[9 september 2020] Via de Oude IJssel kom ik vlakbij de grensovergang van Gendringen. Hoewel ik de weg naar Megchelen moet hebben, ga ik toch even kijken bij deze grensovergang. Niets aan. Er staat nog een Duits douanehuis maar grenspalen kan ik niet vinden. Ik ga terug naar de weg richting Megchelen. Over de Zwanenburgerweg, genoemd naar een kasteel dat hier heeft gestaan. Er rest alleen nog een grasveld met een zeer kleine ruïne, de onderste meter van een torentje.
Megchelen ligt achterin een Nederlands ‘schiereiland’ in Duitsland. In dit uithoekje van Nederland ligt een landgoed met de naam ‘Landfort’. Er staat een prachtig landhuis uit begin 19e eeuw in een parkbos. Het wordt momenteel (september 2020) helemaal gerestaureerd en staat in de steigers. Als het straks klaar is, is Landfort open voor bezoekers. En niet alleen voor bezoekers!
De website meldt het volgende: ‘In de toekomst zal het mogelijk zijn de buitenplaats te bezoeken. Landgoed Huis Landfort is al opengesteld voor bezoek. In het nieuw te bouwen koetshuis wordt te zijner tijd een centrum gevestigd voor onderzoek naar de Nederlandse buitenplaatscultuur.’
Hoewel Landfort in de huidige vorm pas zo’n 200 jaar bestaat, heeft het een geschiedenis die veel verder gaat, tot in de 14e eeuw. In de 17e eeuw was Landfort een echt waterslot.
Een interessante anekdote daterend uit 1823 betreffende de veiling van het toen erg vervallen kasteel vertelt dat Johan Albert Luyken, de aanstaande eigenaar, de aandacht van de notabele aanwezigen afleidde door in een boerenkloffie te verschijnen. Zijn concurrenten veronderstelden dat zo iemand zich de aankoop nooit zou kunnen permitteren. Nadat hij zijn bod gedaan had vroeg de aanwezige notaris bezorgd of de bieder genoeg borgen bezat. Hierop zou Johann Albert ‘nee’ hebben geroepen en tegelijk een groot pak bankbiljetten tevoorschijn hebben getoverd om de aankoop van het goed vervolgens contant te voldoen.
Luyken zette daarna direct vaart in een totale restauratie en verandering van Landfort. Bovendien kocht hij de leenrechten van de Salm-familie van het naburige Waterslot in Anholt af. Daarmee kwam een einde aan de eeuwenoude verbinding tussen Landfort en Anholt.
Een stukje verderop neem ik een ‘groene grens’-overgang Krupop, waar op blauwe bordjes ‘smokkelroute’ staat. Ik kom daarna in Duits gebied terecht en manoeuvreer via het weinig fraaie dorpje Vehlingen, waar nog wel een heel mooie oude molen staat, via de Windmülhenweg terug richting een andere groene grensovergang zuidelijk van het dorpje Megchelen.
Megchelen, aan drie kanten omsloten door Duitsland laat zich erop voorstaan dat ’t het eerste dorp was boven de rivieren dat in maart 1945 werd bevrijd. Deze bevrijding verliep niet zonder slag of stoot. De Britten leverden een dag en een nacht lang felle strijd met de Duitsers. Van de 159 huizen die Megchelen op 28 maart 1945 rijk was, stonden in de avond van 29 maart 1945 nog vier onbeschadigd overeind. Een dag later vochten de aangerukte Canadese troepen nog met de overgebleven Duitsers.
Na het optrekken van de kruitdampen werd op 1 april 1945 een start gemaakt met de wederopbouw van Megchelen. Met de puinresten werden noodwoningen gebouwd voor de inwoners van het dorp. Deze zijn, op één na, allemaal weer verdwenen. De ‘Moezeköttel’ (Asbroek 2a, buitengebied van Megchelen) is de enige nog overgebleven naoorlogse noodwoning en is inmiddels een openluchtmuseum. Nog tot 1967 (!) bood de woning – met slechts één slaapkamer – plaats aan drie gezinnen.
Megchelen is een klein en slaperig dorpje met minder dan 1000 inwoners. Er is geen winkel te vinden. Wel staat er een pittoresk kerkje: een kerkje dat je eerder zou situeren op een terp in Groningen. Het witgepleisterde zaalkerkje wordt al in bronnen uit 1411 genoemd.
Gebruikte informatie
* Stichting Erfgoed Landfort
* Voormalig Kasteel Zwanenburg, Wikipedia
* De Moezeköttel (website)
* Mijn Gelderland, Bevrijding van Megchelen
* Megchelen, Wikipedia