Erfgoed heeft vaak te lijden onder oorlogsgeweld. Zo ook de resten van de Irakese stad Babylon. Nu het vrede is, slaan het World Monuments Fund en de Irakezen de handen ineen. Het doel: de overblijfselen van de stad tot Werelderfgoed te laten erkennen.
Door Rowan Huiskes
In maart 2003 rolden de eerste tanks Irak binnen om de dictator Saddam Hoessein te verdrijven. Onder de rupsbanden zijn eeuwenoude archeologische vondsten bezweken. Ook de vele beschietingen en aanslagen hebben het erfgoed geen goed gedaan.
Zo is de historische stad Babylon tijdens de Irakoorlog ernstig beschadigd. Het Amerikaanse leger gebruikte de plaats als militair kampement, waardoor delen van de stad zijn vernield. In september 2003 namen de Polen het kamp over, waarna een grondige inventarisatie van de schade werd opgemaakt door het British Museum. In december 2011 hebben de Amerikaanse troepen zich definitief teruggetrokken uit Irak.
De Irakezen staan er nu alleen voor en moeten zelf hun erfgoed restaureren en presenteren. Gelukkig worden ze bijgestaan door het World Monuments Fund (WMF). Want Babylon is niet alleen Irakees erfgoed; de stad kan met recht Werelderfgoed worden genoemd.
Van Toren tot Hangende Tuinen
De stad Babylon is bekend van het Bijbelverhaal over de Toren van Babylon (Babel). De mens wilde hiermee naar de Hemel bouwen, maar God zaaide spraakverwarring onder de bouwers. Babylon kent dan ook een uitgebreide Bijbelse geschiedenis.
Babylon kent ook een lange geschiedenis van plunderingen en groei, maar wist uit te groeien tot een stad van mythische proporties. De stad was gevestigd op beide oevers van de Eufraat. De befaamde koning Hammurabi (1792-1750 v.Chr.) maakte Babylon tot de hoofdstad van zijn rijk Babylonië. Na zijn dood viel de stad ten prooi aan plunderingen en werd het ingenomen door verschillende volkeren uit de regio.
Een interpretatie van de Hangende Tuinen van Babylon. (foto: Wikimedia)
Nadat Babylon bijna 300 jaar had geleden onder invallen en plunderingen en volledig vernietigd was door de Assyriërs, brak een tijd van voorspoed aan. Onder het bewind van koning Nebukadnezar II (605-562 v.Chr.) verwierf de stad haar wereldwijde roem door de Hangende Tuinen. Deze liet de koning voor zijn vrouw aanleggen, omdat zij heimwee had naar haar geboortestreek.
De Tuinen behoren tot de Zeven Klassieke Wereldwonderen, al is er niet met zekerheid te zeggen dat de Tuinen zich daadwerkelijk in Babylon bevonden. Ook de wereldberoemde Ishtar-poort stamt uit deze periode. Originele delen van de poort zijn te bewonderen in Berlijn en Istanbul.
In de 6e eeuw v.Chr. werd Babylon ingenomen door de Perzen. Onder hun bewind namen de wetenschappelijke ontwikkelingen, zoals op het gebied van astronomie en geneeskunde, sterk toe. De Perzen moesten in 331 v.Chr. het veld ruimen voor de jonge veroveraar Alexander de Grote (356-331 v.Chr.), waarna de stad zijn laatste groei doormaakte.
Na Alexanders dood werd het rijk verdeeld onder zijn generaals en verdween de stad in de marge van de wereldgeschiedenis. Babylon verloor in de eeuwen hierna dan ook haar mythische status.
Pas aan het eind van de 19e eeuw werd de voormalige wereldstad uit het zand opgegraven door de Duitse archeoloog Robert Koldewey.
Replica van de 14 meter hoge Ishtar poort en een detail uit de poort in het archeologische Pergamon Museum in Berlijn. (foto: World Monuments Fund)
Erfgoed als oorlogsslachtoffer
Erfgoed en monumenten hebben vaak ernstig te lijden onder oorlogsgeweld en sociale onrust. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn kerken, oude stadskernen en monumenten weggevaagd. Meer recent werd tijdens de opstand in Egypte, waarbij president Mubarak werd afgezet, het Egyptisch Museum in Cairo geplunderd.
In 1943 werd het Monuments, Fine Arts, and Archives program opgericht, om de schade aan (cultureel) erfgoed te inventariseren en te herstellen. Het World Monuments Fund (WMF) zet zich vanaf 1965 in voor het behoud van erfgoed. De organisatie zet zich op internationaal niveau in voor restauratie, conservering en educatie.
Archeologie in zandzakken
Met het programma The Future of Babylon slaan het WMF en het Iraq State Board of Antiquities and Heritage (SBAH) de handen ineen om zo de resten van de historische stad te conserveren. Het WMF en het SBAH stellen onder meer een langetermijnplan voor onderhoud op en inventariseren de aanwezige archeologische vondsten. Daarnaast verliezen ze ook het economische aspect niet uit het oog. Het plan is een museum te bouwen om zo de nodige toeristen te trekken.
Babylon kan deze hulp goed gebruiken. De Amerikanen hebben de stad en de omgeving flink beschadigd . Het oude wegplaveisel naar de verschillende poorten is door de loodzware tanks vergruisd. Verschillende puinresten – vaak zeer waardevol archeologisch materiaal – is gebruikt om landingsplaatsen voor helikopters en parkeerplaatsen te egaliseren. Ten slotte is klein archeologisch materiaal achteloos gebruikt om zandzakken mee te vullen.
Ook de resten van de Ishtar-Poort zijn beschadigd. Daarnaast kan er ook onder de grond materiaal zijn aangetast. Bijvoorbeeld doordat zware tanks eroverheen hebben gereden, of door het lekken van brandstof en chemicaliën. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat ook onder Saddam Hoessein de overblijfselen geenszins goed werden bewaakt of gerestaureerd.
Beelden World Monuments Fund van Babylon in Irak, 2009.
Nominatie tot Werelderfgoed
Babylon, met haar Bijbelse, mythische en historische waarde, verdient dan ook een plaats op de lijst van Werelderfgoed van UNESCO. Hoewel de Hangende Tuinen tot een van de Zeven Wereldwonderen worden gerekend, behoort de stad vreemd genoeg niet officieel tot het Werelderfgoed.
Om officieel door UNESCO te worden erkend, moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Zo moet de Irakese overheid onderzoeken hoe ze haar erfgoed kan beschermen tegen toekomstige bedreigingen. Ook zal de overheid de administratie en financiën goed moeten organiseren. Op lokaal en regionaal niveau moeten mensen worden opgeleid om het erfgoed te kunnen conserveren en presenteren.
Het WMF helpt de Irakezen met de nominatie voor de Werelderfgoedlijst. Voorwaarde hiervoor is dus wel dat de Irakese overheid zelf het onderhoud, het onderzoek en de presentatie organiseert. Dit is nog een grote uitdaging, gezien de instabiele situatie en de etnische spanningen binnen de regering.
De historische stad van Babylon. (foto: Wikimedia)
Cultureel dédain
Hoewel Babylon altijd tot de verbeelding blijft spreken, behoort de stad niet officieel tot het Werelderfgoed. De Amerikanen hebben dan wel met enig cultureel dédain de stad aangetast, toch is er nog veel te redden.
Gelukkig staat het WMF de Irakezen bij in hun zware taak de stad er weer bovenop te krijgen. Misschien krijgen we over enkele jaren dan ook wel de discussie of de originele elementen van de Ishtar-poort uit Berlijn moeten terugkeren naar Irak?
Verder lezen en kijken
- Meer artikelen over archeologie en het Midden-Oosten op GeschiedenisBeleven.nl
- Lees de beschrijving van Babylon op de website van UNESCO
- Lees de belangrijkste conclusies over de schade aan Babylon in het rapport van John Curtis (British Museum)
- Bekijk een filmpje over het project The Future of Babylon.
- Een interview met schrijver Tom Boiy over zijn boek Babylon. De echte stad en de mythe.
- Video: The Future of Babylon from World Monuments Fund:
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Rowan Huiskes, eindredactie: Inge den Boer, beeldredactie: Joris Bruins, foto’s: World Monuments Fund, Wikimedia
