom naar de elektrische ontsteker kan lopen.
Als de stroom nu ingeschakeld wordt, zal de bom tot ontploffing komen. Als de zekeringen vervangen zijn, kruipt Parsons naar Tibbets om hem te melden dat zijn assistent de bom op scherp gezet heeft.
Tibbets pakt de microfoon van de intercom van het toestel en stelt de bemanning eindelijk op de hoogte van de geheime lading.
‘Wat we bij ons dragen, is de eerste atoombom ter wereld,’ zegt hij in de microfoon. ‘Als we hem hebben gegooid, wordt alles wat we zeggen opgenomen voor de geschiedschrijving, dus let op jullie taalgebruik en val elkaar niet in de rede op de intercom.’
‘Je had gelijk, Bob. We gaan atomen splijten. En nu terug naar je toren, we gaan klimmen,’ zegt Tibbets tot slot.
Waarom werden Hiroshima en Nagasaki gekozen als doelwitten?
Hiroshima na de bom. Alleen stevige betonnen gebouwen bleven staan.
Onbeschadigde steden waren doelwit
Al in mei 1945 bepaalde een commissie van militairen en wetenschappers welke Japanse steden doelwit waren voor een atoombom. De verwoestende kracht van het kernwapen moest goed zichtbaar zijn.
De atoombom had een tweeledig doel. Volgens de commissie die potentiële doelwitten in Japan aanwees, moest hij ‘een zo groot mogelijk psychologisch effect op Japan hebben’ en moest ‘het eerste gebruik zo spectaculair zijn dat het belang van het wapen internationaal bekend wordt’.
De steden op de lijst waren Kyoto, Hiroshima, Yokohama, Kokura en Niigata. En die moesten het liefst in die volgorde gebombardeerd worden, als het weer het tenminste toeliet.
Alle vijf de steden voldeden aan de vier criteria die de commissie en president Truman opstelden.
Nagasaki kwam later in de plaats van de cultuurstad Kyoto – na persoonlijk ingrijpen van minister van Oorlog Henry L. Stimson, die er ooit op huwelijksreis was geweest en een bewonderaar van de vele oude tempels van Kyoto was.
Japanners spotten de vliegtuigen
7.24 uur: Hiroshima ontwaakt
Een van de drie verkenningsvliegtuigen meldt zich via de radio. Het is de B-29 Straight Flush, die zich boven Hiroshima bevindt.
‘Het wolkendek is onder de 3/10 op alle hoogten. Advies: bombardeer het primaire doelwit,’ luidt het bondige bericht dat Tibbets ontvangt.
‘Het wordt Hiroshima,’ deelt Tibbets meteen via de intercom mee aan de bemanning, terwijl de Enola Gay naar 8 kilometer hoogte klimt. Hiroshima is aan het ontwaken.
De meeste van de circa 40.000 soldaten in de stad doen hun ochtendgymnastiek, en honderden kinderen en jongeren werken aan een brandgang die naar de Aioi-brug in het centrum van de stad moet leiden. En op die brug moet de Enola Gay mikken.
De Japanners kijken niet op van een B-29 in de lucht. Het enige bijzondere is dat het er maar drie zijn. Sinds het eind van 1944 kunnen bommenwerpers van de geallieerden Japan bereiken vanaf de veroverde Marianeneilanden.
Met name de aanvallen op Tokio in maart 1945 hebben veel angst gezaaid onder de Japanse bevolking. Toen ruim 300 B-29’s brandbommen op de stad gooiden, kwamen 100.000 burgers om.
8.05 uur: De bommenwerper nadert Hiroshima
De Enola Gay bevindt zich nu op 80 kilometer van de Aioi-brug en is gestegen tot 9,3 kilometer hoogte. Het toestel nadert Hiroshima met 320 kilometer per uur, gevolgd door twee escortetoestellen.
In de staart kijkt Bob Caron uit naar Japanse jagers, maar op de radar is niets te zien en de radio zwijgt.
De Japanse kustverdediging heeft de B-29’s wel opgemerkt, maar beschouwt ze niet als een grote bedreiging. Caron probeert zijn kogelwerende vest aan te trekken, maar dat lukt hem niet: hij zit klem tussen zijn machinekanonnen.
Bovendien heeft hij last van de camera die hem vlak voor take-off in handen werd gedrukt.
Als de Enola Gay de bom afgeworpen heeft en hard wegvliegt, moet Caron vanuit zijn positie achter de staartvleugel foto’s van de ontploffing en van de verwachte paddenstoelwolk maken.
‘Nog tien minuten tot het richtpunt,’ klinkt het over de intercom. De wapentechnici Parsons en Jeppson werpen een laatste blik op het controlepaneel. Alle lampjes lichten groen op. De bom staat op scherp en alle systemen werken naar behoren.
8.12 uur: Radiostation in Hiroshima slaat alarm
In de plaats Saijo op 30 kilometer ten oosten van Hiroshima ontdekt een uitkijk de drie B-29’s aan de hemel. Via de veldtelefoon belt hij met het commandocentrum in Hiroshima, dat bemand wordt door schoolmeisjes.
Zij geven het bericht door aan het radiostation van de stad: ‘Het regionale leger van Chugoku meldt dat er drie grote vliegtuigen op weg zijn uit de richting van Saijo in het westen. Hoogste staat van paraatheid.’
In de volgende paar minuten krijgen veel inwoners van Hiroshima de drie toestellen in het oog. De opzichters van het werk aan de brandgang naar de Aioibrug blazen op hun fluitjes, waarop de jongens de schuilkelders opzoeken.
8.14: Hiroshima in zicht
‘Bril op,’ beveelt Tibbets via de intercom. Het toestel bevindt zich nu boven de buitenwijken van Hiroshima. 9 van de 12 bemanningsleden zetten hun donkere zonnebril op.
De andere drie kunnen dat nog niet doen, want zij hebben hun ogen hard nodig voor wat komen gaat. Een van hen is bommenrichter Ferebee, die door zijn vizier naar de stad onder zich kijkt.
Hij kent Hiroshima alleen van korrelige verkenningsfoto’s, maar nu komt de stad tot leven. Het contrast met de foto’s is groot.
Hiroshima vormt een kleurrijk geheel met zijn vele groene tuinen en parken, blauwe baai en bruine rivieren. Ferebee ziet dat de Aioi-brug het kruis van zijn vizier nadert. Hij maakt nog een paar aanpassingen en schakelt het signaal in.
Dit is een automatisch systeem: een eenvoudige computer neemt de laatste 15 seconden van zijn werk over en laat de bom zelf los. Het systeem zendt een aanhoudende zoemtoon uit.
De twee vliegtuigen achter de Enola Gay maken zich op voor hun taak. Een moet de verwoestingen fotograferen, het andere werpt apparatuur aan parachutes af, die metingen van onder meer de kracht van de drukgolf zal verrichten.
De atoombom wordt op Hiroshima gegooid
8.15 uur: Bommenluik gaat open
Om exact 8.15.17 uur gaan de bommenluiken open en valt Little Boy eruit.
‘De bom is weg,’ roept Ferebee. Hij haalt zijn oog van het vizier en kijkt door de bodem van de koepel van plexiglas. Hij ziet Little Boy vallen.
Eventjes lijkt de atoombom stil te hangen in de lucht – alsof hij met een onzichtbare draad aan het vliegtuig vastzit – maar dan valt hij verder omlaag.
In het begin wiebelt het zware metalen monster een beetje in de lucht, maar dan gaat de bom in een rechte lijn op de stad af.
De Enola Gay is in één klap 4,5 ton lichter en maakt een sprongetje in de lucht. Onmiddellijk maakt Tibbets een scherpe draai naar rechts, waarna hij een duikvlucht inzet.
‘Mijn god. Wat hebben we gedaan?’ Copiloot Lewis.
Het is zo’n heftige manoeuvre dat de bemanning zich even niet kan verroeren en moeite heeft met praten. Hun lijven worden aan enorme g-krachten blootgesteld. Met de grootste moeite weet Tibbets een paar woorden over zijn lippen te krijgen: hij roept naar Caron in de staart of deze iets kan zien.
‘Niks,’ weet Caron uit te brengen.
Uitwijkmanoeuvre
De Enola Gay gaat door met zijn capriolen in een poging zo ver mogelijk van de aanstaande explosie te komen.
Als Little Boy een hoogte van circa 600 meter boven Hiroshima bereikt, zal de stroom vanzelf worden ingeschakeld en de ontsteker activeren – of het vliegtuig nu in de buurt is of niet. Terwijl de bom blijft vallen, sluit de Enola Gay zijn uitwijkmanoeuvre af.
Tibbets trekt het toestel recht en zet zijn lasbril op om zijn ogen tegen de lichtflits te beschermen, maar hij doet hem meteen weer af, want hij ziet geen hand voor ogen.
Ook Ferebee neemt zijn lasbril weer af. Achterin zit Caron, die met zijn bril op probeert zijn camera de goede kant op te houden, maar dat valt niet mee als je niets kunt zien.
Tibbets vraagt hem opnieuw of hij iets te melden heeft. ‘Niks,’ klinkt het weer.
Terwijl de bom op de grond af suist, meten barometrische hoogtemeters hoe ver hij is.
Wanneer Little Boy circa 2 kilometer boven de grond is, gaan de radargestuurde hoogtemeters aan. Die zijn wat nauwkeuriger en moeten de ontsteker activeren als de bom zich op ongeveer 600 meter hoogte bevindt.
43 seconden nadat de atoombom de buik van de Enola Gay verlaten heeft, bereikt hij de gewenste hoogte, en de ontploffing vindt een kleine 250 meter van de Aioi-brug plaats.
Hiroshima staat in brand
8.16: De temperatuur stijgt tot duizenden graden
In de eerste paar milliseconden na de detonatie volgt de lichtflits, die tot een vuurbal van 100 meter in doorsnee uitgroeit.
Recht onder de atoombom stijgt de temperatuur tot duizenden graden. Een man op een stenen trap smelt en laat slechts een donkere plek op de bovenste tree achter.
De hitte steekt alle mensen, dieren en gebouwen binnen een straal van 1,5 kilometer in brand. De kousen van schoolkinderen branden in hun huid in, en de hoeden van mannen smelten vast aan hun hoofd. Iedereen op drie kilometer afstand loopt ernstige brandwonden op.
Van de circa 320.000 inwoners van de stad zijn er ruim 80.000 op slag dood. Al heeft Caron zijn veiligheidsbril op, hij moet zijn ogen sluiten als de lichtflits het toestel bereikt. Vanaf zijn plek in de staart is hij de enige aan boord die de flits rechtstreeks ziet.
Gedachten achteraf van de bemanning over de atoombom
‘Wij redden mensenlevens’
De 12-koppige bemanning van de Enola Gay twijfelde er niet aan dat het gooien van de atoombom weliswaar veel levens heeft gekost, maar nog meer gered. Geen van hen heeft ooit spijt betoond in interviews na de oorlog.
Robert Shumard, werktuigkundige
‘Niemand wil zo’n enorme verwoesting aanrichten. Maar het moest gedaan worden.’
Richard Nelson, radiotelegrafist
‘Oorlog is vreselijk. Oorlog doodt en verwoest. We vinden het allemaal heel erg als mensen sterven. We zijn allemaal mensen. Maar ik heb er geen spijt van dat ik aan de missie deelnam. Ook als ik de uitwerking van tevoren had gekend, was ik meegegaan.’
Navigator Theodore Van Kirk
‘Ik ben er trots op aan boord van de Enola Gay te zijn geweest. De oorlog was op 14 augustus voorbij. Wie weet hoe lang hij nog had geduurd als we de bom niet hadden gegooid.’
Kolonel Paul Tibbets
‘Ja, we hebben veel mensen gedood, maar ook veel levens gered. Een invasie van Japan was immers niet nodig.
Copiloot Robert Lewis
‘Ik heb eraan bijgedragen dat de wereld veiliger is geworden. Niemand heeft sindsdien een atoombom durven gebruiken. Zo wil ik herinnerd worden. Als de man die eraan bijdroeg dat het zo verlopen is.’
Drukgolven en paddenstoelwolk
Als hij zijn ogen weer opent, is het felle licht verdwenen, maar nu kijkt hij ‘recht in de hel’, zoals hij het later zelf uitdrukt.
Terwijl vuurstormen in de straten van Hiroshima alles op hun pad verteren, ziet Caron een lange, ziedende, paarsrode massa hoog de lucht in stijgen. Rond de vuurzuil vormt zich een ring van samengeperste lucht, die zich snel naar alle kanten uitbreidt.
Caron probeert een waarschuwing te roepen, maar de anderen verstaan hem niet. De drukgolf raakt het toestel, dat alle kanten op hotst. Tibbets moet zich aan het roer vastklampen. Maar over de drukgolf maakt hij zich niet zo veel zorgen, over het geluid des te meer.
Het lawaai doet denken aan het vuur van de Duitse 88mm-kanonnen, waar hij tijdens zijn missies boven Duitsland vaak mee te maken kreeg.
Tibbets denkt dan ook dat Japans luchtafweergeschut hem bestookt. ‘Flak!’ schreeuwt hij. Vier seconden later roept Caron: ‘Daar komt er nog een!’
Opnieuw wordt de Enola Gay door een drukgolf door elkaar geschud. Het vliegtuig bevindt zich nu op circa 14 kilometer van het centrum van de stad, en de B-29 is goed opgewassen tegen de trillingen.
En zodra de tweede drukgolf voorbij is, vliegt de bommenwerper weer recht door de lucht. ‘Oké, dat was de reflecterende drukgolf die van de grond kwam. Er komen er niet meer. Het was geen flak.
Rustig maar,’ verontschuldigt Tibbets zich, en hij draagt alle bemanningsleden op om om de beurt te vertellen wat ze hebben gezien toen de bom viel.
Dit is nodig om het effect van Little Boy zo nauwkeurig mogelijk te documenteren. Caron begint: ‘Er ontstaan daaronder overal branden. Ik probeer ze te tellen – 1, 2, 3, 4, 5, 6 ... 14, 15 ... Het zijn er te veel. Daar is de paddenstoelwolk waar Parsons over vertelde. Hij ziet eruit als kokende stroop en is misschien anderhalve of twee kilometer breed. Hij stijgt hoog de lucht in en heeft nu bijna onze eigen hoogte bereikt.’
De Enola Gay vliegt in een cirkel op zo’n 17 kilometer van de stad, zodat iedereen de paddenstoelwolk duidelijk kan zien.
Ondertussen maakt Caron opnamen met zijn camera. Tibbets stelt de koers bij, en de Enola Gay maakt nog drie rondjes om de stad om de uitwerking van de atoombom verder te kunnen bestuderen.
Hoeveel doden vielen er door de atoombom op Hiroshima?
De hitte van de bom smolt metaal en veroorzaakte vreselijke brandwonden.
Doden door vuur, druk en straling
Little Boy ontplofte op 565 meter hoogte, slechts 300 meter van het stevige bankgebouw waar de 20-jarige Akiko Takakura werkte. Ze raakte bewusteloos door de explosie en haar rug werd zwaar beschadigd, maar ze overleefde het.
Toen ze de straat op strompelde, wachtte haar een vreselijke aanblik: ‘De vingertoppen van de doden vlogen in brand, en al snel brandde hun hele lichaam. Ik kon moeilijk ademhalen, en de rook brandde in mijn ogen.’
Vanwege het onbekende aantal dwangarbeiders in Hiroshima is het aantal slachtoffers moeilijk te schatten. De meeste historici komen uit op 140.000 doden door de explosie en de radioactieve straling.
3 dagen na Hiroshima – Nagasaki
Copiloot Lewis, die als eerste reactie had geroepen: ‘Mijn God, kijk die son of-a-bitch ontploffen’, is inmiddels ingedachten verzonken.
Net als de overige bemanningsleden probeert hij alle heftige indrukken te verwerken, terwijl de Enola Gay rustig terugvliegt naar de basis op het eiland Tinian. In zijn logboek noteert Lewis: ‘Mijn God, wat hebben we gedaan?’
President Truman informeert nog die dag het Amerikaanse volk: ‘Zestien uur geleden wierp een Amerikaans toestel één bom op Hiroshima, wat de stad onbruikbaar maakte voor de vijand.’
De president zwijgt in alle talen over de tienduizenden burgers die dood of stervend in de rokende puinhopen van de stad liggen. Maar Truman beseft wel dat de meeste slachtoffers burgers zijn.
Dat weerhoudt hem er echter niet van het bevel te geven om nog een atoombom op Japan te gooien.
Het land heeft maar drie dagen om zich over te geven, en omdat dat niet gebeurt, wordt op 9 augustus ook de stad Nagasaki met de grond gelijkgemaakt door een kernbom.
De volgende ochtend vroeg is de Japanse capitulatie binnen. De Tweede Wereldoorlog is eindelijk voorbij.
Kun je nu in Hiroshima wonen?
Toen de atoombom ontplofte boven Hiroshima, had de stad zo’n 320.000 inwoners. Vandaag wonen er circa 1,2 miljoen mensen in Hiroshima. Het antwoord is dus duidelijk ja.
Er is nog steeds wel wat radioactieve straling te meten in Hiroshima, maar die is niet sterker dan de kosmische straling die overal op aarde voorkomt.
Je kunt je afvragen waarom een groot gebied rond Tsjernobyl in Oekraïne, waar in 1986 een reactor ontplofte, wel onbewoonbaar is.
Een belangrijke oorzaak van het grote verschil in radioactiviteit is dat de atoombom circa een halve kilometer boven Hiroshima ontplofte. Daardoor werd veel radioactieve straling meegevoerd door de wind. Zo verspreidde de straling zich over een groot oppervlak en kwamen er in grote delen van Azië alleen kleine doses neer.
