Toen het openbaar vervoer begin februari opnieuw stakingen aankondigde, besloot mbo-school Firda bussen in te zetten om studenten op school te krijgen. Nu, ruim een maand later in de wetenschap dat de staking nog niet voorbij is, lopen de kosten voor de school hard op. Woensdag reden er achttien bussen door de provincie. Hiervoor moet de school bussen en chauffeurs inhuren. Kosten: 10.000 euro per dag. ,,We bekijken het per week”, zegt woordvoerder Jan Dijksma, ,,maar dit kan zomaar de laatste week zijn.”

Hij bevestigt desgevraagd dat de bussen betaald worden met middelen voor leerachterstanden en dat Firda nu ook moet putten uit de algemene reserves. ,,We zitten in een spagaat. Onze leerlingen moeten voor praktijkvakken op school kunnen komen, maar wat wij ooit bedachten als oplossing voor een incident is nu structureel geworden.”

Hoeveel begrip er ook is voor de stakingen, Friezen komen steeds meer in de knel. Colin van Dijk (17) uit Burgum kiest ervoor om bij zijn vriendin Ylona van der Hoek (17) uit Wirdum te slapen. ,,Lijn 20 ligt er steeds uit. Vanuit Wirdum kunnen we met de fiets naar school.” Ylona pakt normaal ook de bus vanuit Wirdum naar haar school aan de Wilaardaburen. ,,Nu fiets ik, wat wel een beetje vervelend en koud is. Maar het gaat nog wel.”

Niet om half negen

Max Onkruid (18) loopt samen met zijn studiegenoot Pascal Perdok (17) naar de bushalte aan de Kanaalweg. Ze moeten allebei naar Dokkum, maar snelbus 355 rijdt niet. De Firda-liner, zoals de school de bussen noemt, rijdt dezelfde route als Arriva. ,,Dat is fijn”, zegt Max, ,,maar de bus gaat maar één keer heen en één keer terug. Dat betekent dat we niet om half negen op school kunnen zijn. Als de lessen doorgaan tot 16.00 uur, is onze bus al een uur geleden vertrokken.”

Voor een korte lesdag komt Thyrza Gerlofsma (17) uit Jubbega haar huis niet eens meer uit. Zij pakt vandaag de Firda-liner naar Drachten waar haar vader haar kan ophalen. ,,Maar er zijn ook dagen dat mijn rooster korter is of dat zijn werkdag anders loopt. Het is steeds een puzzel. En soms is het het beste om dan maar thuis te blijven.”

Onder chauffeurs leidt de Firda-liner tot wat chagrijn, legt Edwin Kuipers, bestuurder FNV Streekvervoer uit. ,,Met een staking wil je ontregelen, juist omdat het werk van buschauffeurs cruciaal is. Als je dan ziet dat er collega’s zijn die wél rijden of chauffeurs van touringcars de ritten overnemen, leidt dat tot frictie.”

Dat reizigers veel overlast ervaren nu er bussen en treinen uitvallen, begrijpt hij wel. ,,Maar de chauffeurs staken niet voor de lol, maar omdat ze zien dat het zo niet langer meer kan. Chauffeurs die ondanks een negenurige werkdag geen pauzes kunnen nemen. Chauffeurs die lukraak ingepland worden zonder overleg. De voorbeelden zijn legio. En de aandeelhouders zal het worst wezen of de bus naar Drogeham wel of niet rijdt.”

Callcentre

Werkgevers komen door de stakingen ook in de problemen. Bij Callcentrum CrossOver in Leeuwarden gebeurt het regelmatig dat werknemers niet op tijd of helemaal niet op hun werk verschijnen. ,,Maandag werd ik gebeld met het verzoek om tot 18.30 uur te stoppen in plaats van 21.00 uur omdat werknemers dan tenminste nog thuis konden komen”, zegt projectleider Niels Kooiman.

Bij CrossOver werken ongeveer honderd mensen tussen de 17 en 23 jaar oud. ,,Ze zijn als ze buiten Leeuwarden wonen afhankelijk van het ov”, zegt Kooiman. ,,Je wilt een goede werkgever zijn, maar hebt je ook te houden aan afspraken met je klanten. Dat staat, nu de ov-stakingen aanhouden, onder druk.” Het bedrijf heeft werknemers die minimaal 20 uur per week werken weer een thuiswerkplek gegeven. ,,Een coronamaatregel die nu maar weer van stal wordt gehaald”, zegt Kooiman.