‘Dankbaarheid? Komaan zeg, als je in de miserie zit, ben je niet dankbaar’: drie vragen aan Robert Devriendt

Waarom maakt de kunstenaar kunst? Omdat hij aan existentiële eenzaamheid lijdt, meen je na het lezen van Robert Devriendts Intieme interview.

Kunsthistorica Kaja wil weten wat kunstenaars drijft. Daarom gaat ze hen interviewen, wat niet altijd lukt. Wanneer ze haar zinnen zet op een wat teruggetrokken schilder die kleine, intieme werkjes maakt, krijgt ze te horen dat iedere verduidelijking ook meteen een versimpeling zou zijn. Laat het raadsel bestaan, zegt hij, maar Kaja houdt vol. Via hun gesprekken geeft Robert Devriendt, die drie jaar geleden met Maximes obsessie debuteerde (en zelf een schilder van kleine, intieme werkjes is), een inkijk in de hedendaagse kunstwereld, waar opportunisme en sensatiezucht soms de bovenhand halen. Nog dieper neemt hij de lezer in dit fijnzinnige pareltje over liefde, pijn en troost mee in de psyche van twee gekwetste zielen.

Dankbaarheid? Komaan zeg, als je in de miserie zit, ben je niet dankbaar.

Kunst is om te beleven, niet om uitleg over te geven?

Robert Devriendt: Mensen laten zich inderdaad vaak leiden door de uitleg over het werk en niet door het werk zelf. De audioguides die musea ter beschikking stellen, zijn bijvoorbeeld enorm beperkend omdat ze je blik op bepaalde zaken richten, waardoor het echte contact met het werk onmogelijk wordt. Als kijker moet je je ook niets aantrekken van galeries of critici. Richt je op de zaken die je aanspreken, en of dat in een slechte galerie is of in het MoMA maakt niet uit, als je maar dingen ziet waar je iets aan hebt. Dat kan alles zijn. De manier waarop iemand de tafel dekt, kan ook kunst zijn. Het draait allemaal om schoonheid en het verlangen om in een andere realiteit terecht te komen.

Weg dus met de kunstwereld van galeries en critici, met hun modes en snobisme?

Devriendt: Zowel het maken van een schilderij als het schrijven van een boek kun je vergelijken met het richten van een brief aan iemand. Mensen denken vaak dat een kunstenaar alles mag doen en de volledige vrijheid heeft, maar dat is niet zo. Zelf heb ik bij het schilderen of schrijven een ideale kijker of lezer in gedachten. Anders is het alsof je een brief schrijft en die vervolgens in je zak steekt. Je werkt niet voor de kunstwereld op zich. Toch zijn galeries nodig, want soms is de kunstenaar zodanig in zichzelf gekeerd dat hij geen contact heeft met de buitenwereld.

Zijn kunstenaars eenzame mensen?

Devriendt: Ik ken in elk geval veel kunstenaars die eenzaam zijn. Ik vind het verbindingsdiscours van vandaag vreselijk, want kunst ontstaat net uit het niet verbonden zijn, op het schuurvlak van hoe de wereld is en hoe je zou willen dat hij was. Wat je trouwens ook vaak hoort, is dat we dankbaar moeten zijn, nog zo’n katholieke begrip. Ik krijg soms de indruk dat een hele groep mensen nostalgisch naar een nieuwe priesterkaste verlangt. Dankbaarheid? Komaan zeg, als je in de miserie zit, ben je niet dankbaar. Dan zit je gewoon in de miserie.